Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 21 lipca 2010 r.
III SW 99/10
1. Wydanie wyborcom przez obwodową komisję wyborczą nieostemplo-
wanych kart do głosowania narusza art. 62 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 51 ust. 1
ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Pol-
skiej (jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 72, poz. 467 ze zm.).
2. Nieskreślenie ze spisu wyborców osoby, której wydano zaświadczenie
o prawie do głosowania od wyborcy jest niezgodne z art. 34 pkt 1 ustawy o wy-
borze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Niezabezpieczenie wlotu do urny wyborczej po zakończeniu głosowa-
nia w obwodowej komisji wyborczej i otwarcie urny przez przewodniczącego
komisji, bez komisyjnego sprawdzenia pieczęci, stanowi naruszenie art. 61 ust.
1 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Halina Kiryło (sprawoz-
dawca), Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 lipca
2010 r. sprawy z protestu wyborczego Agnieszki W. przeciwko ważności wyborów
prezydenckich, przy udziale: 1) Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej,
2) Przewodniczącego Okręgowej Komisji Wyborczej Nr 14 w Łodzi, 3) Prokuratora
Generalnego
p o s t a n o w i ł:
1. wyrazić opinię, że zarzuty protestu naruszenia art. 62 ust. 1 pkt 1 w związku
z art. 51 ust. 1; art. 34 pkt 1 oraz art. 61 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 27 września 1990
r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr
72, poz. 467) są uzasadnione, jednakże naruszenia te nie miały wpływu na wynik
wyborów;
2. wyrazić opinię, że zarzuty protestu naruszenia art. 16 ust.5, art. 50 ust. 1,
art. 57 ust. 1 i 2, art. 62 ust. 1 pkt 1 oraz art. 63 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia z dnia 27
2
września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst:
Dz.U. z 2010 r. Nr 72, poz. 467) są bezzasadne;
3. pozostawić protest bez dalszego biegu odnośnie do pozostałych zarzutów.
U z a s a d n i e n i e
Zgodnie z art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezy-
denta Rzeczypospolitej Polskiej Agnieszka W. wniosła protest przeciwko wyborowi
Prezydenta RP, zarzucając wielokrotne naruszenia przepisów ustawy w okręgu wy-
borczym numer 14 w Łodzi, które miały wpływ na wynik wyborów i domagając się
stwierdzenia nieważności wyboru.
Wnosząca protest zarzuciła, że: 1) dopuszczono się naruszenia art. 16 ust. 5
ustawy polegającego na tym, że formularz zgłoszenia kandydatów na członków ko-
misji obwodowych w Łodzi znacząco odbiegał od urzędowego wzoru, gdyż brako-
wało w nim określenia komitetu kierującego kandydata oraz podpisu pełnomocników
wyborczych lub osób upoważnionych, co sprawiło, iż członkowie komisji nie wiedzieli,
jakie sztaby wyborcze reprezentują, a komisje obsadzane są osobami innymi niż
faktycznie wytypowane przez sztaby wyborcze; 2) brak było jakiegokolwiek oznacze-
nia spisu wyborców głosujących na podstawie zaświadczeń, dopisywanych przez
obwodowe komisje wyborcze (spis nie posiadał pieczęci Urzędu Miasta ani OKW
oraz nie był w żaden inny sposób oznaczony jako dokument sporządzony przez ob-
wodowe komisje wyborcze); 3) lokale obwodowych komisji wyborczych były źle
oznakowane, a wyborcy nie byli informowani o zmianach lokali, co utrudniało udział
w głosowaniu; 4) w Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 267 naruszono przepis art. 50
ustawy przez zaniechanie legitymowania wyborców przed wręczeniem im kart do
głosowania i dopiero po interwencji męża zaufania wyeliminowano tę nieprawidło-
wość; 5) w Obwodowych Komisjach Wyborczych Nr 38, Nr 57 i Nr 253 naruszono
przepis art. 57 ust. 1 (powinno być - ust. 2) ustawy przez próbę uniemożliwienia mę-
żom zaufania obecności w lokalach wyborczych; 6) w Obwodowej Komisji Wyborczej
