Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 41/10
POSTANOWIENIE
Dnia 26 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z wniosku K. Z.
przeciwko Zakładowi Emerytalno-Rentowemu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i
Administracji w Warszawie
o wysokość emerytury policyjnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 stycznia 2011 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 17 września 2010 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny postanowieniem z 17 września 2010 r. odrzucił skargę kasacyjną
wnioskodawcy K. Z. ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia, którą po
zweryfikowaniu ustalił na kwotę 9.783,84 zł (art. 3982
§ 1 k.p.c.), jako roczną
różnicę emerytury pobieranej i żądanej. Emerytura wnioskodawcy liczona jest od
podstawy wymiaru 4.117,70 zł i przy współczynniku 60,20 % (na który składa się
45,20 % za staż i 15 % zwiększenia wobec inwalidztwa pozostającego w związku
ze służbą) wynosi 2.478,90 zł. Wnioskodawca żądał ujęcia w stażu okresu pracy w
gospodarstwie rolnym rodziców oraz własnym i w konsekwencji zwiększenia
2
współczynnika stażowego do 71,42 %, jednak wraz ze zwiększeniem za
inwalidztwo kwota emerytury nie może przekroczyć 80 % podstawy wymiaru, czyli
kwoty 3.294,22 zł (art. 15 i art. 18 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy). Różnica miesięczna wynosi 815,32 zł (3.294,22 zł -
2.478,90 zł) a wartość przedmiotu zaskarżenia 9.783,84 zł (815,32 zł x 12) - art. 22
k.p.c. Sąd Apelacyjny nie uznał za uprawnione stanowiska wnioskodawcy, iżby
wartość przedmiotu zaskarżenia ustalić bez uwzględnienia podwyższenia
emerytury o 15 % podstawy jej wymiaru za inwalidztwo w związku ze służbą, gdyż
jest to integralna część emerytury.
W zażaleniu wnioskodawca zarzucił, że spór nie dotyczył podwyższenia emerytury
uregulowanego w art. 15 ust. 4 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy, czyli podwyższenia jej o 15 % podstawy wymiaru i
nie tej części emerytury dotyczy skarga kasacyjna. Aktualna emerytura jest
ustalana współczynnikiem 45,20 %, natomiast współczynnik, który uwzględniałby
dodatkowo do wysługi lata pracy we własnym gospodarstwie rolnym i w
gospodarstwie rolnym rodziców wyniósłby 71,42 %. Spór dotyczy tylko różnicy
między procentową podstawą świadczenia otrzymywanego i hipotetyczną
procentową wartością podstawy świadczenia bez podwyższenia za inwalidztwo w
związku ze służą. Wówczas miesięczna różnica wynosi 1.079,68 zł (podstawa
4.117,78 zł x 71,42 % - podstawa 4.117,78 zł x 45,20 %) i wartość przedmiotu
zaskarżenia wynosi 12.956,16 zł (1.079,68 zł x 12).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie ujawnia specyfikę spraw z zakresu ubezpieczenia (zabezpieczenia)
emerytalnego, która co do wartości przedmiotu sporu i w konsekwencji zaskarżenia
jest odmienna od sporów w typowych sprawach cywilnych.
W zwykłej sprawie cywilnej to powód decyduje o wysokości żądania i wartości
przedmiotu sporu (art. 187 § 1 k.p.c.). Jego dyspozycja w tym zakres jest wiążąca.
Inaczej jest w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, która nie są
sprawami z „zakresu prawa cywilnego", choć do ich rozpoznania w sądzie
powszechnym stosuje się przepisy postępowania cywilnego (art. 1 i 2 k.p.c.).
Na gruncie tych spraw to właśnie prawo materialne (ustawa) decyduje, co może
stanowić przedmiot sprawy sądowej. Wyraża się to między innymi w tym, że ustawy
3
emerytalne szczegółowo określają algorytmy ustalania świadczeń emerytalnych, na
które z reguły składają się określone elementy (podstawa wymiaru, kwota bazowa,
staż pracy lub inne okresy oraz zwiększenia).
