Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 24 sierpnia 2010 r.
I UK 87/10
1. Zmiana zakresu odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. za za-
ległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, wynikające z nowelizacji
art. 116 § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (jednolity
tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), obowiązującej od 1 stycznia 2009 r.,
ma wsteczne zastosowanie do zobowiązania członka zarządu do prawomoc-
nego zakończenia sprawy z odwołania od decyzji organu rentowego ustalającej
to zobowiązanie (art. 8 ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Or-
dynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 209, poz. 1318).
2. W sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego ustalającej odpo-
wiedzialność członka zarządu spółki z o.o. za zaległości składkowe pracownicy
spółki nie są zainteresowanymi (art. 47711
k.p.c.). W sprawie takiej nie podlega
rozpoznaniu kwestia przedawnienia należności z tytułu składek wynikających z
tej decyzji (art. 24 ust. 5d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze
zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Halina Kiryło, Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 sierpnia 2010 r.
sprawy z odwołania Krystyny O. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w C. o ustalenie odpowiedzialności za zaległości z tytułu składek na
ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na skutek skargi kasacyjnej ubezpie-
czonej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 5 maja 2009 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Katowicach do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 7 października 2003 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Od-
dział w C. ustalił, że Krystyna O. jako prezes zarządu jest odpowiedzialna za zobo-
wiązania Przedsiębiorstwa Budownictwa Inżynieryjnego i Przemysłowego spółki z
o.o. w M. z tytułu składek na: - ubezpieczenia społeczne za sierpień, październik
1999 r. oraz za styczeń - marzec 2000 r. w kwocie 43.792,15 zł, - ubezpieczenie
zdrowotne za październik, grudzień 1999 r. oraz styczeń - marzec 2000 r. w kwocie
13.732,28 zł, - Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowni-
czych za październik, grudzień 1999 r. oraz styczeń - marzec 2000 r. w kwocie
7.659,94 zł, wraz z odsetkami.
Odwołanie od powyższej decyzji wniosła Krystyna O. domagając się uchylenia
zaskarżonej decyzji w całości oraz umorzenia postępowania w sprawie, względnie
orzeczenia o przekazaniu sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania
oraz zasądzenia kosztów procesu.
Wyrokiem z dnia 30 października 2006 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Katowicach zmienił zaskarżoną decyzję i zwolnił ubezpieczoną
jako prezesa Przedsiębiorstwa Budownictwa Inżynieryjnego i Przemysłowego spółki
z o.o. w M. od odpowiedzialności za zaległości składkowe spółki począwszy od 1
lutego 2000 r., oddalając odwołanie w pozostałym zakresie i znosząc wzajemnie
koszty postępowania.
Sąd Okręgowy ustalił, że w toku procesu organ rentowy określił wysokość
przedmiotowej należności na dzień 20 sierpnia 2004 r. na kwotę 48.516,57 zł, w tym
na: 1) fundusz ubezpieczenia społecznego - 31.470,59 zł za okres od października
1999 r. do kwietnia 2000 r., plus odsetki, 2) fundusz ubezpieczenia zdrowotnego -
10.646,12 zł za okres od grudnia 1999 r. do kwietnia 2000 r., plus odsetki, 3) Fun-
dusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - 6.399,86 zł za
okres od grudnia 1999 r. do kwietnia 2000 r., plus odsetki.
Sąd Okręgowy ustalił, że odwołująca się od sierpnia 1999 r. do 30 stycznia
2000 r. była prezesem zarządu Przedsiębiorstwa Budownictwa Inżynieryjnego i
Przemysłowego spółki z o.o. w M. Sytuacja finansowa spółki uległa pogorszeniu w
latach 1998-1999. W dniu 19 sierpnia 1999 r. ubezpieczona złożyła wniosek o otwar-
cie postępowania układowego. Postanowieniem z dnia 30 marca 2000 r. wniosek
został oddalony. W postępowaniu tym uzyskano opinię biegłego stwierdzającą brak
3
możliwości realizacji postanowień układu, jak również potwierdzającą brak możliwo-
ści pokrycia całości zadłużenia z posiadanego majątku spółki. W dniu 27 stycznia
2000 r. odwołująca się złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości spółki. Postanowie-
niem z dnia 5 września 2002 r. umorzono postępowanie upadłościowe z powodu
braku środków na pokrycie kosztów tego postępowania. Aktem notarialnym z dnia 21
stycznia 2000 r. postanowiono ustanowić likwidatora w osobie odwołującej się. Wy-
kreślenie dotychczasowego zarządu z rejestru nastąpiło z dniem 30 stycznia 2000 r.