Nr 217 naruszono przepis art. 57 ust. 2 (powinno być - ust.1) ustawy, gdyż w trakcie
głosowania w lokalu wyborczym pozostał tylko jeden członek komisji; 7) w Obwodo-
wej Komisji Wyborczej Nr 183 naruszono przepis art. 62 ust. 1 ustawy przez znisz-
czenie przez jednego z członków komisji karty do głosowania omyłkowo wrzuconej
przez wyborcę do urny Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 184 mającej swój lokal w
3
tym samym budynku; 8) dopuszczono się licznych naruszeń art. 63 ust. 2 pkt 5
ustawy polegających na tym, że w Obwodowych Komisjach Wyborczych Nr 91, Nr
185 i Nr 312 nie wpisano zarzutów mężów zaufania do protokołu głosowania, w Ob-
wodowej Komisji Wyborczej Nr 23 zgłoszone zarzuty męża zaufania zostały usunięte
z protokołu, zaś w Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 349 uniemożliwiono mężowi
zaufania pełny wgląd do protokołu głosowania; 9) w Obwodowych Komisjach Wybor-
czych Nr 30 i Nr 297 stwierdzono odpowiednio cztery i trzy głosy nieważne z powodu
braku stempla komisji na oddanych kartach do głosowania; 10) doszło do rozbieżno-
ści pomiędzy liczbą dopisanych do spisu wyborców osób a liczbą dołączonych do
protokołów głosowania zaświadczeń o prawie do głosowania, gdyż w Obwodowej
Komisji Wyborczej Nr 361 dopisano do spisu wyborców16 osób, a załączono 15 za-
świadczeń o prawie do głosowania, zaś w Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 156
dopisano do spisu wyborców 19 osób, a załączono 20 zaświadczeń o prawie do gło-
sowania (przy czym w tej ostatniej komisji zaświadczenie przedłożył wyborca niewy-
kreślony ze spisu wyborców), czym naruszono art. 34 ustawy; 11) w dzielnicy Łódź -
Polesie skreślono ze spisu wyborców 8.000 osób, zaś wydano jedynie 5.000
zaświadczeń o prawie do głosowania, a nadto w jednej z komisji wyborczych wybor-
ca stwierdził, iż w spisie zamieszczone jest nazwisko jego zmarłego sąsiada; nale-
żałoby zatem sprawdzić prawidłowość sporządzonych spisów wyborców; 12) w wielu
obwodowych komisjach wyborczych nie wywieszono informacji o składzie komisji,
czym naruszono punkt 7 podpunkt 4 załącznika do uchwały Państwowej Komisji
Wyborczej z dnia 26 kwietnia 2010 r., zawierającego wytyczne dla obwodowych ko-
misji wyborczych dotyczące zadań i trybu pracy w przygotowaniu i przeprowadzeniu
głosowania w wyborach na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na
dzień 20 czerwca 2010 r.; 13) w Obwodowych Komisjach Wyborczych Nr 250 i Nr
239 naruszono punkt 13 podpunkt 3 wytycznych Państwowej Komisji Wyborczej
przez stemplowanie kart do głosowania przed dniem głosowania oraz w trakcie trwa-
nia głosowania; 14) pieczęć oraz dostęp do czystych kart głosowania nie były przepi-
sowo zabezpieczone;15) naruszono art. 56 ustawy, gdyż w Obwodowej Komisji Wy-
borczej Nr 38 urna wyborcza była niezabezpieczona przez cały czas głosowania, w
Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 162 brak było zabezpieczenia wlotu do urny przed
otwarciem, zaś w Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 312 nie zabezpieczono wlotu do
urny po zamknięciu lokalu wyborczego, a przewodniczący komisji otworzył urnę sam,
bez komisyjnego sprawdzenia pieczęci.
4
Państwowa Komisja Wyborcza przedstawiając swoje stanowisko w sprawie
stwierdziła, że do Komisji nie wpłynęły żadne informacje na temat zarzucanych w
proteście nieprawidłowości w przebiegu głosowania na obszarze właściwości Okrę-
gowej Komisji Wyborczej Nr 14 w Łodzi, a wnosząca protest nie przedstawiła dowo-
dów ani nie uprawdopodobniła, aby nieprawidłowości te miały wpływ na wynik wybo-
rów. Jeśli nawet doszło do opisanego w proteście incydentu zniszczenia karty do
głosowania, to powyższe naruszenie przepisów ustawy nie miało wpływu zarówno na
wynik głosowania (skoro zniszczony głos był nieważny) jak i na wynik wyborów.
