Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 319/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z wniosku A. J. Sp. z o.o. z siedzibą we W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi we W.
z udziałem zainteresowanego Grzegorza H.
o ubezpieczenie społeczne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 maja 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 maja 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 28 maja 2009 r. Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił apelację A. J. Sp. z o.o. z siedzibą we W. od wyroku Sądu
Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 stycznia 2009 r.
2
oddalającego odwołanie tego wnioskodawcy od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Oddziału we W. z dnia 11 września 2008 r. stwierdzającej, że
zainteresowany pracownik tymczasowy wnioskodawcy - Grzegorz H. w okresach
od 5 stycznia 2008 r. do 24 lutego 2009 r., od 26 lutego 2008 r. do 9 marca 2008
oraz od 12 marca 2008 r. do 17 marca 2008 r. nie podlegał ubezpieczeniu
społecznemu w Polsce.
W sprawie tej ustalono, że A. J. Sp. z o.o. z siedzibą we W. (zwana dalej
agencją) prowadzi działalność w zakresie pośrednictwa pracy. Zatrudniani przez
nią pracownicy są delegowani wyłącznie do pracy we Francji. Żaden z
delegowanych pracowników, poza administracją agencji, nie wykonywał pracy na
terytorium Polski. Zarząd spółki nie przebywa w Polsce, tu znajduje się jedynie
administracja firmy, która nie realizuje żadnych umów z klientami w Polsce i nie
osiąga tu żadnych dochodów. Zainteresowany Grzegorz H. zatrudniony był w
agencji na podstawie umów o pracę na czas określony, ale jego praca miała być
wykonywana wyłącznie na terytorium Francji.
W ramach takich ustaleń Sąd Okręgowy uznał decyzję organu rentowego za
prawidłową. Apelację wnioskodawcy od tego wyroku Sąd Apelacyjny uznał za
nieuzasadnioną, w pełni podzielając stanowisko Sądu pierwszej instancji. Dla
oceny zasad podlegania zainteresowanego pracownika określonemu systemowi
ubezpieczeń społecznych należało stosować przepisy rozporządzenia Rady (EWG)
Nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego w
stosunku do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny
rachunek oraz ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie
(Dz.U.UE.L.71.149.2 ze zm., zwane dalej rozporządzeniem Rady Nr 1408/71).
Skoro zainteresowany pracownik tymczasowy zatrudniony przez agencję
wykonywał obowiązki pracownicze wyłącznie na terenie Francji, to w celu
merytorycznego osądu sprawy istotne było ustalenie, czy zainteresowany
pracownik w był delegowany w celu wykonywania pracy na terytorium Francji w
rozumieniu art. 14 ust. 1a tego rozporządzenia. Przepis ten stanowi wyjątek od
ogólnej zasady terytorialności podlegania systemowi ubezpieczeń społecznych
państwa, w którym jest wykonywana praca. Na podstawie Decyzji Komisji
Administracyjnej WE ds. zabezpieczenia socjalnego pracowników migrujących z
3
dnia 13 grudnia 2000 r. Nr 181 w sprawie oddelegowania pracowników (Dz.Urz.WE
z 14 grudnia 2001 r., L 329, s. 73, zwanej dalej Decyzją Nr 181), a także
opracowanego przez tę Komisję „Praktycznego przewodnika dotyczącego
oddelegowania pracowników w Państwach Członkowskich Unii Europejskiej,
Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii", a także orzecznictwa
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, Sądy obu instancji uznały, że przy
interpretacji art. 14 ust. 1a rozporządzenia Rady Nr 1408/71 decydujące znaczenie
miało ustalenie, czy A. J. Spółka z o.o. prowadziła zwykle znaczącą część
działalności na obszarze Polski. W tej kwestii bezsprzecznie ustalono, że agencja
prowadziła działalność polegającą wyłącznie na zatrudnianiu pracowników w celu
ich natychmiastowego delegowania do pracy we Francji. Wszystkie umowy
zawierane były z przedsiębiorstwami francuskimi i tylko z tego tytułu agencja
uzyskiwała dochody. Żaden z pracowników delegowanych do pracy we Francji nie
był kierowany do pracy u krajowego pracodawcy. Wprawdzie z umowy spółki
wnioskodawcy wynika bardzo szeroki i różnorodny przedmiot jej działalności, tyle
że na terytorium Polski działalność ta była ukierunkowana wyłącznie na rekrutację i
udostępnianie pracowników tymczasowych do pracy we Francji, co łącznie
oznaczało, że agencja nie wypełniła warunku prowadzenia działalności „godnej
odnotowania” w Polsce jako państwie wysyłającym pracowników tymczasowych do
pracy we Francji.
