Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 163/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Herbert Szurgacz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Katarzyna Gonera
SSN Romualda Spyt
w sprawie z powództwa D. A.
przeciwko Kancelarii S. w W.
o przywrócenie na poprzednie warunki pracy,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 7 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w W.
z dnia 22 grudnia 2008 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w punktach 1), 3) i 4) i w tym
zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w W. do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, wyrokiem z dnia 6
maja 2008 roku w pkt l przywrócił powódkę D.A. do pracy w pozwanej Kancelarii S.
w W. na poprzednich warunkach. W pkt 2 zasądził od pozwanej Kancelarii S. w W.
na rzecz powódki D.A. kwotę 1.708 zł tytułem wynagrodzenia, pod warunkiem
podjęcia pracy u pozwanego na poprzednich warunkach w terminie 7 dni od daty
uprawomocnienia się orzeczenia. W pozostałym zakresie powództwo oddalił.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka D.A. została zatrudniona w pozwanej
Kancelarii S. w dniu 1 listopada 1991 roku na podstawie umowy o pracę na czas
określony, a następnie na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.
Początkowo powódka zajmowała stanowisko starszego specjalisty w Biurze
Studiów i Ekspertyz, a od 1 czerwca 1992 roku zajmowała stanowisko głównego
specjalisty. Z dniem 30 kwietnia 1993 roku powódka została mianowana
urzędnikiem państwowym i zajmowała stanowisko dyrektora Biura Personalnego.
Na podstawie Decyzji Szefa Kancelarii S. z dnia 30 lipca 2004 roku powódka
została przeniesiona na stanowisko wicedyrektora Wydawnictwa S.
W związku z zajmowanym stanowiskiem począwszy od dnia 21 lutego 2004
roku powódka otrzymywała wynagrodzenie, na które składały się: wynagrodzenie
zasadnicze w kwocie: 4360 zł, dodatek funkcyjny w kwocie 1117 zł, dodatek
służbowy w kwocie 959 zł. oraz dodatek za wysługę lat w kwocie odpowiadającej
20 % wynagrodzenia zasadniczego.
W 2006 roku w Kancelarii S. przeprowadzono zmiany organizacyjne. W
wyniku dokonanych przekształceń, na podstawie Decyzji Szefa Kancelarii S. z dnia
17 sierpnia 2006 roku powódka została przeniesiona z dniem 30 sierpnia 2006 roku
na stanowisko głównego specjalisty w Wydawnictwie S.. Podstawę przeniesienia
stanowił art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Pozwany w
oświadczeniu o przeniesieniu wskazał, że przyczyną przeniesienia powódki na inne
stanowisko jest reorganizacja urzędu wprowadzona Zarządzeniem nr 25 Szefa
Kancelarii S. z dnia 27 lipca 2006 roku zmieniającym zarządzenie w sprawie
regulaminu organizacyjnego Kancelarii S., powodująca likwidację stanowiska pracy
powódki. Pozwany przeniósł powódkę na stanowisko głównego specjalisty w
3
Wydawnictwie S., zachowując prawo powódki do dotychczasowego wynagrodzenia
przez okres sześciu miesięcy, tj. do dnia 28 lutego 2007 roku. Po tej dacie, z dniem
1 marca 2007 roku powódka miała otrzymywać wynagrodzenie zasadnicze w
kwocie 3.500 zł., dodatek funkcyjny w kwocie 600 zł., dodatek służbowy w kwocie
800 zł. oraz dodatek za wysługę lat w kwocie 700 zł. Miesięczna różnica w stałych
składnikach wynagrodzenia wynosiła 1.708 zł.
Z dniem 23 sierpnia 2006 roku powódka ukończyła 56 rok życia i w tym
okresie jej staż uprawniał ją do uzyskania prawa do emerytury.
