Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 czerwca 2010 r.
III SK 3/10
Obowiązek poinformowania abonenta o prawie do wypowiedzenia
umowy bez konieczności zapłaty odszkodowania na rzecz przedsiębiorcy tele-
komunikacyjnego jest jednym z obowiązków informacyjnych, o których mowa
w art. 209 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne
(Dz.U. Nr 171, poz. 1800 ze zm.).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Beata Gudowska,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 czerwca 2010 r.
sprawy z odwołania Polskiej Telefonii Cyfrowej Spółka z o.o. w W. od decyzji Preze-
sa Urzędu Komunikacji Elektronicznej o nałożeniu kary pieniężnej, na skutek skargi
kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6
maja 2009 r. [...]
o d d a l i ł skargę
U z a s a d n i e n i e
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (Prezes Urzędu) decyzją z dnia 25
czerwca 2007 r. [...]) nałożył na Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. w W. (powódka)
na podstawie art. 209 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomuni-
kacyjne (Dz.U. Nr 171, poz. 1800 ze zm., dalej jako Prawo telekomunikacyjne) karę
pieniężną w wysokości 2.000.000 zł z tytułu niewypełnienia zaleceń pokontrolnych z
dnia 12 lutego 2007 r. oraz 6 kwietnia 2007 r. poprzez niepoinformowanie abonentów
o prawie odstąpienia od umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych w wyniku
dokonanych przez powódkę zmian w Regulaminie świadczenia usług telekomunika-
cyjnych.
Po przeprowadzeniu kontroli w 2006 r., Prezes Urzędu wydał 12 lutego 2007 r.
zalecenia pokontrolne, w których wezwał powódkę do usunięcia różnych nieprawi-
2
dłowości, w tym: 1) naruszenie art. 60 pkt 6 Prawa telekomunikacyjnego, poprzez
nieprawidłowe określenie w Regulaminie trybu postępowania reklamacyjnego; 2) art.
106 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, poprzez brak informacji, że w przypadku
braku odpowiedzi w ciągu 30 dni uważa się, że reklamacja została uwzględniona; 3)
brak określenia obowiązku potwierdzenia przyjęcie reklamacji; 4) brak informacji o
tym, że udzielona odpowiedź wyczerpuje drogę postępowania reklamacyjnego. Po-
wódka uznała zasadność zaleceń, wprowadziła stosowne zmiany do regulaminu i
jednocześnie przyjęła, że wprowadzenie tych zmian nie oznacza przyznania abo-
nentom prawa do wypowiedzenia umowy bez konieczności zapłaty na rzecz powódki
odszkodowania. W zaleceniach pokontrolnych z 6 kwietnia 2007 r. Prezes Urzędu
wezwał powódkę do usunięcia nieprawidłowości polegających na naruszeniu art. 59
ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego poprzez niepowiadomienie abonentów o zmianie
regulaminu z odpowiednim wyprzedzeniem oraz o prawie wypowiedzenia umowy
bez konieczności zapłaty odszkodowania. Po ustaleniu, że powódka nie wykonała
powyższego zalecenia, Prezes Urzędu wydał powołaną na wstępie decyzję nakła-
dającą karę pieniężną, którą powódka zaskarżyła odwołaniem.
Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Sąd
Okręgowy) wyrokiem z 20 maja 2008 r. [...] oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy wyja-
śnił, że we wzorcu umowy, jakim jest regulamin, stosowany od października 2003 r.
przez powódkę, nie było odpowiednich informacji o trybie rozpatrywania roszczeń
reklamacyjnych. Po wprowadzeniu stosownych zmian do regulaminu powódka po-
wiadomiła abonentów o jego zmianie, ale nie poinformowała ich o prawie wypowie-
dzenia umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych bez konieczności zapłaty
na rzecz przedsiębiorcy telekomunikacyjnego stosownego odszkodowania. Brak ta-
kiej informacji wyczerpywał zdaniem Sądu Okręgowego przesłanki art. 209 ust. 1 pkt
4 w związku z art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego.