Nie było także przesłanek do uznania, że agencja wysyłała pracowników
„tymczasowo” do pracy na terenie innego Państwa Członkowskiego. Zakres tego
pojęcia („tymczasowo”) obejmuje przypadki, gdy pracownik, stale zatrudniony w
państwie siedziby przedsiębiorstwa jest oddelegowany do pracy na terytorium
innego Państwa Członkowskiego tylko na z góry oznaczony, przemijający okres, po
upływie którego pracownik wraca do pracy „w pierwszym kraju”. To, że A. J. jest
agencją pracy tymczasowej nie przesądza o automatycznym stosowaniu art. 14
ust. 1 lit. a rozporządzenia Rady Nr 1408/71. Zgodnie z tym przepisem, podleganie
zainteresowanego pracownika tymczasowego polskiemu ustawodawstwu
ubezpieczeń społecznych uzależnione jest od tego, aby był on „zwykle zatrudniony"
przez agencję i został skierowany do wykonywania pracy na terytorium innego
Państwa Członkowskiego przez okres nie przekraczający dwunastu miesięcy.
4
Równocześnie tylko pracownik, który zwykle zatrudniony jest na terenie Państwa
Członkowskiego w ramach zawartej z danym pracodawcą umowy o pracę
wykonywanej np. terytorium Polski, w razie czasowego delegowania do pracy na
terytorium innego Państwa, nadal podlega ustawodawstwu tego pierwszego
Państwa. W ocenie Sądu Apelacyjnego, zainteresowany pracownik nie spełniał
wymaganego przymiotu osoby „zwykle zatrudnionej” przez agencję, ponieważ „nie
wykonywał ani nawet nie było zamiarem stron powierzenie mu realizacji
obowiązków pracowniczych na terenie Polski”. Strony zawarły jedynie w Polsce
umowę o pracę, której przedmiotem była realizacja obowiązków pracowniczych
wyłącznie za granicą (we Francji). W takich okolicznościach sprawy sytuacji nie
było możliwe uznanie, że zainteresowany był pracownikiem oddelegowanym w
rozumieniu wyjątku art. 14 ust. 1 lit. a rozporządzenia Rady Nr 1408/71.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik wnioskodawcy zarzucił naruszenie art.
14 ust. 1 lit. a rozporządzenia Rady Nr 1408/71 przez jego błędną wykładnię
polegającą na przyjęciu, że agencja nie prowadziła istotnej działalności na terenie
Polski i tym samym, że nie spełniła warunków oddelegowania pracownikówz
pozostawieniem ich w polskim systemie ubezpieczeń społecznych. Jako
okoliczność uzasadniającą przyjęcie skargi do rozpoznania wskazano
występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego dotyczącego wykładni
pojęcia „prowadzenia działalności godnej odnotowania w kraju wysyłającym”, a
także potrzebę wykładni art. 14 ust. 1 lit. a rozporządzenia Rady Nr 1408/71 w
zakresie znaczenia pojęcia „prowadzenie działalności godnej odnotowania w kraju
wysyłającym”, które wywołują rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych.
