II UK 107/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-04-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II UK 107/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Beata Gudowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Romualda Spyt
w sprawie z wniosku M. Z.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę rodzinną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 października 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 27 października 2009 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 28 lutego 2008 r. Sąd Okręgowy zmienił decyzję Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych i przyznał M. Z. prawo do renty rodzinnej po zmarłym
ojcu, z podjęciem jej wypłaty od dnia 1 września 2007 r. Ustalenia faktyczne
poczynione na podstawie opinii biegłych lekarzy wskazywały na istnienie u
wnioskodawcy całkowitej niezdolności do pracy od dnia 1 czerwca 2007 r. i jej
powstanie w czasie pobierania nauki.
Od tego wyroku organ rentowy wniósł w dniu 26 marca 2008 r. apelację, w
której – zaskarżając wyrok w części – wniósł o jego zmianę przez wskazanie, że
prawo do renty rodzinnej przysługuje wnioskodawcy tylko do dnia 31 maja 2009 r.
Skarżący, podkreślając swą aprobatę dla orzeczenia, podniósł, że według opinii
biegłych niezdolność wnioskodawcy do pracy ma charakter okresowy.
Jednocześnie po wniesieniu apelacji wyrok Sądu pierwszej instancji został na
wniosek organu rentowego z dnia 4 marca 2008 r. uzupełniony wyrokiem z dnia 31
marca 2008 r., w którym wskazano, że M. Z. przysługuje prawo do renty rodzinnej
czasowo, od dnia 1 września 2007 r. do dnia 31 maja 2009 r.
W dniu 7 kwietnia 2008 r. ZUS przesłał pismo, w którym określił swe
stanowisko w sprawie przez oświadczenie, że mimo uzupełnienia wyroku nie cofa
apelacji z dnia 26 marca 2008 r. W „uzupełnieniu jej zarzutów” powołał się na
wcześniejszy swój błąd co do spełnienia przez ubezpieczonego przesłanek
uzasadniających nabycie prawa do renty rodzinnej, przez wskazanie, że w trakcie
wykonywania wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 lutego 2008 r. uzupełnionego
wyrokiem z dnia 31 marca 2008 r. stwierdził, iż ustalona przez Sąd data powstania
całkowitej niezdolności ubezpieczonego do pracy w sierpniu 2007 r. przypada po
ukończeniu przez niego 25 roku życia (w dniu 30 marca 2007 r.). W związku z tym
podtrzymał wydaną wcześniej decyzję i wniósł o zmianę wyroku Sądu pierwszej
instancji przez oddalenie odwołania, zarzuciwszy niewłaściwe zastosowanie art. 68
ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: - Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze
zm.).
3
Wyrokiem z dnia 27 października 2009 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w sprawie Mariusza Z. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych o rentę rodzinną oddalił apelację ubezpieczonego i –
uwzględniając apelację organu rentowego – zmienił zaskarżony wyrok Sądu
Okręgowego z dnia 28 lutego 2008 r. i oddalił odwołanie.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku ubezpieczony zarzucił naruszenie
przepisów postępowania – art. 370 i 373 w związku z art. 367 § 1 k.p.c. przez
nieodrzucenie apelacji ZUS z dnia 26 marca 2008 r. jako niedopuszczalnej w
miejsce wniosku o uzupełnienie wyroku oraz art. 353 oraz 369 § 1 k.p.c. w związku
z art. 370 i 371 k.p.c. oraz art. 368 § 1 pkt 1 i art. 363 § 1 i 3 k.p.c. przez
rozpoznanie apelacji w zakresie, w którym objęty nią wyrok był już prawomocny.
Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania w celu orzeczenia o odrzuceniu apelacji organu rentowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, czyli w takim
zakresie, w jakim nastąpiło zaskarżenie wyroku sądu pierwszej instancji, gdy
dochodzi do częściowego zaskarżenia orzeczenia, sąd drugiej instancji kontroluje
orzeczenie sądu pierwszej instancji i postępowanie przed nim jedynie w takiej
części, w jakiej doszło do zaskarżenia. W pozostałym zakresie orzeczenie staje
się prawomocne (art. 363 § 1 i 3 k.p.c.), chyba że objęte zostało apelacją
wniesioną przez inny podmiot (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
10 kwietnia 2001 r., I CZ 21/01, niepubl.) albo zachodzą wyjątki przewidziane
ustawą (art. 378 § 2 w związku z art. 363 § 3 k.p.c.). Zgodnie z zasadą
skargowości, o zakresie orzekania sądu w postępowaniu apelacyjnym decydują
strony, wskazany więc w apelacji zakres zaskarżenia ma kluczowe znaczenie dla
oznaczenia granic kognicji sądu drugiej instancji (art. 368 § 1 pkt 1 i art. 378
k.p.c.). Podkreśla się, że obowiązek rozpoznania sprawy w granicach apelacji
oznacza bezwzględny zakaz wykraczania przez sąd drugiej instancji poza te
granice (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2003 r., III CKN
392/01, nie publ.).
