Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 28 PAŹDZIERNIKA 2009 R.
I KZP 22/09
Na podstawie art. 62 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziała-
niu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.) karalny jest każdy wypa-
dek posiadania środka odurzającego lub substancji psychotropowej „wbrew
przepisom ustawy”, a więc w celu dalszej sprzedaży lub udzielenia ich innej
osobie, jak i w celu samodzielnego zażycia – czy to za jakiś czas czy nie-
zwłocznie, jeżeli sprawca posiada środek odurzający lub substancję psy-
chotropową w ilości pozwalającej na co najmniej jednorazowe użycie, w
dawce dla nich charakterystycznej, zdolnej wywołać u człowieka inny niż
medyczny skutek.
Przewodniczący: sędzia SN J. Skwierawski.
Sędziowie SN: T. Artymiuk, E. Strużyna (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Mik.
Sąd Najwyższy w sprawie Piotra K. i Sylwestra U., oskarżonych o
popełnienie przestępstw określonych w art. 62 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29
lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, po rozpoznaniu, przedstawio-
nego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Apelacyjny w W., posta-
nowieniem z dnia 4 czerwca 2009 r., zagadnienia prawnego wymagające-
go zasadniczej wykładni ustawy:
„Czy dla penalizacji posiadania środka odurzającego lub substancji
psychotropowej w rozumieniu przepisów art. 62 ustawy z dnia 29 lipca
2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.)
2
ma znaczenie cel posiadania owego środka odurzającego lub substancji
psychotropowej?”
p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.
U Z A S A D N I E N I E
Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne wyłoniło
się na tle następującego stanu faktycznego.
Sąd Okręgowy w W., wyrokiem z dnia 29 grudnia 2008 r. skazał Pio-
tra K. m. in. za to, że:
- w okresie od października 2003 r. do czerwca 2006 r., w warunkach
czynu ciągłego posiadał znaczne ilości substancji psychotropowych w po-
staci amfetaminy – nie mniej niż 450 gram, a ponadto udzielił ustalonym
osobom znaczne ilości substancji psychotropowych i środków odurzają-
cych (w postaci amfetaminy i marihuany), tj. za popełnienie przestępstwa
określonego w art. 62 ust. 2 i art. 58 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.,
- w okresie od stycznia 2007 r. do października 2007 r., działając w wa-
runkach czynu ciągłego, posiadał substancje psychotropowe w postaci am-
fetaminy w ilości nie mniejszej niż 40 gram, tj. za przestępstwo określone w
art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
w zw. z art. 12 k.k.,
a Sylwestra U. m. in. za to, że:
- w okresie od początku 2006 r. do dnia 20 czerwca 2006 r., działając w
warunkach czynu ciągłego, posiadał substancje psychotropowe w postaci
amfetaminy w ilości nie mniejszej niż 10 gram, a czynu tego dopuścił się
działając w warunkach powrotu do przestępstwa, tj. za przestępstwo okre-
3
ślone w art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu nar-
komanii w zw. z art. 12 k.k. i art. 64 § 1 k.k.
Wyrok Sądu Okręgowego w części dotyczącej Piotra K. i Sylwestra
U. zaskarżony został apelacją prokuratora, kwestionującą orzeczenie o wa-
runkowym zawieszeniu wykonania orzeczonych wobec oskarżonych kar
pozbawienia wolności.