Dokonując analizy przepisu art. 10 ust. 1 a ustawy o pracownikach urzędów
państwowych w przedmiotowej sprawie Sąd ustalił, że na podstawie Decyzji Szefa
Kancelarii S. z dnia 17 sierpnia 2006 roku doszło do reorganizacji urzędu, wbrew
twierdzeniem pozwanego, nie wiązała się ona jednak z likwidacją stanowiska
zajmowanego przez powódkę. Po wejściu w życie reorganizacji, w strukturze
Wydawnictwa S. utrzymane zostało stanowisko dyrektora i jednego wicedyrektora,
które to stanowisko powierzone zostało przez pozwanego osobie spoza
wydawnictwa – T. G. Ustalenie to stanowiło, w ocenie Sądu, podstawę dla
uwzględnienia powództwa w zakresie przywrócenia na poprzednie warunki pracy.
W zakresie roszczeń dotyczących wypłaty przez pozwaną różnicy między
obecnie, a poprzednio otrzymywanym wynagrodzeniem, Sąd powołał przepisy art.
39, 45 § 1 oraz 47 w związku z art. 42 k.p., wskazując, że art. 39 k.p., na który
powołuje się powódka, domagając się w trybie art. 47 k.p. wyrównania
wynagrodzenia przewiduje wyłącznie zakaz wypowiadania umów pracownikom,
którym brakuje mniej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres
zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego
wieku. W przedmiotowej sprawie, wynikający z art. 16 ustawy o pracownikach
urzędów państwowych obowiązek stosowania wobec urzędników państwowych
szczególnej ochrony w zakresie wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy
dotyczy jedynie wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy urzędnika
państwowego, nie odnosi się natomiast do modyfikacji tego stosunku w trybie art.
10 tej ustawy. Wobec powyższego Sąd Rejonowy uznał, że odpowiednie
zastosowanie w niniejszej sprawie znajdzie zdanie pierwsze art. 47 k.p., a tym
samym brak jest podstaw do zasądzenia wynagrodzenia za cały czas jego
4
obniżenia. Z uwagi natomiast na to, że okres wypowiedzenia powódki wynosił 3
miesiące, Sąd na podstawie art. 47 k.p. zasądził na jej rzecz wynagrodzenie za
okres 1 miesiąca.
Apelację od powyższego wyroku złożyła powódka oraz pozwany.
Pozwany zaskarżając pkt 1,2 oraz 4 wyroku wniósł o zmianę powyższego
orzeczenia w zakresie uwzględniającym powództwo poprzez oddalenie powództwa
w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez
przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, przejawiające się uznaniem
przez Sąd, że pozwany pracodawca nie wykazał, że przywrócenie powódki na
dotychczasowe stanowisko pracy jest niemożliwe i niecelowe oraz naruszenie
prawa materialnego: poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 10
ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych wskutek uznania, że
spełnienie koniecznej do przeniesienia urzędnika państwowego mianowanego
przesłanki likwidacji stanowiska zajmowanego przez tego urzędnika następuje
wyłącznie w przypadku usunięcia za struktury organizacyjnej urzędu stanowiska
służbowego, które urzędnik zajmował przed przeniesieniem, a także poprzez
niewłaściwe zastosowanie art. 45 § 1 w związku z art. 5 k.p. wskutek uwzględnienia
żądania powódki przywrócenia do pracy w sytuacji, gdy przeniesienie powódki na
inne stanowisko służbowe nie naruszało przepisów ustawy o pracownikach
urzędów państwowych.
W uzasadnieniu wniesionej apelacji przez stronę pozwaną podkreślono
m.in., że zdaniem skarżącego ustawodawca używając określenia "likwidacja
stanowiska", nie zastrzegł, że chodzi wyłączenie o likwidację stanowiska
służbowego, oznaczającą usunięcie stanowiska ze struktury organizacyjnej urzędu,
a więc do spełnienia przesłanki likwidacji stanowiska, o której mowa wart. 10 ust. 1
a ustawy o przesłankach urzędów państwowych, wystarczająca jest likwidacja
konkretnego stanowiska.