Okręgowa Komisja Wyborcza Nr 14 w Łodzi ustosunkowując się do treści
protestu wyraziła pogląd o bezzasadności zarzutów zawartych w punktach 1, 2 i
ogólnikowym sformułowaniu przez wnoszącą protest zarzutów zawartych w punktach
3, 14 i 15 oraz stwierdziła, iż o ile doszło do pozostałych - opisanych w proteście -
naruszeń przepisów ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, to nie
miały one wpływu na wynik wyborów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 129 Konstytucji RP wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do
Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospo-
litej Polskiej na zasadach określonych w ustawie. Artykuł 73 ust. 3 ustawy z dnia 27
września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst:
Dz.U. z 2010 r. Nr 72, poz. 467) stanowi, że wnoszący protest powinien sformułować
zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty. W
świetle art. 72 ust. 1 ustawy przedmiotem zarzutów może być naruszenie przepisów
tegoż aktu lub dopuszczenie się przestępstwa przeciwko wyborom, jeżeli to narusze-
nie lub przestępstwo miało wpływ na wynik wyborów. W myśl art. 74 ust. 1 ustawy,
jeżeli protest nie spełnia warunków wymienionych w art. 73, Sąd Najwyższy pozo-
stawia go bez dalszego biegu.
Spośród sformułowanych przez wnoszącą protest zarzutów uzasadnione są
zarzuty wskazane w punkcie 9 oraz częściowo w punkcie 10 i 15 protestu.
Fakt wydania przez Obwodową Komisję Wyborczą Nr 30 czterech, a przez
Obwodową Komisję Wyborczą Nr 287 trzech, nieostemplowanych kart do głosowa-
nia i uznania głosów oddanych na tych kartach za nieważne znajduje potwierdzenie
w treści protokołów głosowania tych komisji. Tym samym zostały naruszone przepisy
5
art. 62 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 51 ust. 1 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczy-
pospolitej Polskiej. Zgodnie z wskazanymi unormowaniami wyborca powinien otrzy-
mać od obwodowej komisji wyborczej kartę do głosowania opatrzoną jej pieczęcią.
Głosy oddane na kartach do głosowania innych niż urzędowo ustalone lub nieopa-
trzonych pieczęcią obwodowej komisji wyborczej są zaś nieważne. Stwierdzone na-
ruszenie przepisów ustawy nie miało jednak wpływu na wynik wyborów z uwagi na
dużą różnicę głosów otrzymanych przez obydwu kandydatów na urząd Prezydenta
RP.
Okręgowa Komisja Wyborcza Nr 14 w Łodzi w odpowiedzi na protest przy-
znała, iż w Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 156 odebrano zaświadczenie o prawie
do głosowania od wyborcy uprzednio nieskreślonego ze spisu wyborców. Tymcza-
sem w myśl art. 34 pkt 1 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
organ sporządzający spis wyborców powinien skreślić ze spisu osoby, którym wyda-
no zaświadczenie o prawie do głosowania. Niedopełnienie tego obowiązku stanowiło
naruszenie powołanego przepisu. Naruszenie to nie miało jednak wpływu na wynik
wyborów, a nawet na wyniki głosowania w obwodzie, gdyż odebranie wyborcy
wspomnianego zaświadczenia uniemożliwiło mu ponowne głosowanie na podstawie
tego dokumentu. Natomiast większa liczba osób dopisanych do spisu wyborców od
liczby dołączonych zaświadczeń o prawie do głosowania w Obwodowej Komisji Wy-
borczej Nr 361 nie dowodzi naruszenia przepisów ustawy, skoro w świetle art. 39a
tego aktu obwodowa komisja wyborcza dopisuje w dniu głosowania do spisu wybor-
ców nie tylko osoby głosujące na podstawie wspomnianych zaświadczeń.
W odpowiedzi Okręgowej Komisji Wyborczej Nr 14 w Łodzi na niniejszy pro-
test potwierdzono również słuszność zgłoszonego w nim zarzutu niezabezpieczenia
wlotu do urny wyborczej po zakończeniu głosowania w Obwodowej Komisji Wybor-
czej Nr 312 i otwarcia urny przez przewodniczącego OKW bez komisyjnego spraw-
dzenia pieczęci. Opisane zachowanie naruszało przepis art. 61 ust. 1 ustawy o
wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowi, że otwarcie urny wy-
borczej powinno odbywać się komisyjnie. Jednakże i to naruszenie nie miało wpływu
na wyniki głosowania w obwodzie oraz na wynik wyborów, skoro wnosząca protest
nie zarzuca (a tym bardziej nie dowodzi) nieprawidłowości w rozliczeniu kart do gło-
sowania w tejże komisji.
Bezzasadne są natomiast zarzuty sformułowane w punktach 1, 4, 5, 6, 7 i 8
protestu.
