Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 czerwca 2010 r.
II UK 37/10
Termin przedawnienia wskazany w art. 24 ust. 5d ustawy z dnia 13 paź-
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) odnosi się wyłącznie do egzekucji zobowiąza-
nia wynikającego z decyzji organu rentowego o odpowiedzialności osoby trze-
ciej za zaległości składkowe i jego upływ nie podlega ocenie w postępowaniu
sądowym z odwołania od tej decyzji.
Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski, Romualda Spyt (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 czerwca
2010 r. sprawy z wniosku Elżbiety M., Tomasza T., Wojciecha W. przeciwko Zakła-
dowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w G. z udziałem Dominika M. i G.B. Sp.
z o.o. w S. o przeniesienie odpowiedzialności za zaległe składki, na skutek skargi
kasacyjnej wnioskodawczyni Elżbiety M. od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z
dnia 25 sierpnia 2009 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
W dniu 13 czerwca 2003 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w G.
wydał decyzje [...], w których orzekł, że Elżbieta M., Tomasz T., Wojciech W. i Domi-
nik M. jako członkowie zarządu G.B. Sp. z o.o. w S. odpowiadają za zobowiązania tej
Spółki z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fun-
dusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za: grudzień
2000 r., maj 2001 r. oraz lipiec, październik i listopad 2002 r.
Odwołania od powyższych decyzji wnieśli: Elżbieta M., Tomasz T. i Wojciech
W.
2
Wyrokiem z dnia 29 maja 2006 r. Sąd Okręgowy-Sąd Ubezpieczeń Społecz-
nych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni zmienił zaskarżone decyzje o numerach [...] w
ten sposób, iż orzekł w punkcie I sentencji wyroku, że Tomasz T. i Elżbieta M. nie
odpowiadają za zobowiązania Spółki G.B. Sp. z o.o. w S. z tytułu nieopłaconych
składek powstałych przed dniem 19 kwietnia 2001 r., zaś w punkcie II oddalił odwo-
łania w pozostałym zakresie.
W wyniku rozpoznania apelacji Elżbiety M. i Wojciecha W. Sąd Apelacyjny-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2008
r. uchylił zaskarżony wyrok w punkcie II i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-
Sądowi Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni do ponownego
rozpoznania.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy wyrokiem z dnia 20 stycznia 2009 r. Sąd
Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni
zmienił zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku
[...] z dnia 13 czerwca 2003 r. w ten sposób, że orzekł, iż Tomasz T. i Elżbieta M. nie
odpowiadają za zobowiązania G.B. Sp. z o. o. w S. wobec Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych z tytułu nieopłaconych składek przed dniem 19 kwietnia 2001 r.
Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania
Sądu pierwszej instancji. G.B. Sp. z o. o. w S. (dalej jako GB) powstała w czerwcu
2000 r. Do rejestru handlowego wpisana została w dniu 12 czerwca 2000 r., a do
Krajowego Rejestru Sądowego z dniem 9 lipca 2001 r. Od daty powstania Spółki
członkiem jej zarządu był Wojciech W. W dniu 1 kwietnia 2001 r. członkami zarządu
spółki zostali także: Elżbieta M., Tomasz T. i Dominik M. W dniu 20 listopada 2002 r.
Elżbieta M. złożyła rezygnację z funkcji członka zarządu. Rezygnacja ta nie została
potwierdzona uchwałą stosownego organu Spółki. Spółka została powołana jako
podmiot pośredniczący w transakcjach rynku międzybankowego, przede wszystkim
na potrzeby G.C.M. SA (dalej jako GCM) przy sprzedaży jej produktów instytucjom
finansowym, a także do świadczenia usług innym klientom. Wnioskodawcy byli
członkami zarządu GCM - Wojciech W. i Tomasz T. od czerwca 2002 r. - nadal, Elż-
bieta M. od lutego-marca 2001 r. do października 2002 r., zaś Dominik M. - od 2001
r.
