Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 308/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa J. K. i K. K.
przeciwko Skarbowi Państwa – Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad w
W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 czerwca 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 22 lipca 2009 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok w punkcie I (pierwszym) w zakresie oddalenia apelacji w
części dotyczącej odsetek ustawowych zasądzonych od kwoty 1.960.358,28 zł
(jeden milion dziewięćset sześćdziesiąt tysięcy trzysta pięćdziesiąt osiem złotych
i dwadzieścia osiem groszy) za okres od dnia 24 września 2004 r. do dnia 19
grudnia 2008 r. i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powodowie J. K. i K. K. wnieśli o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa –
Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w K. kwoty 2.094.094 zł z
ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem odszkodowania za szkodę
obejmującą zmniejszenie wartości budynków będących własnością powodów oraz
koszty naprawy tych budynków uszkodzonych wskutek działań, za które pozwany
ponosi odpowiedzialność.
Wyrokiem z dnia 9 grudnia 2008 r. Sąd Okręgowy w K. zasądził od pozwanego
na rzecz powodów kwotę 1.960.358,28 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 września
2004 r. oraz oddalił powództwo w pozostałej części.
Sąd Okręgowy ustalił, że decyzją Wojewody X. z dnia 12 maja 1998 r., nr RP.II-
(...)/98 została ustalona lokalizacja autostrady A-4 dla odcinka od ulicy K. do węzła
„W.(...)”. Wyznaczony pas autostrady przechodził m.in. przez działki oznaczone nr
(…)/21, (…)/22 i (…)/23, których współwłaścicielami byli powodowie. W pasie zabudowy
autostrady i drogi dojazdowej do autostrady zlokalizowany był częściowo na działce
powodów nr (…)/22, a częściowo na działkach Skarbu Państwa budynek
administracyjno-handlowy, który należało wyburzyć. Budynek ten znajdował się w
odległości 10 metrów od zespolonych ze sobą budynków salonu samochodowego, hali
serwisowej i myjni samochodów na działce powodów nr (…)/21. W dniu 15 lipca 1999 r.
Wojewoda X. wydał decyzję zezwalającą Agencji Budowy i Eksploatacji Autostrad na
niezwłoczne zajęcie części działki powodów nr (…)/3 jako niezbędnej do wykonania
robót budowlanych. W tym samym dniu Wojewoda wydał również decyzję dotyczącą
działki nr (…)/11 stanowiącej własność P. K.. Decyzjom nadano rygor natychmiastowej
wykonalności. W dniu 24 stycznia 2001 r. oraz 27 sierpnia 2002 r. Wojewoda X. wydał
decyzje o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa prawa własności zabudowanej
nieruchomości położonej w K., oznaczonej nr działki (…)/22 oraz działki nr (…)/23,
stanowiących współwłasność powodów. W dniu 4 lipca 2001 r. Agencja Budowy i
Eksploatacji Autostrad w obecności przedstawicieli Urzędu Wojewódzkiego, Inwestora,
Wykonawców, Nadzoru oraz Policji, wobec odmowy dobrowolnego wydania przez
powodów nieruchomości: działki nr (…)/11, części działki (…)/3 oraz działek nr (…)/7 i nr
(…)/5, na których miały być prowadzone roboty drogowe, przeprowadziła fizyczne
zajęcie tych nieruchomości. W tym samym dniu rozpoczęto prace wyburzenia budynku
3
handlowego. Roboty te wykonywała Spółka Akcyjna S.(...) z siedzibą w W. Wyburzany
budynek połączony był z budynkiem salonu samochodowego żelbetowymi ławami
fundamentowymi. Na skutek prowadzonych robót doszło do uszkodzenia budynku
salonu samochodowego i hali serwisowej oraz ich otoczenia. Minimalny koszt prac
koniecznych do przywrócenia prawidłowego funkcjonowania budynków i ich
zabezpieczenia wynosi 871.998,28 zł brutto. Wskutek uszkodzeń wartość budynku
salonu samochodowego i hali serwisowej uległa zmniejszeniu o 20%. Wartość salonu
samochodowego uległa trwałemu zmniejszeniu o 330.700 zł, natomiast wartość hali
serwisowej o 757.660 zł.