Sąd Okręgowy wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanych
na podstawie art. 477 11
§ 2 k.p.c. byłych pracowników spółki.
Jako podstawę odpowiedzialności odwołującej się Sąd Okręgowy przyjął art.
116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz.U.
2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) w związku z art. 31 ustawy z dnia 17 października 1998
r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.). Odwołująca
się pełniła funkcję prezesa zarządu spółki do końca stycznia 2000 r. , odpowiada za
zaległości z tytułu składek z tym, że na podstawie zestawienia przedstawionego
przez organ rentowy w piśmie z dnia 22 października 2006 r., Sąd ustalił że składki
za sierpień 1999 r. zostały rozliczone. Egzekucja z majątku spółki okazała się bez-
skuteczna, a odwołująca się we właściwym czasie nie zgłosiła wniosku o ogłoszenie
upadłości lub wszczęcie postępowania układowego. Nie można uznać zarzutu od-
wołującej się dotyczącego zgłoszenia wniosku o otwarcie postępowania układowego
w dniu 19 sierpnia 1999 r. jako dokonanego we właściwym czasie, albowiem już w
tym postępowaniu stan finansowy i istniejące perspektywy spółki nie pozwalały na
stwierdzenie, że przychody umożliwią terminowe regulowanie postanowień układu.
Natomiast zasadność odwołania dotyczy zaległości z tytułu składek powstałych od 1
lutego 2000 r. gdy odwołująca się nie pełniła już funkcji członka zarządu.
Apelację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego wniosła odwołująca się
Krystyna O.
Wyrokiem z dnia 5 maja 2009 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach na podstawie
art. 385 k.p.c. oddalił apelację. Sąd drugiej instancji w pierwszej kolejności rozstrzy-
gnął zarzut nieważności postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.) w związku z potrakto-
waniem przez Sąd pierwszej instancji byłych pracowników Przedsiębiorstwa Budow-
nictwa Inżynieryjnego i Przemysłowego sp. z o.o. w M., jako zainteresowanych na
podstawie art. 47711
§ 2 k.p.c. ale wezwaniem ich do udziału w sprawie w charakte-
rze zainteresowanych dopiero na rozprawie w dniu 13 października 2006 r. Sąd dru-
4
giej instancji stwierdził, że chociaż zainteresowani nie mieli możliwości uczestnicze-
nia w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji w zakresie objętym posiedze-
niami w dniach 11 stycznia 2005 r., 9 maja 2005 r., 14 listopada 2005 r. i 27 lutego
2006 r., to nie zostały naruszone ich prawa do obrony w rozumieniu art. 379 pkt 5
k.p.c., gdyż byli pracownicy nie należą do kręgu osób, których jakiekolwiek prawa i
obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy i w związku z tym ich udział jako zainte-
resowanych jest zbędny.
Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że odwołu-
jąca się ponosi jako członek zarządu spółki odpowiedzialność za zaległości skład-
kowe spółki na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych; art. 116 Ordynacji podatkowej ma zastosowa-
nie także do zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fun-
dusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w związku z art.
32 ustawy systemowej. Odpowiedzialność członków zarządu określona w art. 116
Ordynacji podatkowej ma zastosowanie, jeżeli zachodzą wymienione w tym przepisie
przesłanki pozytywne i brak jest którejkolwiek z okoliczności wyłączających tę odpo-
wiedzialność. Egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna wobec umorze-
nia postępowania upadłościowego z powodu braku środków umożliwiających pokry-
cie kosztów tego postępowania.