Spółka GB nie miała żadnego majątku ruchomego ani nieruchomego. Siedzi-
ba Spółki znajdowała się w pomieszczeniach odnajmowanych od GCM. W grudniu
2000 r. Spółka GB podpisała umowę o współpracy z GCM, a następnie z kilkunasto-
3
ma bankami. W 2002 r. podstawowym odbiorcą usług Spółki GB była GCM. Prowizje
wypłacane przez GCM stanowiły główne dochody Spółki GB. Sytuacja finansowa
Spółki GB uzależniona była od sytuacji finansowej GCM. Spółka GB nie była w sta-
nie samodzielnie istnieć finansowo bez współpracy z GCM. Wskutek załamania na
rynku ochrony zdrowia, na którym działała GCM, Spółka ta miała problemy finan-
sowe. Od około lipca 2002 r. GCM nie wypłacała Spółce GB prowizji za świadczone
usługi. Następnie we wrześniu 2002 r. wypowiedziała Spółce GB umowy o współ-
pracę, ze skutkiem na dzień 31 października 2002 r. Spółka GB nie miała w tej dacie
żadnych innych klientów. W miesiącach wrzesień-październik 2002 r. Spółka GB
zwolniła wszystkich pracowników. W październiku 2002 r. Spółka GB została podda-
na kontroli Państwowej Inspekcji Pracy, która nakazem z dnia 8 listopada 2002 r.
zarządziła natychmiastową wypłatę zaległych wynagrodzeń pracowniczych za okres
lipiec-październik 2002 r., tj. kwoty około 60.000 zł. Spółka GB wypłaciła pracowni-
kom zalegle wynagrodzenia w listopadzie 2002 r. Środki na wpłatę pochodziły z
pożyczki udzielonej Spółce przez Wojciecha W. Spółka GB nie miała bowiem żad-
nych środków finansowych. Ponadto Wojciech W. wykupił od Spółki GB wierzytelno-
ści przysługujące jej wobec GCM. We wrześniu 2002 r. GCM zawarła z bankiem C.S.
(CSFM) umowę. Już w czerwcu 2002 r. doszło między wyżej wymienionymi do poro-
zumienia, na mocy którego GCM zobowiązała się nie wykonywać transakcji określo-
nych umową z innymi podmiotami. Oznaczało to w praktyce, iż GCM zobowiązała się
nie korzystać z usług pośrednictwa Spółki GB.
W dniu 20 grudnia 2002 r. członkowie zarządu: Wojciech W. i Tomasz T. pod-
jęli uchwałę o wystąpieniu do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości Spółki GB.
Pismem z dnia 23 grudnia 2002 r. Wojciech W. zgłosił wniosek o ogłoszenie upadło-
ści Spółki GB. Pismo to wpłynęło do Sądu w dniu 30 grudnia 2002 r. Wnioskodawca
podał w nim, że majątek Spółki ma wartość 147,10 zł, a zadłużenie wynosi 73.867,18
zł. Zarządzeniem z dnia 5 lutego 2003 r. wniosek ten został zwrócony, wobec nie-
uzupełnienia przez Spółkę braków formalnych wniosku. W dniu 6 marca 2003 r.
wpłynął do Sądu kolejny wniosek Wojciecha W. o ogłoszenie upadłości Spółki GB.
Postanowieniem z dnia 18 lipca 2003 r. Sąd Rejonowy Gdańsk - Północ w Gdańsku
oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości Spółki GB, gdyż nie miała ona środków na
przeprowadzenie postępowania upadłościowego. Postanowieniem z dnia 24 paź-
dziernika 2003 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku oddalił zażalenie Spółki GB na powyż-
sze postanowienie.
4
Sąd pierwszej instancji wskazał, że niesporne jest, iż Spółka G.B. zalega z
płatnością składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fun-
dusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za miesiące: grudzień 2000 r., maj
2001 r. oraz lipiec, październik i listopad 2002 r. na kwotę 47.589 zł.
W dniu 13 czerwca 2003 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w G.
wydał decyzje [...], w których orzekł, że Elżbieta M., Tomasz T., Wojciech W. i Domi-
nik M., jako członkowie zarządu Spółki GB, odpowiadają za zobowiązania tej Spółki z
tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne oraz Fundusz
Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okresy: grudzień
2000 r., maj 2001 r. oraz lipiec, październik i listopad 2002 r. Postanowieniem z dnia
2 lipca 2008 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z
siedzibą w Gdyni wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego
Spółkę GB.
W ocenie Sądu pierwszej instancji, odwołania skarżących należało oddalić,
gdyż nie wykazali oni okoliczności powodujących ich uwolnienie od odpowiedzialno-
ści za zobowiązania Spółki GB. Sąd wskazał na okoliczność, że w tej sprawie organ
rentowy nie musiał nawet wykazywać, iż Spółka GB nie miała i nie ma majątku, z
którego organ rentowy mógłby się zaspokoić, bo przyznali to sami członkowie za-
rządu. Zauważył także, że nie wykazali oni, aby we właściwym czasie zgłosili wnio-
sek o ogłoszenie upadłości, co wynika z faktu, że wniosek Spółki GB o ogłoszenie
upadłości został przez sąd gospodarczy oddalony z uwagi na brak środków na po-
krycie kosztów postępowania upadłościowego.
