III SK 33/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 17 marca 2010 r.
III SK 33/09
Ustalenie, że przedsiębiorstwo dominujące na rynku właściwym stoso-
wało niedozwoloną praktykę ograniczającą konkurencję przez przedstawianie
oferty z uciążliwymi warunkami, nie oznacza, iż tym samym przedsiębiorstwo
to dopuściło się także praktyk według kwalifikacji z art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy z
dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (jednolity tekst:
Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Bogusław Cudowski, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 marca 2010 r. sprawy
z powództwa S.-P. SA w W. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów z udziałem zainteresowanego PKP C. SA w W. o ochronę konkuren-
cji, na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej i zainteresowanego od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 stycznia 2009 r. [...]
1) o d d a l i ł skargę kasacyjną strony powodowej i o d d a l i ł skargę ka-
sacyjną zainteresowanego.
2) zniósł koszty postępowania kasacyjnego między stroną powodową i zainte-
resowanym.
3) zasądził od strony powodowej i zainteresowanego po 270 zł (dwieście sie-
demdziesiąt) na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 31 grudnia 2004 r. pozwany - Prezes Urzędu Ochrony Konku-
rencji i Konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego
wszczętego na wniosek powoda S.-P. SA w W.: - uznał za praktykę ograniczającą
konkurencję określoną w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o
2
ochronie konkurencji i konsumentów (jednolity tekst: Dz.U z 2003 r. Nr 86, poz. 804
ze zm), nadużywanie pozycji dominującej na krajowym rynku kolejowych przewozów
towarowych, przez przyznawanie przez PKP C. SA w ramach umów wieloletnich
zróżnicowanych wielkości upustów na przewóz węgla kamiennego, kontrahentom o
podobnej wartości obrotów i wielkości masy przewiezionych towarów i nakazał jej
zaniechania; - nie stwierdził stosowania przez PKP C. SA praktyki ograniczającej
konkurencję, określonej w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i
konsumentów, polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na krajowym rynku
kolejowych przewozów towarowych, przez stosowanie wobec niektórych spośród
kontrahentów obowiązku przedstawienia harmonogramu planowanych przewozów; -
nie stwierdził stosowania przez PKP C. SA praktyki ograniczającej konkurencję okre-
ślonej w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, po-
legającej na nadużywaniu pozycji dominującej na krajowym rynku kolejowych prze-
wozów towarowych, przez stosowanie wobec niektórych spośród kontrahentów obo-
wiązku przedstawienia harmonogramu planowanych przewozów; - uznał za praktykę
ograniczającą konkurencję określoną w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów, nadużywanie pozycji dominującej na krajowym rynku
kolejowych przewozów towarowych, przez różnicowanie przez PKP C. SA w umo-
wach z kontrahentami warunków związanych z możliwością zmiany masy towarów
deklarowanej do przewozów w poszczególnych kwartałach oraz deklarowanej rocz-
nej masy towarów i nakazał jej zaniechania; - uznał za praktykę ograniczającą kon-
kurencję określoną w art. 8 ust. 1 ust. 2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i kon-
sumentów, nadużywanie pozycji dominującej na krajowym rynku kolejowych przewo-
zów towarowych, przez różnicowanie przez PKP C. SA w umowach z kontrahentami
warunków związanych z możliwością zmiany masy towarów deklarowanej do prze-
wozów w poszczególnych kwartałach oraz deklarowanej rocznej masy towarów i
nakazał jej zaniechania; - nie stwierdził stosowania przez PKP C. SA praktyki ograni-
czającej konkurencję, określonej w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 6 ustawy o ochronie kon-
kurencji i konsumentów, polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na krajo-
wym rynku kolejowych przewozów towarowych, przez narzucanie przez PKP C. SA
niektórym spośród kontrahentów obowiązku przedstawienia harmonogramu plano-
wanych przewozów oraz różnicowania przez PKP C. SA w umowach z kontrahen-
tami warunków związanych z możliwością zmiany masy towarów deklarowanej do
przewozów w poszczególnych kwartałach oraz deklarowanej rocznej masy towarów;
3
- nie stwierdził stosowania przez PKP C. SA praktyki ograniczającej konkurencję,
określonej w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,
polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na krajowym rynku kolejowych
przewozów towarowych, przez uchylanie się od zawarcia umowy wieloletniej na
przewóz węgla kamiennego; - uznał za praktykę ograniczającą konkurencję, okre-
śloną w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nad-
używanie pozycji dominującej na krajowym rynku kolejowych przewozów towaro-
wych, przez zastrzeganie przez PKP C. SA w treści zawieranej z kontrahentem
umowy wieloletniej, że PKP C. SA nie będzie realizować na jego rzecz przewozów
do wymienionych stacji odbiorczych i wymienionych odbiorców towarów i nakazał jej
zaniechania; - uznał za praktykę ograniczającą konkurencję, określoną w art. 8 ust. 1
i ust. 2 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nadużywanie pozycji
dominującej na krajowym rynku kolejowych przewozów towarowych, przez narzuca-
nie przez PKP C. SA w treści zawieranej z kontrahentem umowy wieloletniej, że PKP
C. nie będzie realizować na jego rzecz przewozów do wymienionych stacji odbior-
czych i wymienionych odbiorców towarów i nakazał jej zaniechania.
Na podstawie art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów Prezes UOKiK nałożył na PKP C. SA karę pieniężną w
wysokości 20.000.000 zł za naruszenie zakazu określonego w art. 8 ust. 1 w związku
z art. 8 ust. 2 pkt 3, 5 i 6 ustawy antymonopolowej.
Po rozpatrzeniu wniosku S.-P. SA w W. Prezes UOKiK postanowił nie nada-
wać decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności.
Odwołanie od powyższej decyzji wniesione przez PKP C. SA było rozpozna-
wane przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie [...], przy czym
sprawa ta i sprawa niniejsza zostały na rozprawie w dniu 14 czerwca 2007 r. połą-
czone do wspólnego rozpoznania i odrębnego rozstrzygnięcia.
Decyzja w pkt VII w zakresie niestwierdzenia stosowania przez PKP C. SA
praktyki ograniczającej konkurencję przez uchylanie się od zawarcia umowy wielolet-
niej na przewóz węgla kamiennego i w pkt XI odnoszącym się do wniosku S.-P. SA o
nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności została zaskarżona odwoła-
niem przez powoda - S.-P. SA w W.
W odpowiedzi na odwołanie powoda, Prezes UOKiK wnosił o jego oddalenie
oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Za-
interesowany PKP C. SA wnosiło o oddalenie odwołania powoda.
4
Wyrokiem z dnia 12 lipca 2007 r. Sąd Okręgowy-Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów w Warszawie: - w pkt I zmienił zaskarżoną decyzję w punkcie XI w ten
sposób, że nadał decyzji w punktach I, IV, V, VIII i IX rygor natychmiastowej wyko-
nalności, - w pkt II oddalił odwołanie w pozostałej części, - w pkt III zasądził od S.-P.
SA w W. na rzecz: Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360
zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego oraz PKP C. SA w W. kwotę 360 zł ty-
tułem kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Okręgowy-Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił, że PKP C.
jest podmiotem świadczącym usługi przewozowe. Zasady świadczenia usług regulo-
wały w 2003 r. „Zasady sprzedaży usług przewozów towarowych przez PKP C. SA
na 2003 rok”. Zasady te przewidują trzy podstawowe modele, w oparciu o które PKP
C. świadczy usługi przewozowe: - na zasadach ogólnych, w oparciu o Taryfę Towa-
rową PKP C. SA i Regulamin Przewozu Przesyłek Towarowych PKP C. SA - zawar-
cie umowy odbywa się przez przyjęcie przez PKP C. przesyłki do przewozu wraz z
listem przewozowym; - z zastosowaniem umów specjalnych, które mają na celu
wprowadzenie konkurencyjnych zasad świadczenia usług przewozowych, w szcze-
gólności przez stosowanie upustów od cen. Upusty dostępne są dla wszystkich kon-
trahentów PKP C., którzy stale współpracują z tym przedsiębiorcą. Ceny ustalane są
z uwzględnieniem zleconych przez kontrahenta przewozów w ciągu ostatnich 12
miesięcy do dnia ustalenia opłaty za przewóz w umowie specjalnej; - z zastosowa-
niem umów wieloletnich, które polegają na ukształtowaniu wzajemnych stosunków
PKP C. i jego kontrahentów z uwzględnieniem planowanej przez kontrahenta w przy-
szłości ilości przewozów oraz przewidywanych przez kontrahenta relacji, na jakich
przewozy te będą realizowane. Umowy wieloletnie zawierane są z klientami będą-
cymi płatnikami należności przewozowych, którzy zadeklarują przewiezienie w okre-
sach rocznych określonej ilościowo masy towarowej lub ilości Intermodalnych Jedno-
stek Transportowych (UTI) oraz wskażą relacje przewozowe. Umowa wieloletnia
może być zawarta na okres nie krótszy niż 24 miesiące, a ponadto kontrahent jest
zobowiązany do przedstawienia harmonogramu planowanych przewozów tj. zesta-
wień roczno-kwartalnych planów przewozów na rok następny w formie zgodnej z za-
łącznikiem do umowy oraz miesięcznych harmonogramów przewozów na miesiąc
następny.
S.-P. jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność w zakresie spedycji, który
przy wykonywaniu swojej działalności korzysta z usług przewozowych PKP C. S.-P.
5
Opiera działalność na tym, że oferuje swoim kontrahentom relatywnie tańsze prze-
wozy niż przewozy oferowane bezpośrednio przez PKP C. dzięki uzyskiwaniu od
PKP C. upustów o wielkości znacznie wyższej niż te, jakie otrzymaliby jego poszcze-
gólni kontrahenci. S.-P. uznając, że barierą w dalszym zwiększaniu obrotów i pozy-
skiwaniu klientów jest wysokość upustów przyznanych przez PKP C., ograniczająca
możliwość skutecznego negocjowania z nowymi klientami, wystąpiło o przyznanie jej
upustu w wysokości 10% na przewóz węgla kamiennego, uzasadniając to tym, że
inni przedsiębiorcy zlecający PKP C. przewozy towarów masowych o porównywalnej
masie i obrotach korzystają z większych upustów. PKP C. nie zgodziło się na udzie-
lenie upustu w takiej wysokości. Poinformowało jedynie o możliwości zawierania
wieloletnich umów przewozowych, którą wykorzystała już część przedsiębiorców. S.-
P. wystąpiło zatem do PKP C. z ofertą zawarcia umowy wieloletniej na okres 2-3 lat,
dołączając informacje o swoich kontrahentach, planowanej wielkości przewozów
oraz listę przedsiębiorców, z którymi prowadziło negocjacje w sprawie zawarcia
umów na spedycję towarów, kierunków przewozów oraz stacji końcowych dla po-
szczególnych grup towarów. Od dostarczenia tych dokumentów PKP C. uzależniało
bowiem zawarcie umowy wieloletniej. Po dwóch miesiącach od wystąpienia S.-P.
