Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UO 1/10
POSTANOWIENIE
Dnia 2 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku C. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o przeliczenie świadczenia ,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 czerwca 2010 r.,
wniosku C. B. o wyłączenie Sędziów Sądu Apelacyjnego w […]
oddala wniosek.
Uzasadnienie
W sprawie z odwołania C. B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Sąd Okręgowy w […] zarządzeniem z 1 września 2009 r. przekazał
odwołanie organowi rentowemu na podstawie art. 4779
k.p.c.
Odwołująca się wniosła zażalenie na to zarządzenie i jednocześnie wniosek o
wyłączenie wszystkich sędziów Sądu Okręgowego oraz o wyłączenie od
rozpoznania wniosku – zażalenia wszystkich sędziów Sądu Apelacyjnego.
Postanowieniem z 5 listopada 2009 r. Sąd Okręgowy odrzucił zażalenie ze
względu na braki wniosku o wyłączenie sędziów i wymierzył C. B. karę porządkową
200 zł za ubliżanie w zażaleniu powadze Sądu.
2
Postanowienie z 5 listopada 2009 r. C. B. zaskarżyła zażaleniem i ponowiła
wniosek o wyłączenie sędziów Sądu Okręgowego.
Sąd Okręgowy w związku z oświadczeniami sędziów (art. 51 k.p.c.) przedstawił
akta sprawy Sądowi Apelacyjnemu w trybie art. 52 § 1 k.p.c.
Sąd Apelacyjny wezwał C.B. do podania zindywidualizowanych przyczyn
wyłączenia każdego sędziego tego Sądu
W piśmie z 22 lutego 2010 r. odwołująca się za podstawę prawną wniosku
wskazała art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c., art. 49 k.p.c., art. 231 § 1 k.k., art. 258 § 1 k.k.
oraz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 2008 r. (P 8/07). W
uzasadnieniu wniosku podała, że syn P. C. sędziego Sądu Apelacyjnego jest
komornikiem w S., gdzie prowadzono przeciwko odwołującej się egzekucje
nieprawidłowo i niezasadnie. Drugi syn jest prezesem Sądu Rejonowego i
jednocześnie sędzią Sądu Okręgowego. W ocenie odwołującej się zachodzi tu
„więź rodzinna dbająca o swoje interesy, o czym wiedzą pozostali sędziowie.
Pomagają pracownicy ZUS, którzy nie chcą podać podstawy potrącenia części
renty rodzinnej. Sędziowie są solidarnie pozwani w sprawie (tej), albowiem
pozostają w takich relacjach z mafią spółdzielczą SM K., która tam rządzi bez
żadnych uprawnień od 1990 r. oraz kancelarią C., z ZUS-em w S. Wynik sprawy
oddziaływa na prawa i obowiązki wszystkich sędziów".
Sędziowie Sądu Apelacyjnego złożyli indywidualne oświadczenia, że w sprawie z
wniosku C. B. nie pozostają z żadną ze stron w takim stosunku prawnym lub
osobistym, z którego mogłaby powstać wątpliwość co do ich bezstronności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wniosek o wyłączenie sędziów Sądu Apelacyjnego nie jest zasadny i dlatego
został oddalony.
Należy dostrzec, że postępowanie sądowe rozpoczęło odwołanie C. B. w sprawie
z zakresu ubezpieczeń społecznych, która w warstwie faktycznej i prawnej nie jest
skomplikowana. Sprawa ta nie jest prowadzona ani rozpoznawana przez Sąd
Apelacyjny.
Sędziowie Sądu Apelacyjnego zostali objęci wnioskiem o wyłączenie (in gremio)
po uprzednim wniosku o wyłączenie wszystkich sędziów Sądu Okręgowego, do
3
którego wpłynęło odwołanie odwołującej się w sprawie z zakresu ubezpieczeń
społecznych.
Strona ma prawo do rozpoznania jej sprawy przez niezależny, bezstronny i
niezawisły Sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Gwarantuje je obowiązek wyłączenia
sędziego z mocy ustawy (art. 48 k.p.c.) albo wyłączenie na żądanie sędziego lub na
wniosek strony ze względu na wątpliwości co do jego bezstronności (art. 49 k.p.c.).
Nie zachodzi podana we wniosku podstawa wyłączenia sędziego z art. 48 § 1 pkt
1 k.p.c. Sędziowie Sądu Apelacyjnego nie są stronami w sprawie odwołującej się z
zakresu ubezpieczeń społecznych. Nie można też uznać, że pozostają z jedną ze
stron tej sprawy w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na ich
prawa lub obowiązki. Chodzi tu bowiem o stosunek prawny, którego nie ma w
relacji pomiędzy sędziami tego Sądu i pozwanym Zakładem Ubezpieczeń
Społecznych oraz odwołującą się. Generalnie jednak przepis art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c.
ma na uwadze indywidualnego sędziego, który rozpatruje konkretną sprawą,
zatem nie tego, który dopiero w przyszłości (potencjalnie) będzie mógł rozpatrywać
sprawę. Podstawa wyłączenia określona w tym przepisie odnosi się do aktualnego -
czyli w związku z rozpoznawaniem sprawy - oddziaływania na prawa i obowiązki
sędziego.
