Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 sierpnia 2010 r.
III ZS 16/10
Rada izby notarialnej nie ma ustawowych kompetencji do określania de-
liktów dyscyplinarnych aplikantów notarialnych.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Roman Kuczyński
(sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2010 r.
sprawy ze skargi Ministra Sprawiedliwości na uchwałę [...] Rady Izby Notarialnej w P.
z dnia 3 lutego 2010 r. w sprawie zmiany uchwały [...] Rady Izby Notarialnej w P. z
dnia 5 grudnia 2007 r. dotyczącej uchwalenia „Regulaminu szkolenia aplikantów no-
tarialnych organizowanego przez Radę Izby Notarialnej w P.”
1. u c h y l i ł zaskarżoną uchwałę i przekazał sprawę Radzie Izby Notarialnej
w P. do ponownego rozpoznania,
2. zasądził od Izby Notarialnej w P. na rzecz Ministra Sprawiedliwości kwotę
270 zł (dwieście siedemdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów postępowania.
U z a s a d n i e n i e
W dniu 3 lutego 2010 r. Rada Izby Notarialnej w P., działając na podstawie art.
35 pkt 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie podjęła uchwalę [...] w
sprawie zmiany uchwały [...] Rady Izby Notarialnej w P. z dnia 5 grudnia 2007 r. do-
tyczącej uchwalenia ,,Regulaminu szkolenia aplikantów notarialnych organizowane-
go przez Radę Izby Notarialnej w P.", nadając § 12 tego Regulaminu nową treść:
„uzyskanie niedostatecznej oceny z kolokwium w trakcie aplikacji, nieprzystąpienie
do kolokwium bądź niedopuszczenie do kolokwium z powodu określonego w § 9
ustęp 3 stanowi rażące przewinienie zawodowe aplikanta i skutkuje skierowaniem
wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego w celu nałożenia przewidzia-
nych prawem kar dyscyplinarnych, do skreślenia z listy aplikantów włącznie”.
2
Na powyższą uchwałę Minister Sprawiedliwości, na podstawie art. 46 ustawy -
Prawo o notariacie, wniósł skargę do Sądu Najwyższego wskazując w niej, iż
uchwała ta jest sprzeczna z prawem, bowiem narusza: - art. 35 pkt 3, art. 73 i art. 75
ustawy - Prawo o notariacie oraz § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie organizacji aplikacji notarialnej (Dz.U. Nr 258,
poz. 2169 ze zm.), regulujące kompetencje Rady Izby Notarialnej oraz organizację i
prowadzenie aplikacji notarialnej; - art. 50 w związku z art. 78 ustawy - Prawo o nota-
riacie, regulujące odpowiedzialność dyscyplinarną aplikantów notarialnych; - art. 17
ust. 1 Konstytucji RP, regulujący zasady tworzenia i funkcjonowania samorządu za-
wodowego oraz art. 83 Konstytucji RP, statuujący zasadę praworządności. Wskazu-
jąc na powyższe wyniósł o uchylenie zaskarżonej uchwały, jako sprzecznej z pra-
wem.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rada Izby Notarialnej w P. nadając nowe brzmienie § 12 Regulaminu szkole-
nia aplikantów notarialnych poprzez zdefiniowanie w tym paragrafie rażącego prze-
winienia dyscyplinarnego, oznaczającego konieczność wszczęcia postępowania dys-
cyplinarnego, dokonała zmian, do których nie miała upoważnienia ustawowego, a
zatem działała poza granicami uprawnień przyznanych jej przepisami ustawy - Prawo
o notariacie. W myśl art. 73 wymienionej ustawy aplikację notarialną organizuje i
prowadzi rada izby notarialnej na podstawie programu ustalonego przez Krajową
Radę Notarialną. Z kolei stosownie do treści art. 75 ustawy, organizację aplikacji no-
tarialnej określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2005 r. w
sprawie organizacji aplikacji notarialnej. Jak stanowi § 7 ust. 1 tego rozporządzenia,
rada izby notarialnej ustala szczegółowy program zajęć seminaryjnych i ich formę
oraz zapewnia zespół wykładowców. Tym samym, w myśl art. 35 pkt 3 powołanej