otrzymał od PKP C. projekt wieloletniej umowy przewozowej, jaką stosuje on w przy-
padku przewozów paliw stałych, tj. głównie węgla kamiennego. PKP C. poinformo-
wało przy tym, że samo prowadzi negocjacje z wieloma krajowymi elektrowniami w
sprawie zawarcia wieloletnich umów, których przedmiotem byłaby spedycja i prze-
wóz węgla. PKP C. oświadczyło jednocześnie, że zawarcie przez niego wieloletniej
umowy np. z Elektrownią w P. nie wyklucza zawarcia z wnioskodawcą umowy, której
przedmiotem byłby przewóz węgla - na jego zlecenie - do tej Elektrowni, jeżeli wa-
runki obydwu umów byłyby takie same. W przedłożonym projekcie PKP C. nie wpro-
wadziło także ograniczeń, jeżeli chodzi o wyjęcie spod zakresu jej stosowania po-
szczególnych stacji. Przedłożenie przez PKP C. projektu wieloletniej umowy nie
doprowadziło do zakończenia negocjacji i podpisania umowy. PKP C. żądało dostar-
czenia kolejnych danych dotyczących przewidywanych wielkości przewozów, w róż-
nych wariantach, na okres 2003 - 2006. Na spotkaniu negocjacyjnym w dniu 9 wrze-
śnia 2002 r. przedstawiciele PKP C. podważyli celowość zawarcia umowy wielolet-
niej. Oświadczyli, że PKP C. zawarło wieloletnią umowę przewozu węgla (obejmu-
jącą również usługi spedycyjne) z PHU E. Spółką z o.o., będącym jednym z najważ-
niejszych kontrahentów S.-P. oraz prowadzi zaawansowane rozmowy z innymi
6
przedsiębiorcami wymienionymi przez S.-P. w dotychczasowej korespondencji z
przewoźnikiem. Pismem z dnia 7 grudnia 2002 r. PKP C. przedstawiło propozycję
upustów na przewozy na rok 2003. Wnioskodawcy zaoferowane zostały, w ramach
umowy wieloletniej, upusty na przewóz węgla kamiennego w wysokości 3,5%. Zaofe-
rowany upust dla węgla - będącego podstawowym przedmiotem spedycji - był
znacznie niższy niż upust, z jakiego wnioskodawca korzystał w 2002 r. na podstawie
umów jednorocznych (upust ten wynosił 6% a w sezonie letnim nawet 11%). Upust
ten był również znacznie niższy od upustu w wysokości 12%, z jakiego korzystali inni
spedytorzy i zleceniodawcy. Wnioskodawca nie przyjął oferty PKP C. Następnie S.-
P. otrzymał kolejny projekt umowy wieloletniej z dodatkowym zastrzeżeniem, że PKP
C. nie będzie realizować na jego rzecz przewozów węgla kamiennego do wymienio-
nych z nazwy 20 stacji końcowych. Jako powód wprowadzenia tych ograniczeń PKP
C. podało zakontraktowanie przez niego przewozów węgla kamiennego do odbior-
ców mających siedziby w tych miejscowościach. Wnioskodawca nie godząc się na
wszystkie postanowienia umowy, zaakceptował ofertę przewoźnika w zakresie upu-
stów na 3 grupy towarów, tj. kruszywo, złom oraz wyroby hutnicze. Pomimo tego,
umowa ta nie została zawarta. W 2003 r. S.-P. zawarło umowy jednoroczne na
przewóz węgla na gorszych zasadach niż w 2002 r., tj. otrzymało upust w wysokości
3%.
W ocenie Sądu Okręgowego, nie zasługuje na uwzględnienie zarzut dotyczą-
cy naruszenia przepisu art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów przez przyjęcie, że PKP C. SA nie uchylało się od zawar-
cia umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego, a jego zachowanie związane
z prowadzeniem negocjacji nie ograniczało konkurencji. Powód zarzucał, że PKP C.
stawiało mu w trakcie negocjacji coraz mniej korzystne i nierównoprawne warunki
dotyczące wysokości upustów (a więc cen) oraz kierunków przewozów. Zdaniem
powoda, PKP C. pozorowało negocjacje przez narzucanie warunków, które byłyby
nie do przyjęcia dla jakiegokolwiek kontrahenta kierującego się racjonalnymi prze-
słankami. W przedstawionych powodowi projektach umów były zawarte warunki, któ-
rych powód nie mógł zaakceptować, i warunki te zostały w innych punktach zaskar-
żonej decyzji uznane za praktykę ograniczającą konkurencję. Dotyczy to w szczegól-
ności różnicowania przez PKP C. wielkości upustów, przyznaniu powodowi upustów
niższych od stosowanych w umowach zawartych z innymi kontrahentami oraz w
umowach zawartych wcześniej z samym powodem, a także odmowy realizowania
7
przewozów do określonych stacji odbiorczych i odbiorców towarów. Powód podniósł
ponadto, że składane przez niego w trakcie negocjacji propozycje nie były w ogóle
brane przez PKP C. pod uwagę, a podmiot ten prowadził równolegle własne nego-
cjacje z kontrahentami powoda. Powód podkreślił, że aby można było mówić o nego-
cjacjach w pełnym tego słowa znaczeniu, musi występować ekwiwalentność świad-
czeń, której w tym przypadku nie było.
Według Sądu pierwszej instancji, w świetle zgromadzonego w sprawie mate-
riału dowodowego, brak jest podstaw, aby przyjąć, że PKP C. celowo uchylało się od
zawarcia umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego. Podczas prowadzonych
negocjacji PKP C. przedstawiło bowiem S.-P. trzy różne projekty umów wieloletnich,
które powód odrzucił uznając, że przedstawione przez PKP C. warunki (dotyczące
zwłaszcza wysokości przyznawanych upustów oraz ograniczania możliwości prze-
wozów do niektórych stacji) są dla niego niekorzystne. Powód mógł zatem zawrzeć
umowę wieloletnią z PKP C. na przewóz węgla, tym bardziej, że projekt umowy za-
warty w piśmie z dnia 27 lutego 2003 r. został przedstawiony jako oferta handlowa i
stałby się wiążący po jego zaakceptowaniu przez S.-P.
Zdaniem Sądu, brak jest dowodów na potwierdzenie stanowiska prezentowa-
nego przez powoda, że PKP C. pozorowało prowadzenie negocjacji, a jego działania
polegające na ich przeciąganiu miały na celu przejęcie potencjalnych kontrahentów
S.-P., o których wiedzę PKP C. pozyskało z informacji przekazanych przez powoda
w trakcie negocjacji. Zostało bowiem wykazane, że PKP C. prowadziło wcześniej
negocjacje z aktualnymi lub przyszłymi kontrahentami S.-P., zanim uzyskało infor-
macje od powoda w trakcie ustalania warunków umowy wieloletniej. Ponadto PKP
C., jako przewoźnik, z którego usług korzystało S.-P., posiadało wiedzę dotyczącą
jego kontrahentów na podstawie listów przewozowych, którymi dysponowało świad-
cząc usługi przewozowe. Zdaniem Sądu Okręgowego nie można stwierdzić, że PKP
C. uchylało się od zawarcia umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego, prze-
ciwdziałając w ten sposób ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania
bądź rozwoju konkurencji. S.-P. nie kwestionował faktów, na podstawie których po-
zwany wydał zaskarżoną decyzję, jak również nie wskazał na żadne nowe fakty oraz
wnioski dowodowe uzasadniające stanowisko zajęte w odwołaniu, wskazujące na
uchylanie się przez PKP C. od zawarcia umowy wieloletniej z powodem.
Sąd Okręgowy za zasadny uznał zarzut naruszenia art. 90 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów przez odmowę nadania decyzji, w części dotyczącej na-
8
kazu zaniechania praktyk, rygoru natychmiastowej wykonalności. Stwierdzone przez
Prezesa UOKiK w zaskarżonej decyzji [...] praktyki nadużywania pozycji dominującej,
polegające na przyznawaniu w umowach z kontrahentami zróżnicowanych wielkości
upustów są uznawane za jedne z najgroźniejszych dla konkurencji. Zakaz różnico-
wania warunków umów odnosi się zarówno do warunków cenowych jak i nieceno-
wych, jednakże te pierwsze są uznawane za najbardziej uciążliwe. W związku z tym
nienadanie decyzji w punktach nakazujących zaniechanie stosowania praktyk rygoru
natychmiastowej wykonalności spowodowałoby dalsze pogłębianie się negatywnych
skutków stosowanych przez PKP C. praktyk cenowych zarówno dla interesów kon-
trahentów PKP, jak i podmiotów powiązanych z nim stosunkami umownymi, a także
dla interesu publicznego, ze względu na wpływ, jaki zniekształcenia konkurencji w
sektorze transportu wywierają na kondycję gospodarki jako całości. Sąd Okręgowy
wziął pod uwagę to, że stwierdzone praktyki były stosowane przez PKP C. od 2002
r., a fakt ich stosowania został wykazany w postępowaniu ponad wszelką wątpliwość.
Stosowanie przez PKP C. praktyk nadużywających pozycję dominującą na rynku,
przez nieuzasadnione, dowolne i uznaniowe różnicowanie upustów i innych niece-
nowych warunków umów w stosunku do swoich kontrahentów naruszało konkurencję
na rynku. Stosując stwierdzone praktyki, PKP C. dopuszczało się manipulowania
rynkiem przez dokonywanie arbitralnego wyboru, którym kontrahentom mogą być
stworzone preferencyjne warunki, a którzy w rezultacie jego działań mogą stać się
niekonkurencyjni, czego skutkiem jest zagrożenie wypadnięciem z rynku. Według
Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie została spełniona także druga przesłanka z
art. 90 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów - konieczność ochrony konsu-
mentów. Faktem powszechnie wiadomym jest bowiem, że koszty transportu oddzia-
łują na gospodarkę zarówno w skali makro, jak i mikroekonomicznej, a szczególnie w
tych dziedzinach gospodarki, gdzie stanowią relatywnie wysoki składnik kosztów (np.
energetyka). Ponieważ zachowania PKP C. wpływają wysoce negatywnie na rynek i
są podejmowane od dawna, Sąd pierwszej instancji uniemożliwił ich kontynuowanie
przez nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności.
Apelacje od powyższego wyroku Sądu Okręgowego złożyły: strona powodowa
- S.-P. SA w W., skarżąc wyrok w części, tj. jego punkt II i III oraz strona zaintereso-
wana skarżąc wyrok Sądu Okręgowego w jego pkt I.
Wyrokiem z dnia 15 stycznia 2009 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie na podsta-
wie art. 385 k.p.c. oddalił obie apelacje. Rozpoznając apelację strony powodowej
9
Sąd drugiej instancji, podzielając i przyjmując za własne ustalenia faktyczne wyroku
Sądu pierwszej instancji uznał, że PKP C. SA nie nadużyło pozycji dominującej na
rynku, naruszając art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy antymonopolowej przez uchylanie się od
zawarcia umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego. Stosownie do art. 8 ust.
2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, praktyką ograniczającą konku-
rencję jest nadużywanie pozycji dominującej, w wyniku której dochodzi jednocześnie
do przeciwdziałania ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź
rozwoju konkurencji. Sformułowanie tej praktyki ma charakter ogólny. Przepis art. 8
ust. 2 pkt 5 powołanej ustawy może być zatem uznany jako zawierający swego ro-
dzaju klauzulę generalną, zakazującą stosowania przez dominanta praktyk antykon-
kurencyjnych, godzących w stan aktualnej lub potencjalnej konkurencji. Uchylanie się
od zawarcia umowy wieloletniej - co było przedmiotem zarzutu powoda wobec PKP
C. - w sytuacji wykazania, że PKP C. celowo dążyło do niezawarcia umowy, speł-
niałoby przesłanki określone w tym przepisie. PKP C. jako podmiot posiadający po-
zycję dominującą na krajowym rynku kolejowych przewozów towarowych, ingero-
wałby w ten sposób w rynek, na którym prowadzi działalność S.-P., zniekształcając
istniejącą na tym rynku konkurencję (tj. na rynku spedycji towarów). Wbrew jednak
temu, co powód uważa, zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw
do przyjęcia, że PKP C. uchylało się od zawarcia umowy wieloletniej na przewóz wę-
gla kamiennego. PKP C. przedstawiło argumenty, że nie musiało przeciągać nego-
cjacji ze S.-P. w sprawie zawarcia umowy wieloletniej w celu rozpoznania i przejęcia
potencjalnych kontrahentów S.-P. PKP C. prowadziło bowiem wcześniej negocjacje z
kontrahentami lub potencjalnymi kontrahentami S.-P. Ponadto, jako przewoźnik, z
którego usług korzystało S.-P., PKP C. dysponowało informacjami dotyczącymi kon-
trahentów S.-P. (PKP C. dokonując przewozów towarów dysponuje listami przewo-
zowymi, w których oprócz stron umowy przewozu, tj. nadawcy i odbiorcy określone
są dane, co do ilości, rodzaju i wielkości masy przewożonych towarów). W trakcie
prowadzonych negocjacji PKP C. przedstawiło S.-P. trzy różne projekty umów wie-
loletnich (w tym ostatni projekt, zawarty w piśmie z dnia 27 lutego 2003 r., przedsta-
wiony został jako oferta handlowa, który stałby się wiążący po jego akceptacji przez
stronę powodową). Ostatecznie strony nie doszły do porozumienia i nie podpisały
umowy ze względu przede wszystkim na to, że S.-P. uznało warunki przedstawione
przez PKP C. - w szczególności w odniesieniu do wysokości przyznawanych upu-
stów oraz ograniczania możliwości przewozów do niektórych stacji - za niekorzystne.