Sąd Apelacyjny w W. odroczył rozpoznanie sprawy w postępowaniu
odwoławczym, sformułował przytoczone na wstępie zagadnienie prawne i
na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przekazał je do rozpoznania Sądowi Naj-
wyższemu.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd Apelacyjny wskazał, że zwróce-
nie się, w trybie art. 441 § 1 k.p.k., o rozpoznanie sformułowanego zagad-
nienia prawnego, podyktowane zostało występującą w tej kwestii rozbież-
nością w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia 21 stycznia
2009 r. (II KK 197/08, OSNKW 2009, z. 4, poz. 30) Sąd Najwyższy stwier-
dził bowiem, że „dysponowanie środkiem odurzającym lub substancją psy-
chotropową związane z ich zażywaniem albo z zamiarem niezwłocznego
zażycia przez osobę dysponującą nimi, nie jest ich posiadaniem w rozu-
mieniu art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu nar-
komanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.)”, podczas gdy w wyroku z dnia 4
listopada 2008 r. (IV KK 127/08, R-OSNKW 2008, poz. 2206), stwierdzając,
że tylko wówczas dochodzi do wypełnienia przedmiotowego znamienia
przestępstwa określonego w art. 62 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o prze-
ciwdziałaniu narkomanii „gdy posiadanie środka odurzającego lub substan-
cji psychotropowej następuje w ilości pozwalającej na choćby jednorazowe
użycie danej substancji w dawce dla niej charakterystycznej, zdolnej wywo-
łać u człowieka inny niż medyczny skutek”, zajął zgoła odmienne stanowi-
sko.
4
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, przedstawiona w uzasadnieniu wyroku
Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009 r. analiza omawianego przepi-
su prowadzi do wniosku, że dysponowanie środkiem odurzającym (lub
substancją psychotropową) związane z zażywaniem go lub chęcią nie-
zwłocznego zażycia przez dysponującą nim osobę, nie jest posiadaniem
tego środka (lub substancji) w rozumieniu art. 62 ust. 1 u.p.n. Ratio legis
tego przepisu nie polega więc na ściganiu osób posiadających narkotyki w
celu ich zażycia, skoro, jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tego
wyroku „samo zażywanie narkotyków nie jest przez obowiązujące w Polsce
przepisy prawa penalizowane ani wprost, ani poprzez przepisy zakazujące
posiadania takich środków lub substancji”.
Natomiast argumentacja zawarta w uzasadnieniu wyroku z dnia 4 li-
stopada 2008 r.), dotyczącego głównie kwestii ilości (dawki) środka odurza-
jącego lub substancji psychotropowej w aspekcie karalnego ich posiadania,
prowadzi do wniosku, że w ocenie Sądu Najwyższego jest rzeczą oczywi-
stą, iż art. 62 u.p.n. penalizuje również posiadanie narkotyków w celu ich
użycia (zażycia) przez osobę, która je posiada, z tym tylko, że musi to być
ilość wywołująca u człowieka określony skutek psychofizyczny. W świetle
tego judykatu, dla penalizacji posiadania środka odurzającego lub substan-
cji psychotropowej w rozumieniu art. 62 ust. 1 u.p.n., znaczenie ma jedynie
ilość (dawka) narkotyku, tzn. ilość pozwalająca „na choćby jednorazowe
użycie, w dawce charakterystycznej, zdolnej wywołać u człowieka inny niż
medyczny skutek”, natomiast cel posiadania narkotyku takiego znaczenia
nie ma, a więc penalizacji podlega także posiadanie narkotyku związane z
jego zażywaniem.
Wobec istniejącej, zdaniem Sądu Apelacyjnego, rozbieżności w
przedmiotowej kwestii w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zachodzi po-
trzeba dokonania wykładni przepisów art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii. Sąd Apelacyjny podkreślił ponadto, że kwestia ta wyłoniła się
5
przy rozpoznawaniu środka odwoławczego w niniejszej sprawie, a ponie-
waż z ustaleń niekwestionowanych w postępowaniu odwoławczym wynika,
że oskarżeni posiadali narkotyki w celu ich użycia, to tym samym wykazany
został związek pomiędzy pytaniem prawnym a sposobem rozstrzygnięcia
środka odwoławczego.
W związku z przedstawionym zagadnieniem Prokuratura Krajowa,
wystąpiła z wnioskiem o odmowę podjęcia uchwały. Zdaniem Prokuratury
Krajowej w niniejszej sprawie nie zachodzą przewidziane w art. 441 § 1
k.p.k. warunki do udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie prawne. Nie
może być bowiem mowy o skuteczności wniosku w sytuacji, gdy sąd zwra-
cający się o wykładnię prawa nie podjął próby samodzielnego rozstrzygnię-
cia zagadnienia i nie przedstawił własnego stanowiska na dany temat. Sąd
Apelacyjny nie wskazał, która część przepisu art. 62 ustawy o przeciwdzia-
łaniu narkomanii jest sformułowana wadliwie lub niejasno, umożliwiając je-
go rozbieżną interpretację.
