Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 114/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi powodów
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w O.
z dnia 29 kwietnia 2009 r., sygn. akt IX Ca (…)
w sprawie z powództwa W. K. i A. K.
przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej
w W.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 24 czerwca 2010 r.,
oddala skargę i zasądza solidarnie od powodów na rzecz Skarbu Państwa –
Prokuratorii Generalnej kwotę 450 zł (słownie: czterysta pięćdziesiąt złotych)
tytułem kosztów postępowania wszczętego wniesieniem skargi.
2
Uzasadnienie
Sąd drugiej instancji wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2009 r. oddalił apelację
powodów od wyroku Sądu pierwszej instancji oddalającego ich powództwo o ustalenie
istnienia umowy dzierżawy kompleksu jeziora I.(...) z dnia 26 września 1994 r.,
rozwiązanej przez stronę pozwaną w dniu 27 lutego 2008 r., ze skutkiem na dzień 29
lutego 2008 r., z powodu nieposiadania przez powodów pozytywnie zaopiniowanego
operatu rybackiego.
Sąd odwoławczy podzielił stanowisko Sądu I instancji, że przepis art. 673 § 3 k.c.,
stosowany odpowiednio do umowy dzierżawy na podstawie art. 694 k.c., pozwalał na
wcześniejsze rozwiązanie umowy dzierżawy zawartej na czas oznaczony, w wypadkach
zaistnienia okoliczności wskazanych w umowie.
W ocenie Sądu II instancji okoliczności takie wystąpiły, ponieważ powodowie, wbrew
umownemu obowiązkowi używania przedmiotu dzierżawy z zachowaniem przepisów m.
in. ustawy o rybactwie śródlądowym, wymagających prowadzenia racjonalnej
gospodarki rybackiej, nie sporządzili i nie posiadali pozytywnie zaopiniowanego operatu
rybackiego, a ich winę w tym zakresie stwierdzono prawomocnym wyrokiem Sądu
Rejonowego w K. z dnia 29 sierpnia 2008 r. Brak wspomnianego dokumentu – w ocenie
Sądu odwoławczego – uprawniał pozwanego do rozwiązania umowy, zawartej na czas
oznaczony, jednostronnym oświadczeniem woli ze skutkiem natychmiastowym.
Sąd drugiej instancji uznał nadto, że pozwany nie nadużył prawa wykonując
przysługujące mu uprawnienie, ponieważ powód tego nie udowodnił, a ponadto nie
może on opierać swego roszczenia na podstawie art. 5 k.c. Bezzasadność zarzutu
dotyczącego oddalenia wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z zeznań
świadka Sąd uzasadnił tym, że podstawą oceny prowadzenia racjonalnej gospodarki
rybackiej był brak operatu rybackiego, a nie czynności faktyczne powodów
podejmowane w ramach dzierżawy jeziora.
Wyrok Sądu drugiej instancji powodowie zaskarżyli w całości skargą
o stwierdzenie jego niezgodności z prawem, wskazując na przepisy art. 5 k.c., art. 58 §
1 i § 2 k.c., art. 3531
k.c., art. 673 § 3 k.c. w zw. z art. 696 k.c. w związku z art. 6 ust. 1,
ust. 2 i ust. 2a ustawy o rybactwie śródlądowym, jako na przepisy prawa, z którymi
zaskarżony wyrok jest niezgodny.
3
W uzasadnieniu skargi oraz dwóch pism z 5 marca 2010 r. i z dnia 11.12.2009 r.
rozwijających uzasadnienie podstaw skargi skarżący nie kwestionowali faktu braku
posiadania operatu rybackiego w okresie wskazanym w wyroku Sądu karnego,
natomiast akcentowali pozytywne opinie, w tym także autorytetów naukowych, co do
prawidłowości prowadzonej przez nich gospodarki rybackiej.
W odpowiedzi na skargę przeciwnik skargi – Skarb Państwa wniósł o oddalenie
skargi i o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, akcentując brak sprzeczności
orzeczenia z prawem, a nadto oparcie skargi jedynie na odmiennej wizji stanu
faktycznego i oceny materiału sprawy przez skarżących.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga została oddalona wobec braku podstawy do stwierdzenia, że zaskarżane
orzeczenie jest niezgodne z którymkolwiek z przepisów prawa spośród wskazanych w
skardze.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu
jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, może być uwzględniona tylko wówczas, gdy
naruszenie prawa ma charakter kwalifikowany, elementarny i nie może być traktowana
jako środek prowadzący do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w odniesieniu do
każdego wadliwego wyroku sądu (wyrok SN z dnia 9 marca 2006 r., sygn. akt II BP
6/05, OSNP 2007/3-4/42).
