Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 111/09
POSTANOWIENIE
Dnia 14 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z wniosku E. B.
przy uczestnictwie J. S., R. S. i J. S.
o stwierdzenie nabycia spadku po F. B.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 14 stycznia 2010 r.,
zażalenia uczestnika postępowania J. S.
na postanowienie Sądu Okręgowego w B.
z dnia 30 września 2009 r., sygn. akt II Ca (…),
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 30 września 2009 r. odrzucił apelację
uczestnika postępowania J. S. w związku z wniesieniem jej po upływie terminu
przewidzianego w art. 369 § 2 k.p.c. Rozstrzygnięcie to zostało wydane na podstawie
art. 373 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
W zażaleniu na to postanowienie uczestnik postępowania J. S. wnosił o jego
uchylenie, podnosząc naruszenie art. 73 § 2 k.p.c. i art. 384 k.p.c. W zażaleniu skarżący
2
kwestionuje stanowisko Sądu Okręgowego, że złożenie wniosku o uzasadnienie
postanowienia co do istoty sprawy przez jednego z uczestników postępowania
nieprocesowego nie wywołuje skutków prawnych wobec pozostałych uczestników i
prowadzi do upływu ustanowionego terminu do wniesienia apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Apelacja uczestnika postępowania J. S. została wniesiona od postanowienia
Sądu Rejonowego z dnia 22 maja 2009 r., w którym oddalono wniosek wnioskodawczyni
o stwierdzenie nabycia spadku. Wniosek o sporządzenie uzasadnienia tego
postanowienia złożyła tylko wnioskodawczyni. Postanowieniem z dnia 13 lipca 2009 r.
Sąd Rejonowy odrzucił apelację J. S. w związku z tym, że uczestnik ten nie złożył
wniosku o sporządzenie uzasadnienia postanowienia z dnia 22 maja 2009 r., a apelację
przedstawił po upływie ustawowego terminu (art. 369 § 2 k.p.c.). Następnie tenże Sąd
na podstawie art. 395 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił (zaskarżone zażaleniem
uczestnika postępowania J. S.) postanowienie o odrzuceniu apelacji z dnia 13 lipca
2009 r. Ostatecznie Sąd Okręgowy wspomnianym na wstępie postanowieniem z dnia 30
września 2009 r. odrzucił apelację uczestnika J. S. od postanowienia z dnia 22 maja
2009 r., zawierającego oddalenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.
Zasadniczą kwestią pozostaje to, czy złożenie wniosku o uzasadnienie
postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku przez wnioskodawczynię
powoduje ten skutek procesowy, iż otwiera się możliwość złożenia apelacji także przez
uczestnika takiego postępowania, który nie składał wniosku o uzasadnienie.
Niewątpliwie bowiem uczestnik J. S. złożył apelację po terminie ustawowym
przewidzianym w art. 369 § 2 k.p.c.
Nietrafnie skarżący eksponuje możliwość zastosowania przepisów
o współuczestnictwie procesowym (w tym – także przepisu art. 73 § 1 k.p.c.) w
postępowaniu nieprocesowym. Taką możliwość wyklucza się w literaturze
i orzecznictwie. Stanowisko takie trafnie motywuje się już samą konstrukcją
postępowania procesowego, a zwłaszcza – jego regułą dwustronności. W postępowaniu
nieprocesowym inaczej skonstruowany został także przedmiot tego postępowania i
przyjęto w nim inne konsekwencje prawno-procesowe merytorycznego rozstrzygnięcia.
Warto też zauważyć, że w przepisach art. 72-74 k.p.c. mówi się wprost o
„współuczestnictwie w sporze” i współuczestnikach sporu, co usprawiedliwia dodatkowo
3
wniosek o usytuowaniu tej instytucji procesowej jedynie w jednej w dwóch postaci
postępowania rozpoznawczego, tj. w postępowaniu procesowym.
De lege lata bezpodstawne byłoby konstruowanie w postępowaniu
nieprocesowym – jak sugeruje skarżący – jakiejś ogólniejszej formuły współuczestnictwa
przy eksponowaniu tego, iż „rozstrzygnięcie wywoływać będzie niepodzielne skutki
prawne w sferze stron (...) sprawy cywilnej (s. 2 zażalenia). Czym innym jest natomiast
sytuacja, w której przepisy k.p.c. odsyłają jedynie do odpowiedniego stosowania
przepisów o współuczestnictwie (np. art. 56 § 1 k.p.c., art. 198 § 4 k.p.c.). Także takich
przepisów brak w księdze drugiej k.p.c. poświęconej postępowaniu nieprocesowemu.
Możliwość przyjęcia współuczestnictwa w postępowaniu cywilnym nie sposób
uzasadniać też tym, że w praktyce dopuszcza się ustanowienie jednego z uczestników
postępowania procesowego pełnomocnikiem innego uczestnika tego postępowania (por.
art. 87 § 1 k.p.c.).
Zakładając trafnie brak zastosowania w postępowaniu o stwierdzenie nabycia
spadku przepisów o współuczestnictwie i przy ustaleniu tego, że apelacja skarżącego
wniesiona została jednak po terminie (art. 369 § 2 k.p.c.), Sąd drugiej instancji miał
usprawiedliwione podstawy, wbrew stanowisku Sądu Rejonowego wyrażonym w
postanowieniu z dnia 13 lipca 2009 r., ostatecznie odrzucić wniesioną apelację.