Nie spełnia się też podstawa wyłączenia sędziego na wniosek strony z art. 49
k.p.c. Rozwiązanie przyjęte w tym przepisie nie oznacza, że uwzględnienie wniosku
uzasadniają same tylko wątpliwości strony co do bezstronności sędziego.
Poprzestanie na tak szerokiej wykładni podstawy wyłączenia sędziego mogłoby
paraliżować funkcjonowanie Sądu (wymiaru sprawiedliwości). Wykluczając nawet
instrumentalne wykorzystanie tej instytucji przez stronę, to wniosek o wyłączenie
sędziego musi być uzasadniony właśnie istnieniem wątpliwości co do bezstronności
sędziego a nie samym ich sformułowaniem. Ocena tego uzasadnienia niewątpliwie
zależy od różnych sytuacji, jednak za punkt odniesienia bierze się pod uwagę, czy
istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywoływać uzasadnioną wątpliwość
co do bezstronności sędziego w danej sprawie.
Sędzia sprawuje szczególną funkcję publiczną, stąd i jego ocena uzasadnienia
(racji) wniosku o wyłączenie sędziego nie jest bez znaczenia. Wszak wymaga się
od sędziego aby zawiadomił sąd o zachodzącej podstawie swego wyłączenia i
4
wstrzymał się od udziału w sprawie (art. 51 k.p.c.). W praktyce często sami
sędziowie wyostrzają wykładnię art. 49 k.p.c. i dla uniknięcia jakichkolwiek
wątpliwości uprzedzająco zawiadamiają o wyłączeniu od prowadzenia sprawy.
W związku z wnioskiem o wyłączenie sędziowie Sądu Apelacyjnego złożyli
indywidualne oświadczenia, że w sprawie C. B. nie pozostają z żadną ze stron w
takim stosunku prawnym lub osobistym, z którego mogłaby powstać wątpliwość co
do ich bezstronności.
Nie ma podstaw do zakwestionowania tych oświadczeń. Nie podważają ich
okoliczności i oceny podane we wniosku o wyłączenie sędziów Sądu Apelacyjnego.
Wniosek bowiem zakłada apriorycznie, że sędziowie nie będą bezstronni. Gdy
poddać jednak wniosek racjonalnej i obiektywnej ocenie, to nie zachodzi zależność
między opisywanymi w nim sprawami cywilnymi, egzekucyjnymi i obecną sprawą
odwołującej się z zakresu ubezpieczeń społecznych. W art. 49 k.p.c. chodzi o
bezstronność sędziego w „danej sprawie”. Skoro w rozwiązaniu ustrojowym nie ma
przeszkód prawnych aby sędzia rozpoznawał kolejną sprawy tej samej strony,
nawet gdyby poprzednia została rozstrzygnięta dla niej negatywnie, to również nie
ma podstaw do wyłączenia w sytuacji, gdy inne (wcześniejsze) sprawy zostały
rozstrzygnięte nie po myśli strony. Jest to ocena generalna, gdyż wniosek nie
podaje sprawy w której którykolwiek z sędziów Sądu Apelacyjnego orzekał w
sprawie odwołującej się.
Oczywiście ocena na gruncie art. 49 k.p.c. może być szersza, co odpowiednio
oceniono w orzeczeniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 2008 r., P
8/07 (winna obejmować również wątpliwości „w wymiarze społecznym"). Jednak
sytuacja taka jak w tym orzeczeniu - czyli strony które jednocześnie jest ławnikiem
w sądzie - w tej sprawie nie zachodzi.
Wniosek natomiast łatwo stawia sędziom zarzuty, które nie zostały w jakikolwiek
sposób uprawdopodobnione. Wiele wskazuje, że odwołująca się jest po prostu w
zwykłym błędzie, gdyż sędzia P. C. już od kilku lat nie jest sędzią Sądu
Apelacyjnego w […]. Wynik sprawy nie ma żadnego wpływu na prawa i obowiązki
sędziów. Oświadczenia sędziów o braku podstaw do wyłączenia nie są zatem bez
znaczenia. Niezadowolenie z rozstrzygnięcia innych spraw samo w sobie nie
5
uzasadnia wniosku o wyłączenie sędziów, a przede wszystkim nie uprawnia do
posądzania ich o niegodną zależność i stronniczość.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 52 k.p.c.