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 6 maja 2009 r. [...] oddalił ape-
lację powódki. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie budzi wątpliwości, że art. 59 ust. 2
Prawa telekomunikacyjnego nakładał na dostawcę publicznie dostępnych usług tele-
komunikacyjnych obowiązek informacyjny, którego naruszenie stanowi podstawę do
nałożenia kary pieniężnej na podstawie art. 209 ust. 1 pkt 4 Prawa telekomunikacyj-
nego. Regulamin świadczenia usług jest obok umowy kolejnym czynnikiem kształtu-
jącym następstwa prawne czynności prawnej. Obowiązek informacyjny, o którym
mowa w art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, powstaje w razie wprowadzenia
3
przez dostawcę usług telekomunikacyjnych zmian we wzorcu umowy. Porównując
treść odpowiednich postanowień regulaminu z 2003 r. i z 2007 r. Sąd Apelacyjny
orzekł, że regulamin z 2007 r. zawiera nowe postanowienia w porównaniu do regu-
laminu z 2003 r. Dlatego przyjął, że doszło do zmiany regulaminu w rozumieniu art.
59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego. Następnie Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że
w art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego nałożono na przedsiębiorcę obowiązek
informowania o każdej zmianie regulaminu, a zatem bez względu na jej okoliczności,
powody, charakter, zakres, czy też wpływ na prawa lub obowiązki abonenta. Sąd
Apelacyjny nie przyjął argumentu powódki, że pod pojęciem zmiany regulaminu nale-
ży rozumieć tylko zmianę o charakterze merytorycznym, ponieważ w przepisie wy-
raźnie przyznano konsumentom prawo do wypowiedzenia umowy w przypadku każ-
dej zmiany regulaminu. Sąd Apelacyjny uznał również, że nie ma potrzeby badania
zgodności art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego z art. 20 ust. 4 dyrektywy
2002/22, ponieważ dyrektywa dotyczy modyfikacji warunków umowy, a nie wzorca
umowy, a ponadto w dyrektywie przewidziano obowiązek informacyjny w przypadku
propozycji modyfikacji warunków umowy, bez względu na charakter, rodzaj i przy-
czyny przedstawienia propozycji takiej modyfikacji.
Powódka zaskarżyła wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną, zarzucając
naruszenie: 1) art. 233 i 328 § 2 k.p.c., poprzez przyjęcie tezy, zgodnie z którą regu-
lamin jako wzorzec umowny kształtuje treść stosunku prawnego poza konsensem
stron, przyjęcie, że przedstawione w apelacji rozważania powoda na temat hipote-
tycznych sytuacji, w których nie jest uzasadnione przyznanie abonentom uprawnienia
określonego w art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego są bezprzedmiotowe, przy-
jęcie tezy o nieuprawnionym twierdzeniu powoda, że we wszystkich stosunkach obli-
gacyjnych ukształtowanych przy pomocy regulaminu obowiązywał tryb postępowania
reklamacyjnego określony w przepisach art. 106 Prawa telekomunikacyjnego oraz
rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 1 października 2004 r. w sprawie postę-
powania reklamacyjnego oraz warunków, jakim powinna odpowiadać reklamacja
usługi telekomunikacyjnej (Dz.U. Nr 226, poz. 2291), przyjęcie tezy o braku uzasad-
nienia dla zarzutu apelacyjnego naruszenia przepisów Konstytucji RP; 2) art. 59 ust.