We wniosku Prokuratury Krajowej zwrócono także uwagę na to, że
sama rozbieżność w wykładni prawa występująca w orzecznictwie Sądu
Najwyższego może skutkować tylko tzw. abstrakcyjnym pytaniem praw-
nym, zadanym przez jeden z podmiotów uprawnionych na podstawie art.
60 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr
240, poz. 2052 ze zm.). Nie uprawnia natomiast do zadania tzw. konkret-
nego pytania prawnego w trybie określonym w art. 441 § 1 k.p.k. (por. m.
in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2008 r., I KZP
14/08, LEX nr 398511).
Problem podniesiony w pytaniu wynika ponadto z niewłaściwego od-
czytania poglądów wyrażonych przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21
stycznia 2009 r. (II KK 197/08).
Jak wskazano we wniosku Prokuratury Krajowej, wykładnia grama-
tyczna przepisu art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nie pozosta-
6
wia wątpliwości, że treść tej normy, w zakresie objętym pytaniem prawnym,
jest jednoznaczna. Z treści tej normy nie można bowiem wyprowadzić
wniosku, że dla uznania nielegalnego posiadania środka odurzającego lub
substancji psychotropowej, jakiekolwiek znaczenie ma cel w jakim sprawca
je posiada. Każde posiadanie środka odurzającego lub substancji psycho-
tropowej wbrew przepisom ustawy jest przestępstwem od dnia 12 grudnia
2000 r., tzn. uchylenia z tym dniem (przez ustawę z dnia 26 października
2000 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii – Dz. U. Nr 103,
poz. 1097) przepisu art. 48 ust. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o prze-
ciwdziałaniu narkomanii, przewidującego niekaralność posiadania nie-
znacznej ilości narkotyku na własny użytek. Rozwiązanie to zostało przeję-
te przez obecnie obowiązującą ustawę z dnia 29 lipca 2005 r., i takie ro-
zumienie treści zawartego w niej przepisu art. 62 jest powszechnie przyjęte
zarówno w piśmiennictwie jak i w judykaturze.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009 r. dotyczy jedynie
rozgraniczenia pomiędzy karalnym posiadaniem a niekaralnym zażywa-
niem środka odurzającego lub substancji psychotropowej. Teza tego wyro-
ku nie może być ponadto należycie rozumiana bez przytoczenia stanu fak-
tycznego, jaki został ustalony w sprawie będącej przedmiotem orzekania
(na co trafnie zwrócono uwagę w piśmiennictwie, a mianowicie w glosach
do tego orzeczenia). Teza ta sprowadza się bowiem jedynie do poglądu, że
nie jest karalnym posiadaniem tego środka lub substancji, w rozumieniu
art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, dysponowanie środ-
kiem odurzającym lub substancją psychotropową, polegające na krótko-
trwałym faktycznym nim władaniu bezpośrednio przed jego skonsumowa-
niem (użyciem) w całości bądź trwającym wyłącznie w czasie jego zażywa-
nia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
7
Nie zostały spełnione przesłanki do podjęcia w niniejszej sprawie
uchwały stanowiącej odpowiedź, udzieloną w trybie art. 441 § 1 k.p.k., na
przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie
prawne. W myśl tego przepisu sąd odwoławczy może wystąpić do Sądu
Najwyższego o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego wówczas, gdy wyło-
ni się ono przy rozpoznawaniu środka odwoławczego i wymaga zasadni-
czej wykładni ustawy. U podstaw wystąpienia sądu odwoławczego w tym
trybie muszą jednak leżeć wątpliwości, których sąd ten nie był w stanie
rozstrzygnąć samodzielnie.