Sąd pierwszej instancji podkreślił też, że wniosek o ogłoszenie upadłości zo-
stał zgłoszony przez Wojciecha W. skutecznie nie w grudniu 2002 r., ale dopiero z
dniem 6 marca 2003 r. Poprzedni wniosek z dnia 23 grudnia 2002 r. został bowiem
przez Sąd zwrócony, zatem nie wywołał żadnych skutków prawnych.
Zauważono także, iż brak jest podstaw do uznania, jak tego chcą skarżący, że
przed listopadem 2002 r. nie było podstaw do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upa-
dłości. Spółka GB bowiem już od lipca 2002 r. nie wypłacała swoim pracownikom
wynagrodzeń. Nie miała też żadnych własnych środków na ich wypłatę. Jak przyznał
ubezpieczony Wojciech W., zaległe pensje zostały wypłacone przez Spółkę GB z
pożyczki, jakiej jej udzielił. Ponadto już od czerwca 2002 r. wiadomo było, że Spółka
GB straci swojego jedynego kontrahenta - Spółkę GCM, a tym samym jedyne docho-
dy. Zarząd Spółki GB nie poczynił żadnych realnych kroków, aby uzyskać inne źródła
5
finansowania. Z tych przyczyn Sąd Okręgowy uznał, że już w lipcu 2002 r. zarząd
Spółki winien zgłosić wniosek o upadłość Spółki GB.
Zdaniem Sądu pierwszej instancji zmiana art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. - Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.),
dokonana na mocy ustawy z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja
podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 169, poz. 1387 ze zm.),
nie stanowi, że w uprzednim brzmieniu przepis ten nie obejmował byłych członków
zarządu. Odnosząc się do podniesionego przez Elżbietę M. zarzutu przedawnienia,
Sąd pierwszej instancji podkreślił, iż przedawnienie należności z tytułu składek zo-
stało wyczerpująco uregulowane w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o syste-
mie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze
zm., dalej jako ustawa systemowa). Zmiana tej ustawy dokonana na mocy ustawy z
dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz
o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 241, poz. 2074 ze zm.) nie zawierała
przepisów przejściowych. Przywołując orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sąd Okrę-
gowy wskazał, że w przypadku zobowiązań osób trzecich, termin ich przedawnienia
będzie oceniany nie wedle przepisów Ordynacji podatkowej, ale według odpowied-
nich przepisów ustawy systemowej. Obejmują one bowiem także i te należności,
które były wymagalne, a nieprzedawnione przed dniem 1 stycznia 2003 r. Dotyczy to
tym samym zobowiązań Elżbiety M. za okresy wskazane w zaskarżonej w niniejszym
postępowaniu decyzji. Konkludując, Sąd wskazał na obowiązujący na dzień wydania
decyzji art. 24 ust. 5d ustawy systemowej i stwierdził, że należności z tytułu zobowią-
zań odwołującej się nie uległy przedawnieniu, bowiem obejmuje je 5-letni okres
przedawnienia liczony od daty wydania decyzji. Termin przedawnienia należy rozpa-
trywać zgodnie z brzmieniem art. 24 ust. 5b ustawy systemowej, który stanowi, iż
jego bieg zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do
wyegzekwowania należności z tytułu składek, a niewątpliwie taką czynnością jest
postępowanie przed Sądem. Natomiast składki Spółki GB nie przedawniły się, bo-
wiem następuje to dopiero po upływie 10 lat, licząc od dnia ich wymagalności.
