Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CNP 91/09
POSTANOWIENIE
Dnia 4 grudnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski
w sprawie ze skargi W.T.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego w W.
z dnia 6 października 2008 r., sygn. akt [...],
w sprawie z powództwa W.T.
przeciwko małoletniemu K.T. reprezentowanemu
przez matkę B.K.
o obniżenie alimentów
i z powództwa wzajemnego małoletniego K.T. reprezentowanego przez matkę B. K.
przeciwko W.T.
o podwyższenie alimentów,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 4 grudnia 2009 r.,
odrzuca skargę.
2
Uzasadnienie
W. T. wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 6 października 2008 r., oddalającego
apelację od wyroku Sądu Rejonowego w W. z dnia 12 grudnia 2007 r. Sąd
pierwszej instancji wyrokiem tym oddalił powództwo skarżącego o obniżenie
alimentów i podwyższył alimenty zasądzone wyrokiem Sądu Rejonowego w W. z
dnia 7 września 1998 r. od W.T. na rzecz jego syna K.T., urodzonego dnia 14
września 1997 r., z kwoty 1000 zł do kwoty 1200 zł miesięcznie i oddalił powództwo
o podwyższenie alimentów w dalszej części.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
przysługuje od orzeczenia w zasadzie sądu drugiej instancji i wyjątkowo –
w przypadku określonym w art. 4241
§ 2 k.p.c. - sądu pierwszej instancji,
kończącego postępowanie w sprawie wydanego począwszy od dnia 1 września
2004 r. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2005 r., l CNP 1/05
niepublikowane i uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 października
2005 r., III BZP 1/05, OSNC 2006, nr 5, poz. 78, której nadano moc zasady
prawnej), gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub
uchylenie tego orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie
było i nie jest możliwe.
Skarga jest nie tylko środkiem nowym, ale - jak podkreślono w literaturze -
wyjątkowym w skali europejskiej. Zasadą bowiem jest, że prawomocność tworzy
nowy stan prawny pomiędzy stronami, albo erga omnes, jak też sanuje wszelkie
ewentualne naruszenia prawa, którymi orzeczenie ewentualnie jest dotknięte.
Z tego względu jest środkiem wysoce sformalizowanym i wszystkie jej wymagania
konstrukcyjne określone w art. 4245
§ 1 k.p.c. należy interpretować ściśle.
Skarżący w skardze nie wskazał czy zaskarża przedmiotowe orzeczenie
w całości, czy w części (art. 4245
§ 1 pkt 1 k.p.c.). W ramach przytoczenia podstaw
3
skargi i jej uzasadnienia (art. 4245
§ 1 pkt 2 k.p.c.) powołał tylko, jako naruszony,
przepis prawa materialnego art. 135 § 1 k.r.o. Jako przepis, z którym orzeczenie
jest niezgodne, wskazano także art. 135 k.r.o., gdy tymczasem podstawę zmiany
wielkości obowiązku alimentacyjnego stanowi art. 138 k.r.o. Konstruując skargę
ustawodawca wyraźnie oddzielił podstawy skargi, w tym przepisy składające się na
ich uzasadnienie, od przepisów (przepisu), z którymi zaskarżone orzeczenie jest
niezgodne. Są to dwa odrębne wymagania konstrukcyjne i brak już jednego z nich
prowadzi do odrzucenia skargi a limine.
Do omawianej kategorii wymagań należy także uprawdopodobnienie
wyrządzenia szkody spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego dotyczy
(art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c.). Uwzględnienie bowiem skargi i stwierdzenie,
że prawomocne orzeczenie jest niezgodne z prawem, ma charakter prejudykatu,
gdyż stwarza możliwość dochodzenia od państwa odszkodowania za szkodę
wyrządzoną przez jego wydanie. Spełnienie tego wymagania polega na wskazaniu
rodzaju i rozmiaru szkody. Wywód ten powinien także zawierać informację
dotyczącą czasu jej powstania i określać związek przyczynowy z wydaniem
orzeczenia niezgodnego z prawem. Nie jest spełnieniem tego wymagania
odwołanie się - jak uczynił to skarżący - do szkody nie sprecyzowanej,
hipotetycznej, czy też mogącej powstać w przyszłości (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP 4/05, OSNC 2006, nr 1, poz. 16,
z dnia 31 stycznia 2006 r., IV CNP 38/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 141 i z dnia
27 października 2005 r., V CNP 28/05, nie publikowane). Skoro w skardze nie
uprawdopodobniono w ten sposób szkody, to nie spełnia także i tego wymagania.