10
Pomimo prowadzonych negocjacji stronom nie udało się zawrzeć umowy wieloletniej,
jednak PKP C. zaoferowało powodowi taką możliwość. Wobec tego, zdaniem Sądu
drugiej instancji, nie można przyjąć, że PKP C. nie przejawiała aktywności w zakresie
prowadzenia z powodem rozmów, których celem było stworzenie możliwości podpi-
sania umowy wieloletniej. Przypisanie w tej sytuacji PKP C. jako „rzeczywistych” in-
tencji dążenia do niezawarcia umowy wieloletniej jest nieuprawnione. Sam brak
zgody strony negocjacji na wprowadzenie postanowień do umowy w brzmieniu za-
proponowanym przez drugą stronę nie uprawnia do wniosku, że ma miejsce uchyla-
nie się od zawarcia umowy. Strona powodowa miała możliwość zawarcia umowy
wieloletniej. Z możliwości tej nie skorzystała z tego powodu, że zaproponowane wa-
runki oceniła jako niekorzystne. Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko Sądu
pierwszej instancji oraz stanowisko Prezesa UOKiK, że nie można jednakże trakto-
wać przedstawienia niekorzystnych, w ocenie powódki, warunków umów, nawet je-
żeli niektóre z nich zostały uznane za praktyki ograniczające konkurencję, za równo-
znaczne z uchylaniem się przez PKP C. od zawarcia umowy wieloletniej. Sąd drugiej
instancji podkreślił, że niektóre praktyki stosowane były przez PKP C. powszechnie
(pkt I, IV i V decyzji), a więc również wobec innych podmiotów, co nie oznacza, że
PKP C. uchylało się od podpisania z innymi podmiotami umów wieloletnich na prze-
wóz towarów. Nie można stwierdzić, że stawiane przez PKP C. warunki były coraz
mniej korzystne, jeżeli w piśmie z dnia 27 grudnia 2002 r. PKP C. zaoferowało S.-P.
upusty w ramach umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego, w wysokości
3,5%, a w piśmie z dnia 27 lutego 2003 r. - w wysokości 6%. Działania PKP C. nie
mogą być również ocenione jako pozorowane, ponieważ gdyby tak było, PKP C. nie
przedstawiłoby stronie powodowej umowy jako oferty handlowej (którą podmiot ten
mógł podpisać).
Według Sądu drugiej instancji uchylanie się od zawarcia umowy oraz narzu-
canie uciążliwych warunków umów należy rozpatrywać jako odrębne praktyki. Sto-
sowanie praktyki polegającej na narzucaniu uciążliwych warunków umów nie zawsze
jest równoznaczne ze stosowaniem praktyki polegającej na uchylaniu się od zawar-
cia umowy. W przedmiotowej sprawie stwierdzono w postępowaniu administracyjnym
istnienie przesłanek do uznania stosowania przez PKP C. praktyk polegających na
nieuzasadnionym różnicowaniu kontrahentów oraz na narzucaniu uciążliwych warun-
ków umów (pkt I, IV, V, VIII i IX decyzji), co ostatecznie zostało zaakceptowane przez
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 20 listopada 2008 r. [...], natomiast brak było prze-
11
słanek do stwierdzenia praktyki polegającej na uchylaniu się przez PKP C. od zawar-
cia umowy wieloletniej (pkt VII decyzji).
Sąd drugiej instancji uznał, że zgłoszony w apelacji strony powodowej wniosek
o dopuszczenie dowodu z korespondencji między S.-P. SA i PKP C. SA oraz wyro-
ków sądowych w sprawach z powództwa PKP C. SA przeciwko S.-P. SA na okolicz-
ność odmowy zawarcia i braku podstaw do odmowy zawarcia przez PKP C. SA
umowy wieloletniej ze S.-P. SA nie mógł zostać uwzględniony z uwagi na to, że nie
zostało wykazane, że potrzeba powołania się na te dowody wynikła później. Samo
stwierdzenie, że potrzeba powołania się na te dowody wynikła w związku z wydanym
wyrokiem, zdaniem Sądu drugiej instancji, jest w świetle art. 381 k.p.c. niewystar-
czające.
Rozpoznając apelację zainteresowanego, Sąd drugiej instancji podzielił pod-
stawę faktyczną oraz podstawę prawną wyroku Sądu pierwszej instancji co do nada-
nia decyzji organu antymonopolowego z dnia 31 grudnia 2004 r. rygoru natychmia-
stowej wykonalności w jej pkt I, IV, V, VIII i IX. Sąd drugiej instancji zwrócił uwagę na
to, że niniejsza sprawa była rozpoznawana łącznie ze sprawą z odwołania PKP C. od
tej samej decyzji organu antymonopolowego, w której decyzję w zakresie stosowania
niedozwolonych praktyk rynkowych uznano za prawidłową, czyniąc ustalenia faktycz-
ne i dokonując prawnej oceny.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżyły skargami kasacyjnymi strona
powodowa oraz strona zainteresowana.
Strona powodowa zaskarżyła powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego w części
dotyczącej pkt I w zakresie, w którym dotyczy on oddalenia apelacji strony powodo-
wej oraz w całości co do pkt II i pkt III. Skargę oparto na obydwu podstawach z art.
3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia przepisów prawa material-
nego skarżąca zarzuciła: a) błędną wykładnię art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 15
grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów przez przyjęcie, że nie można
stwierdzić, że działania PKP C. SA polegające na przedstawianiu oferty handlowej
zawierającej warunki umowne jako stwierdzone praktyki ograniczające konkurencję,
były jednocześnie praktyką ograniczającą konkurencję, polegającą na nadużywaniu
przez PKP C. SA pozycji dominującej na krajowym rynku kolejowych przewozów
towarowych przez odmowę lub uchylanie się od zawarcia umowy wieloletniej na
przewóz węgla kamiennego; b) błędną wykładnię art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 15
grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów przez przyjęcie, że nie można
12
stwierdzić, że działania PKP C. SA polegające na przewlekłym prowadzeniu nego-
cjacji (przedłużanie i niepodejmowanie negocjacji), były jednocześnie praktyką ogra-
niczającą konkurencję, polegającą na nadużywaniu przez PKP C. SA pozycji domi-
nującej na krajowym rynku kolejowych przewozów towarowych przez uchylanie się
od zawarcia umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego.
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania w skardze zarzuco-
no naruszenie: - art. 233 § 1 k.p.c., przez oczywistą sprzeczność ustaleń Sądu Ape-
lacyjnego (w oparciu o ustalenia Pozwanego i Sądu pierwszej instancji) z treścią ze-
branego przez niego materiału dowodowego oraz naruszenie zasady swobodnej
oceny dowodów i dowolne przyjęcie, że działania PKP C. SA, polegające na przed-
stawianiu, w sposób przewlekły, oferty handlowej zawierającej warunki umowne jako
stwierdzone praktyki ograniczające konkurencję, nie były praktyką ograniczającą
konkurencję, polegającą na nadużywaniu przez PKP C. SA pozycji dominującej na
krajowym rynku kolejowych przewozów towarowych przez uchylanie się od zawarcia
umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego; - art. 381 k.p.c., przez niewłaści-
wą wykładnię tego przepisu i nieuwzględnienie wniosków dowodowych zgłoszonych
przez powoda w apelacji w postaci korespondencji między S.-P. SA i PKP C. SA
oraz wyroków sądowych w sprawach z powództwa PKP C. SA przeciwko S.-P. SA
na okoliczność odmowy zawarcia i braku podstaw do odmowy zawarcia przez PKP
C. SA umowy wieloletniej ze S.-P. SA w związku z niewykazaniem, że potrzeba po-
wołania się na te dowody wynikła później, podczas gdy powód nie mógł powołać się
na te fakty i dowody w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, gdyż wyroki
(większość) zapadły już po wydaniu wyroku Sądu pierwszej instancji lub uzasadnie-
nia do wydanych wyroków powstały już po wydaniu wyroku Sądu pierwszej instancji,
co skutkowało brakiem wszechstronnego wyjaśnienia sprawy; - art. 328 k.p.c. przez
uzasadnienie wyroku polegające na wprowadzeniu pojęcia „celowe dążenie do nie-
zawarcia umowy” przez PKP C. SA bez jasnego wyjaśnienia dlaczego tylko zamiar
bezpośredni ograniczenia konkurencji jest zdaniem Sądu nieodzowną przesłanką dla
stwierdzenia praktyki ograniczającej konkurencję, podczas gdy dotychczasowe
orzecznictwo wskazywało, że wystarczający jest sam skutek w postaci ograniczenia
konkurencji i w sposób pełny i jasny to uzasadniało, co powoduje że treść uzasad-
nienia wyroku uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do
wydania orzeczenia.
13
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej
punktu I w zakresie, w którym dotyczy oddalenia apelacji powoda, w całości co do
pkt II i pkt III wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy przez zmianę decyzji Prezesa
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 31 grudnia 2004 r. [...] w pkt VII i
uznanie za praktykę ograniczającą konkurencję, określoną w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt
5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nadużywanie przez PKP C. SA po-
zycji dominującej na krajowym rynku kolejowych przewozów towarowych, przez
uchylanie się od zawarcia umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego i roz-
strzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego oraz wszystkich instancji - w tym
o kosztach zastępstwa prawnego; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w
części dotyczącej punktu I w zakresie w którym dotyczy oddalenia apelacji powoda,
w całości punktów II i III i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego - w tym o kosz-
tach zastępstwa prawnego.
Zainteresowany - w swojej skardze kasacyjnej - zaskarżył wyrok Sądu Apela-
cyjnego w części jego pkt I, w zakresie w jakim Sąd Apelacyjny oddalił apelację Za-
interesowanego. Skargę oparto na podstawie naruszenia przepisów prawa material-
nego oraz przepisów postępowania (art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.).
W ramach podstawy naruszenia przepisów prawa materialnego zarzucono
niewłaściwe zastosowanie art. 90 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konku-
rencji i konsumentów, przez przyjęcie, że w dacie zamknięcia rozprawy istniały oko-
liczności faktyczne uzasadniające zmianę pkt XI decyzji Prezesa UOKiK z dnia 31
grudnia 2004 r. [...], przez nadanie pkt I, IV, V, VI, VIII, IX tej decyzji rygoru natych-
miastowej wykonalności.
W ramach podstawy procesowej skarżący zarzucił naruszenie art. 316 § 1
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., przez niewzięcie pod uwagę stanu rzeczy ist-
niejącego w chwili wydania orzeczenia, tj. przez nieuwzględnienie przy wydawaniu
zaskarżonego wyroku warunków panujących na rynku przewozu towarów koleją, a w
szczególności słabnącej pozycji rynkowej Skarżącego oraz rozwoju konkurencji na
tym rynku, wskazujących na brak ziszczenia się przesłanek uzasadniających nadanie
rygoru natychmiastowej wykonalności pkt I, IV, V, VI, VIII, IX decyzji Prezesa Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 31 grudnia 2004 r. [...].