Apelacje od tego wyroku wywiedli Elżbieta M. i Wojciech W. Apelująca za-
skarżyła wyrok w całości zarzucając mu naruszenie przepisu art. 21 ustawy z dnia 12
września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych
innych ustaw, poprzez zastosowanie do odpowiedzialności osób trzecich za zobo-
wiązania spółki z tytułu zaległości podatkowych powstałych przed dniem wejścia w
6
życie niniejszej ustawy przepisów Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym
po dniu 1 stycznia 2003 r., naruszenie art. 24 ust. 5d i art. 31 ustawy systemowej,
poprzez ich błędne zastosowanie do przedawnienia należności z tytułu składek wyni-
kających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej, powstałych przed dniem 1
stycznia 2003 r., naruszenie art. 20 § 2 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o zmianie
ustawy Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw oraz art. 118 §
2 Ordynacji podatkowej w brzmieniu przed 1 stycznia 2003 r., poprzez ich niezasto-
sowanie do przedawnienia należności z tytułu składek wynikających z decyzji o od-
powiedzialności osoby trzeciej, powstałych przed dniem 1 stycznia 2003 r., narusze-
nie art. 2 Konstytucji RP (zasady lex retro non agit ), przez uznanie, że do zaległości
składkowych powstałych przed dniem 1 stycznia 2003 r. stosuje się pięcioletni okres
przedawnienia obowiązujący od dnia 1 stycznia 2003 r. - mniej korzystny dla obywa-
tela oraz naruszenie przepisu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, w brzmieniu przed 1
stycznia 2003 r., poprzez zastosowanie go do byłego członka zarządu oraz poprzez
orzeczenie odpowiedzialności członka zarządu, mimo że nie została spełniona prze-
słanka bezskutecznej egzekucji przeciwko Spółce.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem
z dnia 25 sierpnia 2009 r. oddalił apelację. W pisemnych motywach rozstrzygnięcia
Sąd zauważył, że dla obciążenia członka zarządu odpowiedzialnością za należności
spółki nieodzowne jest spełnienie wszystkich przesłanek: zarówno pozytywnych, jak i
negatywnych wskazanych w treści art. 116 § 1 i § 2 Ordynacji podatkowej. Odnosząc
się do kwestii „bezskuteczności egzekucji” Sąd drugiej instancji wskazał, że Sąd
Okręgowy zasadnie uznał oddalenie postanowieniem Sądu Rejonowego Sądu Go-
spodarczego w Gdańsku z siedzibą w Gdyni z dnia 18 lipca 2003 r. wniosku G.B. Sp.
z o.o. w S. o ogłoszenie upadłości z przyczyny wskazanej w art. 13 § 1 rozporządze-
nia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościo-
we (jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.) za wystarczający dowód
bezskuteczności egzekucji przeciwko tej Spółce. Ponadto Sąd odwoławczy podzielił
stanowisko Sądu pierwszej instancji, że przepis art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej,
określający odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki, dotyczy członków
zarządu pełniących funkcję w czasie powstania zaległości podatkowych - zarówno
przed zmianą tego przepisu dokonaną ustawą z dnia 12 września 2002 r. o zmianie
ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw, jak i po tej
zmianie. Zauważono także, że Sąd Okręgowy zasadnie przyjął, że nie zachodziła ne-
7
gatywna przesłanka przeniesienia odpowiedzialności za zaległości Spółki G.B. Sp. z
o.o. w S. w postaci złożenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości
lub wszczęcia postępowania układowego.
Odnosząc się do stawianego przez apelującą zarzutu naruszenia przepisu art.
21 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz o
zmianie niektórych innych ustaw - poprzez zastosowanie przepisów Ordynacji podat-
kowej w brzmieniu obowiązującym po dniu 1 stycznia 2003 r. - Sąd Apelacyjny zwa-
żył, że odpowiedzialność osoby trzeciej za zobowiązania z tytułu składek na ubez-
pieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świad-
czeń Pracowniczych (art. 108 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy
systemowej) powstaje na mocy decyzji ustalającej te zobowiązania (w rozpoznawa-
nej sprawie - od dnia 13 czerwca 2003 r.).
Sąd drugiej instancji wskazał, że odesłanie z art. 31 ustawy systemowej do
przepisów Ordynacji podatkowej, ze względu na konstytutywny charakter decyzji o
odpowiedzialności osób trzecich, przesądza o konieczności stosowania powołanych
przepisów według stanu prawnego z chwili orzekania (wydania i doręczenia decyzji).
Stan prawny przed dniem 1 stycznia 2003 r. (sprzed dnia wejścia w życie nowelizacji
Ordynacji podatkowej) nie może mieć zatem zastosowania, skoro odpowiedzialność
osoby trzeciej konkretyzuje się dopiero z chwilą wydania przedmiotowej decyzji, czyli
w niniejszym stanie faktycznym już po dniu 1 stycznia 2003 r. Do przedawnienia na-
leżności z tytułu składek wynikających z zaskarżonych decyzji należy zatem stoso-
wać obowiązujący na dzień ich wydania i doręczenia przepis art. 24 ustawy o syste-
mowej w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2003 r. Niezasadny jest w
związku z tym zarzut naruszenia zasady lex retro non agit.