Przesłanki te w niniejszej sprawie nie zostały spełnione. Stan fak-
tyczny ustalony w sprawie, w której Sąd Apelacyjny w W. sformułował
przedmiotowe zagadnienie prawne, nie uzasadniał wątpliwości co do tego,
czy działanie oskarżonych wyczerpuje znamiona „posiadania” w ujęciu art.
62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Z ustaleń dokonanych w
sprawie, niekwestionowanych w postępowaniu odwoławczym i zawartych w
opisie zarzucanych oskarżonym czynów wynika bowiem, że nie były to
przypadki dysponowania środkami odurzającymi czy substancjami psycho-
tropowymi przez czas niezbędny do ich bezpośredniego użycia lub tylko w
trakcie ich zażywania, ale posiadanie tych substancji na przestrzeni dłuż-
szego okresu. Ponadto Sąd Apelacyjny, poza analizą obu porównywanych
orzeczeń, w wyniku której doszedł do wniosku, że w orzecznictwie Sądu
Najwyższego wystąpiła w przedmiotowej materii sprzeczność, nie podjął
żadnej próby samodzielnego rozstrzygnięcia zagadnienia, które – jego
zdaniem – wymagało zasadniczej wykładni ustawy.
Nieuprawnione jest ponadto stwierdzenie Sądu Apelacyjnego o wy-
stępującej, w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w omawianej kwestii roz-
bieżności w wykładni art. 62 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdzia-
łaniu narkomanii. Dla sformułowania takiego wniosku nie było bowiem wy-
starczające porównanie tylko tez dwóch wyroków, niepoprzedzone analizą
8
całej argumentacji prawnej zawartej w uzasadnieniach tych wyroków i od-
noszącej się do całkowicie różnych stanów faktycznych. Brak było tym sa-
mym przesłanek do sformułowania, na gruncie porównania tylko dwóch
fragmentów orzeczeń, pytania prawnego o charakterze abstrakcyjnym i
przedstawienia go Sądowi Najwyższemu przez sąd powszechny w kon-
kretnej sprawie, co ponadto nastąpiło z naruszeniem zasady przewidzianej
w art. 60 ustawy o Sądzie Najwyższym. W orzecznictwie zwracano już w
przeszłości uwagę na niedopuszczalność występowania przez sąd odwo-
ławczy, w oparciu o przepis art. 441 k.p.k., z pytaniem abstrakcyjnym, a
więc wbrew uregulowaniu przewidzianemu w art. 60 § 1 ustawy z dnia 23
listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (por. postanowienie Sądu Najwyż-
szego z dnia 30 czerwca 2008 r., I KZP 14/08).
Analiza uzasadnienia postanowienia Sądu Apelacyjnego prowadzi do
wniosku, że wątpliwości, które legły u podstaw przekazania Sądowi Naj-
wyższemu do rozstrzygnięcia przedmiotowego zagadnienia prawnego, po-
wstały w wyniku niedokładnego odczytania poglądów wyrażonych przez
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 stycznia 2009 r. (II KK
197/08), a zwłaszcza pominięcia okoliczności faktycznych, na gruncie któ-
rych poglądy te zostały sformułowane.
Teza o niekaralności dysponowania środkiem odurzającym lub sub-
stancją psychotropową, związanego z ich zażywaniem lub zamiarem nie-
zwłocznego zażycia, została sformułowana w uzasadnieniu wskazanego
wyżej wyroku Sądu Najwyższego w wyniku uwzględnienia kasacji wniesio-
nej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego prawomocnym
wyrokiem za popełnienie przestępstwa określonego w art. 62 ust. 1 w zw. z
ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, który
po zażyciu, podczas pobytu na dyskotece, środka odurzającego (marihua-
ny), został po powrocie do jednostki wojskowej poddany, ze skutkiem pozy-
tywnym, testowi na obecność narkotyków w organizmie. Sąd Najwyższy
9
słusznie uniewinnił oskarżonego, który nie został ujęty na posiadaniu środ-
ka odurzającego, ale uznany za sprawcę przestępstwa określonego w art.