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części objętej niniejszą
skargą i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie w tym zakresie do
14
ponownego rozpoznania wraz z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strony powodowej pozwany Prezes
UOKiK wniósł o nieprzyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, ewentualnie - w przy-
padku przyjęcia skargi do rozpoznania - o jej oddalenie oraz o zasądzenie na rzecz
pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną zainteresowanego Prezes UOKiK wniósł o
nieprzyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, ewentualnie - w przypadku przyjęcia
skargi do rozpoznania - o jej oddalenie oraz o zasądzenie na rzecz pozwanego
kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Strona powodowa w odpowiedzi na skargę kasacyjną zainteresowanego
wniosła o odmowę przyjęcia skargi do rozpoznania, ewentualnie w przypadku przyję-
cia skargi do rozpoznania o oddalenie skargi oraz o zasądzenie kosztów postępowa-
nia według norm przepisanych prawem, w tym kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu kasacyjnym.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strony powodowej zainteresowany wniósł
o odmowę przyjęcia skargi do rozpoznania, ewentualnie o oddalenie skargi oraz o
zasądzenie od powoda na rzecz zainteresowanego kosztów zastępstwa procesowe-
go w postępowaniu kasacyjnym według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozpatrując sprawę w zakresie wynikającym ze sprecyzowanych wskazanymi
zarzutami podstaw skargi kasacyjnej (por. art. 39813
§ 1 k.p.c.) Sąd Najwyższy uznał,
że żaden z postawionych zarzutów skargi powoda nie jest zasadny. Podstawy mate-
rialnoprawnej (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) dotyczą dwa zarzuty odnoszące się wyłącz-
nie do błędnej wykładni art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów. Żaden z tych zarzutów nie uwzględnia zawartej w uza-
sadnieniu zaskarżonego wyroku oceny interpretacyjnej wskazanego przepisu a bez-
podstawnie imputuje Sądowi rzekomą wykładnię przez wyrwanie z rozbudowanych
ustaleń faktycznych stanowiących podstawę wyroku (por. art. 39813
§ 2 k.p.c.), okre-
ślone fragmenty, nadając im, w izolacji od podstaw wyroku nieuprawnione znaczenie.
Co więcej - w uzasadnieniu oceny prawnej zaskarżonego wyroku Sąd Apelacyjny
powołuje interpretację, którą zdaje się podzielać sam skarżący. Tak np. Sąd Apela-
15
cyjny stwierdził, że: „W sprawie, zważywszy na stanowiska pozwanego i powoda
można przyjąć, że nie jest kwestionowane, iż negatywne oddziaływanie na rynek
spedycji może mieć miejsce zarówno wówczas, gdy działania PKP C. prowadzą
wprost do wyeliminowania z rynku określonych spedytorów, tzn., gdy PKP C. odma-
wia zawarcia z nimi umowy o przewóz, jak i wtedy, gdy przewoźnik czyni to pośred-
nio oferując warunki nie do przyjęcia dla spedytora. Jednakże i tu Sąd Apelacyjny
podziela pogląd organu antymonopolowego, że uchylanie się od zawarcia umowy
oraz narzucenie uciążliwych warunków umów należy rozpatrywać jako odrębne
praktyki. Wobec tego stosowanie praktyki polegającej na narzucaniu uciążliwych wa-
runków umów nie zawsze jest równoznaczne ze stosowaniem praktyki polegającej
na uchylaniu się od zawarcia umowy”.
Powyższe stanowisko zaskarżonego wyroku nie nasuwa zastrzeżeń. Jego
istota prawidłowo wskazuje na to, że stosowanie praktyki polegającej na narzucaniu
niejednolitych lub uciążliwych warunków umów, tak jak w sprawie niniejszej ustalone
i objęte kwalifikacją nadużywania pozycji dominującej na rynku właściwym w rozu-
mieniu art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nie
podlega automatycznej kwalifikacji jako nadużycie pozycji dominującej polegające na
uchylaniu się przez „dominanta” od zawarcia umowy wieloletniej, według art. 8 ust. 1
i ust. 2 pkt 5 ustawy. Ujmując to syntetycznie - dodatkową kwalifikację zakazanej
praktyki ograniczającej konkurencję powinno uzasadniać poczynienie innych ustaleń
faktycznych, od tych, które zostały już w całości objęte poprzednią oceną.
Tymczasem Sąd Apelacyjny przyjął, że poza osądzonymi praktykami PKP C.
nie dopuściło się tej jeszcze, która byłaby uchyleniem się od zawarcia umowy. Jest to
więc kwestia ustalonego stanu faktycznego i poddania go subsumcyjnej ocenie a nie
- jak to bezpodstawnie przyjmuje skarżący - błędna wykładnia wskazanego przepisu.
Zasadnicze w tym zakresie ustalenie faktyczne zaskarżonego wyroku opiera się na
niebudzącej zastrzeżeń syntezie szczegółowych okoliczności faktycznych. W szcze-
gólności według dokonanych w postępowaniu sądowym ustaleń, które są wiążące
dla Sądu Najwyższego (por. art. 39813
§ 2 k.p.c.), PKP C. SA i S.-P. SA prowadziły
negocjacje w sprawie umowy wieloletniej. Sporna między stronami była kwestia upu-
stów cenowych, których domagała się S.-P. PKP C. nie blokowała zawarcia umowy,
przeciwnie przedstawiła nawet konkretną ofertę; ostatecznie do zawarcia tej umowy
nie doszło, bo strony nie porozumiały się co do jej warunków. W szerokim kontekście
okoliczności faktycznych ustalonych w zaskarżonym wyroku istotnych dla wyjaśnie-
16
nia, czy miała miejsce odrębna praktyka PKP C. polegająca na uchylaniu się od za-
warcia umowy mieści się również ustalenie, że PKP nie pozorowało gotowości do
zawarcia umowy.
Trzeba też zauważyć, że w drugim z postawionych zarzutów skarżący przypi-
sywaną Sądowi Apelacyjnemu wykładnię wywodzi z faktów, których nie ma w pod-
stawie faktycznej wyroku, a nawet są z tą podstawą sprzeczne - jakoby PKP C. nie-
podejmowała negocjacji.
Bezzasadna jest także podstawa skargi powoda dotycząca naruszenia wska-
zanych przepisów prawa procesowego. Stosownie do art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą
skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowo-
dów. Nie jest więc dopuszczalne w postępowaniu kasacyjnym kwestionowanie swo-
bodnej oceny dowodów dokonywanej przez Sąd na podstawie art. 233 § 1 k.p.c.
Niezależnie od tego należy zauważyć, że uzasadnienie postawionego w tym zakresie
zarzutu jest powtórzeniem zarzutu dotyczącego oceny prawnej wyroku i nie konkre-
tyzuje ogólnie postawionego twierdzenia o sprzeczności ustaleń z zebranym w spra-
wie materiałem.
Równie ogólnikowy i z tego powodu uniemożliwiający jego rozpoznanie jest
zarzut naruszenia art. 381 k.p.c. Skarżący nie określił nawet dowodów, które jego
zdaniem niesłusznie nie zostały przeprowadzone przez Sąd Apelacyjny, ograniczając
się do swoiście enigmatycznej uwagi jakoby objęte wnioskiem dowodowym „wyroki
(większość) zapadły już po wydaniu wyroku pierwszej instancji lub uzasadnienia do
wydanych wyroków powstały już po wydaniu wyroku pierwszej instancji”. Nie wiado-
mo o jakie wyroki skarżącemu chodzi i nie wskazano dlaczego ich nieuwzględnienie
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, co stanowi niezbędny warunek podstawy
skargi kasacyjnej dotyczącej naruszenia przepisów postępowania (por. art. 3983
§ 1
pkt 2 k.p.c.).
Bezzasadny jest także ostatni z zarzutów tej podstawy, dotyczący naruszenia
art. 328 k.p.c. Skarżący nieadekwatnie do wymagań wskazanego przepisu określają-
cego (w § 2) skład uzasadnienia wyroku (co uzasadnienie powinno zawierać) - kwe-
stionuje wybrany fragment zawartego w wyroku, zgodnie z art. 328 § 2 k.p.c., wyja-
śnienia jego podstawy.
Bezzasadne są także podstawy skargi kasacyjnej PKP C. SA.
W przedmiocie nadania decyzji Prezesa UOKiK rygoru natychmiastowej wyko-
nalności oba rozpatrujące sprawę Sądy, Sąd pierwszej instancji na skutek odwołania
17
S.-P. SA od decyzji Prezesa UOKiK a następnie Sąd drugiej instancji, na skutek
apelacji PKP C. SA, oparły prawidłowo orzeczenie w tym zakresie na podstawie art.
90 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, ustana-
wiającym dwie przesłanki nadaniu decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności -
wymóg ochrony konkurencji lub ważny interes konsumentów.
Istotnym elementem oceny, że zachodzą przesłanki rygoru było określenie
objętych decyzją Prezesa UOKiK praktyk ograniczających konkurencję, których PKP
C. powinna zaniechać, jako praktyk „uznawanych za jedne z najgroźniejszych dla
konkurencji”. Według Sądu nienadanie rygoru natychmiastowej wykonalności i do-
puszczenie dalszego stosowania tych praktyk aż do uprawomocnienia się decyzji
spowodowałoby ze względu na ich uciążliwość, zagrożenie konkurencji i dawność ich
stosowania (od 2002 r.) dalsze pogłębianie się negatywnych skutków zarówno dla
interesów kontrahentów PKP jak i podmiotów powiązanych z nim stosunkami umow-
nymi, a także dla interesu publicznego.
W zarzutach skargi nie zostały podważone przesłanki zaskarżonego wyroku.
Co więcej uległy one wzmocnieniu na skutek uprawomocnienia się decyzji, której
nadano przedmiotowy rygor. Prawomocnie zakończyło się już postępowanie, w któ-
rym Sąd oddalił odwołanie PKP C. kwestionujące stosowanie przedmiotowych prak-
tyk ograniczających konkurencję.
Skarga kasacyjna nie wiąże przedstawionych zarzutów z tym co jest podstawą
zaskarżonego rozstrzygnięcia, ale powołuje się na nowe okoliczności, które - według
skarżącego - zaistniały w trakcie trwającego w sprawie postępowania sądowego
Jednakże te nowe okoliczności - co należy podkreślić - nie odnoszą się do przesła-
nek zaskarżonego wyroku, tych które w przedmiocie rygoru miały istotne znaczenie,
że chodzi o praktyki „najgorsze dla konkurencji” i że są one stosowane przez PKP C.
od 2002 r. Jest raczej oczywiste, że potrzebu wymuszenia zaniechania takich jak
ustalono poważnych praktyk ograniczających konkurencję nie zdezaktualizowały po-
dawane przez skarżącego twierdzenia o słabnącej pozycji rynkowej skarżącego oraz
rozwoju konkurencji na rynku. Stanowisko skarżącego jest nieprzekonujące, bo na-
wet gdyby rzeczywiście wystąpiły zjawiska, o których mowa w skardze to przecież
nie mogłyby one usprawiedliwiać dalszego stosowania praktyk zakazanych zwłasz-
cza, że były one „jednymi z najgroźniejszych dla konkurencji”.
Nie ma racji skarżący, powołując się na art. 316 § 1 k.p.c., który - według sta-
nowiska skarżącego - miałby uzasadniać rozstrzygnięcie w przedmiocie nadania ry-
18
goru decyzji Prezesa UOKiK nie według przesłanek tej decyzji dotyczących i nawet
nie w zakresie rozpatrywanego w postępowaniu sądowym odwołania, ale - w jakimś
oderwaniu od tego stanu rzeczy funkcjonalnie z rygorem natychmiastowej wykonal-
ności - związującym - wyłącznie według podanych przez skarżącego okoliczności,
które miałby Sąd wyjaśnić według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia roz-
prawy.
Stanowisko skarżącego nie może być zaakceptowane, bo bezzasadnie nie
uwzględnia szczególnego przedmiotu postępowania w sprawach z zakresu ochrony
konkurencji. Przedmiotem tym jest decyzja Prezesa UOKiK, wyposażonego w usta-
wowo określoną kompetencję, jest też odwołanie od decyzji. W orzeczeniu kończą-
cym postępowanie w sprawie - stosownie do art. 47931a
k.p.c. - Sąd nie rozstrzyga
bezpośrednio o stosunkach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, ale roz-
strzyga o oddaleniu odwołania od decyzji Prezesa Urzędu, jeżeli nie ma podstaw do
jego uwzględnienia (§1); w razie zaś „uwzględnienia odwołania” Sąd zaskarżoną de-
cyzję albo uchyla, albo zmienia w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy
(§3).
Z powyższych względów, uznając że obie rozpatrywane skargi nie mają za-
sadnych podstaw, Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39814
k.p.c.