Skarżący w szczególności podkreslił, że w orzeczeniu z dnia 10 lutego 2000 r., C-
202/97 (ECR 2000/2/I-00883, tzw. sprawa Fitzwilliam) Europejski Trybunał
Sprawiedliwości stwierdził, iż użycie przez europejskiego prawodawcę pojęcia
„prowadzić działalność godną odnotowania w kraju wysyłającym" nie oznacza, że w
kraju oddelegowującym działalność przedsiębiorstwa musi mieć charakter
przeważający. Równocześnie przepisy prawa wspólnotowego w zakresie
zabezpieczenia społecznego powstały po to, aby niwelować niekorzyści wynikające
z krótkotrwałej zmiany systemu zabezpieczenia społecznego. Tymczasem w
rozpoznawanej sprawie wątpliwa jest korzyść dla pracownika ubezpieczonego do
5
tej pory wyłącznie w Polsce, jeśli na kilka tygodni zostanie objęty francuskim
systemem zabezpieczenia społecznego, a po powrocie znów będzie ubezpieczony
w Polsce. Jest to sprzeczne ze swobodą przemieszczania się pracowników,
zważywzsy ponadto, że zgodnie z art. 48 rozporządzenia Rady Nr 1408/71 - okres
ubezpieczenia w danym Państwie Członkowskim, krótszy niż 12 miesięcy, nie daje
podstaw do żądania wypłaty części emerytury lub renty przez to państwo. Istnieje
zatem poważne zagrożenie, że gdyby zaskarżony wyrok został utrzymany w mocy,
to w spornym okresie pracownik skarżącego nie będzie ubezpieczony w żadnym
kraju i żaden kraj nie przyzna mu w przyszłości za ten czas emerytury, bowiem z
adekwatnego orzecznictwa sądów francuskich wynika, że w takich przypadkach -
przy krótkotrwałym zatrudnieniu - pracownicy tymczasowi nie zostaną objęci
ubezpieczeniami we Francji.
Skarżący utrzymywał, że w sprawie zostały spełnione wszystkie warunki art.
14 ust. 1 lit a rozporządzenia Rady Nr 1408/71. Zainteresowany pracownik został
bowiem zatrudniony na podstawie umowy o pracę, a następnie delegowany do
pracy za granicę na okres nie przekraczający 12 miesięcy, nie został tam
delegowany w miejsce innej osoby, której okres delegowania upłynął. Nie jest też
prawdą, że na terenie Polski działalność skarżącego sprowadza się do
administrowania sprawami wewnętrznymi spółki. Skarżący posiada na terenie
Polski dwa biura we W. i w R., a pracownicy zatrudnieni na terenie Polski zajmują
się także pozyskiwaniem nowych klientów i rozwijaniem działalności gospodarczej
spółki. Skarżący zwrócił przy tym uwagę, że Sądy obu instancji bezpodstawnie
powołały się na przepisy Decyzji Nr 181, która jest aktem niższego rzędu oraz
„Praktyczny przewodnik”, który nie ma waloru aktu prawnego. Sądy obu instancji
nie wzięły również pod uwagę przepisów ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o
zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz.U. z 2003 r. Nr 166, poz.1608 ze
zm.), z których wynika, że agencja pracy tymczasowej zatrudnia własnych
pracowników tymczasowych, chociaż w celu wykonywnaia pracy tymczasowej na
rzecz i pod kierownictwem tzw. pracodawcy użytkownika, który wszakże nie jest
pracodawcą w rozumieniu krajowego prawa pracy, niezalznie od tego, że agencja
“nie mogła wykorzystywać zatrudnionych przez siebie pracowników tymczasowych,
aby wykonywali pracę na jej rzecz”.
6
Ponadto skarżący twierdził, że w analiogicznej sprawie Sąd Okręgowy w
Rzeszowie wyrokiem z dnia 29 maja 2009 r., IV U 806/09, uwzględnił odwołanie
pracownika i orzekł, że w spornym okresie podlegał on ustawodawstwu polskiemu.
W konsekwencji skarżący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku
oraz wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu, w tym kosztach
zastępstwa procesowego za wszystkie instancje lub ewentualnie o zmianę
zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie miała usprawiedliwionych podstaw. Z braku
proceduralnych zarzutów kasacyjnych Sąd Najwyższy był związany ustaleniami
faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego wyroku (art. 39813
§ 2 k.p.c.).