Apelację od wyroku wniosła także powódka. Zaskarżając orzeczenie w
punktach 3 i 4 zarzuciła ona, że Sąd Rejonowy wydając przedmiotowy wyrok
naruszył art. 47 k.p. w szczególności zd. 2 oraz art. 39 w związku z art. 16 ustawy o
pracownikach urzędów państwowych w zw. z art. 42 k.p. oraz art. 10 ust. 1 a
ustawy o pracownikach urzędów państwowych poprzez ich błędną wykładnię i w
5
konsekwencji niezastosowanie oraz oddalenie powództwa o wyrównanie pełnego
wynagrodzenia za cały czas pozostawania na innym stanowisku pracy. Dodatkowo
powódka wskazała na ewentualne naruszenie przez Sąd art. 471 k.c., w związku z
art. 300 k.p. poprzez jego niezastosowanie i niezasądzenie wyrównania pełnego
wynagrodzenia za cały czas pozostawania na innym stanowisku. Wskazując na
powyższe powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w części i
uwzględnienie powództwa w całości, tj. zasądzenie od powódki od marca 2007
roku kwoty 1.708 zł. miesięcznie jako różnicy w wynagrodzeniu oraz kwoty 434 zł.
miesięcznie, jako różnicy w wysokości przysługującego powódce dodatku s..
W uzasadnieniu apelacji powódka podniosła m.in., że skoro podlega
ochronie z art. 39 k.p., to nie ulega wątpliwości, że jej sytuacja jako pracownika
urzędu państwowego przeniesionego na inne stanowisko, któremu obniżono
wynagrodzenie, jest identyczna z sytuacją pracownika, któremu wypowiedziano
warunki pracy i płacy. Zdaniem apelującej również dodatek s. jest składnikiem
wynagrodzenia powódki, bowiem otrzymywała go przez okres zatrudnienia w
wysokości od 10% do 20% , a obecnie jest on liczony od niższej podstawy z
momentem przeniesienia na niższe stanowisko głównego specjalisty.
W odpowiedzi na apelację powódki pozwany wniósł o jej oddalenie w
całości. Pozwany zarzucił powódce nieprawidłową interpretację przepisów Kodeksu
pracy oraz ustawy o pracownikach urzędów państwowych, wskazując, że słuszne
było rozumowanie Sądu, zgodnie z którym przy przeniesieniu na inne stanowisko
urzędnik mianowany, którego stosunek pracy jest regulowany ustawą o
pracownikach urzędów państwowych , nie może na podstawie art. 16 tej ustawy
domagać się ochrony przysługującej pracownikowi w wieku przedemerytalnym, o
której mowa w art. 39 k.p. Odnosząc się do zaskarżenia przez powódkę orzeczenia
w zakresie nieprzyznania jej przez Sąd dodatku […] pozwany podniósł, że jego
uznaniowy charakter wyklucza możliwość dochodzenia go przed sądem. Ponadto,
nie pozwala on również na hipotetyczne wyliczenie wysokości dodatku […], w
szczególności poprzez zastosowanie uśrednionej wysokości tego dodatku,
przyznawanego powódce w okresie, kiedy zajmowała stanowisko wicedyrektora
Wydawnictwa S. i obecnie.
6
W odpowiedzi na apelację strony pozwanej, powódka wniosła o jej oddalenie
i podtrzymała stanowisko i wnioski zawarte w swojej apelacji.
Sąd Okręgowy w W. Wydział Pracy wyrokiem z dnia 22 grudnia 2008 r.
zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz powódki
kwoty po 1.708 zł. miesięcznie tytułem wynagrodzenia za cały okres od dnia 1
marca 2007 r. do dnia podjęcia pracy u pozwanego na poprzednich warunkach, w
pozostałej części oddalił apelację powódki, a apelację pozwanej oddalił w całości.
Uzasadniając swoje stanowisko Sąd drugiej instancji stwierdził, że Sąd
Rejonowy prawidłowo zgromadził i ocenił materiał dowodowy w sprawie oraz
dokonał poprawnej wykładni art. 10 ustawy o pracownikach urzędów państwowych
oraz art. 45 § 1 w związku z art. 5 k.p. w zakresie roszczenia powódki o
przywrócenie jej na poprzednio zajmowane stanowisko pracy. W powyższym
zakresie słuszne są ustalenia Sądu pierwszej instancji, zgodnie z którymi spełnienie
koniecznej do przeniesienia urzędnika państwowego mianowanego przesłanki
likwidacji stanowiska zajmowanego przez tego urzędnika następuje wyłącznie w
przypadku usunięcia ze struktury organizacyjnej urzędu stanowiska służbowego,
które urzędnik zajmował przed przeniesieniem.