W ocenie Sądu Okręgowego, powodowie wykazali przesłanki odpowiedzialności
odszkodowawczej Skarbu Państwa. Pozwany ponosi odpowiedzialność za szkodę
doznaną przez powodów na podstawie art. 417 § 1 k.c. – w brzmieniu obowiązującym
do 1 września 2004 r. – w związku z art. 77 ust. 1 Konstytucji. Sprawcą uszkodzeń
budynków należących do powodów byli wykonawcy robót drogowych, którzy powinni
być traktowani jako funkcjonariusze państwowi, gdyż działali na zlecenie organu władzy
administracji. Zgodnie bowiem z art. 7 ustawy z dnia 27 października 1994 r. o
autostradach płatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym (j.t.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256,
poz. 2571), obowiązującym w dacie inwestycji, Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad
przygotowywała i koordynowała budowę i eksploatację autostrad w zakresie określonym
ustawą, a więc realizowała zadania publiczne w zakresie budowy autostrad. Zdarzeniem
powodującym szkodę było prowadzenie w lipcu 2001 r. na zlecenie i pod nadzorem
pracowników Agencji prac wyburzeniowych pawilonu handlowego niezgodnie z
zasadami sztuki budowlanej, według niewłaściwej technologii prowadzenia prac, bez
uzyskania pozwolenia na rozbiórkę względnie zgłoszenia rozbiórki właściwemu
organowi, zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (j.t.: Dz. U. z
2006 r. Nr 156, poz. 1118).
Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w W. odpowiada jako statio fisci
Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną powodom, na podstawie przepisów ustawy z
dnia 1 marca 2002 r. o zmianach w organizacji i funkcjonowaniu centralnych organów
administracji rządowej i jednostek im podporządkowanych oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz. U. z 2002 r. Nr 25, poz. 253 ze zm.). Zgodnie z art. 1 ust. 6 pkt 1 tej ustawy z
dniem 31 marca 2002 r. uległ zniesieniu centralny organ administracji rządowej –
Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad, której zadania, na podstawie art. 4 ust. 2
ustawy, zostały przejęte przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. Ponadto
4
według z art. 70 ust. 1 ustawy zobowiązania Agencji Budowy Dróg i Autostrad obciążają
Skarb Państwa – Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad.
Szkodą jest zmniejszenie się o 1.088.360 zł wartości budynku salonu
samochodowego i hali serwisowej wskutek uszkodzeń związanych z działaniami
podjętymi przez osoby działające na zlecenie Agencji oraz koszty w kwocie 871.998,28
zł na przywrócenie budynków i ich otoczenia do normalnej eksploatacji. Odsetki
ustawowe Sąd zasądził na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. od daty
doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej.
Wyrokiem z dnia 22 lipca 2009 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego od
wyroku Sądu Okręgowego w K., uznając za prawidłowe ustalenia faktyczne Sądu
pierwszej instancji. W zakresie oceny prawnej Sąd odwoławczy przyjął, że podstawę
odpowiedzialności odszkodowawczej Agencji Budowy i Eksploatacji Autostrad, która
była państwową osobą prawną, stanowił obowiązujący w chwili wyrządzenia szkody art.
420 k.c. Sąd Apelacyjny przyjął, że pozwany popadł w opóźnienie z zapłatą
odszkodowania od chwili doręczenia mu odpisu pozwu. Ponadto pozwany nie
zaoferował żadnych dowodów na okoliczność, że zasądzenie odsetek od chwili
poprzedzającej ustalenie wysokości szkody może doprowadzić do bezpodstawnego
wzbogacenia poszkodowanego wierzyciela.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego w części oddalającej apelację pozwanego od
wyroku Sądu Okręgowego w K., zasądzającego na rzecz powodów odsetki ustawowe
od kwoty 1.960.358,28 zł od dnia 24 września 2004 r. do dnia wydania wyroku (19
grudnia 2008 r.), skargę kasacyjną wniósł pozwany, który oparł ją na podstawie
naruszenia prawa materialnego: art. 455 k.c. oraz art. 481 § 1 i 2 k.c. przez niewłaściwe
zastosowanie polegające na ustaleniu szkody i określeniu jej wysokości na dzień
wydania wyroku, a jednocześnie zasądzeniu odsetek od tak ustalonego odszkodowania
począwszy od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu. Pozwany wniósł o uchylenie
wyroku w zaskarżonej części oraz zmianę wyroku Sądu Okręgowego w K. i zasądzenie
na rzecz powodów odsetek od kwoty 1.960.358,28 zł od dnia wydania wyroku do dnia
zapłaty, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części oraz przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty skargi kasacyjnej dotyczą daty, od której powodowie jako poszkodowani
mogą żądać odsetek za opóźnienie w zapłacie odszkodowania, gdy jego wysokość
została ustalana przez Sąd według cen obowiązujących w chwili wyrokowania.