Sąd drugiej instancji - wbrew zarzutom apelacji skarżącej - uznał, że odpo-
wiedzialność za zobowiązania składkowe spółki, obejmuje także należność za sty-
czeń 2000 r., chociaż termin jej płatności przypadł na dzień 15 lutego 2000 r. Uza-
sadniając swoje stanowisko w tym zakresie Sąd drugiej instancji powołał się na po-
gląd wyrażony w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 grudnia
2007 r., I FSK 1409/06 (Lex nr 421597), zgodnie z którym przesłanką omawianej od-
powiedzialności członka zarządu spółki jest powstanie zobowiązania podatkowego
tej spółki w czasie pełnienia przez daną osobę funkcji członka zarządu. Natomiast
nie jest konieczne, aby w tym czasie nastąpiło przekształcenie się tego zobowiązania
w zaległość podatkową; może to nastąpić później, gdy dana osoba nie będzie już
członkiem zarządu spółki. Nie ulega bowiem wątpliwości, że użyty w art. 116 § 2 Or-
dynacji wyraz „które” odnosi się do zobowiązań, a nie do zaległości podatkowych.
Sąd drugiej instancji podzielił ustalenia Sądu pierwszej instancji o braku pod-
staw do wyłączenia odpowiedzialności skarżącej. W toczącym się postępowaniu
układowym Sąd postanowieniem z dnia 5 października 1999 r. dopuścił dowód z opi-
5
nii biegłego z zakresu księgowości na okoliczność ustalenia, czy wskazane przez
dłużnika niezależne i wyjątkowe okoliczności były wyłącznymi przyczynami jego trud-
ności gospodarczych. W sporządzonej na powyższą okoliczność opinii z dnia 30 li-
stopada 1999 r. biegły stwierdził, że wniosek dłużnika o otwarcie postępowania ukła-
dowego nie spełnia wymogów art. 1 prawa o postępowaniu układowym. W oparciu o
tę opinię Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 30 marca 2000 r. oddalił podanie o
otwarcie postępowania układowego wskazując, że po stronie wnioskodawcy zacho-
dzą przesłanki uniemożliwiające otwarcie postępowania układowego w postaci braku
niezależnych okoliczności będących przyczyną zaprzestania płacenia długów. Wo-
bec powyższego nie można uznać, że zgłoszenie podania o otwarcie postępowania
układowego nastąpiło we właściwym czasie, tj. w okolicznościach wyłączających od-
powiedzialność odwołującej się na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej. Dla ta-
kiego skutku konieczne byłoby wszczęcie postępowania układowego, natomiast sam
wniosek nie jest przesłanką wystarczającą do uwolnienia się od tej odpowiedzialno-
ści (por. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 27 stycznia 2009 r., I SA/Gd 659/08, LEX nr
478244).
Co do postępowania upadłościowego wynikającego z wniosku z dnia 8 lutego
2000 r., to wprawdzie postanowieniem z dnia 1 lipca 2000 r. Sąd Rejonowy w Kato-
wicach ogłosił upadłość Przedsiębiorstwa Budownictwa Inżynieryjnego i Przemysło-
wego sp. z o.o. w M. po stwierdzeniu, że przedsiębiorstwo nie dysponuje środkami
finansowymi na pokrycie swoich zobowiązań, ale następnie syndyk masy upadłości
w dniu 24 maja 2002 r. wystąpił do Sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania
upadłościowego wobec braku środków na zaspokojenie nawet pierwszej kategorii
wierzycieli. Uwzględniając powyższy wniosek, Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia
5 września 2002 r. umorzył postępowanie upadłościowe. Sąd drugiej instancji przyjął,
że w okolicznościach faktycznych sprawy, pomimo ogłoszenia upadłości Przedsię-
biorstwa Budownictwa Inżynieryjnego i Przemysłowego sp. z o.o. w M. nie doszło do
jakiegokolwiek zaspokojenia wierzycieli spółki, a to wobec oczywistego wówczas
braku środków finansowych. Podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że zgło-
szenie przez odwołującą się w dniu 8 lutego 2000 r. wniosku o ogłoszenie upadłości
spółki nie może być uznane za dokonane we właściwym czasie - właściwym z punktu
widzenia ochrony interesów wierzycieli spółki.
Sąd drugiej instancji uznał, że odwołująca się nie wykazała też, aby niezgło-
szenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki lub niewszczęcie postępo-
6
wania układowego nastąpiło bez jej winy. Nie wskazała również mienia spółki, z któ-
rego egzekucja umożliwiłaby zaspokojenie zaległości składkowych spółki w znacznej
części, co oznacza, że nie występują przesłanki egzoneracyjne pozwalające na
stwierdzenie, że odwołująca się nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania
składkowe Spółki powstałe w okresie pełnienia przez nią funkcji prezesa jej zarządu
(do dnia 30 stycznia 2000 r.).
