Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CNP 24/10
POSTANOWIENIE
Dnia 14 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Dończyk
w sprawie ze skargi M. J. o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 23 listopada 2009 r., sygn. akt V Cz (…), wydanego w sprawie
z wniosku M. J.
przy uczestnictwie Skarbu Państwa – Ministra Transportu, obecnie Ministra
Infrastruktury
o nadanie klauzuli wykonalności,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 14 października 2010 r.,
1) odrzuca skargę;
2) nie obciąża skarżącego kosztami postępowania ze skargi.
Uzasadnienie
M. J. wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
postanowienia Sądu Okręgowego w W. z dnia 23 listopada 2009 r., którym oddalono
zażalenie wnioskodawcy M. J. na postanowienie Sądu Rejonowego w W. odmawiające
nadania klauzuli wykonalności wyrokowi sądu administracyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Instytucja procesowa skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia jest ściśle powiązana z przepisami prawa materialnego o
odpowiedzialności cywilnej Państwa za szkodę wyrządzoną przez wydanie
2
prawomocnego orzeczenia, które przewidują konieczność uzyskania prejudykatu,
wydanego w odpowiednim postępowaniu, potwierdzającego, że orzeczenie sądowe,
które wyrządziło szkodę, zostało wydane z naruszeniem prawa.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w
niniejszej sprawie została wniesiona w dniu 30 grudnia 2009 r., a więc w
nieobowiązującym już stanie prawnym. Zgodnie bowiem z ustawą z dnia 22 lipca 2010 r.
o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 155, poz. 1037), która weszła w
życie z dniem 25 września 2005 r., zostały zmienione przepisy w zakresie skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, jak również –
powiązany z tą instytucją – przepis prawa materialnego o odpowiedzialności cywilnej
Państwa za szkodę spowodowaną wydaniem prawomocnego orzeczenia sądu (art. 4171
§ 2 k.c.). Według art. 4241
§ 1 k.p.c., w nowym brzmieniu, można żądać stwierdzenia
niezgodności z prawem jedynie prawomocnego wyroku kończącego postępowanie w
sprawie. W postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z art. 5192
§ 1 k.p.c., można żądać
stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy
sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie. Natomiast według art. 7674
§ 3 k.p.c. w sprawach egzekucyjnych skarga kasacyjna o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia nie przysługuje. Według znowelizowanego art. 4171
§ 2 k.c. jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia, jej
naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich
niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Nowelą dodano
również art. 4241b
k.p.c. zgodnie z którym w wypadku prawomocnych orzeczeń, od
których skarga nie przysługuje, odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez
wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez
uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi,
chyba że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych.
Uwzględniając powyższe regulacje uzyskanie prejudykatu stwierdzającego, że
prawomocne orzeczenie, które wyrządziło szkodę jest niezgodne z prawem, jest
warunkiem dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa tylko w przypadku tych
orzeczeń sądowych, co do których można wnieść skargę o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia, tj. wyroków, postanowień w postępowaniu
nieprocesowym orzekających co do istoty sprawy kończących postępowanie w sprawie
oraz innych orzeczeń w stosunku do których przepisy szczególne przewidują możliwość
3
wniesienia takiej skargi, np. w art. 11481
§ 3 k.p.c., czy art. 11511
§ 3 k.p.c. W przypadku
pozostałych prawomocnych orzeczeń – co których nie jest dopuszczalna skarga o
stwierdzenie ich niezgodności z prawem – nie jest konieczne uzyskanie takiego
prejudykatu jako warunku dochodzenia odpowiedzialności odszkodowawczej od Skarbu
Państwa.
Według znowelizowanych przepisów skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia sądu w przedmiocie klauzuli wykonalności jest co do zasady
niedopuszczalna, gdyż można ją wnieść tylko w przypadkach, gdy przepis szczególny wyraźnie
tak stanowi. Zgodnie bowiem z art. 7674
§ 3 k.p.c. w sprawach egzekucyjnych skarga o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie przysługuje. Wprawdzie
postępowanie klauzulowe jest postępowaniem specyficznym w tym sensie, że stanowi swego
rodzaju pomost pomiędzy postępowaniem rozpoznawczym i egzekucyjnym, to jednak przyjąć
należy, że jest objęte normą zawartą w art. 7674
§ 3 k.p.c. Wniosek ten wynika z
wykładni systemowej. Postępowanie klauzulowe jest zaliczone według systematyki
kodeksu postępowania cywilnego do postępowania egzekucyjnego. Art. 7674
§ 3
k.p.c. zawarty jest, podobnie jak przepisy o postępowaniu klauzulowym, w części trzeciej
kodeksu postępowania cywilnego, zatytułowanym „Postępowanie egzekucyjne”, w tytule
I zawierającym przepisy ogólne, w dziale I dotyczącym organów egzekucyjnych, ich
właściwości oraz postępowania w ogólności. Postępowania klauzulowego będzie więc
dotyczyła część przepisów tego działu, w szczególności dotyczącą wnoszenia środków
odwoławczych – zażalenia i skargi kasacyjnej (art. 7674
§ 1 i 2 k.p.c.) oraz obecnie
także skargi na stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Przekonuje o tym także treść przepisu szczególnego – art. 11511
§ 3 k.p.c., w którym
przewidziano możliwość wniesienia takiej skargi na postanowienie w przedmiocie
nadania klauzuli wykonalności orzeczeniu sądu zagranicznego. Przepis ten byłby
zbędny gdyby możliwość wniesienia takiego środka wynikała z przepisów ogólnych
dotyczących postanowień w przedmiocie klauzuli wykonalności.
Powołana na wstępie ustawa z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks
cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo upadłościowe i
naprawcze nie zawiera przepisów przejściowych dotyczących skarg o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń wniesionych przed dniem wejścia w
życie tej ustawy. W związku z powyższym ma zastosowanie generalna zasada
dotycząca działania nowych przepisów procesowych, a mianowicie, że należy je
stosować od chwili wejścia ich w życie. Zastosowanie wobec wniesionej skargi nowych
4
przepisów procesowych powoduje, że sytuacja skarżącego jest korzystniejsza, gdyż w
tym przypadku odpada konieczność uzyskania prejudykatu w celu dochodzenia od
Skarbu Państwa odszkodowania za niezgodne z prawem orzeczenie sądu.
Uwzględniając powyższe skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia podlegała, jako niedopuszczalna, odrzuceniu (art. 4248
§ 1
k.p.c.). O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art.
391 § 1 k.p.c., art. 39821
k.p.c. i art.42412
k.p.c. Zastosowanie art. 102 k.p.c. było
uzasadnione tym, że odrzucenie skargi było wyłącznie konsekwencją zmiany stanu
prawnego, jaki nastąpił już po wniesieniu skargi o stwierdzeniu niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia sądu.