5
Odnośnie do tego zagadnienia w orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowane są
trzy stanowiska. Według pierwszego z nich, podobnie jak przyjął to Sąd Apelacyjny,
zobowiązany do naprawienia szkody popada w opóźnienie, ze skutkami wynikającymi z
art. 481 § 1 k.c., od dnia wezwania go przez poszkodowanego do zapłaty
odszkodowania bez względu na to z jakiej daty ceny są podstawą ustalenia wysokości
odszkodowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2004 r., I CK 83/04, Mon.
Prawn. z 2004 r., nr 16, str. 726). Uzasadnieniem takiego stanowiska jest przyjęcie, że
obecnie funkcja odszkodowawcza odsetek przeważa nad ich funkcją waloryzacyjną.
Zasądzenie odsetek od daty wyrokowania prowadzi w istocie do ich umorzenia za okres
przed datą wyroku co jest nieuzasadnionym uprzywilejowaniem dłużnika.
Według drugiego, dominującego zapatrywania, jeżeli wysokość odszkodowania
jest ustalona na podstawie cen z daty wyrokowania albo innej daty, to również od tych
dat należą się wierzycielowi odsetki (por. uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 31
stycznia 1994 r., III CZP 183/93, OSNC z 1994 r., nr 7-8, poz. 155 oraz z dnia 6
września 1994 r., III CZP 105/94, OSNC z 1995 r., nr 2, poz. 26, wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 20 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNC z 2000 r., nr 9, poz. 158, z
dnia 27 marca 2001 r., IV CKN 297/00, Lex nr 52405, z dnia 8 maja 2003 r., II CKN
66/01, Lex nr 121712, z dnia 21 listopada 2003 r., II CK239/02, Lex nr 479364, z dnia 4
lutego 2005 r., I CK 569/04, Lex nr 284141 oraz z dnia 9 maja 2008 r., III CSK 17/08,
Lex nr 424385). Od daty, stanowiącej podstawę ustalenia wysokości odszkodowania –
zasadniczo od chwili wyrokowania przez sąd – staje się wymagalne odszkodowanie i z
tą też chwilą dłużnik popada w stan opóźnienia w jego zapłacie. Uzasadnieniem tego
stanowiska jest to, że wyrok ustalający odszkodowanie według cen z chwili wyrokowania
bądź innej daty, ma charakter kształtujący. W konsekwencji dopiero od chwili określenia
wysokości odszkodowania przez sąd możliwe jest obarczenie dłużnika negatywnymi
skutkami prawnymi wynikającymi z art. 481 § 1 k.c. za spełnienie tak określonego
świadczenia z opóźnieniem. Data wymagalności roszczenia odszkodowawczego nie jest
tożsama z datą popadnięcia dłużnika w stan opóźnienia w zapłacie odszkodowania (por.
uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2008 r., III CSK 17/08). Ponadto
zachodzi zbieżność funkcji kompensacyjnej – wynikającej z art. 481 § 1 i 2 k.c. oraz art.
363 § 2 k.c. – której celem jest zapewnienie poszkodowanemu pełnego odszkodowania
poprzez waloryzację jego wysokości, co powinno zapewnić poszkodowanemu
naprawienie w pełni doznanej szkody. Zasądzenie odszkodowania wraz z odsetkami za
czas opóźnienia nie może powodować wzbogacenia się poszkodowanego kosztem
6
osoby odpowiedzialnej za naprawienie szkody, do czego mogłoby dojść gdyby
poszkodowany otrzymał nie tylko odszkodowanie wyrównujące mu doznaną szkodę, ale
również dodatkową korzyść w postaci wysokich odsetek ustawowych.
