Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 15 lipca 2010 r.
III SW 94/10
Naruszenie przepisów ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Pre-
zydenta Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 72, poz.
467 ze zm.) może stanowić jednocześnie naruszenie przepisów Konstytucji RP
o wyborze Prezydenta. Zasadność protestu wyborczego może być rozważana
wyłącznie w odniesieniu do przepisów Konstytucji RP dotyczących bezpośred-
nio wyboru Prezydenta RP (art. 127; art. 128; art. 129).
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera (sprawozdawca), Zbigniew Korzeniowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 lipca
2010 r. sprawy z protestu Zbigniewa G. z udziałem Państwowej Komisji Wyborczej i
Prokuratora Generalnego przeciwko ważności wyborów prezydenckich,
p o s t a n o w i ł:
pozostawić protest bez dalszego biegu.
U z a s a d n i e n i e
Zbigniew G., jako uprawniony wyborca, wniósł w ustawowym terminie protest
wyborczy „w sprawie wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej”, domagając się
unieważnienia wyborów na urząd Prezydenta RP, które odbyły się 20 czerwca oraz 4
lipca 2010 r., ponieważ „wybory te odbyły się w stanie zburzenia ładu konstytucyjne-
go opisanego w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”, która jest najwyższym aktem
prawnym, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio (art. 8 Konstytucji RP).
W uzasadnieniu protestu wnoszący protest podniósł, że Bronisław Komorow-
ski przekroczył swoje konstytucyjne uprawnienia pełniąc od 10 kwietnia 2010 r. jed-
nocześnie funkcje Prezydenta Rzeczypospolitej oraz Marszałka Sejmu. Stanowi to
czyn opisany w art. 231 k.k. jako nadużycie funkcji publicznej. Zdaniem wnoszącego
2
protest, Bronisław Komorowski wygrał wybory dzięki temu, że od 10 kwietnia 2010 r.
pełnił jednocześnie cztery funkcje publiczne, w tym dwa najważniejsze urzędy w
państwie: Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Marszałka Sejmu; dwie pozo-
stałe funkcje to poseł „do Sejmu” oraz wiceprzewodniczący partii Platforma Obywa-
telska, która jest największą partią w Sejmie. Tym samym Bronisław Komorowski
skoncentrował w swoich rękach ogrom władzy, przez co miał największą możliwość
wpływania na opinię wyborców. Zdaniem wnoszącego protest, było to sprzeczne z
obowiązującą Konstytucją RP oraz jej „duchem prawa, który zawarty jest w pream-
bule, a który jednoznacznie określają słowa: pomni gorzkich doświadczeń z czasów,
gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane (…)”
oraz „literą prawa, która w art. 10 mówi o trójpodziale władzy w państwie i określa
jakie organy jaką sprawują władzę; a także w art. 132, który jednoznacznie mówi o
tym, że: Prezydent Rzeczypospolitej nie może piastować żadnego innego urzędu ani
pełnić żadnej funkcji publicznej”. Według wnoszącego protest wyborczy, „doszło do
rażącego popełnienia przestępstwa przez Bronisława Komorowskiego”. „Było to
działanie celowe i świadome, oraz sprzeczne z elementarnymi zasadami sprawiedli-
wości społecznej oraz ewidentnym działaniem na szkodę całego Narodu, tudzież
interesu publicznego a także i prywatnego, charakteryzujące się najwyższą szkodli-
wością społeczną”. Wnoszący protest stwierdził, że obejmując tymczasowo obowiąz-
ki Prezydenta Rzeczypospolitej w dniu 10 kwietnia 2010 r. Bronisław Komorowski
powinien był zrezygnować z pełnienia funkcji Marszałka Sejmu, zaś swoje funkcje
jako posła „do Sejmu” i wiceprzewodniczącego Platformy Obywatelskiej bezzwłocz-
nie zawiesić, aby być w zgodzie z Konstytucją. Dalsze utrzymywanie tych wszystkich
funkcji przez Bronisława Komorowskiego miało zasadnicze znaczenie i umożliwiało
wywieranie wpływu na decyzje wyborców przed wyborami. Wnoszący protest ujawnił,
że celem jego działań jest „zaprzestanie ośmieszania najważniejszego organu pań-
stwa, jakim jest urząd Prezydenta Rzeczpospolitej Polski”.