Sąd drugiej instancji uznał - wbrew zarzutom apelującej - że Sąd pierwszej
instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jednoznacznie ustalił, że składka za
sierpień 1999 r. została rozliczona.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego w całości zaskarżyła skargą kasacyjną
odwołująca się Krystyna O. Skargę oparto na obydwu podstawach (art. 3983
§ 1 pkt
1 i 2 k.p.c.). W ramach podstawy naruszenia przepisów prawa materialnego (art.
3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) skarżąca zarzuciła: 1) naruszenie art. 116 i art. 51 ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa w związku z art. 24 i art. 31 ustawy z
dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst:
Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz.74 ze zm.), przez utrzymanie w mocy zobowiązania od-
wołującej się do zapłaty kwoty 16.667,80 zł z okresu przed lutym 2000 r. - kwoty,
która została zapłacona przez płatnika składek. Sądy obydwu instancji orzekły o
obowiązku zapłaty zobowiązania zapłaconego już przez płatnika składek. Orzekły
przy tym niezgodnie z art. 51 Ordynacji podatkowej, nałożyły bowiem na odwołującą
się zobowiązanie, które wobec zapłaty nie może mieć charakteru zaległości; 2) naru-
szenie art. 5 § 3 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października
1934 r. - Prawo upadłościowe (jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze
zm.), przez przyjęcie, że miarodajnym dla określenia istnienia przesłanek upadłości
jest dzień złożenia wniosku o upadłość bez uwzględnienia nieliczenia okresu zwią-
zanego ze złożeniem podania o otwarcie postępowania układowego w dniu 5 sierp-
nia 1989 r., zgodnie bowiem z art. 5 § 3 prawa upadłościowego od momentu zgło-
szenia podania o postępowanie układowe nie biegną terminy do składania wniosku o
upadłość. Oznacza to, że miarodajnym terminem do oceny czy wniosek zgłoszono
we właściwym terminie jest dzień 5 sierpnia 1999 r., a nie jak przyjął Sąd luty 2000 r.;
3) naruszenie art. 116 § 2 Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym od dnia
1 stycznia 2009 r. oraz art. 8 ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy -
Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 209, poz. 1318) w
związku z art. 24 i art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przez błędne
7
przyjęcie, że odwołująca się odpowiada za zobowiązania składkowe ze stycznia
2000 r. jako za zobowiązania istniejące choć niewymagalne w okresie, gdy pełniła
funkcję członka zarządu. Tymczasem zgodnie z powołanym przepisem w brzmieniu
obowiązującym od 1 stycznia 2009 r. odpowiedzialność członka zarządu dotyczy zo-
bowiązań wymagalnych w okresie pełnienia funkcji. Zaległości składkowe za styczeń
2000 r. stały się wymagalne 15 lutego 2000 r. W tym czasie odwołująca się nie peł-
niła już funkcji prezesa zarządu, wobec tego nie ponosi za te zaległości odpowie-
dzialności na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej. W ocenie skarżącej z przepi-
sów przejściowych ustawy zmieniającej z dnia 7 listopada 2008 r. (art. 8) wynika, że
przy ocenie odpowiedzialności odwołującej się powinno się stosować art. 116 Ordy-
nacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2009 r. Skarżąca uważa
że decyzja administracyjna staje się autonomicznym źródłem prawa z chwilą, gdy
stanie się ostateczna lub prawomocna. Stan taki zaistniał z chwilą wydania prawo-
mocnego wyroku przez Sąd Apelacyjny. Miało to miejsce w 2009 r. Wobec tego po-
winien tu znaleźć zastosowanie przepis art. 116 § 2 Ordynacji podatkowej w brzmie-
niu obowiązującym od 1 stycznia 2009 r.; 4) naruszenie art. 24 ust. 1 pkt 5d ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych, przez nieuwzględnienie przedawnienia zobowią-
zania odwołującej się. Skarżąca wskazała, że w niniejszej sprawie decyzja została
wydana i doręczona w 2003 r. Wobec tego okres przedawnienia, o którym mowa w
art. 24 ust. 1 pkt 5d upłynął w dniu 31 grudnia 2008 r. W chwili wydawania zaskarżo-
nego wyroku zobowiązanie składkowe odwołującej się było przedawnione, co powin-
no prowadzić do orzeczenia o zwolnieniu jej z odpowiedzialności lub o uchyleniu w
całości zaskarżonej decyzji organu rentowego. W ocenie skarżącej przedawnienie
zobowiązania powinno być uwzględnione z urzędu.