Według trzeciego stanowiska, w rozważanym wypadku zachodzi konieczność
zastosowania mechanizmu korygującego. Ustalenie wysokości odszkodowania według
cen z daty wyrokowania nie może bowiem pozbawić poszkodowanego ani odsetek
ustawowych od daty wymagalności odszkodowania wyrażonego sumą pieniężną
ustaloną według cen z tej daty, ani odsetek ustawowych od przyznanego
odszkodowania od daty jego zasądzenia (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego
z dnia 19 marca 1998 r., III CZP 72/97, OSNC z 1998 r., nr 9, poz. 133). W
konsekwencji – jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2003 r.,
II CK 146/02 (Lex nr 82271) – w przypadku dochodzenia przez poszkodowanego
odszkodowania za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym należy wyróżnić trzy
terminy: datę wymagalności roszczenia (art. 455 k.c.), datę właściwą dla ustalenia
wysokości odszkodowania (art. 363 § 2 k.c.) oraz datę, od której należą się
wierzycielowi odsetki (art. 481 § 1 k.c.).
W ocenie Sądu Najwyższego, w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną,
zobowiązanie sprawcy szkody do naprawienia wyrządzonej szkody powstaje i staje się
wymagalne z chwilą jej wyrządzenia. Tak ogólnie ujęte zobowiązanie może przybrać
formę świadczenia zobowiązanego polegającego na przywróceniu stanu poprzedniego
(restytucji naturalnej) albo świadczenia pieniężnego w postaci odszkodowania. Zgodnie
bowiem z art. 363 § 1 k.c., naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru
poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego bądź przez zapłatę
odpowiedniej sumy pieniężnej. Uczynienie zadość obowiązkowi naprawienia szkody
przez osobę odpowiedzialną za jej naprawienie wymaga więc dokonania przez
poszkodowanego wyboru formy naprawienia szkody i zakomunikowania tego, np.
poprzez wezwanie do zapłaty określonej kwoty odszkodowania, osobie zobowiązanej do
naprawienia szkody. W takim wypadku, zgodnie z art. 455 k.c., dłużnik (osoba
odpowiedzialna za naprawienie szkody) powinien niezwłocznie zapłacić
poszkodowanemu należne odszkodowanie. Ogólnie ujęte zobowiązanie do naprawienia
szkody jest więc ze swej istoty zobowiązaniem niepieniężnym. Przekształca się w
zobowiązanie pieniężne dopiero z chwilą wyboru przez poszkodowanego formy
naprawienia szkody poprzez zapłatę odszkodowania. Mimo że świadczenie
odszkodowawcze ma charakter świadczenia pieniężnego wykazuje pewne specyficzne
7
cechy w stosunku do świadczeń pieniężnych w ścisłym znaczeniu, tj. gdy przedmiotem
zobowiązania od chwili powstania jest suma pieniężna ściśle określona co do swej
wysokości. W stosunku do takiego zobowiązania pieniężnego ma zastosowanie zasada
nominalizmu określona w art. 3581
§ 1 k.c., według której spełnienie świadczenia
następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią
inaczej. Wyjątki dotyczą możliwości zastrzeżenia przez same strony mechanizmu
waloryzacyjnego (art. 3581
§ 2 k.c.) oraz dokonania sądowej waloryzacji takiego
świadczenia w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu
zobowiązania(art. 3581
§ 3 k.c.). Inaczej jest w przypadku świadczenia pieniężnego w
postaci obowiązku zapłaty odszkodowania. W stosunku do takiego zobowiązania ma
zastosowanie zasada zawarta w art. 363 § 2 k.c., według której jeżeli naprawienie
szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona
według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności
wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. Osoba zobowiązania
do naprawienia szkody powinna zapłacić poszkodowanemu należne mu odszkodowanie
– zgodnie z art. 455 k.c. – niezwłocznie po wezwaniu do jego zapłaty. Wysokość tego
odszkodowania powinna być wówczas ustalona według kryteriów zawartych w art. 363 §
2 k.c. W razie sporu sądowego dotyczącego odszkodowania norma zawarta w art. 363
§ 2 k.c. przy uwzględnieniu art. 316 k.p.c., oznacza, że wysokość odszkodowania
powinna zostać ustalona, co do zasady, według cen obowiązujących w chwili
wyrokowania sądu, chyba że szczególne okoliczności przemawiają za przyjęciem za
podstawę cen istniejących w innej chwili.