Wedle tych miarodajnych ustaleń, agencja pracy tymczasowej (A. J. sp. z o.o. z
siedzibą we W.) zatrudniała pracowników tymczasowych wyłącznie w celu ich
oddelegowania do pracy we Francji. Działalność tej agencji w Polsce sprowadzała
się w rzeczywistości do administrowania jej sprawami wewnętrznymi oraz
wykonywania czynności administracyjnych polegających na formalnym wypełnianiu
zawartych z pracownikami tymczasowymi umów o pracę. Agencja nie prowadziła
innej działalności poza formalnym zatrudnianiem pracowników tymczasowych
wysyłanych do pracy we Francji, którzy na terenie Polski nie świadczyli żadnych
prac, ale byli oddelegowywani do wykonywania pracy tymczasowej za granicą na
rzecz i pod kierownictwem francuskiego pracodawcy użytkownika.
Do osądzenia sporu o podleganie takich pracowników tymczasowych
określonemu systemowi zabezpieczenia społecznego miały zastosowanie przepisy
rozporządzenia Rady (EWG) Nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie
stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych,
osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin
przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.U.E.L. 1971 Nr 149, poz. 2 ze zm.,
powoływane dalej jako rozporządzenie Rady Nr 1408/71). W przypadku
pracowników najemnych generalną regułą tego aktu prawa wspólnotowego było
podleganie systemowi zabezpieczenia społecznego kraju, w którym jest
świadczona praca (lex loci laboris), co wynikało z art. 13 ust. 2a rozporządzenia
7
Rady Nr 1408/71, który stanowił, że z zastrzeżeniem przepisów art. 14-17,
pracownik najemny zatrudniony na terytorium jednego Państwa Członkowskiego
podlega ustawodawstwu tego państwa, nawet jeżeli zamieszkuje na terytorium
innego Państwa Członkowskiego lub jeżeli przedsiębiorstwo lub pracodawca, który
go zatrudnia ma swoją zarejestrowaną siedzibę lub miejsce prowadzenia
działalności na terytorium innego Państwa Członkowskiego. W ustalonych
okolicznościach sprawy Sąd drugiej instancji prawidłowo uznał, że nie wystąpił
wyjątek z art. 14 ust. 1a tego rozporządzenia, który stanowił, że pracownik najemny
zatrudniony na terytorium Państwa Członkowskiego przez przedsiębiorstwo, w
którym jest zwykle zatrudniony i przez które został skierowany do wykonywania
pracy na terytorium innego Państwa Członkowskiego podlega nadal
ustawodawstwu pierwszego Państwa Członkowskiego, pod warunkiem, że
przewidywany okres wykonywania pracy nie przekracza dwunastu miesięcy i że
nie został on skierowany w miejsce innej osoby, której okres skierowania upłynął.
Wprawdzie w rozpoznawanej sprawie nie mogło być sporu, że okresy wykonywania
pracy przez oddelegowanego do pracy we Francji pracownika tymczasowego nie
przekraczały 12 miesięcy i pracownik ten nie został skierowany w miejsce innej
osoby, której upłynął okres skierowania, ale zabrakło spełnienia warunku
pozostawania przezeń w zwykłym zatrudnieniu u pracodawcy państwa
wysyłającego (delegującego). Spełnienie tego warunku wymaga - wedle judykatury
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz wykładni dokonanej w Decyzji Nr
181 z dnia 13 grudnia 2000 r. Komisji Administracyjnej do spraw Zabezpieczenia
Społecznego (powoływanej dalej jako Decyzja Nr 181), wykazania przez
pracodawcę (agencję pracy tymczasowej delegującą pracowników tymczasowych
do pracy za granicą) prowadzenia znaczącej działalności gospodarczej w państwie,
w którym agencja ma siedzibę. Oddelegowanie pracownika ma miejsce wtedy, gdy
pomimo oddelegowania praca jest wykonywana na rzecz przedsiębiorstwa
oddelegowującego w warunkach zachowania więzi pracowniczej pomiędzy
pracownikiem oddelegowanym a przedsiębiorstwem oddelegowującym. Ponadto, w