2 Prawa telekomunikacyjnego, poprzez uznanie, że niezależnie od charakteru zmian
w regulaminie świadczenia usług telekomunikacyjnych abonentowi w każdym przy-
padku przysługuje uprawnienie określone w tym przepisie; 3) art. 209 ust. 1 pkt 4 w
związku z art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, poprzez uznanie, że niezależnie
4
od charakteru zmian w regulaminie świadczenia usług telekomunikacyjnych po stro-
nie operatora powstaje obowiązek poinformowania abonenta o uprawnieniu okre-
ślonym w tym przepisie, a także poprzez uznanie, że skoro każda zmiana regulaminu
powoduje powstanie po stronie operatora obowiązku poinformowania abonenta o
prawie wypowiedzenia bez żadnych negatywnych konsekwencji umowy o świadcze-
nie usług telekomunikacyjnych, to na powodzie spoczywał taki obowiązek; 4) art. 56
k.c. w związku z art. 59 ust. 2 i 209 ust. 1 pkt 4 Prawa telekomunikacyjnego, poprzez
uznanie, że umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych i regulamin świadcze-
nia usług telekomunikacyjnych kształtują treść stosunku zobowiązaniowego między
operatorem a abonentem w zakresie regulowanym przez bezwzględnie wiążące
przepisy prawa; 5) art. 10 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w
związku z art. 20 ust. 4 dyrektywy 2002/22 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7
marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i praw użytkowników odnoszących się
do sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.Urz. WE z 2002 r., L 108/51, dalej jako
dyrektywa 2002/22), poprzez niezastosowanie art. 20 ust. 4 dyrektywy 2002/22 do
wykładni art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego; 6) art. 2, 32 i 64 ust. 2 Konstytu-
cji RP, poprzez nieuwzględnienie wykładni przepisu art. 59 ust. 2 Prawa telekomuni-
kacyjnego zgodnej z Konstytucją RP.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna powódki nie ma uzasadnionych podstaw, ponieważ zarzuty
składające się na jej podstawy nie odnoszą się do kwestii relewantnych dla przed-
miotu sporu w niniejszej sprawie, wyznaczonych przez treść decyzji Prezesa Urzędu
z dnia 25 czerwca 2007 r. o nałożeniu kary pieniężnej na powódkę na podstawie
przepisu art. 209 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego
oraz zakres odwołania. Podstawę nałożenia kary pieniężnej stanowiło naruszenie
przez powódkę określonych obowiązków informacyjnych. Rozstrzygnięcie o zasad-
ności odwołania, a także ewentualnych kolejnych środków zaskarżenia wnoszonych
od wyroków sądów pierwszej i drugiej instancji orzekających w niniejszej sprawie,
wymaga rozważenia dwóch kwestii: 1) czy powódka naruszyła obowiązek informa-
cyjny, o którym mowa w art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego; 2) czy obowiązek
informacyjny wynikający z tego przepisu jest obowiązkiem, o którym mowa w art. 209
ust. 1 pkt 4 Prawa telekomunikacyjnego. Tymczasem zarzuty skargi kasacyjnej doty-
5
czą kwestii, która jest irrelewantna dla rozpoznania niniejszej sprawy przez Sąd dru-
giej instancji, a mianowicie tego, czy wprowadzone przez powódkę zmiany regulami-
nu świadczenia usług telekomunikacyjnych oznaczałoby powstanie po stronie abo-
nentów uprawnienia do wypowiedzenia umowy o świadczenie usług telekomunika-
cyjnych w trybie przewidzianym w art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego. Kwestia
ta nie ma znaczenia dla rozpoznania sprawy z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu
nakładającej karę pieniężną na podstawie art. 209 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 59
ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, ponieważ przedmiotem tej decyzji nie jest ewen-
tualne naruszenie prawa abonentów do wypowiedzenia umowy w trybie art. 59 ust. 2
Prawa telekomunikacyjnego, lecz niepowiadomienie abonentów o przysługującym im
z mocy prawa uprawnieniu.