Odnosząc się do zarzutów strony pozwanej Sąd Okręgowy przywołał
orzecznictwo NSA dotyczące wykładni pojęcia „likwidacja stanowiska” i stwierdził,
że Sąd Rejonowy słusznie uznał twierdzenia pozwanego za błędne, gdyż w toku
postępowania ustalił, że stanowisko zajmowane przez powódkę nadal pozostaje w
strukturze organizacyjnej Wydawnictw S., a pozwany nie wykazał, aby
przywrócenie powódki na poprzednie stanowisko pracy było niemożliwe i
niecelowe. Likwidacja stanowiska w rozumieniu art. 10 ust. 1a ustawy o
pracownikach urzędów państwowych następuje wyłącznie w przypadku usunięcia
ze struktury organizacyjnej urzędu stanowiska służbowego, które urzędnik
zajmował przed przeniesieniem. Podkreślił także, że Sąd Rejonowy ma rację
uznając, iż pozwany winien przyjąć przy dokonywanych zmianach organizacyjnych
kryteria doboru pracowników uwzględniające przysługującą im szczególną ochronę,
czego nie uczynił. Powódka, jako osoba objęta ochroną z art. 39 KP, przy podjętych
przez pozwanego zmianach struktury urzędu korzystała ze szczególnej ochrony,
czego pozwany w ogóle nie uwzględnił. Sąd drugiej instancji uznał także, że
7
materiał dowodowy zgromadzony w niniejszym postępowaniu został oceniony w
sposób prawidłowy, a Sąd nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów.
Odnosząc się do apelacji wniesionej przez powódkę Sąd uznał, że zasługuje
ona na częściowe uwzględnienie i stwierdził, że w przedmiotowej sprawie
zastosowanie znajduje art. 39 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p. w związku z art. 47
k.p., a w związku z tym, powódce przysługuje wyrównanie wynagrodzenia za cały
czas pozostawania na innym stanowisku. Sąd Okręgowy przychylił się do
podniesionej przez powódkę argumentacji, zgodnie z którą sytuacja pracownika
urzędu państwowego przeniesionego przez pracodawcę na inne stanowisko,
któremu obniżono w związku z tym wynagrodzenie jest identyczna z sytuacją
pracownika, któremu na podstawie art. 42 k.p. wypowiedziano warunki pracy i
płacy. W tym kontekście Sąd przywołał także orzeczenie Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 27 listopad 2007 r., (SK 18/05), które daje pracownikowi
uprawnienie do dochodzenia szkody wynikłej z bezpodstawnych działań
pracodawcy. Sad uznał, że analogiczną funkcję pełni art. 47 k.p., pozwalający
dochodzić pracownikowi odszkodowania od pracodawcy.
Sąd drugiej instancji zauważył także, że dodatek […], jako składnik
wynagrodzenia przyznawany przez pracodawcę indywidualnie w stosunku do
każdego pracownika, po upływie miesiąca, na podstawie oceny pracy wykonanej
przez pracownika w danym miesiącu ma charakter całkowicie uznaniowy, w
związku z tym brak jest podstaw pozwalających przyjąć wysokość tego składnika
wynagrodzenia, ustalając ją jako proste przełożenie wysokości wynagrodzenia
zasadniczego otrzymywanego przez powódkę.