ustawy do zakresu działania rady izby notarialnej w kwestii organizowania szkolenia
aplikantów notarialnych należą tylko te czynności, które są enumeratywnie wymie-
nione w wyżej powołanych przepisach. Skoro zasady odpowiedzialności dyscyplinar-
nej notariuszy uregulowane zostały w pełni w rozdziale VI ustawy - Prawo o notaria-
cie, brak jest podstaw prawnych do regulowania przez organ samorządu notarialne-
go dodatkowych przesłanek dotyczących odpowiedzialności dyscyplinarnej. Ustawa
przewiduje bowiem zamknięty katalog deliktów dyscyplinarnych. Zgodnie z art. 50
3
ustawy notariusz odpowiada dyscyplinarnie za przewinienia zawodowe, w tym za
oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawnych, uchybienia powadze lub godności
zawodu, jak również za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, o
którym mowa w art. 19a, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 19b. Na
podstawie art. 78 ustawy, przepisy o odpowiedzialności dyscyplinarnej notariuszy
stosuje się odpowiednio do aplikantów notarialnych z określonymi w tym przepisie
zmianami - w zakresie kar, jakie mogą być wymierzane w ramach postępowania
dyscyplinarnego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego, w szczególności w wyroku z
dnia 26 lutego 2004 r., III SZ 2/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 395, przyjmuje się, że
rada izby notarialnej nie ma ustawowych kompetencji do określenia rodzajów delik-
tów dyscyplinarnych notariuszy. Powyższe stanowisko adekwatne jest również w
stosunku do aplikantów notarialnych, do których przepisy o odpowiedzialności dys-
cyplinarnej notariuszy stosuje się odpowiednio. Wskazać w tym miejscu należy
nadto, że decyzja o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego wobec notariusza czy
aplikanta notarialnego, musi być zawsze decyzją indywidualną (in concreto), zależną
od wagi i rangi konkretnego działania determinującego wszczęcie postępowania.
Wobec powyższego, niedopuszczalne jest tworzenie wbrew przepisom ustawy, w
drodze aktów prawnych niższego rzędu - np. uchwał - przepisów pozwalających na
wszczęcie postępowania dyscyplinarnego w sposób generalny (in abstracto), w każ-
dym przypadku zaistnienia zdarzenia opisanego w normie sankcjonującej. Rozumo-
wanie odmienne sprzeciwiałoby się zasadzie supremacji aktu wyższego rzędu, jakim
jest ustawa, nad aktem niższej rangi, jakim jest regulamin aplikacji notarialnej,
uchwalony przez organ samorządu zawodowego (lex superior derogat legi inferiori).
Podjęta uchwala w sposób kategoryczny uznaje zaistnienie zdarzeń w niej opisanych
za delikt dyscyplinarny, co nie znajduje odzwierciedlenia ww wskazanym wyżej prze-
pisie art. 50. Akty niższej rangi, do jakich należą uchwały samorządów, muszą być
wydane na podstawie upoważnienia ustawowego i nie mogą być sprzeczne z regula-
cjami zawartymi w ustawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 października
1999 r., III SZ 2/99, OSNAPiUS 2000 nr 20, poz. 772). Mając na uwadze, iż do dzia-
łań organów samorządu notarialnego podejmowanych w formie uchwał ma zastoso-
wanie przepis art. 7 Konstytucji RP, zgodnie z którym organy władzy publicznej
działają na podstawie i w granicach prawa, stwierdzić należy, że samorząd notarialny
nie może - jak miało to miejsce w niniejszej sprawie - podejmować uchwał sprzecz-
nych z prawem, które nie wynikają z ustawowego umocowania do określonego dzia-
4
łania. Mając powyższe na uwadze stwierdzić należ, że Rada Izby Notarialnej w P.
poprzez takie działanie dopuściła się również naruszenia art. 17 ust. 1 Konstytucji
RP, w konsekwencji czego Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================