Sąd Apelacyjny nie podzielił natomiast stanowiska Sądu Okręgowego, zgod-
nie z którym wszczęcie postępowania przed sądem ubezpieczeń społecznych w ni-
niejszej sprawie jest czynnością zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu
składek, która stosownie do treści art. 24 ust. 5b ustawy systemowej powoduje za-
wieszenie biegu pięcioletniego terminu przedawnienia. Sąd drugiej instancji zauwa-
żył, że czynność procesowa w postaci wniesienia odwołania przez członka zarządu
spółki od decyzji ustalającej jego odpowiedzialność za zobowiązania tej spółki nie
stanowi czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, nie
powoduje zatem zawieszenia biegu terminu przedawnienia wniesienie odwołania
przez członka zarządu spółki od decyzji o jego odpowiedzialności za jej zobowiąza-
8
nia z tytułu zaległych składek, wszczynające postępowanie przed sądem ubezpie-
czeń społecznych.
W myśl art. 24 ust. 5d ustawy systemowej przedawnienie należności z tytułu
składek wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej następuje po
upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja została wyda-
na. Zdaniem Sądu drugiej instancji, pięcioletni termin przedawnienia należności z
tytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej rozpoczyna
swój bieg dopiero od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja ustalająca taką
odpowiedzialność stała się prawomocna, tj. sąd ubezpieczeń społecznych wydał
prawomocny wyrok utrzymujący tę decyzję w mocy. To zaś oznacza, że należności z
tytułu składek wynikające z zaskarżonych decyzji z dnia 13 czerwca 2006 r. nie ule-
gły przedawnieniu, ponieważ termin przedawnienia tych należności nie rozpoczął
swojego biegu - zaskarżone decyzje: nr 14/2003. nr 15/2003 i nr 17/2003 z dnia 13
czerwca 2003 r. nadal nie są prawomocne.
Wyrok ten Elżbieta M. zaskarżyła skargą kasacyjną w całości, wnosząc o jego
uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apela-
cyjnemu w Gdańsku, względnie o jego uchylenie w całości i orzeczenie co do istoty
sprawy - poprzez uchylenie decyzji organu rentowego [...] z dnia 13 czerwca 2003 r.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie prawa materialnego, art. 24
ust.5d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
poprzez jego błędną wykładnię, poprzez uznanie, że pięcioletni termin przedawnienia
należności z tytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej
rozpoczyna swój bieg licząc od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja
ustalająca taką odpowiedzialność stała się prawomocna na skutek wydania
prawomocnego wyroku przez sąd ubezpieczeń społecznych “utrzymującego tę
decyzję w mocy”.
Uzasadniając skargę, skarżąca wskazała, że sformułowanie „wydanie” decyzji
użyte w art. 24 ust. 5d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych oznacza jej doręczenie stronie, gdyż decyzja administracyjna, jako akt
zewnętrzny będący oświadczeniem władczym woli organu administracyjnego, może
być uznana za wydaną z chwilą ujawnienia woli organu na zewnątrz struktur
organizacyjnych i stworzenia adresatowi rozstrzygnięcia możliwości zapoznania się z
treścią tego oświadczenia woli. Nie sposób uznać zaś, jak to uczynił Sąd Apelacyjny
w niniejszej sprawie, że wydanie decyzji jest równoznaczne z uzyskaniem przez nią
9
statusu prawomocności. Podkreśliła, że w orzecznictwie sądowym przymiot
prawomocności przypisuje się tylko takim decyzjom, które zostały utrzymane w mocy
przez sąd albo nie zostały zaskarżone w ustawowym terminie. Prawomocność i
wydanie decyzji są to więc dwa zupełnie różne pojęcia, których nie można ze sobą
utożsamiać.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie może zostać uwzględniona z zupełnie innych przyczyn
niż te, na jakie powołał się Sąd drugiej instancji. Przede wszystkim podkreślić należy,
że termin przedawnienia wskazany w przepisie art. 24 ust. 5d ustawy systemowej
dotyczy egzekucji należności wynikających z wydanej uprzednio decyzji o
odpowiedzialności osób trzecich za zobowiązania składkowe. Zgodnie z nim
przedawnienie należności z tytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialno-
ści osoby trzeciej lub następcy prawnego następuje po upływie 5 lat, licząc od końca
roku kalendarzowego, w którym decyzja została wydana. Jest on natomiast obojętny
dla wydania decyzji wynikającej z art. 108 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art.