4
Skutki zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji wywołuje apelacja, czyli
środek odwoławczy zawarty w piśmie procesowym spełniającym wszystkie
wymagania przewidziane w art. 386 § 1 k.p.c., wniesiony w terminie określonym w
art. 369 k.p.c. Takie skutki mogło wywołać wyłącznie pismo organu rentowego
zawierające apelację, złożone w ostatnim dniu terminu ustawowego terminu; nie
mogły ich wywołać późniejsza pisma, wnoszone „w celu uzupełnienia apelacji” poza
jej pierwotny zakres, ani wniosek o uzupełnienie wyroku (art. 353 k.p.c.), czyli
pisma, którym – nawet w drodze wyznaczonej w art. 130 § 1 in fine k.p.c. – nie
można przypisać cech apelacji. W tej sytuacji Sąd Apelacyjny orzekając
reformatoryjnie zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 października 2009 r.,
obejmującym wyłącznie wyrok Sądu Okręgowego z dnia 28 lutego 2008 r.,
wykroczył poza granice i wnioski apelacji.
W judykaturze dominuje zasługujący na aprobatę pogląd, że orzekanie
przez sąd drugiej instancji w zakresie, w którym wyrok sądu pierwszej instancji
pod względem przedmiotowym lub podmiotowym nie został zaskarżony i stał się
prawomocny, wywołuje taki skutek, jaki występuje przy orzekaniu w sprawie
prawomocnie osądzonej (art. 379 § 3 k.p.c.), tj. powoduje nieważność
postępowania apelacyjnego (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego
2003 r., I PK 67/02, OSNP 2004, nr 14, poz. 240 i z dnia 6 sierpnia 1936 r., C II
669/36, Zb. Orz. 1937, poz. 73 i z dnia 18 marca 1938 r., C II 2649/37, Zb. Orz
1939, poz. 119 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004, III PK 7/04,
OSNP 2005, nr 2, poz. 21).
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji (art. 39815
§ 1
k.p.c.).
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Beata Gudowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Romualda Spyt
w sprawie z wniosku M. Z.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę rodzinną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 października 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 27 października 2009 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 28 lutego 2008 r. Sąd Okręgowy zmienił decyzję Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych i przyznał M. Z. prawo do renty rodzinnej po zmarłym
ojcu, z podjęciem jej wypłaty od dnia 1 września 2007 r. Ustalenia faktyczne
poczynione na podstawie opinii biegłych lekarzy wskazywały na istnienie u
wnioskodawcy całkowitej niezdolności do pracy od dnia 1 czerwca 2007 r. i jej
powstanie w czasie pobierania nauki.
Od tego wyroku organ rentowy wniósł w dniu 26 marca 2008 r. apelację, w
której – zaskarżając wyrok w części – wniósł o jego zmianę przez wskazanie, że
prawo do renty rodzinnej przysługuje wnioskodawcy tylko do dnia 31 maja 2009 r.
Skarżący, podkreślając swą aprobatę dla orzeczenia, podniósł, że według opinii
biegłych niezdolność wnioskodawcy do pracy ma charakter okresowy.
Jednocześnie po wniesieniu apelacji wyrok Sądu pierwszej instancji został na
wniosek organu rentowego z dnia 4 marca 2008 r. uzupełniony wyrokiem z dnia 31
marca 2008 r., w którym wskazano, że M. Z. przysługuje prawo do renty rodzinnej
czasowo, od dnia 1 września 2007 r. do dnia 31 maja 2009 r.
W dniu 7 kwietnia 2008 r. ZUS przesłał pismo, w którym określił swe
stanowisko w sprawie przez oświadczenie, że mimo uzupełnienia wyroku nie cofa
apelacji z dnia 26 marca 2008 r. W „uzupełnieniu jej zarzutów” powołał się na
wcześniejszy swój błąd co do spełnienia przez ubezpieczonego przesłanek
uzasadniających nabycie prawa do renty rodzinnej, przez wskazanie, że w trakcie
wykonywania wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 lutego 2008 r. uzupełnionego
wyrokiem z dnia 31 marca 2008 r. stwierdził, iż ustalona przez Sąd data powstania
całkowitej niezdolności ubezpieczonego do pracy w sierpniu 2007 r. przypada po
ukończeniu przez niego 25 roku życia (w dniu 30 marca 2007 r.). W związku z tym
podtrzymał wydaną wcześniej decyzję i wniósł o zmianę wyroku Sądu pierwszej
instancji przez oddalenie odwołania, zarzuciwszy niewłaściwe zastosowanie art. 68
ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: - Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze
zm.).
