Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 13 stycznia 2010 r.
II PZ 25/09
Niedopuszczalne jest zażalenie do Sądu Najwyższego na postanowienie
sądu drugiej instancji w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów sądo-
wych (art. 394 § 1 i art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Romualda Spyt (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Bogusław Cudowski, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 stycznia
2010 r. sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości A.E. Sp. z o.o. w W. przeciw-
ko Grzegorzowi S. o stwierdzenie bezskuteczności czynności prawnych i zapłatę, na
skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z
dnia 18 września 2009 r. [...]
o d r z u c i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Pozwany Grzegorz S., reprezentowany przez adwokata, powołując się na
treść art. 394 § 1 pkt 2 k.p.c., wniósł zażalenie do Sądu Najwyższego na postano-
wienie Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z
dnia 18 września 2009 r. w sprawie z powództwa syndyka masy upadłości „A.E.”
Spółki z o.o. w W. o stwierdzenie bezskuteczności czynności prawnej i zapłatę, zwal-
niającego go od obowiązku uiszczenia opłaty stosunkowej od skargi kasacyjnej w
części, tj. ponad kwotę 2.000 zł i tym samym oddalającego wniosek o zwolnienie od
kosztów procesu w pozostałej części.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest niedopuszczalne. Wskazywany w zażaleniu przepis art. 394 § 1
pkt 2 k.p.c. stanowi, że zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postano-
2
wienia sądu pierwszej instancji, którego przedmiotem jest odmowa zwolnienia od
kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia ad-
wokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie. Nie dotyczy on zatem zaskarżania
postanowień sądu drugiej instancji do Sądu Najwyższego. Możliwość zaskarżania
takich postanowień przewiduje natomiast przepis art. 3941
k.p.c. Zgodnie z jego § 1
zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje na postanowienie sądu drugiej instancji:
(1) odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z pra-
wem prawomocnego orzeczenia, (2) co do kosztów procesu, które nie były przed-
miotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Natomiast w myśl jego § 2 w spra-
wach, w których przysługuje skarga kasacyjna, zażalenie przysługuje także na po-
stanowienie sądu drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem
postanowień, o których mowa w art. 3981
, a także postanowień wydanych w wyniku
rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji. Również, zgodnie
z art. 3981
§ 1 k.p.c., od wydanego przez sąd drugiej instancji postanowienia w
przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępo-
wanie w sprawie strona, Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich
może wnieść skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, chyba że przepis szczególny
stanowi inaczej. Oczywiste jest, że zaskarżone postanowienie nie jest postanowie-
niem o odrzuceniu skargi kasacyjnej czy skargi o stwierdzenie niezgodności z pra-
wem prawomocnego orzeczenia, czy postanowieniem w przedmiocie odrzucenia
pozwu albo umorzenia postępowania - kończących postępowanie w sprawie. Nie
stanowi ono także postanowienia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w
sprawie, gdyż postanowieniami kończącymi postępowanie w sprawie są postanowie-
nia zamykające drogę do wydania orzeczenia sądu danej instancji, rozstrzygającego
istotę sprawy w procesie (wyrokiem) lub w postępowaniu nieprocesowym (postano-
wieniem), a ponadto postanowienia, które kończą sprawę jako pewną całość podda-
ną pod osąd, a więc dotyczące całości sprawy i będące ostatnimi orzeczeniami wy-
danymi w postępowaniu. Przeciwieństwem postanowień kończących postępowanie
w sprawie są natomiast „postanowienia kończące w postępowaniu jedynie zagadnie-
nia incydentalne, uboczne" (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 listopa-
da 1996 r., III CKN 12/96, OSNC 1997 nr 4, poz. 41 oraz uchwałę składu siedmiu
sędziów z dnia 24 listopada 1998 r., III CZP 44/98, OSNC 1999 nr 5, poz. 87). Takim
właśnie postanowieniem dotyczącym kwestii incydentalnej jest postanowienie o od-
mowie zwolnienia od kosztów sądowych. Nowe brzmienie § 1 art. 3941
k.p.c., wpro-
3
wadzone na podstawie art. 1 ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy -
Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 69, poz. 592), umożliwia zaskarżenie do
Sądu Najwyższego także postanowień sądu drugiej instancji co do kosztów procesu,
które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Jednakże w tej
normie prawnej nie mieszczą się postanowienia o odmowie zwolnienia od kosztów
sądowych. Postanowienia te mają swoje oparcie w przepisach ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze
zm.), a konkretnie w przepisach Tytułu IV tej ustawy i nie rozstrzygają one o kosz-
tach procesu. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu oznacza rozliczenie kosztów pro-
cesu między jego stronami po jego zakończeniu w każdej instancji według reguł wy-
nikających z art. 98 i następnych Kodeksu postępowania cywilnego (patrz: art. 108
k.p.c.). Zatem postanowienie co do kosztów procesu oraz postanowienie odmawiają-
ce zwolnienia od kosztów sądowych to dwie różne kategorie (instytucje prawne), co
wynika także z ich rozdzielenia w przepisie art. 394 §1 k.p.c., gdzie odrębnie wymie-
nia się odmowę zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia
(pkt 2) oraz zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów pro-
cesu (pkt 9). Za taką wykładnią przemawia także i to, że nowe brzmienie przepisu
art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. wprowadzone zostało z uwagi na wyrok Trybunału Konstytu-
cyjnego z dnia 27 marca 2007 r., w sprawie SK 3/05, który stwierdził, że art. 39318
§ 2
k.p.c., w brzmieniu obowiązującym do czasu jego uchylenia przez art. 1 pkt 11
ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego
oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98),
w zakresie, w jakim uniemożliwia zaskarżenie postanowienia w przedmiocie kosztów
procesu zasądzonych po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji, jest niezgodny z
art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39821
k.p.c. w
związku z art. 370 k.p.c. w związku z art. 373 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
========================================
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13