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania (art. 3983
§ 1 pkt 2
k.p.c.) skarżąca zarzuciła naruszenie art. 47711
oraz art. 379 pkt 5 k.p.c. (mylnie
określonego jako art. 279 pkt 5 k.p.c.), oznaczające nieważność postępowania, przez
pozbawienie zainteresowanych - byłych pracowników Przedsiębiorstwa Budownictwa
Inżynieryjnego i Przemysłowego spółki z o.o. w M. - prawa do obrony w postępowa-
niu przed Sądem Okręgowym.
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji oraz o zasądzenie od
strony przeciwnej na rzecz odwołującej się kosztów postępowania kasacyjnego, w
tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
8
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona przeciwna (organ rentowy) wniosła
o oddalenie skargi w całości oraz o zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów
zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Chociaż zaskarżona odwołaniem do Sądu pierwszej instancji decyzja organu
rentowego dotyczy zaległości w kwocie 65.184,37 zł za okres od sierpnia 1999 r., to
w toku postępowania sądowego organ rentowy przyznał, iż „pierwotnie nie uwzględ-
niono dokonanych przez odwołującą wpłat za październik 1999 r.”. Powołując się na
stanowisko organu rentowego i ustalenia Sądu pierwszej instancji także Sąd drugiej
instancji przyjął, że odpowiedzialność Krystyny O. nie odnosi się do kwoty zaległości
określonej w decyzji organu rentowego, ale kwoty pomniejszonej - jak to przedsta-
wiono w uzasadnieniu wyroku - o składki za sierpień 1999 r.
Zasadnie zarzuca skarga kasacyjna, że zaskarżony wyrok nie uwzględnia do-
konanego ustalenia co do stanu zaległości, zobowiązania z tytułu składek, istnieją-
cego w chwili wydania decyzji organu rentowego, a mimo to „pierwotnie” błędnie za-
wyżonego. Jeżeli miało miejsce częściowe zaspokojenie zobowiązania z tytułu skła-
dek, przed wydaniem decyzji, to oczywiste jest - w świetle wskazanych w tym zakre-
sie przepisów prawa materialnego - że odwołanie było zasadne w odniesieniu do
zaspokojonego wcześniej zobowiązania. Tymczasem orzeczenie Sądu pierwszej
instancji oddaliło odwołanie w tym przedmiocie (uwzględniając tylko zobowiązania
powstałe po 1 lutym 2000 r.), a Sąd drugiej instancji potwierdził to orzeczenie w wy-
roku oddalającym apelację odwołującej się. Zasadność skargi w powyższym zakresie
uzasadnia jej wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku w celu ponownego rozpo-
znania sprawy. Konieczne jest bowiem odpowiednie skonkretyzowanie ustalenia co
od zakresu zobowiązania z tytułu składek zaspokojonego przed wydaniem zaskarżo-
nej decyzji.
Zasadnie także zarzucono w skardze błędność oceny prawnej Sądów obu in-
stancji dotyczącą odpowiedzialności odwołującej się za zaległości z tytułu składek
wymagalnych po ustaniu jej funkcji członka zarządu (po 1 lutym 2000 r.). Stanowisko
zaskarżonego wyroku w powyższym przedmiocie opiera się na zastosowaniu art.
116 § 2 Ordynacji podatkowej (w związku z art. 31 i art. 32 ustawy o systemie ubez-
pieczeń społecznych), w brzmieniu obowiązującym do 1 stycznia 2009 r., włączają-
9
cym do zakresu odpowiedzialności członka zarządu spółki zaległości z tytułu zobo-
wiązań, które powstały w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu. Ustawa z
dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. Nr 209, poz. 1318) wprowadziła zmianę art. 116 § 2 Ordynacji
podatkowej, która - w interesującej w sprawie kwestii - sprowadza się do objęcia od-
powiedzialnością członków zarządu zobowiązań „których termin płatności upływał w
czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu”. Zastosowanie art. 116 § 2
Ordynacji podatkowej w nowym brzmieniu prowadziłoby w konsekwencji do wyłącze-
nia z zakresu odpowiedzialności odwołującej się zobowiązań z tytułu składek, które
dotyczą wprawdzie stycznia 2000 r., ale stały się wymagalne dopiero w ciągu lutego
2000 r., kiedy już odwołująca się przestała pełnić funkcję członka zarządu spółki.