62 ust. 1 u.p.n. na podstawie wyniku badania, z którego wynikało, że za-
pewne miał kontakt z takim środkiem (posiadał taki środek, dysponował
nim), skoro został on wprowadzony do jego organizmu.
Trudno zaprzeczyć, że pogląd wyrażony w uzasadnieniu powyższego
wyroku, sprowadzający się do stwierdzenia: „dysponowanie środkiem odu-
rzającym lub substancją psychotropową związane z zażywaniem go lub
chęcią niezwłocznego zażycia przez osobę dysponującą nim, nie jest po-
siadaniem tego środka lub substancji w rozumieniu art. 62 ust. 1 ustawy z
dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii”, w wypadku odczyta-
nia go w oderwaniu od stanu faktycznego, na gruncie którego został wyra-
żony, istotnie może prowadzić do wniosku o możliwości otwarcia przez Sąd
Najwyższy furtki do uniknięcia odpowiedzialności karnej przez rzeczywi-
stych posiadaczy środka odurzającego lub substancji psychotropowej.
Tego rodzaju obawę, przy pełnej akceptacji orzeczenia wydanego
przez Sąd Najwyższy w wyniku rozpoznania kasacji, dostrzeżono w pi-
śmiennictwie (por. W. Marcinkowski, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 21 stycznia 2009 r., II KK 197/08, WPP 2009, nr 2, s. 134; M. Gabriel-
Węglowski, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009
r., II KK 197/08, LEX/el 2009), zwracając uwagę na zbyt szerokie zakreśle-
nie, w tezie orzeczenia, niekaralności posiadania środka odurzającego lub
substancji psychotropowej związanego z ich zażywaniem lub zamiarem
niezwłocznego zażycia. Wskazano, że przyjęcie bez zastrzeżeń poglądu
wyrażonego w tezie glosowanego orzeczenia prowadziłoby nie tylko do
przywrócenia dopuszczalnej sfery posiadania narkotyku (dysponowania na
własny użytek), a więc stanu z czasu obowiązywania przepisu art. 48 ust. 4
ustawy o przeciwdziałania narkomanii z 1997 r., lecz także – wobec braku
limitacji ilościowej – do poszerzenia tej sfery.
10
Sąd Najwyższy, orzekający w omawianej sprawie, miał świadomość,
że tezy formułowane w oparciu o ustalenia dokonane w konkretnej sprawie
nie mają charakteru uniwersalnego. Wniosek o pozostawaniu poza obsza-
rem penalizacji procesu zażywania środka odurzającego lub substancji
psychotropowej, który, jak stwierdził, zawsze nierozerwalnie wiąże się z
jakąś formą „posiadania”, „dysponowania”, „dzierżenia”, czy po prostu
„trzymania” tego środka (substancji), poprzedził więc odtworzeniem histo-
rycznych uwarunkowań, które doprowadziły do ukształtowania aktualnej
treści przepisu art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziała-
niu narkomanii.
Wiadomo, że pierwszym kompleksowym aktem prawnym, zawierają-
cym rozwiązania odnoszące się do środków odurzających (ich wytwarza-
nia, posiadania, udzielania osobom trzecim, przywozu z zagranicy) była
ustawa o zapobieganiu narkomanii z 1985 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 15, ze zm.).
W wyniku ratyfikowania przez Polskę, w 1994 r., Konwencji Organizacji Na-
rodów Zjednoczonych o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurza-
jącymi i substancjami psychotropowymi, podpisanej w Wiedniu w 1988 r., w
1997 r. zakończono prace nad nową ustawą, znacznie bardziej restryktyw-
ną od poprzedniej. W wyniku, jak podnosi się w piśmiennictwie (por. Ł.