szczególnych przypadkach dotyczących zatrudniania pracowników tymczasowych
wyłącznie w celu oddelegowania do pracy u pracodawców użytkowników
wymagane jest, aby pracodawca delegujący prowadził zwykle działalność „godną
8
odnotowania” w kraju, w którym urząd ma siedzibę. Przy ustalaniu, czy
przedsiębiorstwo delegujące do pracy za granicą zwyczajowo lub zwykle prowadzi
na znaczną skalę taką działalność na terytorium państwa wysyłającego należy brać
pod uwagę między innymi: miejsce, gdzie przedsiębiorstwo wysyłające i jego
władze są zlokalizowane, liczbę personelu administracyjnego pracującego w
państwie wysyłającym, w którym ma zarejestrowaną siedzibę oraz w państwie
zatrudnienia, miejsce rekrutacji oddelegowanych oraz miejsce zawierania
większości umów z klientami, prawo właściwe dla umów zawieranych przez
przedsiębiorstwo wysyłające z jego pracownikami z jednej strony oraz z jego
klientami z drugiej strony, jak również wielkość obrotów w każdym państwie
członkowskim w odpowiednio wybranym typowym okresie. Lista tych kryteriów nie
wyczerpuje wszystkich możliwości ustalenia prowadzenia przez agencję pracy
tymczasowej działalności godnej odnotowania na terenie kraju wysyłającego i może
być uzupełniania lub dostosowywana do konkretnego przypadku. Wszystko to
sprawia, że o podleganiu właściwemu systemowi zabezpieczenia społecznego
pracowników tymczasowych zatrudnionych wyłącznie w celu oddelegowania do
pracy w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, oprócz formalnych więzi
pozostawania w stosunku pracy pomiędzy pracownikiem i przedsiębiorstwem
wysyłającym oraz przynależności do porządku prawa pracy państwa delegującego
w zakresie zawierania umów o pracę, podejmowania decyzji w przedmiocie rodzaju
pracy, wynagradzania za jej wykonywanie i zwalniania pracowników, przesądza
prowadzenie przez agencję pracy tymczasowej także zwykłej (normalnej)
działalności godnej odnotowania w państwie wysyłającym, w którym ma
zarejestrowaną siedzibę, która nie może ograniczać się do wykonywania
wewnętrznych czynności administracyjnych związanych z prowadzeniem
przedsiębiorstwa.
Wprawdzie sądy nie są związane wykładnią Komisji Administracyjnej, której
uprawnienia w tym zakresie są wykonywane „bez uszczerbku dla uprawnienia
władz, instytucji i osób zainteresowanych do korzystania z procedur i sądownictwa
przewidzianych przez ustawodawstwo państw członkowskich przez rozporządzenie
Rady Nr 1408/71” (art. 81a in fine), ale propozycje wykładni zawarte w Decyzji Nr
181 nie są prawnie obojętne, a tym bardziej nie stanowią przeszkód w możliwości
9
zaakceptowania przez sądy krajowe tego rodzaju postulowanej interpretacji
przepisów rozporządzenia przy rozstrzyganiu sporów wynikających z
krótkotrwałego przemieszczania się pracowników delegowanych do pracy za
granicą i możliwych kolizji podlegania różnym systemom zabezpieczenia
społecznego, które bywają nadużywane przez pracodawców wysyłających
pracowników delegowanych do pracy za granicą z instrumentalnym
wykorzystywaniem różniących się obciążeń składkowych oraz świadczeń z
ubezpieczenia społecznego. W judykaturze dostrzega się, że spory o podleganie
właściwemu ustawodawstwu zabezpieczenia społecznego mogą wynikać ze
stosowania tzw. dumpingu ekonomicznego (socjalnego), polegającego na
ponoszeniu niższych kosztów (obciążeń) podlegania przez oddelegowanych
pracowników tymczasowych zabezpieczeniu społecznemu w państwie, na którego
terytorium ma siedzibę agencja pracy tymczasowej, niż w państwie wykonywania
pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 2009 r., II UK 99/09, dotychczas
niepublikowany). Dotyczy to agencji prac tymczasowych, które niekiedy stanowią