========================================
III SK 33/09
Ustalenie, że przedsiębiorstwo dominujące na rynku właściwym stoso-
wało niedozwoloną praktykę ograniczającą konkurencję przez przedstawianie
oferty z uciążliwymi warunkami, nie oznacza, iż tym samym przedsiębiorstwo
to dopuściło się także praktyk według kwalifikacji z art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy z
dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (jednolity tekst:
Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Bogusław Cudowski, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 marca 2010 r. sprawy
z powództwa S.-P. SA w W. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów z udziałem zainteresowanego PKP C. SA w W. o ochronę konkuren-
cji, na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej i zainteresowanego od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 stycznia 2009 r. [...]
1) o d d a l i ł skargę kasacyjną strony powodowej i o d d a l i ł skargę ka-
sacyjną zainteresowanego.
2) zniósł koszty postępowania kasacyjnego między stroną powodową i zainte-
resowanym.
3) zasądził od strony powodowej i zainteresowanego po 270 zł (dwieście sie-
demdziesiąt) na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 31 grudnia 2004 r. pozwany - Prezes Urzędu Ochrony Konku-
rencji i Konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego
wszczętego na wniosek powoda S.-P. SA w W.: - uznał za praktykę ograniczającą
konkurencję określoną w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o
2
ochronie konkurencji i konsumentów (jednolity tekst: Dz.U z 2003 r. Nr 86, poz. 804
ze zm), nadużywanie pozycji dominującej na krajowym rynku kolejowych przewozów
towarowych, przez przyznawanie przez PKP C. SA w ramach umów wieloletnich
zróżnicowanych wielkości upustów na przewóz węgla kamiennego, kontrahentom o
podobnej wartości obrotów i wielkości masy przewiezionych towarów i nakazał jej
zaniechania; - nie stwierdził stosowania przez PKP C. SA praktyki ograniczającej
konkurencję, określonej w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i
konsumentów, polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na krajowym rynku
kolejowych przewozów towarowych, przez stosowanie wobec niektórych spośród
kontrahentów obowiązku przedstawienia harmonogramu planowanych przewozów; -
nie stwierdził stosowania przez PKP C. SA praktyki ograniczającej konkurencję okre-
ślonej w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, po-
legającej na nadużywaniu pozycji dominującej na krajowym rynku kolejowych prze-
wozów towarowych, przez stosowanie wobec niektórych spośród kontrahentów obo-
wiązku przedstawienia harmonogramu planowanych przewozów; - uznał za praktykę
ograniczającą konkurencję określoną w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów, nadużywanie pozycji dominującej na krajowym rynku
kolejowych przewozów towarowych, przez różnicowanie przez PKP C. SA w umo-
wach z kontrahentami warunków związanych z możliwością zmiany masy towarów
deklarowanej do przewozów w poszczególnych kwartałach oraz deklarowanej rocz-
nej masy towarów i nakazał jej zaniechania; - uznał za praktykę ograniczającą kon-
kurencję określoną w art. 8 ust. 1 ust. 2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i kon-
sumentów, nadużywanie pozycji dominującej na krajowym rynku kolejowych przewo-
zów towarowych, przez różnicowanie przez PKP C. SA w umowach z kontrahentami
warunków związanych z możliwością zmiany masy towarów deklarowanej do prze-
wozów w poszczególnych kwartałach oraz deklarowanej rocznej masy towarów i
nakazał jej zaniechania; - nie stwierdził stosowania przez PKP C. SA praktyki ograni-
czającej konkurencję, określonej w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 6 ustawy o ochronie kon-
kurencji i konsumentów, polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na krajo-
wym rynku kolejowych przewozów towarowych, przez narzucanie przez PKP C. SA
niektórym spośród kontrahentów obowiązku przedstawienia harmonogramu plano-
wanych przewozów oraz różnicowania przez PKP C. SA w umowach z kontrahen-
tami warunków związanych z możliwością zmiany masy towarów deklarowanej do
przewozów w poszczególnych kwartałach oraz deklarowanej rocznej masy towarów;
3
- nie stwierdził stosowania przez PKP C. SA praktyki ograniczającej konkurencję,
określonej w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,
polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na krajowym rynku kolejowych
przewozów towarowych, przez uchylanie się od zawarcia umowy wieloletniej na
przewóz węgla kamiennego; - uznał za praktykę ograniczającą konkurencję, okre-
śloną w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nad-
używanie pozycji dominującej na krajowym rynku kolejowych przewozów towaro-
wych, przez zastrzeganie przez PKP C. SA w treści zawieranej z kontrahentem
umowy wieloletniej, że PKP C. SA nie będzie realizować na jego rzecz przewozów
do wymienionych stacji odbiorczych i wymienionych odbiorców towarów i nakazał jej
zaniechania; - uznał za praktykę ograniczającą konkurencję, określoną w art. 8 ust. 1
i ust. 2 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nadużywanie pozycji
dominującej na krajowym rynku kolejowych przewozów towarowych, przez narzuca-
nie przez PKP C. SA w treści zawieranej z kontrahentem umowy wieloletniej, że PKP
C. nie będzie realizować na jego rzecz przewozów do wymienionych stacji odbior-
czych i wymienionych odbiorców towarów i nakazał jej zaniechania.
Na podstawie art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów Prezes UOKiK nałożył na PKP C. SA karę pieniężną w
wysokości 20.000.000 zł za naruszenie zakazu określonego w art. 8 ust. 1 w związku
z art. 8 ust. 2 pkt 3, 5 i 6 ustawy antymonopolowej.
Po rozpatrzeniu wniosku S.-P. SA w W. Prezes UOKiK postanowił nie nada-
wać decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności.
Odwołanie od powyższej decyzji wniesione przez PKP C. SA było rozpozna-
wane przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie [...], przy czym
sprawa ta i sprawa niniejsza zostały na rozprawie w dniu 14 czerwca 2007 r. połą-
czone do wspólnego rozpoznania i odrębnego rozstrzygnięcia.
Decyzja w pkt VII w zakresie niestwierdzenia stosowania przez PKP C. SA
praktyki ograniczającej konkurencję przez uchylanie się od zawarcia umowy wielolet-
niej na przewóz węgla kamiennego i w pkt XI odnoszącym się do wniosku S.-P. SA o
nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności została zaskarżona odwoła-
niem przez powoda - S.-P. SA w W.
W odpowiedzi na odwołanie powoda, Prezes UOKiK wnosił o jego oddalenie
oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Za-
interesowany PKP C. SA wnosiło o oddalenie odwołania powoda.
4
Wyrokiem z dnia 12 lipca 2007 r. Sąd Okręgowy-Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów w Warszawie: - w pkt I zmienił zaskarżoną decyzję w punkcie XI w ten
sposób, że nadał decyzji w punktach I, IV, V, VIII i IX rygor natychmiastowej wyko-
nalności, - w pkt II oddalił odwołanie w pozostałej części, - w pkt III zasądził od S.-P.
SA w W. na rzecz: Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360
zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego oraz PKP C. SA w W. kwotę 360 zł ty-
tułem kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Okręgowy-Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił, że PKP C.
jest podmiotem świadczącym usługi przewozowe. Zasady świadczenia usług regulo-
wały w 2003 r. „Zasady sprzedaży usług przewozów towarowych przez PKP C. SA
na 2003 rok”. Zasady te przewidują trzy podstawowe modele, w oparciu o które PKP
C. świadczy usługi przewozowe: - na zasadach ogólnych, w oparciu o Taryfę Towa-
rową PKP C. SA i Regulamin Przewozu Przesyłek Towarowych PKP C. SA - zawar-
cie umowy odbywa się przez przyjęcie przez PKP C. przesyłki do przewozu wraz z
listem przewozowym; - z zastosowaniem umów specjalnych, które mają na celu
wprowadzenie konkurencyjnych zasad świadczenia usług przewozowych, w szcze-
gólności przez stosowanie upustów od cen. Upusty dostępne są dla wszystkich kon-
trahentów PKP C., którzy stale współpracują z tym przedsiębiorcą. Ceny ustalane są
z uwzględnieniem zleconych przez kontrahenta przewozów w ciągu ostatnich 12
miesięcy do dnia ustalenia opłaty za przewóz w umowie specjalnej; - z zastosowa-
niem umów wieloletnich, które polegają na ukształtowaniu wzajemnych stosunków
PKP C. i jego kontrahentów z uwzględnieniem planowanej przez kontrahenta w przy-
szłości ilości przewozów oraz przewidywanych przez kontrahenta relacji, na jakich
przewozy te będą realizowane. Umowy wieloletnie zawierane są z klientami będą-
cymi płatnikami należności przewozowych, którzy zadeklarują przewiezienie w okre-
sach rocznych określonej ilościowo masy towarowej lub ilości Intermodalnych Jedno-
stek Transportowych (UTI) oraz wskażą relacje przewozowe. Umowa wieloletnia
może być zawarta na okres nie krótszy niż 24 miesiące, a ponadto kontrahent jest
zobowiązany do przedstawienia harmonogramu planowanych przewozów tj. zesta-
wień roczno-kwartalnych planów przewozów na rok następny w formie zgodnej z za-
łącznikiem do umowy oraz miesięcznych harmonogramów przewozów na miesiąc
następny.
S.-P. jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność w zakresie spedycji, który
przy wykonywaniu swojej działalności korzysta z usług przewozowych PKP C. S.-P.
5
Opiera działalność na tym, że oferuje swoim kontrahentom relatywnie tańsze prze-
wozy niż przewozy oferowane bezpośrednio przez PKP C. dzięki uzyskiwaniu od
PKP C. upustów o wielkości znacznie wyższej niż te, jakie otrzymaliby jego poszcze-
gólni kontrahenci. S.-P. uznając, że barierą w dalszym zwiększaniu obrotów i pozy-
skiwaniu klientów jest wysokość upustów przyznanych przez PKP C., ograniczająca
możliwość skutecznego negocjowania z nowymi klientami, wystąpiło o przyznanie jej
upustu w wysokości 10% na przewóz węgla kamiennego, uzasadniając to tym, że
inni przedsiębiorcy zlecający PKP C. przewozy towarów masowych o porównywalnej
masie i obrotach korzystają z większych upustów. PKP C. nie zgodziło się na udzie-
lenie upustu w takiej wysokości. Poinformowało jedynie o możliwości zawierania
wieloletnich umów przewozowych, którą wykorzystała już część przedsiębiorców. S.-
P. wystąpiło zatem do PKP C. z ofertą zawarcia umowy wieloletniej na okres 2-3 lat,
dołączając informacje o swoich kontrahentach, planowanej wielkości przewozów
oraz listę przedsiębiorców, z którymi prowadziło negocjacje w sprawie zawarcia
umów na spedycję towarów, kierunków przewozów oraz stacji końcowych dla po-
szczególnych grup towarów. Od dostarczenia tych dokumentów PKP C. uzależniało
bowiem zawarcie umowy wieloletniej. Po dwóch miesiącach od wystąpienia S.-P.