3
Wyrokiem z dnia 27 października 2009 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w sprawie Mariusza Z. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych o rentę rodzinną oddalił apelację ubezpieczonego i –
uwzględniając apelację organu rentowego – zmienił zaskarżony wyrok Sądu
Okręgowego z dnia 28 lutego 2008 r. i oddalił odwołanie.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku ubezpieczony zarzucił naruszenie
przepisów postępowania – art. 370 i 373 w związku z art. 367 § 1 k.p.c. przez
nieodrzucenie apelacji ZUS z dnia 26 marca 2008 r. jako niedopuszczalnej w
miejsce wniosku o uzupełnienie wyroku oraz art. 353 oraz 369 § 1 k.p.c. w związku
z art. 370 i 371 k.p.c. oraz art. 368 § 1 pkt 1 i art. 363 § 1 i 3 k.p.c. przez
rozpoznanie apelacji w zakresie, w którym objęty nią wyrok był już prawomocny.
Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania w celu orzeczenia o odrzuceniu apelacji organu rentowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, czyli w takim
zakresie, w jakim nastąpiło zaskarżenie wyroku sądu pierwszej instancji, gdy
dochodzi do częściowego zaskarżenia orzeczenia, sąd drugiej instancji kontroluje
orzeczenie sądu pierwszej instancji i postępowanie przed nim jedynie w takiej
części, w jakiej doszło do zaskarżenia. W pozostałym zakresie orzeczenie staje
się prawomocne (art. 363 § 1 i 3 k.p.c.), chyba że objęte zostało apelacją
wniesioną przez inny podmiot (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
10 kwietnia 2001 r., I CZ 21/01, niepubl.) albo zachodzą wyjątki przewidziane
ustawą (art. 378 § 2 w związku z art. 363 § 3 k.p.c.). Zgodnie z zasadą
skargowości, o zakresie orzekania sądu w postępowaniu apelacyjnym decydują
strony, wskazany więc w apelacji zakres zaskarżenia ma kluczowe znaczenie dla
oznaczenia granic kognicji sądu drugiej instancji (art. 368 § 1 pkt 1 i art. 378
k.p.c.). Podkreśla się, że obowiązek rozpoznania sprawy w granicach apelacji
oznacza bezwzględny zakaz wykraczania przez sąd drugiej instancji poza te
granice (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2003 r., III CKN
392/01, nie publ.).
4
Skutki zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji wywołuje apelacja, czyli
środek odwoławczy zawarty w piśmie procesowym spełniającym wszystkie
wymagania przewidziane w art. 386 § 1 k.p.c., wniesiony w terminie określonym w
art. 369 k.p.c. Takie skutki mogło wywołać wyłącznie pismo organu rentowego
zawierające apelację, złożone w ostatnim dniu terminu ustawowego terminu; nie
mogły ich wywołać późniejsza pisma, wnoszone „w celu uzupełnienia apelacji” poza
jej pierwotny zakres, ani wniosek o uzupełnienie wyroku (art. 353 k.p.c.), czyli
pisma, którym – nawet w drodze wyznaczonej w art. 130 § 1 in fine k.p.c. – nie
można przypisać cech apelacji. W tej sytuacji Sąd Apelacyjny orzekając
reformatoryjnie zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 października 2009 r.,
obejmującym wyłącznie wyrok Sądu Okręgowego z dnia 28 lutego 2008 r.,
wykroczył poza granice i wnioski apelacji.
W judykaturze dominuje zasługujący na aprobatę pogląd, że orzekanie
przez sąd drugiej instancji w zakresie, w którym wyrok sądu pierwszej instancji
pod względem przedmiotowym lub podmiotowym nie został zaskarżony i stał się
prawomocny, wywołuje taki skutek, jaki występuje przy orzekaniu w sprawie
prawomocnie osądzonej (art. 379 § 3 k.p.c.), tj. powoduje nieważność
postępowania apelacyjnego (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego
2003 r., I PK 67/02, OSNP 2004, nr 14, poz. 240 i z dnia 6 sierpnia 1936 r., C II
669/36, Zb. Orz. 1937, poz. 73 i z dnia 18 marca 1938 r., C II 2649/37, Zb. Orz
1939, poz. 119 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004, III PK 7/04,
OSNP 2005, nr 2, poz. 21).
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji (art. 39815
§ 1
k.p.c.).