6
Zgodnie z art. 16 ust. 5 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Pol-
skiej sposób zgłaszania kandydatów, wzór zgłoszenia oraz szczegółowe zasady po-
woływania obwodowych komisji wyborczych, w tym tryb przeprowadzania losowania,
określa, na wniosek Państwowej Komisji Wyborczej, w drodze rozporządzenia, mini-
ster właściwy do spraw administracji publicznej. Prawdą jest, że wzór zgłoszenia
kandydatów na członków obwodowych komisji wyborczych, stanowiący załącznik do
rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 sierpnia
2000r. w sprawie powoływania obwodowych komisji wyborczych w wyborach Prezy-
denta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 72, poz. 847 ze zm.) przewiduje obowią-
zek zamieszczenia w tym dokumencie oznaczenia komitetu wyborczego kandydata
na Prezydenta, zgłaszającego kandydata na członka komisji oraz oznaczenia osoby
dokonującej zgłoszenia. Wbrew podniesionemu przez wnoszącą protest i niepopar-
temu żadnym dowodem zarzutowi, przedłożony na żądanie Sądu Najwyższego przez
Okręgową Komisję Wyborczą Nr 14 w Łodzi formularz „zgłoszenia kandydatów na
członków obwodowych komisji wyborczych w Łodzi w wyborach Prezydenta Rzeczy-
pospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 20 czerwca 2010 r.” spełnia powyższe
wymagania.
Bezzasadny jest też zarzut naruszenia przez Obwodową Komisję Wyborczą
Nr 267 przepisu art. 50 ust. 1 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Pol-
skiej, w myśl którego przed przystąpieniem do głosowania wyborca okazuje obwo-
dowej komisji wyborczej dokument umożliwiający stwierdzenie jego tożsamości. W
przedłożonym Sądowi Najwyższemu protokole głosowania tej komisji brak bowiem
adnotacji o wniesieniu przez męża zaufania zastrzeżeń co do sposobu legitymowa-
nia wyborców przed przystąpieniem do głosowania. Jeśli tego rodzaju nieprawidło-
wości zostały zauważone przez męża zaufania, powinien on zgłosić stosowne uwagi
do protokołu głosowania. Wnosząca protest nie przedstawiła ani nie wskazała żad-
nych innych dowodów na poparcie swojego zarzutu przyznając, że informacje na
temat wszystkich nieprawidłowości w sposobie przeprowadzenia głosowania na ob-
szarze właściwości Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 14 w Łodzi pochodzą od mę-
żów zaufania.
Protokoły głosowań Obwodowych Komisji Wyborczych Nr 38, Nr 57 i Nr 253
nie zawierają również jakichkolwiek uwag mężów zaufania na temat uniemożliwiania
im przebywania w lokalach tych komisji w dniu głosowania, co oznaczałoby narusze-
nie przepisu art. 57 ust. 2 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
7
Tym samym wnosząca protest nie udowodniła słuszności stawianego zarzutu. Po-
dobnie w protokóle głosowania Obwodowej Komisji Wyborczej Nr 217 brak jest ad-
notacji o zgłaszaniu przez męża zaufania zastrzeżeń odnośnie do obecności w lokalu
wyborczym - od chwili rozpoczęcia głosowania do chwili ustalenia jego wyników - co
najmniej trzech członków komisji (w tym jej przewodniczącego lub zastępcy), jak
wymaga tego przepis art. 57 ust. 1 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej. Zatem i ten zarzut protestu należy uznać za bezzasadny.
W kwestii zarzutu punktu 7 protestu należy stwierdzić, że Okręgowa Komisja
Wyborcza Nr 14 w Łodzi w odpowiedzi na protest przyznała fakt usytuowania lokali
wyborczych Obwodowych Komisji Wyborczej Nr 183 i Nr 184 w budynku Szkoły
Podstawowej Nr 42, jednak z treści protokołów głosowania tych komisji nie wynika,
aby opisana sytuacja utrudniała wyborcom głosowanie i była powodem jakichkolwiek
uwag mężów zaufania. Jeśli doszłoby do oddania przez wyborcę głosu na karcie
opatrzonej pieczęcią innej obwodowej komisji wyborczej niż ta, w której głosował,
głos ten byłby nieważny w świetle art. 62 ust. 1 pkt 1 ustawy o wyborze Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej. Podarcie przez członka komisji oddanej w tych warunkach
karty do głosowania stanowiłoby naruszenie przepisów wydanego na podstawie art.
66b ustawy rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 6 paź-
dziernika 2000 r. w sprawie sposobu przekazywania, przechowywania i udostępnia-
nia dokumentów z wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 83, poz.