Art. 363 § 2 k.c. eksponuje zasadę kompensacyjnego charakteru
odpowiedzialności odszkodowawczej. Odszkodowanie powinno gwarantować
poszkodowanemu pełną rekompensatę za wyrządzoną szkodę. W typowych, stanach
faktycznych, zastosowanie art. 363 § 2 k.c. powoduje uwzględnienie każdego, a nie
tylko istotnego, spadku siły nabywczej pieniądza, jaki następuje pomiędzy datą
powstania szkody, wezwaniem osoby zobowiązanej do naprawienia szkody do zapłaty
odszkodowania czy datą doręczenia odpisu pozwu pozwanemu (sprawcy szkody) a datą
wyrokowania przez sąd o należnym poszkodowanemu odszkodowaniu.
Według art. 481 § 1 k.c., w razie opóźnienia w spełnieniu przez dłużnika
świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby
nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem
8
okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Przepis ten dotyczy
świadczeń o charakterze pieniężnym, w tym również świadczenia odszkodowawczego.
Jego funkcją jest zagwarantowanie wierzycielowi wynagrodzenia za korzystanie z jego
pieniędzy przez dłużnika. W sytuacji, w której wysokość odsetek nie jest ustalona
między stronami należą się wierzycielowi, zgodnie z art. 481 § 2 k.c., odsetki ustawowe.
Uwzględniając wysokość tych odsetek (znacznie wyższych od stopy inflacji oraz
przeciętnych lokat bankowych), można przyjąć, że odsetki ustawowe gwarantują
wierzycielowi waloryzację spadku siły nabywczej pieniądza. Na wysokość ustalanych
odsetek ustawowych ma przede wszystkim wpływ to, że mają one pełnić także funkcję
stymulującą dłużnika do spełnienia świadczenia pieniężnego.
Przepis zawarty w art. 481 § 1 k.c. dotyczy sytuacji, w której na dłużniku ciąży
obowiązek spełnienia świadczenia pieniężnego określonego co do wysokości. Przyjęcie
istnienia stanu opóźnienia jest możliwe wówczas, gdy dłużnik nie spełnia w terminie
świadczenia pieniężnego określonego co do wysokości. Warunkiem istnienia stanu
opóźnienia dłużnika w spełnieniu świadczenia pieniężnego jest to, aby dłużnik znał treść
obowiązku, jaki ma spełnić (wysokość świadczenia pieniężnego) względnie czynniki,
które pozwalają ustalić wysokość tego świadczenia. Należy mieć bowiem na uwadze
treść art. 354 § 1 k.c., według którego dłużnik powinien wykonać zobowiązanie m.in.
zgodnie z jego treścią, co jest możliwe wówczas, gdy zna treść swego zobowiązania.
Tylko w takim przypadku dłużnik może ponosić negatywne konsekwencje prawne
wynikające z zaniechania wykonania tego obowiązku. Wskazane argumenty
uzasadniają wniosek, że osoba zobowiązania do naprawienia szkody, w sytuacji w
której wysokość odszkodowania jest ustalana na podstawie cen obowiązujących w
chwili wyrokowania, popada w stan opóźnienia w spełnieniu tak określonego
świadczenia najwcześniej od daty wyrokowania. W konsekwencji brak jest podstaw do
zasądzenia od osoby odpowiedzialnej za naprawienie szkody odsetek ustawowych za
opóźnienie od tak ustalonego odszkodowania od daty wcześniejszej niż data
wyrokowania, jeżeli w chwili tej ceny były wyższe od cen obowiązujących wcześniej, w
szczególności w chwili wezwania tej osoby do zapłaty odszkodowania. Zasądzenie
odsetek ustawowych od odszkodowania ustalonego według cen obowiązujących w
chwili wyrokowania za okres poprzedzający tę datę prowadziłoby do podwójnej
kompensacji tego samego uszczerbku majątkowego doznanego przez poszkodowanego
wskutek spadku siły nabywczej pieniądza, na dwóch podstawach prawnych - art. 481 §
1 i 2 k.c. oraz art. 363 § 2 k.c. Należy mieć również na uwadze, że art. 363 § 2 k.c.