Strona pozwana zaskarżyła ten wyrok skargą kasacyjną w części
uwzględniającej apelację powódki i przyznającej jej wynagrodzenie za cały okres
pozostawania bez pracy oraz w części oddalającej apelację pozwanej, wnosząc o
jego uchylenie w zaskarżonej części oraz oddalenie apelacji powódki w zakresie
uwzględnionym przez Sąd drugiej instancji i uwzględnienie w całości apelacji strony
pozwanej, albo o uchylenie wyroku w części zaskarżonej oraz przekazanie Sądowi
drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie prawa materialnego:
8
 poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe
zastosowanie art. 10 ust. 1a ustawy z dnia 16 września 1982 r.
o pracownikach urzędów państwowych wskutek uznania, że
spełnienie koniecznej do przeniesienia urzędnika państwowego
mianowanego przesłanki likwidacji stanowiska zajmowanego
przez tego urzędnika następuje wyłącznie w przypadku
usunięcia ze struktury organizacyjnej urzędu stanowiska, które
urzędnik zajmował przed przeniesieniem;
 poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 39 k.p. w związku z art.
42 § 1 k.p. i w związku z art. 47 k.p. oraz niezastosowanie art.
16 ustawy o pracownikach urzędów państwowych, wskutek
przyjęcia, że sytuacja prawna urzędnika państwowego
mianowanego, któremu w związku z przeniesieniem na inne
stanowisko służbowe obniżono wynagrodzenie, jest identyczna
z sytuacją pracownika, któremu wypowiedziano warunki pracy i
płacy, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że powódce,
której brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku
emerytalnego, przysługuje wyrównanie wynagrodzenia za cały
czas pozostawania na stanowisku, na które została
przeniesiona.
W uzasadnieniu skarżąca wskazała, że w sprawie występuje istotne
zagadnienie prawne, a mianowicie czy do uznania spełnienia przesłanki likwidacji
stanowiska, o której mowa wart. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów
państwowych, konieczne jest usunięcie ze struktury organizacyjnej urzędu
stanowiska, które urzędnik mianowany zajmował przed przeniesieniem, czy też
wystarczy faktyczne zniesienie konkretnego miejsca pracy zajmowanego przez
urzędnika, skutkujące zmniejszeniem liczby etatów na danym stanowisku, które nie
spowoduje zmian w strukturze organizacyjnej urzędu. Podkreśliła, że w urzędzie
doszło do reorganizacji skutkującej zmianą struktury organizacyjnej i
zmniejszeniem ilości wydziałów a konkretne stanowisko zajmowane przez powódkę
przed przeniesieniem już nie istnieje, zakres obowiązków nowego wicedyrektora
jest bowiem „całkowicie różny”.
9
Skarżąca, przywołując orzecznictwo NSA dotyczące art. 16 ustawy o
pracownikach urzędów państwowych, podkreśliła także, że ustawa ta zawiera
wyczerpującą regulację dotyczącą zmiany stosunku pracy urzędników
mianowanych, a zatem stosowanie przepisów Kodeksu pracy na podstawie art. 5
k.p. jest wyłączone. Przywołała także orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące
odrębności stosunków pracy pracowników mianowanych, zwłaszcza w zakresie
zmiany treści stosunku pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W sprawie występują dwa zagadnienia prawne. Pierwsze dotyczy
interpretacji ustawowego pojęcia „likwidacji stanowiska zajmowanego przez
urzędnika” (art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych). Sąd
Okręgowy przyjął, że likwidacja stanowiska zajmowanego przez urzędnika
„następuje wyłącznie w przypadku usunięcia ze struktury organizacyjnej urzędu
stanowiska służbowego, które urzędnik zajmował przed przeniesieniem”. Sąd
Okręgowy uzasadnił tę interpretację powołując się na orzeczenie NSA z dnia 23
maja 1995 r., II S.A. 687/95, który uznał, że „przez likwidację stanowiska pracy
uzasadniającą przeniesienie mianowanego urzędnika państwowego na inne
stanowisko służbowe, odpowiadające jego kwalifikacjom, należy rozumieć
faktyczne zniesienie dotychczasowego miejsca pracy pracownika. Tylko wówczas
bowiem zachodzi niemożliwość dalszego jego zatrudnienia na dotychczasowym
stanowisku, o której mowa w art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów
państwowych”.
