Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 102/10
POSTANOWIENIE
Dnia 6 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie z powództwa „D.(...)” Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w
G.
przeciwko „J.(...)” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. oraz
Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Izby Celnej w R.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 6 października 2010 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 21 stycznia 2010 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżone postanowienie pozostawiając Sądowi Apelacyjnemu
orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 21 stycznia 2010 r. wydanym na rozprawie Sąd
Apelacyjny odrzucił apelację powódki „D.(...)” Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z
siedzibą w G. jako spóźnioną.
Na rozprawie w dniu 11 marca 2008 r. stawił się jako piastun organu powódki,
prezes zarządu „D.(...)” sp. z o.o. L. S. oraz P. O., który został przedstawiony Sądowi
2
Okręgowemu jako pracownik powódki i zostało złożone pisemne pełnomocnictwo dla tej
osoby podpisane przez biorącego udział w tym posiedzeniu prezesa. Oświadczenie
zainteresowanych, że P. O. jest pracownikiem powoda zostało wciągnięte do protokołu
tego posiedzenia. Skuteczność umocowania nie wzbudziła wtedy wątpliwości i dopiero
na następnej rozprawie pod nieobecność przedstawicieli strony powodowej, Sąd
zobowiązał powodową spółkę do „wskazania w terminie 7 dni okoliczności
uzasadniających ustanowienie pełnomocnictwa, określonych w art. 87 k.p.c., wobec P.
O.” pod rygorem niedopuszczenia go do występowania w charakterze pełnomocnika
powódki i uznania jego czynności za niebyłe.
Odpowiadając na to wezwanie prezes zarządu powódki uprawiony do działania w
jej imieniu w piśmie z dnia 8 maja 2009 r. poinformował Sąd, że stosunek
pełnomocnictwa udzielonego P. O. jest rezultatem istniejącego pomiędzy stronami
stosunku pracy (art. 87 § 2 k.p.c.) oraz, że taka informacja zastała wprost przekazana
Sądowi Okręgowemu podczas rozprawy, w której reprezentował spółkę ten pracownik i
została zaprotokołowana przez sąd. W toku dalszego postępowania przed sądem
pierwszej instancji powódkę zastępował jako pełnomocnik P. O., który w dniu 7 lipca
2009 r. złożył wniosek o doręczenie wyroku z dnia 30 czerwca 2009 r. wraz z
uzasadnieniem.
Pismem z dnia 27 lipca 2009 r. prezes powódki powiadomił Sąd Okręgowy, że
pełnomocnik P. O. zmarł w dniu 20 lipca 2009 r. i wskazał adres dla doręczeń, na który
w dniu 6 sierpnia 2009 r. został doręczony wyrok z uzasadnieniem. Apelacja powódki z
dnia 6 sierpnia 2009 r. wpłynęła do Sądu Okręgowego w dniu 11 sierpnia 2009 r.
Następnie Sąd Okręgowy zarządzeniem z dnia 18 września 2009 r., wezwał
powódkę do przedłożenia umowy potwierdzającej stosunek pracy pomiędzy D.(...) sp. z
o.o. a P. O. w terminie 7 dni pod rygorem skutków prawnych. W pisemnej odpowiedzi z
dnia 23 września 2009 r. prezes zarządu spółki wyjaśnił, że zatrudnienie P. O. w
niepełnym wymiarze godzin nastąpiło na podstawie ustnej umowy o pracę i strony
czyniły starania aby zawrzeć umowę w formie pisemnej, której projekt został
przygotowany przez pełnomocnika, lecz jego ciężka choroba i śmierć, nie pozwoliły na
podpisanie przez strony tej umowy.
W takim stanie rzeczy Sąd Apelacyjny ocenił, że P. O. nie mógł być
pełnomocnikiem powódki, gdyż powódka nie wykazała, iż był jej pracownikiem.
Powódka w zażaleniu na to postanowienie wniosła o jego uchylenie i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do dalszego prowadzenia i rozpoznania apelacji.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wezwanie do usunięcia braków, kierowane do samej strony powinno być
precyzyjne, tj. odpowiadać kumulatywnie trzem przesłankom: nie może być dwuznaczne
i wywołujące wątpliwość co do przedmiotu przeszkody, określać termin do jej usunięcia
oraz przedstawiać jednoznacznie sankcję na wypadek jego niewykonania (por. np.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2006 r., I CZ 8/06, OSP 2006, nr 12,
poz. 141 i z dnia 17 marca 2003 r., I PZ 158/02, OSNP wkładka 2003, nr 15, poz. 4).
Wezwanie z dnia 18 września 2009 r. nie odpowiadało tym wymaganiom. Jego
wykonanie zostało zagrożone niesprecyzowaną sankcją „skutków prawnych”.