Domański: Odpowiedzialność karna za produkcję, posiadanie i obrót środ-
kami odurzającymi, Prok. i Pr. 2006, nr 2, s. 42 i nast.), błędnej interpretacji
przepisów tej Konwencji, w przepisie art. 48 ust. 4 ustawy z dnia 24 kwiet-
nia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii wprowadzono dekryminalizację
posiadania, na własny użytek, nieznacznej ilości środków odurzających lub
substancji psychotropowych. Ustawą z dnia 26 października 2000 r. o
zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 103, poz. 1097),
skreślono, z dniem 12 grudnia 2000 r., zapis w art. 48 ust. 4 omawianej
ustawy dekryminalizujący posiadanie niewielkiej ilości narkotyków dla użyt-
ku własnego. W obecnej regulacji dotyczącej nielegalnego posiadania
11
środków odurzających i substancji psychotropowych, tzn. w art. 62 ustawy
z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, przewidziano trzy
typy tego przestępstwa, w tym typ uprzywilejowany, przewidujący karal-
ność posiadania narkotyków „w wypadku mniejszej wagi”.
Dla Sądu Najwyższego orzekającego w omawianej sprawie (II KK
197/08) było więc rzeczą oczywistą, że od tej daty nielegalne stało się po-
siadanie nawet niewielkiej ilości środka odurzającego lub substancji psy-
chotropowej „również wówczas, gdy przeznaczony on był na własny użytek
sprawcy”.
Z treści uzasadnienia tego orzeczenia wynika ponadto, że także w
świetle gramatycznej wykładni przepisu art. 62 ustawy z dnia 29 lipca 2005
r. o przeciwdziałaniu narkomanii nie ulega żadnej wątpliwości, że „posiada-
nie” środka odurzającego lub substancji psychotropowej jest karalne bez
względu na cel tego posiadania. O karalności decyduje wyłącznie to, czy
sprawca swoim zachowaniem realizował znamię czasownikowe „posiada”.
Zakres znaczeniowy pojęcia „posiada” użytego w treści art. 62 usta-
wy nie odbiega, w ujęciu Sądu Najwyższego orzekającego w omawianej
sprawie, od rozumienia pojęcia „posiada” funkcjonującego w prawie kar-
nym. Sąd Najwyższy przyjmuje, że przez „posiadanie”, jako znamię czynu
zabronionego, należy rozumieć każde faktyczne władanie przez sprawcę
mieniem lub rzeczą, a pojęcia „posiadanie” i „dzierżenie”, w znaczeniu
przyjętym przez prawo cywilne, nie mają zastosowania w prawie karnym
(por. D. Wysocki: Pojęcie „posiadania” w prawie karnym, Prok. i Pr. 2000,
nr 2, s. 8). Analiza językowa tego zwrotu, a w szczególności jego słowni-
kowego sensu prowadzi do wniosku, że w języku ogólnym zwrot „posia-
dać”, oznacza to samo, co „mieć”. Z pojęciem tym nie należy wiązać ani
żadnego możliwego do zdefiniowania horyzontu czasowego ani cywili-
stycznie pojmowanych atrybutów władztwa nad rzeczą. Sąd Najwyższy,
dokonując w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 stycznia 2009 r. wykładni ję-
12
zykowej pojęcia „posiadanie” wyraził więc pogląd, że osobą dopuszczającą
się czynu zabronionego opisanego w art. 62 omawianej ustawy jest ten, kto
wbrew przepisom tej ustawy „ma” środek odurzający lub substancję psy-
chotropową. Taki wniosek Sąd Najwyższy wyprowadził także z wykładni
systemowej. W przekonaniu Sądu Najwyższego zwrot „ma” („posiada”) nie
jest jednak synonimem pojęcia „używa”.
Kryterium wyznaczającym granicę karalności posiadania środka odu-
rzającego lub substancji psychotropowej, w żadnym razie nie jest więc,
według Sądu Najwyższego, cel faktycznego władania tymi środkami. Nie
jest nim także długotrwałość tego władania. Ustawodawca nie wprowadził
w treści przepisu dyferencji w postaci celu posiadania, a zatem bez zna-
czenia jest to, czy sprawca posiada środek odurzający lub substancję psy-
chotropową w celu dalszej sprzedaży, udzielenia ich innej osobie, czy też w
celu samodzielnego użycia - bezzwłocznie lub za jakiś czas.