Niezgodność orzeczenia z prawem, powodująca odpowiedzialność
odszkodowawczą państwa, musi polegać na oczywistej obrazie prawa. Nie jest nią
natomiast wybór jednej z możliwych interpretacji przepisów prawa, choćby a posteriori
okazała się nieprawidłowa. Niezgodność prawomocnego orzeczenia z prawem może
wynikać tylko z oczywistych błędów sądu, spowodowanych rażącym naruszeniem zasad
wykładni lub stosowania prawa. Orzeczenie niezgodne z prawem, to orzeczenie
niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i nie podlegającymi różnej wykładni przepisami,
z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo wydane w wyniku szczególnie
rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i
nie wymaga głębszej analizy prawniczej. Niezgodność z prawem rodząca
odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa musi zatem mieć charakter
kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku orzeczeniu
sądu można przypisać cechy bezprawności. Z treści art 4244
k.p.c. jednoznacznie
wynika, że wprawdzie oparcie skargi na podstawie naruszenia przepisów postępowania
jest dopuszczalne, jednak z wyłączeniem zarzutów dotyczących ustalenia faktów lub
4
oceny dowodów. Ograniczenie powyższe oznacza, że wszelkie zarzuty z zakresu prawa
materialnego muszą być osadzone na faktach ustalonych przez sąd, a nie
projektowanych przez stronę (zob. wyrok SN z dnia 10 czerwca 2008 r.. sygn. akt I BP
54/07, niepubl.; wyrok SN z dnia 20 września 2007 r., sygn. akt II CNP 87/07, niepubl.).
Ocena zaskarżonego orzeczenia z uwzględnieniem wskazanych w skardze
przepisów prawa nie uzasadnia wniosku, aby orzeczenie to było niezgodne ze
wskazanymi przez skarżących przepisami.
Brak jest sprzeczności zaskarżonego orzeczenia z art. 5 k.c., ponieważ zasadnie
wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy, że strona powodowa nie
udowodniła aby pozwany, wykonując przysługujące mu uprawnienie do rozwiązania
umowy ze skutkiem natychmiastowym, nadużył swojego prawa, a w szczególności nie
wskazała konkretnie na żadną z zasad współżycia społecznego, której naruszenia
miałby dopuścić się pozwany korzystając ze swoich uprawnień ustawowych.
Skarga nie zawiera również bliższego uzasadnienia w czym miałaby się wyrażać
niezgodność zaskarżonego wyroku z art. 58 § 1 i 2 k.c. i z art. 3531
k.c.
Pierwszy z wymienionych artykułów określa w obu paragrafach odrębne przesłanki
przesądzające o bezwzględnej nieważności czynności prawnej, a skarżący nie zgłosili
żadnych argumentów wskazujących na niezgodność zaskarżonego wyroku z tymi
przepisami.
Z kolei przepis art. 3531
k.c. wyraża zasadę swobody umów, zakresem której to
swobody objęta jest możliwość zastrzeżenia w umowie okoliczności, pozwalających na
rozwiązanie ze skutkiem natychmiastowym umowy zawartej także na czas określony ,
ponieważ o dopuszczalności skutecznego zastrzeżenia takich klauzul, także w umowie
dzierżawy, przesądziło zarówno orzecznictwo w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia
21 grudnia 2007 r., sygn. III CZP 74/07 (OSNC 2008, Nr 9, poz. 95), jak również uczynił
to ustawodawca w art. 673 § 3 k.c. w zw. z art. 694 k.c. Wyrażona w zaskarżonym
wyroku aprobata co do dopuszczalności skutecznego skorzystania przez stronę
pozwaną z uprawnienia wynikającego z art. 673 § 3 k.c. zw. z art. 694 k.c., a
polegającego na uprzednim zastrzeżeniu w umowie okoliczności uzasadniających
dopuszczalność rozwiązania ze skutkiem natychmiastowym umowy dzierżawy zawartej
na czas określony, a następnie wcześniejszego wypowiedzenia umowy dzierżawy
wobec wystąpienia takich okoliczności, nie może świadczyć w tym zakresie o
niezgodności zaskarżonego wyroku z obu wskazanymi przepisami.
5
Jako oczywiście nietrafne ocenił należało zarzuty skarżących o niezgodności
zaskarżonego wyroku z przepisami art. 6 ust. 1, ust. 2 i ust. 2a ustawy z dnia 18
kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym, w brzmieniu tych przepisów z daty wydania
zaskarżonego wyroku (Dz. U. 2007 r. Nr 21, poz. 125). Sąd Okręgowy ani nie
zanegował w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku istnienia obowiązku prowadzenia
racjonalnej gospodarki rybackiej przez powodów jako uprawnionych do rybactwa w
obwodzie rybackim (art. 6 ust. 1 ustawy), ani nie sprzeciwił się istocie ustawowej definicji
racjonalnej gospodarki rybackiej (art. 6 ust. 2 ustawy). Zasadnie uznał również Sąd
Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, zgodnie z art. 6 ust. 2a) ustawy, że
podstawą dokonywania oceny wypełnienia obowiązku prowadzenia racjonalnej
gospodarki rybackiej jest m. in. operat rybacki. Próba bagatelizowania przez powodów
braku posiadania tego dokumentu, a stanowiącego jedną z ustawowo wskazanych
podstaw dokonywania oceny wypełniania przez uprawnionych do rybactwa obowiązku
prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej oraz zastępowania go innymi dowodami,
nie może odnieść zamierzonego skutku, ponieważ nie dowodzi niezgodności
zaskarżonego wyroku ze wskazanymi wyżej przepisami ostatnio wymienionej ustawy.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 42411
§ 1 k.p.c.
O kosztach postępowania wszczętego wniesieniem rozpoznanej skargi
orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i art. 99 k.p.c. oraz na podstawie § 12 ust. 5 pkt 2 w
zw. z § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w
sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu
(Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).