31 ustawy systemowej. W myśl tego przepisu nie można wydać decyzji o odpowie-
dzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym
powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat. Jedynie ten wskazany termin ma zna-
czenie dla możliwości przeniesienia odpowiedzialności za zaległości składkowe na
osoby trzecie. Oczywiste jest, że zobowiązanie objęte zaskarżoną decyzją nie może
być oceniane pod kątem terminu przedawnienia, który może się rozpocząć dopiero
po jej wydaniu. Powszechnie w orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że decyzja o
odpowiedzialności osoby trzeciej za zaległości podatkowe, a więc i składkowe ma
charakter konstytutywny (por. np. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2008
r., II UZP 6/08, OSNP 2009 nr 7-8, poz. 102, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23
października 2006 r., I UK 126/06, OSNP 2007 nr 21-22, poz. 331, wyrok Wojewódz-
kiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 marca 2007 r., V SA/Wa
440/07, LEX nr 338247, A. Olesińska: Odpowiedzialność osób trzecich za zobowią-
zania podatkowe, Lublin 2000, s. 70). Odpowiedzialność osoby trzeciej powstaje za-
tem dopiero w dniu wydania i doręczenia decyzji i wtedy otwiera się możliwość egze-
kwowania zobowiązania określonego tą decyzją, co do której zastosowanie będzie
miał przepis art. 24 ust. 5d ustawy systemowej. Zatem przepis ten aktualizuje się
10
dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego, czyli w sytuacji, gdy chodzi o wyko-
nanie zobowiązania wynikającego z prawomocnej decyzji dotyczącej obciążenia
osoby trzeciej (w tym przypadku członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzial-
nością, za zaległości składkowe tej spółki).
Podkreślić należy też, że zgodnie z art. 476 § 2 k.p.c., sprawą z zakresu
ubezpieczeń społecznych jest sprawa, w której wniesiono odwołanie od decyzji orga-
nu rentowego. Zakres i przedmiot rozpoznania sądowego wyznacza zatem treść de-
cyzji organu rentowego. Zaskarżona decyzja dotyczy zaś wyłącznie przeniesienia
odpowiedzialności za zaległości składkowe na osobę trzecią, poza jej zakresem po-
zostaje natomiast kwestia jej wykonania.
Jeśli zaś chodzi o zarzut przedawnienia należności po wydaniu decyzji o
przeniesieniu odpowiedzialności za zaległości składkowe na osobę trzecią, oparty na
art. 24 ust. 5d ustawy systemowej, to przysługuje on w postępowaniu uregulowanym
ustawą z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
(jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.). Stosownie do treści art. 33
pkt 1 tej ustawy podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej
może być przedawnienie lub wygaśnięcie obowiązku. Zarzut taki zgłoszony w tym
postępowaniu przez zobowiązanego rozpatruje organ egzekucyjny (art. 34 § 4) i wy-
daje postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów, na które służy zażalenie do
organu odwoławczego (art. 34 § 5). Stosownie do art. 59 § 1 pkt 1 powołanej wyżej
ustawy postępowanie egzekucyjne umarza się, jeżeli, między innymi, obowiązek wy-
gasł, przy czym w myśl art. 50 § 1 pkt 9 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31
ustawy systemowej zobowiązanie składkowe wygasa na skutek przedawnienia. Dy-
rektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest organem egzekucyjnym w
egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu składek na ubezpieczenia
społeczne i należności pochodnych od składek (art. 19 § 4), co uzasadnia odwołanie
się do art. 83c ust. 1 ustawy systemowej. W jego myśl dla postanowień, od których
przysługuje zażalenie, wydanych przez kierownika terenowej jednostki organizacyj-
nej Zakładu działającego jako organ egzekucyjny na podstawie przepisów o postę-
powaniu egzekucyjnym w administracji, organem odwoławczym jest dyrektor izby
skarbowej. Z przepisów tych jednoznacznie wynika, że przedawnienie zobowiązania
wynikającego z decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności za zaległości składkowe
na osoby trzecie na etapie jego egzekucji - w postępowaniu prowadzonym przez or-
gan egzekucyjny (dyrektora właściwego oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
11
nych) rozpatrywane być może wyłącznie na drodze postępowania administracyjnego,
a zatem w tym zakresie nie przysługuje droga sądowa.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji.
========================================