Stosownie do art. 10 ustawy zmieniającej weszła ona w życie z dniem 1 stycz-
nia 2009 r., ale dla rozpatrywanego zagadnienia decydujące znaczenia ma uregulo-
wanie zawarte w jej art. 8, stanowiące o zakresie zastosowania „do odpowiedzialno-
ści podatkowej osób trzecich za zaległości podatkowe powstałe przed dniem wejścia
w życie ustawy” - ustawy w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie
ustawy zmieniającej.
Rację ma skarżąca, że ze wskazanych regulacji ustawy z dnia 7 listopada
2008 r., ustawy, która zmieniła przesłankę odpowiedzialności członków, wynika, że
nowe określenie tej przesłanki odnosi się do odpowiedzialności podatkowej (także
odpowiedzialności członka zarządu za zaległości składkowe) powstałej przed dniem
wejścia w życie ustawy zmieniającej. Takie znaczenie art. 8 ustawy z dnia 7 listopa-
da 2008 r. uprawnia interpretacja a contrario, skoro w przepisie tym określono zakres
zastosowania przepisów dotychczasowych, nie obejmując tym zakresem art. 116 § 2
Ordynacji podatkowej. Nowe określenie zakresu odpowiedzialności członka zarządu
spółki za zaległości podatkowe, ograniczone aktualnie tylko do zobowiązań, których
termin płatności upływał w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu - stosownie
do szczególnego postanowienia ustawy - ma mieć zastosowanie także do poprzed-
nio powstałych zaległości podatkowych (zaległości z tytułu składek). Zgodzić się
należy ze skarżącą, że odwołująca się podlega ustawowo określonemu dobrodziej-
stwu zastosowania korzystniejszej dla niej przesłanki odpowiedzialności za zaległo-
ści składkowe spółki aż do prawomocnego ustalenia jej odpowiedzialności. Konsty-
tutywna w tym przedmiocie decyzja organu rentowego uzyskała bowiem status pra-
womocnego ukształtowania odpowiedzialności odwołującej się dopiero na skutek
10
prawomocnego zakończenia postępowania sądowego prowadzonego w następstwie
przewidzianego trybu odwoławczego od decyzji. Sąd drugiej instancji naruszył więc
wskazane przepisy prawa materialnego podlegające zastosowaniu do ustalonego
stanu faktycznego (por. art. 316 § 1 k.p.c.).
Uwzględniając powyższe dwa zarzuty skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy orzekł
zgodnie z wnioskiem skargi o uchyleniu zaskarżonego wyroku (art. 39814
k.p.c.).
Objęcie uchyleniem całego zaskarżonego wyroku wynika przede wszystkim ze wska-
zanej wyżej potrzeby skonkretyzowania zakresu zaspokojonego już zobowiązania
spółki z tytułu odsetek. Bezzasadne są natomiast pozostałe zarzuty skargi.
Zarzut nieważności postępowania wiąże skarżąca z naruszeniem art. 47711
k.p.c. przez Sąd pierwszej instancji, przez to, że Sąd ten - zdaniem skarżącej - zbyt
późno wezwał do udziału w sprawie byłych pracowników Spółki z o.o., za której zale-
głości odpowiada odwołująca się. Powyższy zarzut skargi odnosi się wyłącznie do
postępowania przed Sądem pierwszej instancji bez wskazania jakiegokolwiek naru-
szonego przepisu w postępowaniu apelacyjnym. Już z tego tylko powodu podniesio-
ny zarzut nie podlegałby uwzględnieniu, skoro nie dotyczy zaskarżonego skargą wy-
roku ani przepisów postępowania przed Sądem drugiej instancji. Niezależnie od tego
Sąd Najwyższy podziela przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku sta-
nowisko Sądu drugiej instancji, że byli pracownicy spółki z ograniczoną odpowie-
dzialnością nie są zainteresowanymi w rozumieniu art. 47711
k.p.c. w rozpoznawanej
sprawie. Ich prawa lub obowiązki nie zależą od rozstrzygnięcia sprawy, której przed-
miotem jest rozszerzenie odpowiedzialności - na zasadach odpowiedzialności soli-
darnej - za zaległości składkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (byłego
pracodawcy) na członka zarządu. Należy zauważyć, że ocenie interpretacyjnej art.