otrzymał od PKP C. projekt wieloletniej umowy przewozowej, jaką stosuje on w przy-
padku przewozów paliw stałych, tj. głównie węgla kamiennego. PKP C. poinformo-
wało przy tym, że samo prowadzi negocjacje z wieloma krajowymi elektrowniami w
sprawie zawarcia wieloletnich umów, których przedmiotem byłaby spedycja i prze-
wóz węgla. PKP C. oświadczyło jednocześnie, że zawarcie przez niego wieloletniej
umowy np. z Elektrownią w P. nie wyklucza zawarcia z wnioskodawcą umowy, której
przedmiotem byłby przewóz węgla - na jego zlecenie - do tej Elektrowni, jeżeli wa-
runki obydwu umów byłyby takie same. W przedłożonym projekcie PKP C. nie wpro-
wadziło także ograniczeń, jeżeli chodzi o wyjęcie spod zakresu jej stosowania po-
szczególnych stacji. Przedłożenie przez PKP C. projektu wieloletniej umowy nie
doprowadziło do zakończenia negocjacji i podpisania umowy. PKP C. żądało dostar-
czenia kolejnych danych dotyczących przewidywanych wielkości przewozów, w róż-
nych wariantach, na okres 2003 - 2006. Na spotkaniu negocjacyjnym w dniu 9 wrze-
śnia 2002 r. przedstawiciele PKP C. podważyli celowość zawarcia umowy wielolet-
niej. Oświadczyli, że PKP C. zawarło wieloletnią umowę przewozu węgla (obejmu-
jącą również usługi spedycyjne) z PHU E. Spółką z o.o., będącym jednym z najważ-
niejszych kontrahentów S.-P. oraz prowadzi zaawansowane rozmowy z innymi
6
przedsiębiorcami wymienionymi przez S.-P. w dotychczasowej korespondencji z
przewoźnikiem. Pismem z dnia 7 grudnia 2002 r. PKP C. przedstawiło propozycję
upustów na przewozy na rok 2003. Wnioskodawcy zaoferowane zostały, w ramach
umowy wieloletniej, upusty na przewóz węgla kamiennego w wysokości 3,5%. Zaofe-
rowany upust dla węgla - będącego podstawowym przedmiotem spedycji - był
znacznie niższy niż upust, z jakiego wnioskodawca korzystał w 2002 r. na podstawie
umów jednorocznych (upust ten wynosił 6% a w sezonie letnim nawet 11%). Upust
ten był również znacznie niższy od upustu w wysokości 12%, z jakiego korzystali inni
spedytorzy i zleceniodawcy. Wnioskodawca nie przyjął oferty PKP C. Następnie S.-
P. otrzymał kolejny projekt umowy wieloletniej z dodatkowym zastrzeżeniem, że PKP
C. nie będzie realizować na jego rzecz przewozów węgla kamiennego do wymienio-
nych z nazwy 20 stacji końcowych. Jako powód wprowadzenia tych ograniczeń PKP
C. podało zakontraktowanie przez niego przewozów węgla kamiennego do odbior-
ców mających siedziby w tych miejscowościach. Wnioskodawca nie godząc się na
wszystkie postanowienia umowy, zaakceptował ofertę przewoźnika w zakresie upu-
stów na 3 grupy towarów, tj. kruszywo, złom oraz wyroby hutnicze. Pomimo tego,
umowa ta nie została zawarta. W 2003 r. S.-P. zawarło umowy jednoroczne na
przewóz węgla na gorszych zasadach niż w 2002 r., tj. otrzymało upust w wysokości
3%.
W ocenie Sądu Okręgowego, nie zasługuje na uwzględnienie zarzut dotyczą-
cy naruszenia przepisu art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów przez przyjęcie, że PKP C. SA nie uchylało się od zawar-
cia umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego, a jego zachowanie związane
z prowadzeniem negocjacji nie ograniczało konkurencji. Powód zarzucał, że PKP C.
stawiało mu w trakcie negocjacji coraz mniej korzystne i nierównoprawne warunki
dotyczące wysokości upustów (a więc cen) oraz kierunków przewozów. Zdaniem
powoda, PKP C. pozorowało negocjacje przez narzucanie warunków, które byłyby
nie do przyjęcia dla jakiegokolwiek kontrahenta kierującego się racjonalnymi prze-
słankami. W przedstawionych powodowi projektach umów były zawarte warunki, któ-
rych powód nie mógł zaakceptować, i warunki te zostały w innych punktach zaskar-
żonej decyzji uznane za praktykę ograniczającą konkurencję. Dotyczy to w szczegól-
ności różnicowania przez PKP C. wielkości upustów, przyznaniu powodowi upustów
niższych od stosowanych w umowach zawartych z innymi kontrahentami oraz w
umowach zawartych wcześniej z samym powodem, a także odmowy realizowania
7
przewozów do określonych stacji odbiorczych i odbiorców towarów. Powód podniósł
ponadto, że składane przez niego w trakcie negocjacji propozycje nie były w ogóle
brane przez PKP C. pod uwagę, a podmiot ten prowadził równolegle własne nego-
cjacje z kontrahentami powoda. Powód podkreślił, że aby można było mówić o nego-
cjacjach w pełnym tego słowa znaczeniu, musi występować ekwiwalentność świad-
czeń, której w tym przypadku nie było.
Według Sądu pierwszej instancji, w świetle zgromadzonego w sprawie mate-
riału dowodowego, brak jest podstaw, aby przyjąć, że PKP C. celowo uchylało się od
zawarcia umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego. Podczas prowadzonych
negocjacji PKP C. przedstawiło bowiem S.-P. trzy różne projekty umów wieloletnich,
które powód odrzucił uznając, że przedstawione przez PKP C. warunki (dotyczące
zwłaszcza wysokości przyznawanych upustów oraz ograniczania możliwości prze-
wozów do niektórych stacji) są dla niego niekorzystne. Powód mógł zatem zawrzeć
umowę wieloletnią z PKP C. na przewóz węgla, tym bardziej, że projekt umowy za-
warty w piśmie z dnia 27 lutego 2003 r. został przedstawiony jako oferta handlowa i
stałby się wiążący po jego zaakceptowaniu przez S.-P.
Zdaniem Sądu, brak jest dowodów na potwierdzenie stanowiska prezentowa-
nego przez powoda, że PKP C. pozorowało prowadzenie negocjacji, a jego działania
polegające na ich przeciąganiu miały na celu przejęcie potencjalnych kontrahentów
S.-P., o których wiedzę PKP C. pozyskało z informacji przekazanych przez powoda
w trakcie negocjacji. Zostało bowiem wykazane, że PKP C. prowadziło wcześniej
negocjacje z aktualnymi lub przyszłymi kontrahentami S.-P., zanim uzyskało infor-
macje od powoda w trakcie ustalania warunków umowy wieloletniej. Ponadto PKP
C., jako przewoźnik, z którego usług korzystało S.-P., posiadało wiedzę dotyczącą
jego kontrahentów na podstawie listów przewozowych, którymi dysponowało świad-
cząc usługi przewozowe. Zdaniem Sądu Okręgowego nie można stwierdzić, że PKP
C. uchylało się od zawarcia umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego, prze-
ciwdziałając w ten sposób ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania
bądź rozwoju konkurencji. S.-P. nie kwestionował faktów, na podstawie których po-
zwany wydał zaskarżoną decyzję, jak również nie wskazał na żadne nowe fakty oraz
wnioski dowodowe uzasadniające stanowisko zajęte w odwołaniu, wskazujące na
uchylanie się przez PKP C. od zawarcia umowy wieloletniej z powodem.
Sąd Okręgowy za zasadny uznał zarzut naruszenia art. 90 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów przez odmowę nadania decyzji, w części dotyczącej na-
8
kazu zaniechania praktyk, rygoru natychmiastowej wykonalności. Stwierdzone przez
Prezesa UOKiK w zaskarżonej decyzji [...] praktyki nadużywania pozycji dominującej,
polegające na przyznawaniu w umowach z kontrahentami zróżnicowanych wielkości
upustów są uznawane za jedne z najgroźniejszych dla konkurencji. Zakaz różnico-
wania warunków umów odnosi się zarówno do warunków cenowych jak i nieceno-
wych, jednakże te pierwsze są uznawane za najbardziej uciążliwe. W związku z tym
nienadanie decyzji w punktach nakazujących zaniechanie stosowania praktyk rygoru
natychmiastowej wykonalności spowodowałoby dalsze pogłębianie się negatywnych
skutków stosowanych przez PKP C. praktyk cenowych zarówno dla interesów kon-
trahentów PKP, jak i podmiotów powiązanych z nim stosunkami umownymi, a także
dla interesu publicznego, ze względu na wpływ, jaki zniekształcenia konkurencji w
sektorze transportu wywierają na kondycję gospodarki jako całości. Sąd Okręgowy
wziął pod uwagę to, że stwierdzone praktyki były stosowane przez PKP C. od 2002
r., a fakt ich stosowania został wykazany w postępowaniu ponad wszelką wątpliwość.
Stosowanie przez PKP C. praktyk nadużywających pozycję dominującą na rynku,
przez nieuzasadnione, dowolne i uznaniowe różnicowanie upustów i innych niece-
nowych warunków umów w stosunku do swoich kontrahentów naruszało konkurencję
na rynku. Stosując stwierdzone praktyki, PKP C. dopuszczało się manipulowania
rynkiem przez dokonywanie arbitralnego wyboru, którym kontrahentom mogą być
stworzone preferencyjne warunki, a którzy w rezultacie jego działań mogą stać się
niekonkurencyjni, czego skutkiem jest zagrożenie wypadnięciem z rynku. Według
Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie została spełniona także druga przesłanka z
art. 90 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów - konieczność ochrony konsu-
mentów. Faktem powszechnie wiadomym jest bowiem, że koszty transportu oddzia-
łują na gospodarkę zarówno w skali makro, jak i mikroekonomicznej, a szczególnie w
tych dziedzinach gospodarki, gdzie stanowią relatywnie wysoki składnik kosztów (np.
energetyka). Ponieważ zachowania PKP C. wpływają wysoce negatywnie na rynek i
są podejmowane od dawna, Sąd pierwszej instancji uniemożliwił ich kontynuowanie
przez nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności.
Apelacje od powyższego wyroku Sądu Okręgowego złożyły: strona powodowa
- S.-P. SA w W., skarżąc wyrok w części, tj. jego punkt II i III oraz strona zaintereso-
wana skarżąc wyrok Sądu Okręgowego w jego pkt I.
Wyrokiem z dnia 15 stycznia 2009 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie na podsta-
wie art. 385 k.p.c. oddalił obie apelacje. Rozpoznając apelację strony powodowej
9
Sąd drugiej instancji, podzielając i przyjmując za własne ustalenia faktyczne wyroku
Sądu pierwszej instancji uznał, że PKP C. SA nie nadużyło pozycji dominującej na
rynku, naruszając art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy antymonopolowej przez uchylanie się od
zawarcia umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego. Stosownie do art. 8 ust.
2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, praktyką ograniczającą konku-
rencję jest nadużywanie pozycji dominującej, w wyniku której dochodzi jednocześnie
do przeciwdziałania ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź
rozwoju konkurencji. Sformułowanie tej praktyki ma charakter ogólny. Przepis art. 8
ust. 2 pkt 5 powołanej ustawy może być zatem uznany jako zawierający swego ro-
dzaju klauzulę generalną, zakazującą stosowania przez dominanta praktyk antykon-
kurencyjnych, godzących w stan aktualnej lub potencjalnej konkurencji. Uchylanie się
od zawarcia umowy wieloletniej - co było przedmiotem zarzutu powoda wobec PKP
C. - w sytuacji wykazania, że PKP C. celowo dążyło do niezawarcia umowy, speł-
niałoby przesłanki określone w tym przepisie. PKP C. jako podmiot posiadający po-
zycję dominującą na krajowym rynku kolejowych przewozów towarowych, ingero-
wałby w ten sposób w rynek, na którym prowadzi działalność S.-P., zniekształcając
istniejącą na tym rynku konkurencję (tj. na rynku spedycji towarów). Wbrew jednak
temu, co powód uważa, zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw
do przyjęcia, że PKP C. uchylało się od zawarcia umowy wieloletniej na przewóz wę-
gla kamiennego. PKP C. przedstawiło argumenty, że nie musiało przeciągać nego-
cjacji ze S.-P. w sprawie zawarcia umowy wieloletniej w celu rozpoznania i przejęcia
potencjalnych kontrahentów S.-P. PKP C. prowadziło bowiem wcześniej negocjacje z
kontrahentami lub potencjalnymi kontrahentami S.-P. Ponadto, jako przewoźnik, z
którego usług korzystało S.-P., PKP C. dysponowało informacjami dotyczącymi kon-
trahentów S.-P. (PKP C. dokonując przewozów towarów dysponuje listami przewo-
zowymi, w których oprócz stron umowy przewozu, tj. nadawcy i odbiorcy określone
są dane, co do ilości, rodzaju i wielkości masy przewożonych towarów). W trakcie
prowadzonych negocjacji PKP C. przedstawiło S.-P. trzy różne projekty umów wie-
loletnich (w tym ostatni projekt, zawarty w piśmie z dnia 27 lutego 2003 r., przedsta-
wiony został jako oferta handlowa, który stałby się wiążący po jego akceptacji przez
stronę powodową). Ostatecznie strony nie doszły do porozumienia i nie podpisały
umowy ze względu przede wszystkim na to, że S.-P. uznało warunki przedstawione
przez PKP C. - w szczególności w odniesieniu do wysokości przyznawanych upu-
stów oraz ograniczania możliwości przewozów do niektórych stacji - za niekorzystne.