Stanowisko Sądu Okręgowego jest dalej idące niż przyjął to NSA, który
ogranicza to pojęcie do „faktycznego zniesienia dotychczasowego miejsca pracy
pracownika”, natomiast - zdaniem Sądu Okręgowego – stanowisko to musi ponadto
zostać usunięte ze struktury organizacyjnej urzędu, co może nastąpić w drodze
odpowiedniego aktu właściwej władzy administracyjnej. Zatem w sytuacji, kiedy
decyzją Szefa Kancelarii S. ograniczono liczbę stanowisk z kilku wicedyrektorów
Wydawnictwa S., z których jedno zajmowała powódka, do jednego - w ocenie Sądu
nie doszło do likwidacji stanowiska wicedyrektora w rozumieniu art. 10 ust. 1a
10
ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Pogląd ten nie jest trafny.
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na pojęcie „stanowiska
służbowego”. Składa się na nie szereg elementów. W przede wszystkim jest to
wyodrębnienie organizacyjne danego stanowiska, także poprzez umiejscowienie go
w hierarchii stanowisk danej jednostki organizacyjnej. Można w tym kontekście
mówić o wyodrębnieniu wertykalnym. Szczególną postacią takiego wyodrębnienia
jest powierzenie np. funkcji kierowniczej. Drugim istotnym elementem jest zakres
zadań charakterystyczny dla danego stanowiska. Jest ono w ten sposób
wyodrębnione horyzontalnie, zgodnie z zasadą specjalizacji. W odniesieniu do
stanowisk tego samego szczebla (z hierarchicznego punktu widzenia) i zbliżonych
przedmiotowo zadań (specjalizacja I stopnia) można następnie wskazać kryterium
kwalifikacji wymaganych dla pełnienia określonych funkcji (specjalizacja II stopnia).
Uzupełniająco można także wskazać, przywołując wyrok Sądu Najwyższego z dnia
28 kwietnia 2005 r. (I PK 161/04, OSNP 2006/1-2/7), że pojęcie stanowiska
służbowego w rozumieniu art. 10 ust. 1a i 1b ustawy o pracownikach urzędów
państwowych oprócz nazwy urzędu i funkcji, obejmuje również miejscowość, w
której urzędnikowi wyznaczono wykonywanie pracy.
Dopiero w odniesieniu do tak określonego stanowiska służbowego, którego
uzewnętrznieniem jest nazwa stanowiska, można rozważać kwestię jego likwidacji.
W przypadku pozwanej reorganizacja obejmowała nie tylko zmniejszenie liczby
stanowisk wicedyrektorów, ale również zmianę zakresu zadań i w konsekwencji
zmianę w zakresie wymagań kwalifikacyjnych stawianych osobie mającej zająć
zreorganizowane stanowisko wicedyrektora. Mając na uwadze wyżej
przedstawione spostrzeżenia dotyczące pojęcia „stanowiska służbowego” należy
uznać, że zmiany te oznaczały w istocie likwidację istniejących stanowisk, w tym
zajmowanego przez powódkę, i stworzenie nowego. Decydujące znaczenie ma
bowiem nie nazwa stanowiska, która często z konieczności ma dość ogólny
charakter, ale zakres obowiązków i zadań oraz związane z tym wymogi
kwalifikacyjne, tak dotyczące wiedzy i umiejętności, jak i innych właściwości
(określone zdolności, cechy charakteru itp.).