Przepis art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, w brzmieniu znajdującym
zastosowanie w niniejszej sprawie, jest jasny - przedsiębiorca telekomunikacyjny o
statusie dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych ma obowiązek
poinformowania abonenta - przy okazji informowania o każdej zmianie treści regula-
minu - o prawie do wypowiedzenia umowy bez konieczności zapłaty odszkodowania
na rzecz przedsiębiorcy telekomunikacyjnego. Ustawodawca nie zróżnicował przy
tym okoliczności, w których dochodzi do zmiany treści regulaminu. Sąd Najwyższy w
obecnym składzie dostrzega podniesione w skardze kasacyjnej argumenty odnoszą-
ce się do nieracjonalności przyznania abonentowi prawa do wypowiedzenia umowy
w przypadku każdej, jakiejkolwiek zmiany treści regulaminu. Jednakże, jak wskazano
powyżej, nie wpływa to na ocenę prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego
w niniejszej sprawie. Należy odróżnić, wynikający z niebudzącego wątpliwości inter-
pretacyjnych przepisu art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, obowiązek poinfor-
mowania abonentów o możliwości wypowiedzenia umowy od oceny, czy abonentowi
przysługiwało prawo do wypowiedzenia umowy, ze względu na powody zmian regu-
laminu, jak i zakres wprowadzonych zmian. Przepis art. 59 ust. 2 Prawa telekomuni-
kacyjnego nakładał na przedsiębiorców telekomunikacyjnych mających status do-
stawców publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych obowiązek przekazania
abonentom stosownej informacji o przysługującym im uprawnieniu. Jeżeli adresat
obowiązku z art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego uważał, że wprowadzane
zmiany regulaminu nie powinny - ze względów przedstawionych w skardze kasacyj-
nej powódki - prowadzić do przyznania abonentowi prawa do jednostronnego zakoń-
czenia stosunku prawnego, bez możliwości zrekompensowania drugiej stronie
6
umowy kosztów z tytułu ulg udzielonych abonentowi w zamian za zawarcie umowy
na czas określony, mógł zawrzeć stosowne stanowisko w tym samym lub odrębnym
piśmie adresowanym do abonenta. W przypadku wypowiedzenia umowy o świad-
czenie usług telekomunikacyjnych na podstawie art. 59 ust. 2 Prawa telekomunika-
cyjnego - ze względu na wprowadzenie zmian, które według przedsiębiorcy teleko-
munikacyjnego nie zmieniały dotychczasowego rozkładu praw i obowiązków stron
stosunku prawnego, przedsiębiorca ten mógł w postępowaniu sądowym przeciwko
takiemu abonentowi podnosić kwestię niezgodności art. 59 ust. 2 Prawa telekomuni-
kacyjnego z Konstytucją RP lub prawem Unii Europejskiej, w zakresie w jakim prze-
pis ten przyznaje abonentowi prawo do wypowiedzenia umowy bez konieczności za-
płaty przewidzianego w niej odszkodowania. Natomiast przedsiębiorcy telekomunika-
cyjnemu nie przysługuje, przy wykonywaniu ustawowego obowiązku informacyjnego,
uprawienie do arbitralnego decydowania, w jakich przypadkach zmiana regulaminu
nie oznacza nabycia przez abonenta prawa do wypowiedzenia umowy bez koniecz-
ności zapłaty na rzecz dostawcy usług stosownego odszkodowania. Z powyższego
wynika, że Sąd Apelacyjny nie naruszył art. 59 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego
przyjmując, że w stanie prawnym w niniejszej sprawie każda zmiana regulaminu
powodowała powstanie po stronie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, o którym
mowa w tym przepisie, obowiązek poinformowania abonenta o prawie wypowiedze-
nia bez żadnych negatywnych konsekwencji umowy o świadczenie usług telekomu-
nikacyjnych.
Nieuzasadniony jest także zarzut naruszenia art. 209 ust. 1 pkt 4 Prawa tele-
komunikacyjnego. Obowiązki informacyjne w rozumieniu tego przepisu, to wynika-
jące z przepisów ustawy i wiążące przedsiębiorcę telekomunikacyjnego powinności
powiadomienia użytkownika końcowego o określonych okolicznościach, zdarzeniach
lub czynnościach przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, wpływających na proces po-
dejmowania decyzji o zawarciu umowy z przedsiębiorcą telekomunikacyjnym, wybór
odpowiedniej dla użytkownika końcowego umowy lub należyte wykonywanie zawar-
tej umowy. Konieczność respektowania obowiązków informacyjnych, wzmocniona
sankcją z art. 209 ust. 1 pkt 4 ustawy, służy urzeczywistnieniu prawa konsumenta do
informacji na etapie przedkontraktowym, samego zawierania umowy, a także jej
wykonywania. Zdaniem Sądu Najwyższego w obecnym składzie nie ulega zaś wąt-
pliwości, że jednym z obowiązków informacyjnych, do których odnosi się art. 209 ust.
7
1 pkt 4 Prawa telekomunikacyjnego, jest obowiązek wymieniony w art. 59 Prawa te-
lekomunikacyjnego (wyrok Sądu Najwyższego z 14 kwietnia 2010 r., III SK 1/10).
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================