Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CNP 16/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie ze skargi Barbary S. o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 17 września 2009 r., wydanego w sprawie
z wniosku Barbary S.
przy uczestnictwie Spółdzielni Mieszkaniowo-Budowlanej i in. , o zobowiązanie
Spółdzielni do udostępnienia dokumentów,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 3 grudnia 2010 r.,
oddala skargę i odstępuje od obciążenia skarżącej kosztami
postępowania skargowego.
Uzasadnienie
2
Barbara S. w dniu 11 grudnia 2008 r. wystąpiła z wnioskiem o udostępnienie
jej przez Spółdzielnię Mieszkaniowo-Budowlaną I. umów zawartych z inwestorem
zastępczym i generalnym wykonawcą dotyczących zadania inwestycyjnego
realizowanego na terenie D. – róg F. , po otrzymaniu w dniu 5 grudnia 2008 r.
pisemnej odmowy Spółdzielni przekazania jej kopii tych umów, z powołaniem się na
zawarte w nich klauzule poufności.
Inwestor zastępczy B. P.U.I. zarzucił, że do umowy wprowadzono klauzulę
poufności ze względu na to, iż Spółdzielnia wynegocjowała niższe od
funkcjonującego na rynku wynagrodzenie. Podniósł ponadto, że umowa została
zawarta według wzoru załączonego do materiałów przetargowych.
Generalny wykonawca U. S.A. wnosząc o oddalenie wniosku podniosła, że
umowa została zawarta według zasad zawartych w Specyfikacji Warunków
Zamówienia (SWZ).
Postanowieniem z dnia 9 marca 2009 r. Sąd Rejonowy wniosek oddalił.
Ustalił, że Spółdzielnia z P.U.I. B. Kompleksowe Usługi Inwestycyjne zawarła
umowę, którą temu przedsiębiorcy powierzono funkcję inwestora zastępczego
przedmiotowej inwestycji, natomiast z U. S.A. zawarła umowę o powierzeniu
funkcji generalnego wykonawcy tych robót budowlanych. Strony zobowiązały się do
zachowania w tajemnicy wszelkich informacji uzyskanych w związku z realizacją
spornych umów (tajemnica handlowa).
Sąd Rejonowy podniósł, że z unormowania zawartego w art. 18 § 2 pkt 3
ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (jedn. tekst: Dz.U.
z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm., dalej: „pr. sp.”) wynika, że członek ma prawo
otrzymania odpisu umowy zawieranej przez spółdzielnię z osobami trzecimi,
niemniej może ona odmówić wglądu do takiej umowy jeżeli naruszałoby to prawa
tych osób lub istnieje uzasadniona obawa, że członek wykorzysta pozyskane
informacje w celach sprzecznych z interesem spółdzielni, wyrządzając przez to
Spółdzielni znaczną szkodę (art. 18 § 3 prawa spółdzielczego). Przyjął, że wobec
poufności przedmiotowych umów wniosek nie był uzasadniony.
3
Apelację wnioskodawczyni Sąd Okręgowy oddalił postanowieniem z dnia 17
września 2009 r. wskazując, że Sąd pierwszej instancji zastosował w sposób
prawidłowy art. 18 § 3 pr. sp. Podkreślił, że udostępnienie przez spółdzielnię
członkowi umów zawartych z osobami trzecimi, w których znajdują się zapisy
dotyczące tajemnicy handlowej, stanowiłoby naruszenie prawa kontrahenta do
zachowania treści umowy w tajemnicy.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 44 i 46 § 4 w zw. z art. 58 pr. sp.
stwierdził, że stosownie do unormowań zawartych w tych przepisach radzie
spółdzielni przysługują kompetencje jako całości, a nie jej poszczególnym
członkom. Wprawdzie członkowie zarządu i rady odpowiadają wobec spółdzielni za
szkodę wyrządzoną działaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu,
niemniej art. 58 pr. sp. nie wskazuje na kompetencje członka rady do
samodzielnego realizowania zadań powierzonych temu organowi. Organ kolegialny
podejmuje działania na podstawie uchwał, a nie indywidualnych decyzji jego
członków.
Wnioskodawczyni Barbara S. zaskarżyła skargą o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocne postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 17 września 2009
r., zarzucając naruszenie art. 18 § 3 pr. sp. przez błędną wykładnię skutkującą
przyjęciem, że przepis ten w oparciu o normę zawartą w art. 1 ust. 7 ustawy z dnia
15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (jedn. tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr
119, poz. 1116 ze zm., dalej: „u. sp. m.”.) ma zastosowanie w sprawie, bowiem
uzupełnia nieuregulowaną art. 81
ust. 1 tej ustawy materię obejmującą ograniczenie
dostępu członków spółdzielni mieszkaniowych do umów z osobami trzecimi
zawartych przez spółdzielnię mieszkaniową, oraz art. 81
u. sp. m. przez błędną jego
wykładnię uznającą, że nie ma on zastosowania w sprawie, bowiem nie reguluje
ograniczeń dostępu członków spółdzielni mieszkaniowych do umów z osobami
trzecimi zawartymi przez spółdzielnię mieszkaniową.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W dniu 25 września 2010 r. weszła w życie ustawa z dnia 22 lipca 2010 r.
o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
4
oraz ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. 2010 r. Nr 155, poz. 1037).