jedynie „skrzynki kontaktowe” pracodawców zagranicznych, za których
pośrednictwem próbują oni zatrudniać delegowanych pracowników tymczasowych
przy uwzględnieniu niższych kosztów (obciążeń) podlegania zabezpieczeniu
społecznego w państwie wysyłającym niż obowiązujących pracowników w systemie
zabezpieczenia społecznego w państwie wykonywania pracy. Wprawdzie już w
wyroku z dnia 17 grudnia 1970 r. sprawie Manpower (35/70, ECR 1970/1251), ETS
przesądził o dopuszczalności delegowania pracowników agencji pracy tymczasowej
na podstawie art. 14 ust. 1a rozporządzenia Rady Nr 1408/71, zwracając wszakże
uwagę na to, że różnice w poszczególnych systemach zabezpieczenia społecznego
państw członkowskich UE (różna wysokość składki i świadczeń) nie mogą być
nadużywane przez przedsiębiorstwa, które zajmują się wyłącznie delegowaniem
pracowników do innych państw członkowskich przy wykorzystywaniu różnic w
systemach ubezpieczenia społecznego. W wyroku z dnia 9 listopada 2000 r. w
sprawie Plum (C-404/98, ECR 2000/11A/I-09379, LEX nr 83030), Trybunał
Sprawiedliwości UE (powoływany dalej jako TS UE) zaakcentował, że wyjątek z art.
14 ust. 1a rozporządzenia nr 1408/71 nie dotyczy pracowników przedsiębiorstwa z
siedzibą w jednym Państwie Członkowskim, wysyłanych do pracy na terytorium
10
innego Państwa Członkowskiego, w którym poza czysto wewnętrznymi działaniami
zarządzającymi, przedsiębiorstwo to prowadzi całą swoją działalność. W
przypadkach występujących kolizji podlegania różnym ustawodawstwom
zabezpieczenia społecznego, delegowani pracownicy podlegają ustawodawstwu
tego Państwa Członkowskiego, na którego terytorium rzeczywiście pracują.
Oznacza to, że delegowany pracownik przedsiębiorstwa, które zajmuje się
wyłącznie wysyłaniem pracowników do innych państw i nie wykonuje znaczącej
działalności w państwie wysyłającym, podlega ubezpieczeniu społecznemu
państwa, w którym pracuje (art. 13 ust. 2a rozporządzenia Rady Nr 1408/71). W
celu rozwikłania nadal pojawiających się kontrowersji prawnych dotyczących TS UE
w wyroku Fitzwilliam (C-202/97, ECR 2000/2/I-00883) potwierdził, że art. 14 ust. 1
rozporządzenia Rady Nr 1408/71, w wersji skodyfikowanej rozporządzeniem nr
2001/83, powinien być interpretowany w ten sposób, iż w celu skorzystania z
przywileju pozwalającego na utrzymanie pracownika w systemie zabezpieczenia
społecznego państwa wysyłającego, przedsiębiorstwo pracy tymczasowej, które
deleguje czasowo pracowników do pracy na terytorium innego państwa
członkowskiego, powinno zwykle prowadzić swoją działalność w państwie
wysyłającym. Warunek ten jest spełniony wówczas, gdy agencja pracy
tymczasowej wykonuje na znaczną skalę istotną działalność w państwie
wysyłającym, w którym ma swoją siedzibę.
Tymczasem w rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny miarodajnie ustalił,
że zainteresowany pracownik tymczasowy Grzegorz H. został zatrudniony przez
skarżącą agencję pracy tymczasowej wyłącznie w celu wykonywania pracy na
terenie Francji, żaden z delegowanych pracowników tymczasowych tej agencji
(poza administracją) nie wykonywał pracy w Polsce, zarząd tej spółki nie przebywa
na terenie Polski, na terytorium Polski nie były realizowane z klientami agencji
żadne umowy, z wykonania których skarżąca agencja nie osiągała w Polsce
żadnych obrotów, przeto nie spełnia ona warunku zwykłego prowadzenia znaczącej
działalności na terytorium Polski, który mógłby przesądzić o podleganiu
pracowników tymczasowych polskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych z
tytułu krótkoterminowego zatrudnienia po granicami kraju. W konsekwencji Sąd
drugiej instancji prawidłowo uznał, że do G.. H. nie miał zastosowania wyjątek z art.