47711
k.p.c. przedstawionej w zaskarżonym wyroku skarżąca nie przeciwstawiła za-
sadnej argumentacji i w ogóle nie wskazała na czym miałoby polegać zainteresowa-
nie byłych pracowników rozstrzygnięciem sprawy.
Bezzasadny jest zarzut skargi naruszenia art. 24 ust. 5d ustawy systemowej.
Powyższy przepis określa przedawnienie należności z tytułu składek wynikających z
decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej. To, że - zgodnie z tym przepisem - na-
stępuje przedawnienie należności wynikających z decyzji po upływie 5 lat licząc od
końca roku kalendarzowego, w którym decyzja została wydana, nie jest - i to w spo-
sób oczywisty - sytuacją, która odnosi się do przesłanek wydania decyzji o odpowie-
dzialności członka zarządu za zaległości składkowe spółki.
11
Jeżeli decyzja o odpowiedzialności odwołującej się jako członka zarządu kon-
stytutywnie kształtuje tę odpowiedzialność na podstawie ustawowych jej warunków,
to przedmiotem odwołania do sądu i prowadzonego w związku z tym dwuinstancyj-
nego postępowania w sprawie są zarzuty odwołującej się przeciwko przesłankom, na
jakich decyzja została wydana. Oczywiste jest, że nie mogą być podważone podsta-
wy decyzji z powołaniem się na upływ czasu po jej wydaniu. Określony upływ czasu,
po wydaniu decyzji w określonych okolicznościach (por. np. art. 24 ust. 5b ustawy
systemowej przewidujący zawieszenie biegu terminu przedawnienia) może spowo-
dować wygaśnięcie przedawnionej należności wynikającej z decyzji. Jednakże skutki
decyzji, w tym podleganie określonym regułom przedawnienia zobowiązania w niej
określonego, nie były i nie mogą być objęte przedmiotem sprawy z odwołania od de-
cyzji, odwołania które zarzuca, że decyzja została wydana z naruszeniem prawa.
Bezzasadnie także zarzucono w skardze naruszenie art. 5 § 3 Prawa upadło-
ściowego z 1934 r. przez to, że Sąd nie uwzględnił tego przepisu przewidującego
określone konsekwencje na skutek złożenia przez przedsiębiorcę podania o otwarcie
postępowania układowego. Zarzut powyższy skarżący opiera na twierdzeniu, że Sąd
tylko dlatego ustalił, że odwołująca nie wykazała, że we właściwym czasie złożyła
wniosek o ogłoszenie upadłości (art. 116 § 1 pkt 1 lit. b Ordynacji podatkowej), że nie
wziął pod uwagę złożenia przez odwołującą się wniosku o otwarcie postępowania
układowego już w dniu 19 sierpnia 1999 r. Wbrew temu zarzutowi z uzasadnienia
zaskarżonego wyroku wynika, że ocenę, iż odwołująca się nie wykazała przedmioto-
wej przesłanki zwalniającej z odpowiedzialności (art. 116 § 1 pkt 1 lit. b Ordynacji
podatkowej) Sąd oparł na podstawie ustalenia, że właściwy ale niezrealizowany czas
na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości odnosił się do sytuacji poprzedzającej
wniosek o otwarcie postępowania układowego. Jeżeli zatem sytuacja „zaprzestania
płacenia długów” zaistniała odpowiednio wcześniej, przed złożeniem wniosku o
otwarcie postępowania układowego - to bezprzedmiotowy jest zarzut niezastosowa-
nia przepisu przewidującego niebiegnięcie terminu do zgłoszenia wniosku o ogłosze-
nie upadłości (albo jego zawieszenie) „gdy przedsiębiorca złożył podanie o otwarcie
postępowania układowego”. W tym przypadku stosownie do ustalonych okoliczności,
wniosek o otwarcie postępowania układowego nie mógł wywołać skutków przewi-
dzianych w art. 5 § 3 Prawa upadłościowego z 1934 r., bo jeszcze przed złożeniem
tego wniosku, upłynął przewidziany w art. 5 § 1 Prawa upadłościowego termin (wła-
ściwy czas) do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
12
Z przedstawionych przyczyn orzeczono jak w sentencji.
========================================