Kolejnym elementem konstrukcyjnym, którego skarga nie zawiera jest
„wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków
prawnych nie jest możliwe" (art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c.). W judykaturze ukształtowany
jest pogląd, że aby je spełnić nie wystarczy wskazać, że od zaskarżonego
orzeczenia nie przysługuje skarga kasacyjna, a nawet skarga o wznowienie
postępowania. Należy w tym zakresie przedstawić wyczerpujący wywód i oprzeć go
na przekonującym uzasadnieniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27
stycznia 2006 r., III CNP 23/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 140).
4
Hipoteza art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c. ma szeroki zasięg, skoro ustawodawca
użył sformułowania „wzruszenie zaskarżonego orzeczenia". Unicestwienie w ten
sposób skutków prawomocnego orzeczenia może nastąpić zatem nie tylko wtedy,
gdy istnieje podstawa do jego uchylenia lub zmiany. Przemawia za tym użycie
w omawianym przepisie pojęcia „środka prawnego", które swym zakresem
obejmuje nie tylko środki zaskarżenia, ale jak trafnie podniesiono w literaturze,
także pozew i wniosek w postępowaniu nieprocesowym. Aby szkody uniknąć,
a także ze względu na subsydiarną odpowiedzialność Skarbu Państwa, strona
powinna wykorzystać nie tylko wszystkie przysługujące jej środki zaskarżenia,
pozwalające na zmianę lub uchylenie orzeczenia, ale także wszystkie inne
instrumenty prawne, które służą do pozbawienia lub ograniczenia skuteczności,
a zwłaszcza wykonalności orzeczenia.
W judykaturze, jako takie środki - oprócz skargi kasacyjnej i skargi
o wznowienie postępowania - wskazano powództwa opozycyjne
(por. postanowienie Sadu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2008 r., V CNP 199/07,
nie publ.) oraz środki funkcjonujące w postępowaniu nieprocesowym, określone
w art. 523, 539-543, 550 § 2, 577, 614, 678, 679 i art. 690 § 2 k.p.c.
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2006 r., III CNP 23/05,
OSNC 2006, nr 7-8, poz. 140).
Takim środkiem, gdy wystąpiła zmiana stosunków, może być także pozew
o obniżenie, czy wygaśnięcie oraz podwyższenie alimentów. Wyrok uwzględniający
powództwo oparte na podstawie określonej w art. 138 k.r.o. pozbawia bowiem
skuteczności wyrok poprzedni, ustalający wysokość obowiązku alimentacyjnego.
Gdy więc skarga dotyczy takiego wyroku, w ramach wymagania określonego w art.
4245
§ 1 pkt 5 k.p.c. skarżący winien wykazać, że wzruszenie zaskarżonego
orzeczenia nie jest możliwe także za pomocą powództwa o zmianę wysokości, czy
wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego.
Skarżący w skardze nie tylko tego nie dokonał, ale podniósł pewne
okoliczności, które mogą wskazywać na to, że już po zapadnięciu zaskarżonego
orzeczenia nastąpiła pomiędzy stronami zmiana stosunków, a w takim wypadku nie
5
zachodziłyby przeszkody do wniesienia nowego powództwa określonego w art. 138
k.r.o.
Wszystkie powyżej zasygnalizowane wymagania są elementami
konstrukcyjnymi skargi i dlatego wady te są nieusuwalne w trybie właściwym dla
naprawiania braków formalnych pism procesowych.
Z tych względów skarga podlega odrzuceniu (art. 4248
§ 1 k.p.c.).