Nie zawiera ona przepisów przejściowych i z tego względu zgodnie z ogólnie
obowiązującymi zasadami prawa międzyczasowego jej przepisy procesowe należy
stosować od dnia jej wejścia w życie (zasada bezpośredniego działania ustawy
nowej). Według obecnego stanu prawnego można żądać stwierdzenia
niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji, lub
postanowienia merytorycznego wydanego w postępowaniu nieprocesowym
kończących postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została
wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie była i nie jest możliwa. Skarga
została przyjęta do rozpoznania w dniu 28 września 2010 r. a więc już na gruncie
obecnie obowiązującego stanu prawnego.
Zasadą jest, że prawomocność, tworzy nowy stan prawny pomiędzy
stronami albo erga omnes, jak też sanuje wszelkie ewentualne naruszenia prawa,
którymi orzeczenie może być dotknięte. Dlatego, przy wykładni zawartego w art.
4241
§ 1 k.p.c. pojęcia „niezgodności z prawem” należy uwzględnić istotę i sens
odpowiedzialności państwa przewidzianej w art. 4171
§ 2 k.c. w zw. z art. 77
Konstytucji oraz naturę władzy sądowniczej. Swoboda ocen sędziego wynika nie
tylko z jej istoty, ale często z pojęć niedookreślonych, czy klauzul generalnych.
W związku z tym, w teorii prawa trafnie przyjmuje się istnienie tzw. luzu
decyzyjnego, który oznacza możliwość wyboru przez sędziego jednego
z możliwych rozwiązań.
Poza tym, treść orzeczenia zależy od wyników wykładni, które mogą być
różne w zależności od jej przedmiotu i stosowanych technik. W związku
z otwartością semantyczną języka, w tym także języka prawnego mogą mieć
miejsce różne, poprawne z punktu widzenia metod interpretacje. Z tych przyczyn
tezę o istnieniu jedynego trafnego orzeczenia należy odrzucić. Dlatego też należy
uznać, że różnej treści orzeczenia wydane w podobnej sprawie mogą być „zgodne
z prawem” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1991 r., III ARN
32/91, PUG 1992, nr 2-3, poz. 4).
5
Z tych wszystkich względów definicja bezprawności dotycząca art. 4241
§ 1
k.p.c. jest odmienna od tego ogólnego pojęcia funkcjonującego na gruncie prawa
materialnego i procesowego. Prawomocne orzeczenie jest w tym znaczeniu
niezgodne z prawem, gdy jest sprzeczne z niepodlegającymi różnej wykładni
przepisami i z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć (por. np. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 35, z dnia
31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSNC 2007, nr 1, poz. 17, z dnia 14 grudnia
2006 r., I BP 13/06, M. Pr. 2007, nr 5, poz. 253).
Artykuł 81
u.s.m. został wprowadzony do systemu prawnego ustawą z dnia
14 czerwca 2007 r., o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz
o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 125, poz. 873 ze zm.) i w literaturze
trafnie podniesiono, że budzi wątpliwości, gdyż nie jest sformułowany w sposób
poprawny, precyzyjny i jasny. Modyfikuje on reguły określone w art. 18 § 2 pkt 3
pr. sp., który uprawnia członka spółdzielni do zaznajamiania się między innymi
z umowami zawieranymi przez spółdzielnię z osobami trzecimi „z zastrzeżeniem
art. 81
u.s.m.” Takie ujęcie pozwala przyjąć, że członkom spółdzielni
mieszkaniowych przysługuje uprawnienie dalej idące, tj. otrzymywania ich kopii.
Z treści art. 81
u.s.m. nie wynika wprost jego relacja do art. 18 § 3 pr. sp.
W literaturze – co trafnie zwrócił uwagę Sąd pierwszej instancji – dominuje pogląd,
że ponieważ przyznanie członkom prawa do otrzymywania wszelkich umów
zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi może w niektórych wypadkach
naruszać prawa tych kontrahentów spółdzielni, i dotyczy to także spółdzielczości
mieszkaniowej, to i do tych członków stosuje się art. 18 § 3 pr. sp.
Ustawodawca wprawdzie w omawianym przepisie ustawy o spółdzielniach
mieszkaniowych nie zawarł żadnych ograniczeń udostępniania dokumentów
członkom, niemniej regulację tę wprowadził do Prawa spółdzielczego przez
zamieszczenie wskazanego wyżej zastrzeżenia w art. 18 § 2, pkt 3 pr. sp. Z ujęcia
paragrafu trzeciego art. 18 pr. sp. wynika z kolei, że stosuje się on do całego
unormowania zawartego w art. 18 § 2 ust 3. pr. sp. a więc także zastrzeżenia
dotyczącego członków spółdzielni mieszkaniowych.
6
Ze wskazanych względów, nie wdając się w ocenę, która z interpretacji art.
81
u.s.m. i art. 18 § 3 pr. sp. (skarżącej, czy też Sądów meriti) bardziej odpowiada
sztuce stosowania prawa nie można było uznać, że zaskarżone orzeczenie jest
bezprawne w wyżej zasygnalizowanym znaczeniu.
Przedmiotem rozpoznawanej sprawy jest legalność zaskarżonego
orzeczenia, a zatem dla oceny czy zaskarżone orzeczenie jest niezgodne
z prawem decyduje stan z chwili wydawania tego orzeczenia. Dla wyniku
rozpoznania skargi nie mają żadnego znaczenia okoliczności, które nastąpiły po
wydaniu zaskarżonego orzeczenia. Tymczasem skarżąca oparła po części skargę
na fakcie późniejszym, tj. na odwołaniu jej w dniu 3 października 2009 r. z funkcji
członka rady nadzorczej Spółdzielni i z tym faktem wiązała wystąpienie szkody.
Z tych względów Sąd Najwyższy skargę oddalił (art. 42411
§ 1 k.p.c.).
md