Drugie zagadnienie prawne dotyczy zastosowalności do pracowników
urzędów państwowych przepisów powszechnego prawa pracy, chroniących
11
trwałość (niezmienność) zatrudnienia. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę
na szczególny charakter zatrudnienia pracowników służby państwowej, w tym
mianowanych urzędników państwowych. W cytowanym już wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2005 r. zauważono w tym kontekście, że jedną z
istotnych cech stosunku pracy nawiązanego na podstawie mianowania jest
stabilność zatrudnienia. Jest to cecha istotna ze względu na to, że zatrudnienie na
tej podstawie stosowane jest często wobec pracowników, którzy wykonują zadania
o charakterze publicznym, wymagające pewnej niezależności, a w każdym razie
niepodatności na obawę o utratę miejsca pracy. Z drugiej strony rodzaj
wykonywanych przez pracownika zadań może powodować konieczność jego
większej dyspozycyjności i niemożliwość przedkładania ochrony jego zatrudnienia
nad ważne potrzeby publiczne lub społeczne. Z kolei w wyroku z dnia 26 czerwca
2007 r. (I PK 18/07, OSNP 2008/15-16/221) podkreślono, że owa szczególna
podległość służbowa, stanowiąca cechę charakterystyczną stosunków służbowych,
idzie dalej niż podporządkowanie pracownika w umownych stosunkach pracy. O ile
bowiem w umownych stosunkach pracy zmiana istotnego elementu umowy o pracę
jakim jest zajmowane stanowisko i miejsce pracy może zostać przeprowadzona
jedynie w drodze tzw. wypowiedzenia zmieniającego, uregulowanego art. 42 k.p., o
tyle w stosunkach służbowych zmiany takie dokonywane są z reguły w drodze
jednostronnego aktu pracodawcy, względnie organu nadrzędnego nad pracodawcą,
upoważnionego ustawą do dokonania tej czynności. W cytowanym wyroku Sąd
Najwyższy wyraźnie wskazał, że kwestie te są regulowane pragmatykami
pracowniczymi i w tym zakresie nie znajdują zastosowania przepisy Kodeksu pracy.
W konsekwencji nie znajdują też zastosowania kodeksowe przepisy ochronne
ograniczające dopuszczalność wypowiedzenia warunków pracy. Przepisy
pragmatyk zawierają w tym względzie własne rozwiązania, przewidujące bardzo
ograniczoną ochronę, np. dla kobiet ciężarnych. Oznacza to, że uzasadnione są
zarzuty skargi kasacyjnej strony pozwanej naruszenia art. 39 k.p. w związku z art.
42 § 1 k.p. i w związku z art. 47 k.p. oraz art. 16 ustawy o pracownikach urzędów
państwowych.
Należy zauważyć, że zarówno orzecznictwo, jak i doktryna (por. A. Dubowik,
Wzmożona trwałość stosunku pracy z mianowania, PiZS nr 9/2007, str. 18) stoją na
12
ustalonym stanowisku, że regulacja ustawy o pracownikach urzędów państwowych
ma charakter szczególny i autonomiczny. Wprawdzie art. 16 ustawy stanowi, iż
postanowienia ustawy w zakresie nawiązania, zmiany i rozwiązania stosunku pracy
(rozdział 2) nie naruszają przepisów dotyczących szczególnej ochrony
pracowników w zakresie wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy, ale przepis
ten należy wykładać ściśle, tj. tylko w odniesieniu do ewentualnego stosowania
przepisów o ochronie szczególnej, związanej z sytuacją osobistą lub rodzinną
pracownika, względnie pełnionymi przez niego funkcjami, a nie jako generalne
dopuszczenie stosowania przepisów powszechnego prawa pracy w zakresie
nieuregulowanym pragmatyką. Należy bowiem mieć na uwadze, że unormowanie
dotyczące nawiązania, zmiany i rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem
państwowym, zawarte w rozdziale 2 powyższej ustawy, jest pełne (z
uwzględnieniem wyjątków określonych w art. 14 ust. 4 i art. 16), a co za tym idzie
stosowanie w tym zakresie przepisów kodeksu pracy na zasadzie art. 5 k.p. jest
wyłączone (por. wyrok NSA z dnia 19 kwietnia 1984 r., II SA 451/84, ONSA
1984/1/43). Trzeba zaznaczyć, że art. 5 k.p. dopuszcza stosowanie przepisów
kodeksu tylko w sytuacji braku regulacji w danym zakresie, tymczasem ustawa o
pracownikach urzędów państwowych reguluje wyczerpująco kwestie związane z
nawiązaniem, rozwiązaniem i zmianą stosunku pracy, odsyłając tylko w odniesieniu
do określonych sytuacji (ochrona szczególna w zakresie wypowiedzenia i
rozwiązania stosunku pracy – art. 16) do regulacji kodeksowej. W pozostałym
zakresie należy stosować przepisy ustawy jako lex specialis.
Z przytoczonych motywów orzeczono jak w sentencji wyroku.
/tp/