W odpowiedzi na protest, Państwowa Komisja Wyborcza podniosła, że for-
mułując zarzut przekroczenia przez Bronisława Komorowskiego uprawnień konstytu-
cyjnych - w związku z pełnieniem przez niego od 10 kwietnia 2010 r. funkcji Marszał-
ka Sejmu, posła, wiceprzewodniczącego Platformy Obywatelskiej i wykonywaniem
obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej - wnoszący protest nie powołał się na na-
ruszenie przepisów ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rze-
czypospolitej Polskiej ani popełnienie przestępstwa przeciwko wyborom, czyli na
3
okoliczności, z powodu których może być wniesiony protest przeciwko wyborowi Pre-
zydenta Rzeczypospolitej. Opisany w proteście stan rzeczy (pełnienie przez Broni-
sława Komorowskiego wymienionych funkcji) nie naruszał prawa. W związku z po-
wyższym, Państwowa Komisja Wyborcza wyraziła opinię, że zarzuty protestu są
bezzasadne.
Prokurator Generalny, zajmując stanowisko, wniósł o pozostawienie protestu
bez biegu. Podkreślił, że w proteście - poza ogólnym powołaniem się na art. 129
Konstytucji RP i ogólnikowym kwestionowaniem kwalifikacji moralnych kandydata na
Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego - nie sformułowano zarzutów mogących
stanowić podstawę protestu wyborczego zgodnie z art. 72 ust. 1 ustawy o wyborze
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Wnoszący protest nie sformułował wymaga-
nych w tym przepisie zarzutów, z których wynikałoby, że do kwestionowanego przez
niego wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej doszło w wyniku naruszenia przepisów
ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej lub też dopuszczenia się
przestępstwa przeciwko wyborom, które miały wpływ na wynik wyborów w drugiej
turze głosowania. Zdaniem Prokuratora Generalnego, wniesiony protest nie spełnia
wymagań przewidzianych w art. 73 ust. 3 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypo-
spolitej Polskiej, dlatego na podstawie art. 74 ust. 1 w związku z art. 73 ust. 3 tej
ustawy powinien być pozostawiony bez dalszego biegu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 129 ust. 2 Konstytucji RP wyborcy przysługuje prawo zgłosze-
nia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczy-
pospolitej na zasadach określonych w ustawie. Ustawa z dnia 27 września 1990 r. o
wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 72,
poz. 467, zwana dalej ustawą) stanowi, że przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczy-
pospolitej może być wniesiony protest z powodu naruszenia przepisów niniejszej
ustawy albo z powodu dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom, jeżeli to
naruszenie lub przestępstwo miało wpływ na wynik wyborów (art. 72 ust. 1 ustawy).
Wnoszący protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wska-
zać dowody, na których opiera swoje zarzuty (art. 73 ust. 3). Przedmiotem zarzutów
może być jedynie naruszenie przepisów ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypo-
spolitej Polskiej lub dopuszczenie się przestępstwa przeciwko wyborom, czyli jedne-
4
go z przestępstw opisanych w rozdziale XXXI Kodeksu karnego (zatytułowanym
„Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum”).
Wnoszący protest nie twierdzi, że w związku z wyborami Prezydenta Rzeczy-
pospolitej, przeprowadzonymi 20 czerwca i 4 lipca 2010 r., doszło do popełnienia
przestępstwa przeciwko wyborom (art. 248-251 k.k.). Twierdzi natomiast, że kandy-
dat na Prezydenta Rzeczypospolitej Bronisław Komorowski przekroczył swoje kon-
stytucyjne uprawnienia, pełniąc od 10 kwietnia 2010 r. jednocześnie funkcje Prezy-
denta Rzeczypospolitej oraz Marszałka Sejmu, co stanowi czyn opisany w art. 231
k.k. Przestępstwo stypizowane w art. 231 k.k. nie jest przestępstwem przeciwko wy-
borom (zostało umieszczone w rozdziale XXIX Kodeksu karnego zatytułowanym
„Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu teryto-
rialnego”). Powołanie się wnoszącego protest na podejrzenie popełnienia przestęp-
stwa z art. 231 k.k. nie mieści się w zakresie przedmiotowym protestu dotyczącego
ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej (art. 72 ust. 1 ustawy).