9
pozwala na ustalenie wysokości odszkodowania także według cen obowiązujących w
innej chwili niż data ustalania jego wysokości (chwilę wyrokowania), np. według cen
obowiązujących w chwili wezwania osoby odpowiedzialnej za naprawienie szkody do
zapłaty odszkodowania. W takim przypadku poszkodowany może domagać się na
podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. odsetek od tak ustalonego odszkodowania za okres,
liczony od chwili gdy zgodnie z art. 455 k.c. dłużnik powinien był spełnić świadczenie
odszkodowawcze po wezwaniu go do jego zapłaty. Poszkodowany może domagać się,
aby właśnie według tej metody sąd określił wysokość należnego mu odszkodowania i
zasądził należne odsetki za opóźnienie w jego zapłacie. Zgłaszając w pozwie żądanie
zapłaty określonego co do wysokości odszkodowania wraz z odsetkami od chwili
doręczenia odpisu pozwu, powód dał wyraz temu, że żąda odsetek za opóźnienie w
zapłacie przez pozwanego odszkodowania w wysokości należnej właśnie na chwilę
doręczenia odpisu pozwu pozwanemu. Brak jest jednak podstaw do uwzględnienia
żądania zapłaty odsetek za opóźnienie w zapłacie tak określonego odszkodowania za
okres poprzedzający datę wyrokowania, gdy wysokość odszkodowania zasądzonego
według tej daty nie jest niższa od odszkodowania należnego poszkodowanemu w chwili
wezwania do jego zapłaty wraz z odsetkami liczonymi do chwili wyrokowania (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2009 r., I CSK 524/08, OSNC Zb. Dod. 2009 r. D,
poz. 106).
Uwzględniając powyższe należy uznać za uzasadniony zarzut naruszenia przez
Sąd Apelacyjny art. 455 k.c. przez przyjęcie, że wymagalność roszczenia o zapłatę
świadczenia odszkodowawczego w wysokości ustalonej w wyroku Sądu Okręgowego
nastąpiła z chwilą doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, gdy podstawą ustalenia
wysokości odszkodowania były ceny obowiązujące w chwili wyrokowania przez Sąd
Okręgowy. Takie stanowisko błędnie utożsamia datę wymagalności roszczenia
odszkodowawczego, ustaloną według art. 455 k.c., z datą wymagalności świadczenia
odszkodowawczego ustalonego przy uwzględnieniu cen obowiązujących po tej dacie, w
chwili wyrokowania.
Zasadny był także zarzut naruszenia art. 481 § 1 i 2 k.c. przez przyjęcie, że z
chwilą doręczenia odpisu pozwu pozwany popadł w stan opóźnienia z zapłatą
odszkodowania w wysokości ustalonej wyrokiem Sądu Okręgowego, a w konsekwencji
był zobowiązany do zapłaty od tej chwili odsetek ustawowych od tak ustalonego
odszkodowania. Sąd Apelacyjny nie zwrócił także uwagi na to, że w pozwie powodowie
domagali się odszkodowania jedynie za spadek wartości ich budynków uszkodzonych
10
podczas prac rozbiórkowych. W uzasadnieniu żądania powodowie w ogóle nie ujęli
kosztów przeprowadzonych przez siebie prac remontowych albo koniecznych do
wykonania robót w celu przywrócenia możliwości korzystania z uszkodzonych
budynków. Takie żądanie – stanowiące w istocie zmianę podstawy faktycznej
powództwa – powodowie zgłosili dopiero po sporządzeniu w sprawie opinii przez
biegłych. Z tej również przyczyny nie było podstaw do przyjęcia, że pozwany popadł w
stan opóźnienia w zapłacie tej części odszkodowania od chwili doręczenia mu odpisu
pozwu.
Ponieważ skarga kasacyjna została oparta na uzasadnionej podstawie Sąd
Najwyższy na podstawie art. 39815
k.p.c. uchylił wyrok w zaskarżonej części i przekazał
sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu
pozostawiając temu Sądowi, na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c.,
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.