11
14 ust. 1a rozporządzenia Rady nr 1408/71, przeto ten pracownik tymczasowy
skarżącej agencji nie mógł być objęty polskim systemem ubezpieczenia
społecznego.
Powyższe konstatacje znalazły potwierdzenie i doprecyzowanie w nowych
regulacjach rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z
dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia
społecznego (DZ.U.UE L 04.166.1) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania
rozporządzenia nr 883/2004 (DZ.U.UE.L.284.1), które weszły w życie z dniem 1
maja 2010 r. Zgodnie z art. 12 ust. 1 pierwszego z powołanych rozporządzeń,
osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w Państwie
Członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie tam prowadzi swą
działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego Państwa
Członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega
ustawodawstwu pierwszego Państwa Członkowskiego, pod warunkiem że
przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest
wysłana w zastępstwie innej osoby. Możliwość zastosowania wyjątku od tej zasady
(lex loci laboris) został ustanowiony wyłącznie dla pracodawcy, który prowadzi
zwykłą działalność w państwie wysyłającym, z którego jest delegowany pracownik.
Warunek normalnego prowadzenia takiej istotnej działalności w państwie
wysyłającym został doprecyzowany w art. 14 ust. 2 rozporządzenia Nr 987/2009,
który odnosi się do pracodawcy zazwyczaj prowadzącego znaczną część
działalności, innej niż działalność związana z samym zarządzaniem wewnętrznym,
na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę, z
uwzględnieniem wszystkich kryteriów charakteryzujących działalność prowadzoną
przez dane przedsiębiorstwo. Odnośne kryteria muszą zostać dopasowane do
specyficznych cech weryfikowanego pracodawcy i do rzeczywistego charakteru
prowadzonej działalności. Te aktualnie obowiązujące regulacje można uznać za
transparentne z dotychczasowym rozumieniem przepisów adekwatnych w
rozpoznawanej sprawie, które jedynie potwierdziły i doprecyzowały dotychczasowy
stan prawny oraz jego interpretację dokonaną przez Sąd Apelacyjny, że tylko
pracownik zatrudniony przez pracodawcę mającego siedzibę i prowadzącego w
12
istotnym zakresie działalność gospodarczą w Polsce, który został oddelegowany do
pracy w innym państwie Unii Europejskiej ma prawo do podlegania polskiemu
ubezpieczeniu społecznemu w granicach limitów czasowych określonych w art. 14
ust. 1a rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w
sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników
najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i członków ich
rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.U.UE L 1971 r. Nr 149, poz. 2
ze zm.). Natomiast pracownik agencji pracy tymczasowej, która w państwie
wysyłającym nie osiąga żadnych obrotów, gdyż wykonuje wyłącznie czynności
administracyjne związane z zatrudnianiem i wysyłaniem pracowników
tymczasowych do pracy w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej,
podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego zgodnie z zasadą terytorialności
(lex loci laboris) w państwie, na którego terytorium wykonuje pracę.
Warto także podkreślić, że podstawowym celem przepisów unijnych
koordynujących systemy podlegania ubezpieczeniom społecznym jest objęcie
delegowanego pracownika właściwym systemem zabezpieczenia społecznego w
związku z korzystaniem ze swobody przemieszczania się pracowników, którym
gwarantuje się - co do zasady - prawo podlegania i korzystania z uprawnień z
zabezpieczenia społecznego w państwach wykonywania pracy, co może prowadzić
do nabycia przez polskich pracowników delegowanych do pracy we Francji prawa
do świadczeń z francuskiego systemu zabezpieczenia społecznego.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił niemającą
usprawiedliwionych podstaw skargę kasacyjną w zgodzie z art. 39814
k.p.c.