W świetle poglądów wyrażonych przez Sąd Najwyższy w omawianym
wyroku, w najmniejszym stopniu nieodbiegających od powszechnie przyję-
tej w judykaturze i piśmiennictwie wykładni przepisu art. 62 § 1 ustawy o
przeciwdziałaniu narkomanii, (por. T. Srogosz: Ustawa o przeciwdziałaniu
narkomanii, Komentarz, Warszawa 2008, s. 427 i n.; W. Marcinkowski:
Wybrane zagadnienia dotyczące stosowania przepisów karnych ustawy o
przeciwdziałaniu narkomanii, Prokurator 2008, nr 4, s. 15 i n.; M. Gabriel-
Węglowski, op. cit.; Ł. Domański, op. cit., s. 44), całkowicie brak podstaw
do twierdzenia, że sprzeczne z unormowaniem przyjętym w tym przepisie
byłoby karanie osób posiadających środki odurzające lub substancje psy-
chotropowe wyłącznie w celu realizacji własnych potrzeb.
Nieuprawnione jest przekonanie Sądu Apelacyjnego o występującej
w tej materii rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego, a zwłaszcza
wniosek, że „zgoła odmienne stanowisko” od zaprezentowanego w wyroku
z dnia 21 stycznia 2009 r., Sąd Najwyższy zajął w wyroku z dnia 4 listopa-
13
da 2008 r., IV KK 127/08. Wniosek ten jest niesłuszny wobec wadliwego
odczytania poglądów Sądu Najwyższego, które legły u podstaw tezy doty-
czącej dekryminalizacji wypadku dysponowania narkotykiem bezpośrednio
przed jego zażyciem lub w trakcie zażywania, a ponadto niezrozumiały w
sytuacji, gdy Sąd Apelacyjny dostrzega, że orzeczenie z dnia 4 listopada
2008 r. dotyczy głównie kwestii ilości (dawki) środka odurzającego lub sub-
stancji psychotropowej w aspekcie karalnego ich posiadania. Dla Sądu
Najwyższego orzekającego w tej sprawie, podobnie jak dla Sądu Najwyż-
szego orzekającego w sprawie II KK 197/08 nie ulega żadnej wątpliwości,
że znamię przedmiotowe przepisu art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu nar-
komanii wypełnia posiadanie środka odurzającego lub substancji psycho-
tropowej także w celu samodzielnego zażycia. W wymienionym przepisie
nie określono jednak minimalnej dawki środka odurzającego lub substancji
psychotropowej, których posiadanie rodzi odpowiedzialność karną. W wy-
roku z dnia 4 listopada 2008 r. Sąd Najwyższy podjął zatem próbę wypeł-
nienia tej luki, przez wyrażenie poglądu, że do zrealizowania znamienia
przedmiotowego przestępstwa przewidzianego w art. 62 ust. 1 i 3 ustawy o
przeciwdziałaniu narkomanii dochodzi wówczas, gdy posiadanie środka
odurzającego lub substancji psychotropowej następuje w ilości pozwalają-
cej na choćby jednorazowe jej użycie, w dawce dla niej charakterystycznej,
zdolnej wywołać u człowieka inny niż medyczny skutek.
Podsumowując należy stwierdzić, że na podstawie art. 62 ustawy z
dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz.
1485 ze zm.) karalny jest każdy wypadek posiadania środka odurzającego
lub substancji psychotropowej „wbrew przepisom ustawy”, a więc w celu
dalszej sprzedaży lub udzielenia ich innej osobie, jak i w celu samodziel-
nego zażycia – czy to za jakiś czas czy niezwłocznie, jeżeli sprawca posia-
da środek odurzający lub substancję psychotropową w ilości pozwalającej
14
na co najmniej jednorazowe użycie, w dawce dla nich charakterystycznej,
zdolnej wywołać u człowieka inny niż medyczny skutek.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy odmówił podjęcia
uchwały.