Tymczasem strona niekorzystająca z fachowego pełnomocnika ma dokładnie zostać
poinformowana jaki konkretny dla niej skutek procesowy wywoła niewykonanie
wezwania. Już z tego względu zażalenie okazało się uzasadnione.
Pojęcie pełnomocnictwa ma dwojakie znaczenie; z jednej strony oznacza
pochodzące od strony umocowanie pełnomocnika do działania w jej imieniu; z drugiej
natomiast dokument obejmujący (potwierdzający) to umocowanie. Od udzielenia
pełnomocnictwa trzeba więc odróżnić jego wykazanie przed sądem, będące jednym z
warunków skuteczności pełnomocnictwa, a tym samym podejmowania czynności
procesowych w imieniu mocodawcy. Dokument pełnomocnictwa lub jego wierzytelny
odpis jest dowodem potwierdzającym przed sądem istnienie umocowania pełnomocnika
do działania w imieniu mocodawcy (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada
2003 r., III CZP 74/93, OSNC 2005, nr 1, poz. 6).
Kwestia, czy sam dokument pełnomocnictwa jest wystarczającym dowodem
potwierdzającym umocowanie pełnomocnika do działania w imieniu mocodawcy została
szerzej podjęta w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2006 r. III CZP 14/06
(OSNC 2006, nr 10, poz. 165). Wyjaśniono w niej, że w razie wątpliwości pełnomocnik
procesowy, aby wykazać swoje uprawnienie do działania w imieniu strony, ma dołączyć
pełnomocnictwo oraz dokument wykazujący umocowanie organu osoby prawnej
udzielającego pełnomocnictwa i może nim być uwierzytelniona przez pełnomocnika
kopia odpisu z właściwego rejestru (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9
stycznia 2009 r. I CSK 304/08 niepubl.). Wyrażona w literaturze wątpliwość, czy sam
pełnomocnik może uwierzytelnić odpis (kopię) takiego dokumentu straciła aktualność w
wyniku nowelizacji ustawą z dnia 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych ustaw (Dz. U. Nr 26, poz. 156) art. 89 § 1
k.p.c., która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2010 r.
4
Należyte umocowanie, jako organu powódki prezesa L. S. nie budziło wątpliwości
Sądów meriti. W sprawie wystąpił inny problem, czy pełnomocnikiem powódki mógł być
P. O., a ściślej, czy w należyty sposób został wykazany fakt pozostawania przez niego w
stosunku pracy; osobą, która może pełnić funkcję pełnomocnika spółki z o.o., jak wynika
bowiem wprost z unormowania zawartego w art. 87 § 2 k.p.c., może być jej pracownik.
W toku sprawy pełnomocnictwo może być udzielone ustnie na posiedzeniu sądu
przez oświadczenie złożone przez stronę i wciągnięte do protokołu (art. 89 § 2 k.p.c.).
Skoro w takim wypadku ustawodawca przewidział nawet uprawnienie strony do ustnego
udzielenia pełnomocnictwa, to argumenty natury systemowej i logicznej wskazują na to,
że jeżeli umocowanie i zatrudnienie potwierdził na posiedzeniu jawnym ustnie piastun
organu strony, uprawniony do zatrudniana pracowników, w obecności zainteresowanego
oświadczającego przed sądem, że jest pracownikiem i znalazło odzwierciedlenie w
zapisie protokołu rozprawy, to fakt zatrudnienia tego pracownika w rozumieniu art. 87 §
2 k.p.c., został wykazany.
Protokół rozprawy stanowi dokument urzędowy i ma moc dowodową takich
dokumentów (art. 244 k.p.c.). Jest on udokumentowaniem wszystkich istotnych dla
przebiegu postępowania i rozstrzygnięcia sprawy zdarzeń, zeznań, oświadczeń i
twierdzeń. W literaturze i w judykaturze nie budzi wątpliwości pogląd, że do zawarcia
umowy o pracę może dojść w sposób dorozumiany i niezachowanie formy pisemnej nie
powoduje jej nieważności (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2009 r.,
I PK 105/09, LEX nr 55862 i z dnia 2 października 2008 r., I OK 73/08, LEX nr 509025)
Zawarta w formie ustnej umowa o pracę nie jest nieważna. Złożone do protokołu
rozprawy oświadczenia pracodawcy i pracownika może stanowić potwierdzenie na
piśmie zawarcia ustnej umowy o pracę z pracownikiem (art. 29 § 2 k.p.).
Z tych względów, na podstawie art. 39816
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c.,
orzeczono jak w sentencji.