Wnoszący protest zarzuca ponadto naruszenie przepisów Konstytucji (a ści-
ślej: „ładu konstytucyjnego”, „ducha prawa” i „litery prawa”), co - w jego ocenie -
miało wpływ na wynik wyborów. Twierdzi mianowicie, że w związku z połączeniem w
jednej osobie funkcji Marszałka Sejmu oraz osoby wykonującej obowiązki Prezy-
denta Rzeczypospolitej doszło do naruszenia art. 10 i art. 132 Konstytucji RP. Nie
formułuje jednak jakichkolwiek zarzutów dotyczących naruszenia przepisów ustawy o
wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Zarzuty odnoszące się do naruszenia
przepisów innych aktów prawnych - w szczególności art. 10 i art. 132 Konstytucji RP
- nie podlegają merytorycznej ocenie w ramach rozpoznawania przez Sąd Najwyższy
protestu przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej. Kognicja Sądu Najwyż-
szego, który rozpoznaje protesty przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej
(art. 75 ustawy), jest ograniczona. W postępowaniu wszczętym w wyniku wniesienia
przez wyborcę protestu przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej nie podle-
gają badaniu wszelkie możliwe naruszenia prawa prywatnego (np. cywilnego) lub
publicznego (np. karnego, administracyjnego) dokonane przez kogokolwiek od chwili
ogłoszenia postanowienia Marszałka Sejmu o wyborach (o zarządzeniu wyborów) do
chwili ogłoszenia uchwały Państwowej Komisji Wyborczej o wyniku wyborów. Zarzuty
protestu dotyczące naruszenia innych aktów prawnych - poza ustawą o wyborze
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz tymi przepisami Konstytucji, które odno-
szą się bezpośrednio do wyborów prezydenckich - stanowią wyjście poza przedmiot
5
protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej (por. postanowie-
nie Sądu Najwyższego z 13 października 2000 r., III SW 15/00, LEX nr 533915). Na-
ruszenie przepisów ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej może
stanowić jednocześnie naruszenie przepisów Konstytucji RP o wyborze Prezydenta;
tylko w takim wymiarze może być rozważana ewentualna zasadność protestu wy-
borczego zarzucającego naruszenie Konstytucji RP - gdy podnosi się w nim naru-
szenie tych przepisów Konstytucji RP, które dotyczą bezpośrednio wyboru Prezy-
denta RP (np. art. 127, 128 i 129), a nie jakichkolwiek innych, niezwiązanych z wybo-
rami. Z tej przyczyny zarzut protestu wniesionego przez Zbigniewa G. dotyczący na-
ruszenia art. 10 i art. 132 Konstytucji RP - do czego miało rzekomo dojść w związku
z pełnieniem przez kandydata na Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego jedno-
cześnie funkcji Marszałka Sejmu i osoby wykonującej tymczasowo obowiązki Prezy-
denta RP - nie mieści się w katalogu przepisów Konstytucji dotyczących przeprowa-
dzenia wyborów, zwłaszcza wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej. W związku z
powyższym, protest wyborczy należało pozostawić bez dalszego rozpoznania. Po-
stawione w nim zarzuty wykraczają bowiem poza materię regulowaną ustawą o wy-
borze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Niezależnie od powyższych argumentów należy także przypomnieć, że wno-
szący protest oprócz sformułowania zarzutów powinien przedstawić lub wskazać do-
wody, na których opiera swoje zarzuty (art. 73 ust. 3). Sąd Najwyższy rozpatruje
protest w postępowaniu nieprocesowym (art. 80 ust. 1 ustawy), a zatem w zakresie
postępowania dowodowego zastosowanie mają przepisy Kodeksu postępowania
cywilnego. Twierdzenie wnoszącego protest o możliwości „największego” wpływania
przez kandydata na Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego na opinię wyborców
(wywierania największego wpływu na decyzje wyborców przed wyborem) nie zostało
w jakikolwiek sposób uprawdopodobnione. Wobec braku przedstawienia dowodów w
tym zakresie uznać należało, że zarzuty stawiane w proteście opierają się wyłącznie
na pewnej intuicji i domniemaniu, a nie na stwierdzeniu rzeczywistego, niezgodnego
z prawem wyborczym, wpływu na decyzje wyborców przez kandydata, który osta-
tecznie został wybrany.
Na marginesie powyższych rozważań należy podzielić stanowisko Państwo-
wej Komisji Wyborczej, że opisany przez wnoszącego protest stan rzeczy - w szcze-
gólności połączenie funkcji Marszałka Sejmu z funkcją osoby wykonującej tymcza-
sowo obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej - nie naruszał prawa. Zgodnie bowiem
6
z art. 131 ust. 2 pkt 1 Konstytucji RP, w razie śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,
Marszałek Sejmu wykonuje tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rze-
czypospolitej, obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej.
Z powyższych względów orzeczono jak w postanowieniu na podstawie art. 74
ust. 1 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
========================================