10
Pomimo prowadzonych negocjacji stronom nie udało się zawrzeć umowy wieloletniej,
jednak PKP C. zaoferowało powodowi taką możliwość. Wobec tego, zdaniem Sądu
drugiej instancji, nie można przyjąć, że PKP C. nie przejawiała aktywności w zakresie
prowadzenia z powodem rozmów, których celem było stworzenie możliwości podpi-
sania umowy wieloletniej. Przypisanie w tej sytuacji PKP C. jako „rzeczywistych” in-
tencji dążenia do niezawarcia umowy wieloletniej jest nieuprawnione. Sam brak
zgody strony negocjacji na wprowadzenie postanowień do umowy w brzmieniu za-
proponowanym przez drugą stronę nie uprawnia do wniosku, że ma miejsce uchyla-
nie się od zawarcia umowy. Strona powodowa miała możliwość zawarcia umowy
wieloletniej. Z możliwości tej nie skorzystała z tego powodu, że zaproponowane wa-
runki oceniła jako niekorzystne. Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko Sądu
pierwszej instancji oraz stanowisko Prezesa UOKiK, że nie można jednakże trakto-
wać przedstawienia niekorzystnych, w ocenie powódki, warunków umów, nawet je-
żeli niektóre z nich zostały uznane za praktyki ograniczające konkurencję, za równo-
znaczne z uchylaniem się przez PKP C. od zawarcia umowy wieloletniej. Sąd drugiej
instancji podkreślił, że niektóre praktyki stosowane były przez PKP C. powszechnie
(pkt I, IV i V decyzji), a więc również wobec innych podmiotów, co nie oznacza, że
PKP C. uchylało się od podpisania z innymi podmiotami umów wieloletnich na prze-
wóz towarów. Nie można stwierdzić, że stawiane przez PKP C. warunki były coraz
mniej korzystne, jeżeli w piśmie z dnia 27 grudnia 2002 r. PKP C. zaoferowało S.-P.
upusty w ramach umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego, w wysokości
3,5%, a w piśmie z dnia 27 lutego 2003 r. - w wysokości 6%. Działania PKP C. nie
mogą być również ocenione jako pozorowane, ponieważ gdyby tak było, PKP C. nie
przedstawiłoby stronie powodowej umowy jako oferty handlowej (którą podmiot ten
mógł podpisać).
Według Sądu drugiej instancji uchylanie się od zawarcia umowy oraz narzu-
canie uciążliwych warunków umów należy rozpatrywać jako odrębne praktyki. Sto-
sowanie praktyki polegającej na narzucaniu uciążliwych warunków umów nie zawsze
jest równoznaczne ze stosowaniem praktyki polegającej na uchylaniu się od zawar-
cia umowy. W przedmiotowej sprawie stwierdzono w postępowaniu administracyjnym
istnienie przesłanek do uznania stosowania przez PKP C. praktyk polegających na
nieuzasadnionym różnicowaniu kontrahentów oraz na narzucaniu uciążliwych warun-
ków umów (pkt I, IV, V, VIII i IX decyzji), co ostatecznie zostało zaakceptowane przez
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 20 listopada 2008 r. [...], natomiast brak było prze-
11
słanek do stwierdzenia praktyki polegającej na uchylaniu się przez PKP C. od zawar-
cia umowy wieloletniej (pkt VII decyzji).
Sąd drugiej instancji uznał, że zgłoszony w apelacji strony powodowej wniosek
o dopuszczenie dowodu z korespondencji między S.-P. SA i PKP C. SA oraz wyro-
ków sądowych w sprawach z powództwa PKP C. SA przeciwko S.-P. SA na okolicz-
ność odmowy zawarcia i braku podstaw do odmowy zawarcia przez PKP C. SA
umowy wieloletniej ze S.-P. SA nie mógł zostać uwzględniony z uwagi na to, że nie
zostało wykazane, że potrzeba powołania się na te dowody wynikła później. Samo
stwierdzenie, że potrzeba powołania się na te dowody wynikła w związku z wydanym
wyrokiem, zdaniem Sądu drugiej instancji, jest w świetle art. 381 k.p.c. niewystar-
czające.
Rozpoznając apelację zainteresowanego, Sąd drugiej instancji podzielił pod-
stawę faktyczną oraz podstawę prawną wyroku Sądu pierwszej instancji co do nada-
nia decyzji organu antymonopolowego z dnia 31 grudnia 2004 r. rygoru natychmia-
stowej wykonalności w jej pkt I, IV, V, VIII i IX. Sąd drugiej instancji zwrócił uwagę na
to, że niniejsza sprawa była rozpoznawana łącznie ze sprawą z odwołania PKP C. od
tej samej decyzji organu antymonopolowego, w której decyzję w zakresie stosowania
niedozwolonych praktyk rynkowych uznano za prawidłową, czyniąc ustalenia faktycz-
ne i dokonując prawnej oceny.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżyły skargami kasacyjnymi strona
powodowa oraz strona zainteresowana.
Strona powodowa zaskarżyła powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego w części
dotyczącej pkt I w zakresie, w którym dotyczy on oddalenia apelacji strony powodo-
wej oraz w całości co do pkt II i pkt III. Skargę oparto na obydwu podstawach z art.
3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia przepisów prawa material-
nego skarżąca zarzuciła: a) błędną wykładnię art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 15
grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów przez przyjęcie, że nie można
stwierdzić, że działania PKP C. SA polegające na przedstawianiu oferty handlowej
zawierającej warunki umowne jako stwierdzone praktyki ograniczające konkurencję,
były jednocześnie praktyką ograniczającą konkurencję, polegającą na nadużywaniu
przez PKP C. SA pozycji dominującej na krajowym rynku kolejowych przewozów
towarowych przez odmowę lub uchylanie się od zawarcia umowy wieloletniej na
przewóz węgla kamiennego; b) błędną wykładnię art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 15
grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów przez przyjęcie, że nie można
12
stwierdzić, że działania PKP C. SA polegające na przewlekłym prowadzeniu nego-
cjacji (przedłużanie i niepodejmowanie negocjacji), były jednocześnie praktyką ogra-
niczającą konkurencję, polegającą na nadużywaniu przez PKP C. SA pozycji domi-
nującej na krajowym rynku kolejowych przewozów towarowych przez uchylanie się
od zawarcia umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego.
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania w skardze zarzuco-
no naruszenie: - art. 233 § 1 k.p.c., przez oczywistą sprzeczność ustaleń Sądu Ape-
lacyjnego (w oparciu o ustalenia Pozwanego i Sądu pierwszej instancji) z treścią ze-
branego przez niego materiału dowodowego oraz naruszenie zasady swobodnej
oceny dowodów i dowolne przyjęcie, że działania PKP C. SA, polegające na przed-
stawianiu, w sposób przewlekły, oferty handlowej zawierającej warunki umowne jako
stwierdzone praktyki ograniczające konkurencję, nie były praktyką ograniczającą
konkurencję, polegającą na nadużywaniu przez PKP C. SA pozycji dominującej na
krajowym rynku kolejowych przewozów towarowych przez uchylanie się od zawarcia
umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego; - art. 381 k.p.c., przez niewłaści-
wą wykładnię tego przepisu i nieuwzględnienie wniosków dowodowych zgłoszonych
przez powoda w apelacji w postaci korespondencji między S.-P. SA i PKP C. SA
oraz wyroków sądowych w sprawach z powództwa PKP C. SA przeciwko S.-P. SA
na okoliczność odmowy zawarcia i braku podstaw do odmowy zawarcia przez PKP
C. SA umowy wieloletniej ze S.-P. SA w związku z niewykazaniem, że potrzeba po-
wołania się na te dowody wynikła później, podczas gdy powód nie mógł powołać się
na te fakty i dowody w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, gdyż wyroki
(większość) zapadły już po wydaniu wyroku Sądu pierwszej instancji lub uzasadnie-
nia do wydanych wyroków powstały już po wydaniu wyroku Sądu pierwszej instancji,
co skutkowało brakiem wszechstronnego wyjaśnienia sprawy; - art. 328 k.p.c. przez
uzasadnienie wyroku polegające na wprowadzeniu pojęcia „celowe dążenie do nie-
zawarcia umowy” przez PKP C. SA bez jasnego wyjaśnienia dlaczego tylko zamiar
bezpośredni ograniczenia konkurencji jest zdaniem Sądu nieodzowną przesłanką dla
stwierdzenia praktyki ograniczającej konkurencję, podczas gdy dotychczasowe
orzecznictwo wskazywało, że wystarczający jest sam skutek w postaci ograniczenia
konkurencji i w sposób pełny i jasny to uzasadniało, co powoduje że treść uzasad-
nienia wyroku uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do
wydania orzeczenia.
13
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej
punktu I w zakresie, w którym dotyczy oddalenia apelacji powoda, w całości co do
pkt II i pkt III wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy przez zmianę decyzji Prezesa
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 31 grudnia 2004 r. [...] w pkt VII i
uznanie za praktykę ograniczającą konkurencję, określoną w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt
5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nadużywanie przez PKP C. SA po-
zycji dominującej na krajowym rynku kolejowych przewozów towarowych, przez
uchylanie się od zawarcia umowy wieloletniej na przewóz węgla kamiennego i roz-
strzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego oraz wszystkich instancji - w tym
o kosztach zastępstwa prawnego; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w
części dotyczącej punktu I w zakresie w którym dotyczy oddalenia apelacji powoda,
w całości punktów II i III i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego - w tym o kosz-
tach zastępstwa prawnego.
Zainteresowany - w swojej skardze kasacyjnej - zaskarżył wyrok Sądu Apela-
cyjnego w części jego pkt I, w zakresie w jakim Sąd Apelacyjny oddalił apelację Za-
interesowanego. Skargę oparto na podstawie naruszenia przepisów prawa material-
nego oraz przepisów postępowania (art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.).
W ramach podstawy naruszenia przepisów prawa materialnego zarzucono
niewłaściwe zastosowanie art. 90 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konku-
rencji i konsumentów, przez przyjęcie, że w dacie zamknięcia rozprawy istniały oko-
liczności faktyczne uzasadniające zmianę pkt XI decyzji Prezesa UOKiK z dnia 31
grudnia 2004 r. [...], przez nadanie pkt I, IV, V, VI, VIII, IX tej decyzji rygoru natych-
miastowej wykonalności.
W ramach podstawy procesowej skarżący zarzucił naruszenie art. 316 § 1
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., przez niewzięcie pod uwagę stanu rzeczy ist-
niejącego w chwili wydania orzeczenia, tj. przez nieuwzględnienie przy wydawaniu
zaskarżonego wyroku warunków panujących na rynku przewozu towarów koleją, a w
szczególności słabnącej pozycji rynkowej Skarżącego oraz rozwoju konkurencji na
tym rynku, wskazujących na brak ziszczenia się przesłanek uzasadniających nadanie
rygoru natychmiastowej wykonalności pkt I, IV, V, VI, VIII, IX decyzji Prezesa Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 31 grudnia 2004 r. [...].