Precyzyjnie o składnikach i sposobie ustalenia wysokości emerytury
funkcjonariusza decyduje ustawa z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy. Emerytura składa się z podstawy i określonych wzrostów
stażowych. Emeryturę podwyższa się o 15 % podstawy wymiaru emerytowi,
którego inwalidztwo pozostaje w związku ze służą (art. 15). W przypadku
zwiększenia z tego tytułu emerytura nie może przekroczyć 80 % podstawy jej
wymiaru (art. 18).
Organ rentowy załatwia sprawy ubezpieczonych, co nie znaczy, że jego decyzje
w tych sprawach mogą dotyczyć tylko faktów, tj. tego czy ubezpieczony pracował w
gospodarstwie rolnych własnym lub rodziców. Taki fakt ma znaczenie tylko dla
stosowania prawa i organ rentowy wydając decyzję rozstrzyga o prawie w zakresie
podstawy materialnej określonej w ustawie. To z kolei wyznacza przedmiot sprawy
sądowej. W tej sprawie nie było kwestionowane prawo do emerytury lecz tylko
żądanie jej zwiększenia za tzw. okresy rolne. W nich skarżący upatrywał różnicę
procentową odnoszoną do podstawy świadczenia i tylko w tym zakresie chciał
zamknąć ustalenie wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia).
Stanowisko skarżącego nie jest uprawnione, gdyż skoro zarzuca
nieuwzględnienie w stażu emerytalnym danego okresu, to przedmiot sprawy może
koncentrować się na tym okresie, jednak nie uprawnia to stwierdzenia, że ten
sporny wycinek składowy emerytury ma decydować o wartości przedmiotu
zaskarżenia.
W orzecznictwie wielokrotnie już powiedziano, że w sprawie, w której skarżący
kwestionuje wysokość świadczenia emerytalnego ze względu na pominięcie
określonego składnika, wartość przedmiotu zaskarżenia (sporu) wyznacza różnica
pomiędzy roczną wysokością świadczenia otrzymywanego (niespornego) i
żądanego.
Zwiększenie emerytury za inwalidztwo przysługuje funkcjonariuszowi z mocy
ustawy i gdyby pozwany przy ustalaniu wysokości emerytury miał je pominąć, to
wydałby wadliwą decyzję. Nie pozwala na to ustawowy algorytm ustalania
4
wysokości emerytury (art. 15 ust. 4 ustawy). Kreowanie więc wartości przedmiotu
zaskarżenia tylko w granicach zwiększenia stażu emerytalnego jest nieuprawnione,
gdyż organ rentowy w jednej decyzji ma rozstrzygnąć o całości świadczenia. Nie
można więc redukować przedmiotu sporu do poszczególnych elementów
świadczenia bez uwzględnienia całości. O wartości przedmiotu zaskarżenia nie
mogła zatem decydować tylko różnica między procentową podstawą świadczenia
otrzymywanego a hipotetyczną procentową podstawą świadczenia bez
podwyższenia z tytułu inwalidztwa w służbie. Ustawa nie pozwala na wyłączenie
przy ustalaniu wysokości emerytury podwyższenia z tytułu inwalidztwa, gdyż jest
ono obligatoryjne i liczone jest od podstawy wymiar emerytury. To, że sam spór nie
dotyczył podwyższenia emerytury o 15 % za inwalidztwo nie oznacza wyłączenia
tej wartości z obliczenia wysokości świadczenia, gdyż wówczas (niezasadnie)
należałoby wyłączyć również niesporne okresy służby.
Kwota emerytury ze zwiększeniem za inwalidztwo nie może przekroczyć 80 %
podstawy wymiaru emerytury (art. 18 ust. 1). Skoro maksymalne świadczenie to
kwota 3.294,22 zł (podstawa 4.117,78 x 80 %) i skarżący otrzymywał 2.478,90 zł
emerytury (podstawa 4.117,78 x 60,20%), to wartość zaskarżenia nie mogła być
wyższa niż 10.000 zł, gdyż wynosiła 9.783,04 zł (3.294,22 zł - 2.478,90 = 815,32 x
12).
Wartość przedmiotu zaskarżenia wyznacza więc różnica pomiędzy emeryturą
przysługującą i żądaną, która jest niższa niż kwota warunkująca dopuszczalność
skargi kasacyjnej (art. 3982
§ 1 k.p.c.).
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39814
k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.