944 ze zm.), traktujących wykorzystane i niewykorzystane karty do głosowania jako
dokumenty z wyborów, podlegające przekazaniu przez obwodowe komisje wyborcze,
jako depozyt, odpowiednio do miejsca działania wójta (burmistrza, prezydenta mia-
sta), a po upływie 30 dni od podjęcia przez Sąd Najwyższy ostatecznego rozstrzy-
gnięcia w sprawie ważności wyboru Prezydenta RP - podlegające zniszczeniu przez
kierownika właściwej miejscowo jednostki organizacyjnej Krajowego Biura Wy-
borczego w sposób uzgodniony z dyrektorem właściwego archiwum państwowego.
Rzecz w tym, że zarzucane przez wnoszącą protest zdarzenie nie znajduje potwier-
dzenia w uwagach mężów zaufania do protokołów głosowań wymienionych komisji.
Wreszcie odnośnie do naruszenia przepisu art. 63 ust. 2 pkt 5 ustawy o wybo-
rze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którym sporządzając protokół
głosowania obwodowa komisja wyborcza powinna zamieścić w nim ewentualne za-
rzuty wniesione przez mężów zaufania, wypada stwierdzić, że wbrew twierdzeniom
wnoszącej protest, w Obwodowych Komisjach Wyborczych Nr 23 i Nr 349 zarzuty
8
takie zostały zamieszczone w protokołach głosowań, a w przypadku Obwodowej
Komisji Wyborczej Nr 312 - jak wynika z pisemnego oświadczenia członków komisji -
zastrzeżenia męża zaufania zostały zgłoszone przezeń już po sporządzeniu przez
komisję elektronicznego protokołu głosowania, jednak stanowią one (wraz z powyż-
szym wyjaśnieniem) załącznik do protokołu. W protokołach Obwodowych Komisji
Wyborczych Nr 91 i Nr 185 brak jest wprawdzie adnotacji o ewentualnych zarzutach
mężów zaufania, jednakże wnosząca protest nie przedstawiła żadnego dowodu dla
wykazania, że wspomniani mężowie zaufania chcieli zgłosić swoje uwagi do prac
komisji, lecz uniemożliwiono im to z naruszeniem wskazanego przepisu.
Mając na uwadze powyższe ustalenia, Sąd Najwyższy z mocy art. 75 ust. 1 i
1a ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wyraził swoją opinię o
zasadności zarzutów protestu jak w punkcie 1 i 2 sentencji postanowienia.
Odnośnie do pozostałych zarzutów protestu należy zauważyć, że nie spełniają
one wymagań określonych w art. 73 ust. 3 tej ustawy. I tak zarzuty dotyczące braku
ostemplowania załączonych do spisu wyborców formularzy do wpisywania osób gło-
sujących na podstawie zaświadczeń o prawie do głosowania (punkt 2 protestu) oraz
godzin stemplowania przez obwodowe komisje wyborcze kart do głosowania (punkt
13 protestu) nie odpowiadają treścią żadnemu przepisowi ustawy o wyborze Prezy-
denta Rzeczypospolitej Polskiej. Zarzuty złego oznakowania lokali wyborczych i nie-
informowania wyborców o zmianach siedziby obwodowych komisji wyborczych
(punkt 3 protestu), niezamieszczenia informacji o składach obwodowych komisji wy-
borczych (punkt 12 protestu), niezabezpieczenia pieczęci komisji i kart do głosowa-
nia (punkt 14 protestu) oraz złego zabezpieczenia urn wyborczych w lokalach Obwo-
dowych Komisji Wyborczych Nr 38 i Nr 162 (punkt 15 protestu) są sformułowane w
sposób bardzo ogólny i niepoparte żadnymi dowodami. Sformułowany w punkcie 11
protestu zarzut różnicy w liczbie osób skreślonych ze spisu wyborców dzielnicy Łódź
- Podlesie i liczbie wydanych zaświadczeń o prawie do głosowania nie dowodzi naru-
szenia przepisów ustawy, gdyż w myśl jej art. 34 skreślenie ze spisu następuje nie
tylko w przypadku wydania wyborcy tego rodzaju dokumentu. Natomiast podniesiony
w tymże punkcie protestu zarzut nieskreślenia ze spisu zmarłego wyborcy nie został
poparty żadnymi dowodami.
Odnośnie do zarzutów niespełniających wymagań z art. 73 ust. 3 ustawy o
wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej należało orzec o pozostawieniu prote-
stu w tej części bez dalszego biegu, stosownie do art. 74 ust. 1 powołanego aktu.
9
========================================