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części objętej niniejszą
skargą i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie w tym zakresie do
14
ponownego rozpoznania wraz z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strony powodowej pozwany Prezes
UOKiK wniósł o nieprzyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, ewentualnie - w przy-
padku przyjęcia skargi do rozpoznania - o jej oddalenie oraz o zasądzenie na rzecz
pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną zainteresowanego Prezes UOKiK wniósł o
nieprzyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, ewentualnie - w przypadku przyjęcia
skargi do rozpoznania - o jej oddalenie oraz o zasądzenie na rzecz pozwanego
kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Strona powodowa w odpowiedzi na skargę kasacyjną zainteresowanego
wniosła o odmowę przyjęcia skargi do rozpoznania, ewentualnie w przypadku przyję-
cia skargi do rozpoznania o oddalenie skargi oraz o zasądzenie kosztów postępowa-
nia według norm przepisanych prawem, w tym kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu kasacyjnym.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strony powodowej zainteresowany wniósł
o odmowę przyjęcia skargi do rozpoznania, ewentualnie o oddalenie skargi oraz o
zasądzenie od powoda na rzecz zainteresowanego kosztów zastępstwa procesowe-
go w postępowaniu kasacyjnym według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozpatrując sprawę w zakresie wynikającym ze sprecyzowanych wskazanymi
zarzutami podstaw skargi kasacyjnej (por. art. 39813
§ 1 k.p.c.) Sąd Najwyższy uznał,
że żaden z postawionych zarzutów skargi powoda nie jest zasadny. Podstawy mate-
rialnoprawnej (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) dotyczą dwa zarzuty odnoszące się wyłącz-
nie do błędnej wykładni art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów. Żaden z tych zarzutów nie uwzględnia zawartej w uza-
sadnieniu zaskarżonego wyroku oceny interpretacyjnej wskazanego przepisu a bez-
podstawnie imputuje Sądowi rzekomą wykładnię przez wyrwanie z rozbudowanych
ustaleń faktycznych stanowiących podstawę wyroku (por. art. 39813
§ 2 k.p.c.), okre-
ślone fragmenty, nadając im, w izolacji od podstaw wyroku nieuprawnione znaczenie.
Co więcej - w uzasadnieniu oceny prawnej zaskarżonego wyroku Sąd Apelacyjny
powołuje interpretację, którą zdaje się podzielać sam skarżący. Tak np. Sąd Apela-
15
cyjny stwierdził, że: „W sprawie, zważywszy na stanowiska pozwanego i powoda
można przyjąć, że nie jest kwestionowane, iż negatywne oddziaływanie na rynek
spedycji może mieć miejsce zarówno wówczas, gdy działania PKP C. prowadzą
wprost do wyeliminowania z rynku określonych spedytorów, tzn., gdy PKP C. odma-
wia zawarcia z nimi umowy o przewóz, jak i wtedy, gdy przewoźnik czyni to pośred-
nio oferując warunki nie do przyjęcia dla spedytora. Jednakże i tu Sąd Apelacyjny
podziela pogląd organu antymonopolowego, że uchylanie się od zawarcia umowy
oraz narzucenie uciążliwych warunków umów należy rozpatrywać jako odrębne
praktyki. Wobec tego stosowanie praktyki polegającej na narzucaniu uciążliwych wa-
runków umów nie zawsze jest równoznaczne ze stosowaniem praktyki polegającej
na uchylaniu się od zawarcia umowy”.
Powyższe stanowisko zaskarżonego wyroku nie nasuwa zastrzeżeń. Jego
istota prawidłowo wskazuje na to, że stosowanie praktyki polegającej na narzucaniu
niejednolitych lub uciążliwych warunków umów, tak jak w sprawie niniejszej ustalone
i objęte kwalifikacją nadużywania pozycji dominującej na rynku właściwym w rozu-
mieniu art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nie
podlega automatycznej kwalifikacji jako nadużycie pozycji dominującej polegające na
uchylaniu się przez „dominanta” od zawarcia umowy wieloletniej, według art. 8 ust. 1
i ust. 2 pkt 5 ustawy. Ujmując to syntetycznie - dodatkową kwalifikację zakazanej
praktyki ograniczającej konkurencję powinno uzasadniać poczynienie innych ustaleń
faktycznych, od tych, które zostały już w całości objęte poprzednią oceną.
Tymczasem Sąd Apelacyjny przyjął, że poza osądzonymi praktykami PKP C.
nie dopuściło się tej jeszcze, która byłaby uchyleniem się od zawarcia umowy. Jest to
więc kwestia ustalonego stanu faktycznego i poddania go subsumcyjnej ocenie a nie
- jak to bezpodstawnie przyjmuje skarżący - błędna wykładnia wskazanego przepisu.
Zasadnicze w tym zakresie ustalenie faktyczne zaskarżonego wyroku opiera się na
niebudzącej zastrzeżeń syntezie szczegółowych okoliczności faktycznych. W szcze-
gólności według dokonanych w postępowaniu sądowym ustaleń, które są wiążące
dla Sądu Najwyższego (por. art. 39813
§ 2 k.p.c.), PKP C. SA i S.-P. SA prowadziły
negocjacje w sprawie umowy wieloletniej. Sporna między stronami była kwestia upu-
stów cenowych, których domagała się S.-P. PKP C. nie blokowała zawarcia umowy,
przeciwnie przedstawiła nawet konkretną ofertę; ostatecznie do zawarcia tej umowy
nie doszło, bo strony nie porozumiały się co do jej warunków. W szerokim kontekście
okoliczności faktycznych ustalonych w zaskarżonym wyroku istotnych dla wyjaśnie-
16
nia, czy miała miejsce odrębna praktyka PKP C. polegająca na uchylaniu się od za-
warcia umowy mieści się również ustalenie, że PKP nie pozorowało gotowości do
zawarcia umowy.
Trzeba też zauważyć, że w drugim z postawionych zarzutów skarżący przypi-
sywaną Sądowi Apelacyjnemu wykładnię wywodzi z faktów, których nie ma w pod-
stawie faktycznej wyroku, a nawet są z tą podstawą sprzeczne - jakoby PKP C. nie-
podejmowała negocjacji.
Bezzasadna jest także podstawa skargi powoda dotycząca naruszenia wska-
zanych przepisów prawa procesowego. Stosownie do art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą
skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowo-
dów. Nie jest więc dopuszczalne w postępowaniu kasacyjnym kwestionowanie swo-
bodnej oceny dowodów dokonywanej przez Sąd na podstawie art. 233 § 1 k.p.c.
Niezależnie od tego należy zauważyć, że uzasadnienie postawionego w tym zakresie
zarzutu jest powtórzeniem zarzutu dotyczącego oceny prawnej wyroku i nie konkre-
tyzuje ogólnie postawionego twierdzenia o sprzeczności ustaleń z zebranym w spra-
wie materiałem.
Równie ogólnikowy i z tego powodu uniemożliwiający jego rozpoznanie jest
zarzut naruszenia art. 381 k.p.c. Skarżący nie określił nawet dowodów, które jego
zdaniem niesłusznie nie zostały przeprowadzone przez Sąd Apelacyjny, ograniczając
się do swoiście enigmatycznej uwagi jakoby objęte wnioskiem dowodowym „wyroki
(większość) zapadły już po wydaniu wyroku pierwszej instancji lub uzasadnienia do
wydanych wyroków powstały już po wydaniu wyroku pierwszej instancji”. Nie wiado-
mo o jakie wyroki skarżącemu chodzi i nie wskazano dlaczego ich nieuwzględnienie
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, co stanowi niezbędny warunek podstawy
skargi kasacyjnej dotyczącej naruszenia przepisów postępowania (por. art. 3983
§ 1
pkt 2 k.p.c.).
Bezzasadny jest także ostatni z zarzutów tej podstawy, dotyczący naruszenia
art. 328 k.p.c. Skarżący nieadekwatnie do wymagań wskazanego przepisu określają-
cego (w § 2) skład uzasadnienia wyroku (co uzasadnienie powinno zawierać) - kwe-
stionuje wybrany fragment zawartego w wyroku, zgodnie z art. 328 § 2 k.p.c., wyja-
śnienia jego podstawy.
Bezzasadne są także podstawy skargi kasacyjnej PKP C. SA.
W przedmiocie nadania decyzji Prezesa UOKiK rygoru natychmiastowej wyko-
nalności oba rozpatrujące sprawę Sądy, Sąd pierwszej instancji na skutek odwołania
17
S.-P. SA od decyzji Prezesa UOKiK a następnie Sąd drugiej instancji, na skutek
apelacji PKP C. SA, oparły prawidłowo orzeczenie w tym zakresie na podstawie art.
90 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, ustana-
wiającym dwie przesłanki nadaniu decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności -
wymóg ochrony konkurencji lub ważny interes konsumentów.
Istotnym elementem oceny, że zachodzą przesłanki rygoru było określenie
objętych decyzją Prezesa UOKiK praktyk ograniczających konkurencję, których PKP
C. powinna zaniechać, jako praktyk „uznawanych za jedne z najgroźniejszych dla
konkurencji”. Według Sądu nienadanie rygoru natychmiastowej wykonalności i do-
puszczenie dalszego stosowania tych praktyk aż do uprawomocnienia się decyzji
spowodowałoby ze względu na ich uciążliwość, zagrożenie konkurencji i dawność ich
stosowania (od 2002 r.) dalsze pogłębianie się negatywnych skutków zarówno dla
interesów kontrahentów PKP jak i podmiotów powiązanych z nim stosunkami umow-
nymi, a także dla interesu publicznego.
W zarzutach skargi nie zostały podważone przesłanki zaskarżonego wyroku.
Co więcej uległy one wzmocnieniu na skutek uprawomocnienia się decyzji, której
nadano przedmiotowy rygor. Prawomocnie zakończyło się już postępowanie, w któ-
rym Sąd oddalił odwołanie PKP C. kwestionujące stosowanie przedmiotowych prak-
tyk ograniczających konkurencję.
Skarga kasacyjna nie wiąże przedstawionych zarzutów z tym co jest podstawą
zaskarżonego rozstrzygnięcia, ale powołuje się na nowe okoliczności, które - według
skarżącego - zaistniały w trakcie trwającego w sprawie postępowania sądowego
Jednakże te nowe okoliczności - co należy podkreślić - nie odnoszą się do przesła-
nek zaskarżonego wyroku, tych które w przedmiocie rygoru miały istotne znaczenie,
że chodzi o praktyki „najgorsze dla konkurencji” i że są one stosowane przez PKP C.
od 2002 r. Jest raczej oczywiste, że potrzebu wymuszenia zaniechania takich jak
ustalono poważnych praktyk ograniczających konkurencję nie zdezaktualizowały po-
dawane przez skarżącego twierdzenia o słabnącej pozycji rynkowej skarżącego oraz
rozwoju konkurencji na rynku. Stanowisko skarżącego jest nieprzekonujące, bo na-
wet gdyby rzeczywiście wystąpiły zjawiska, o których mowa w skardze to przecież
nie mogłyby one usprawiedliwiać dalszego stosowania praktyk zakazanych zwłasz-
cza, że były one „jednymi z najgroźniejszych dla konkurencji”.
Nie ma racji skarżący, powołując się na art. 316 § 1 k.p.c., który - według sta-
nowiska skarżącego - miałby uzasadniać rozstrzygnięcie w przedmiocie nadania ry-
18
goru decyzji Prezesa UOKiK nie według przesłanek tej decyzji dotyczących i nawet
nie w zakresie rozpatrywanego w postępowaniu sądowym odwołania, ale - w jakimś
oderwaniu od tego stanu rzeczy funkcjonalnie z rygorem natychmiastowej wykonal-
ności - związującym - wyłącznie według podanych przez skarżącego okoliczności,
które miałby Sąd wyjaśnić według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia roz-
prawy.
Stanowisko skarżącego nie może być zaakceptowane, bo bezzasadnie nie
uwzględnia szczególnego przedmiotu postępowania w sprawach z zakresu ochrony
konkurencji. Przedmiotem tym jest decyzja Prezesa UOKiK, wyposażonego w usta-
wowo określoną kompetencję, jest też odwołanie od decyzji. W orzeczeniu kończą-
cym postępowanie w sprawie - stosownie do art. 47931a
k.p.c. - Sąd nie rozstrzyga
bezpośrednio o stosunkach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, ale roz-
strzyga o oddaleniu odwołania od decyzji Prezesa Urzędu, jeżeli nie ma podstaw do
jego uwzględnienia (§1); w razie zaś „uwzględnienia odwołania” Sąd zaskarżoną de-
cyzję albo uchyla, albo zmienia w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy
(§3).
Z powyższych względów, uznając że obie rozpatrywane skargi nie mają za-
sadnych podstaw, Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39814
k.p.c.
========================================