Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 196/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Józef Iwulski
w sprawie z powództwa W. W.
przeciwko F. S.A.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 lutego 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 25 lutego 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy– Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 30
października 2009 r. oddalił powództwo W. W. przeciwko F. SA o przywrócenie od
pracy.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód był zatrudniony u pozwanego od 20
lutego 2006 r., od 23 listopada 2006 r. na czas nieokreślony na stanowisku
brygadzisty w dziale montażu pralek w pełnym wymiarze czasu pracy. Umowa o
pracę z powodem została rozwiązana bez wypowiedzenia z winy pracownika w
trybie art. 52 § 1 k.p.
U pozwanego działają trzy organizacje związkowe: NSZZ „Solidarność", ZZ
„Metalowcy" oraz WZZ „Sierpień 80". WZZ „Sierpień 80" nie zalicza się do
reprezentatywnych zakładowych organizacji związkowych działających u
pozwanego w rozumieniu przepisu 24125a
k.p.
Powód był wiceprzewodniczącym Komisji Zakładowej Wolnego Związku
Zawodowego „Sierpień 80". Powód nie był chroniony z tytułu wykonywanej funkcji
związkowej, ochrona związkowa przysługiwała tylko T. R. jako przewodniczącemu
zakładowej organizacji związkowej.
U strony pozwanej w spornym okresie obowiązywał i nadal obowiązuje
regulamin pracy, zgodnie z którym, jak to wynika z art. 6 ust. 1, pracownicy są
obowiązani do przestrzegania dyscypliny pracy, w tym punktualnego przychodzenia
do pracy, przy czym wcześniejsze opuszczanie stanowiska pracy bez uprzedniego
zezwolenia bezpośredniego przełożonego jest niedopuszczalne. Stosownie do art.
17 regulaminu pracy zebrania i narady o charakterze społecznym, których
organizatorem są organizacje społeczne, mogą mieć miejsce w zakładzie pracy
tylko poza godzinami pracy. Jeśli stosowana jest praca wielozmianowa, zebrania i
narady powinny być tak organizowane, aby związane z nimi straty czasu pracy
ograniczały się do niezbędnych rozmiarów. Zarządy działających u pozwanej Spółki
organizacji związkowych – NSZZ „Solidarność” i ZZ „Metalowcy” - w razie potrzeby
wykonywania przez pracowników obowiązków związkowych w czasie pracy
zwracają się na piśmie do zarządu pozwanej przynajmniej tydzień wcześniej o
wyrażenie zgody na oddelegowanie pracownika do czynności związkowych. Nie
3
było takiego przypadku, aby pracodawca odmówił takiej zgody. Doraźne
oddelegowanie pracownika na godzinę, dwie lub trzy jest uzgadniane z
bezpośrednim przełożonym pracownika. Współpraca w tym zakresie układa się
dobrze.
Zarząd pozwanej otrzymał od organizacji związkowej WZZ „Sierpień 80"
pismo informujące, że w dniach 26 - 28 czerwca 2008 r. w godzinach od 600
do 2400
zostanie przeprowadzone referendum strajkowe, pismo nie zawierało wniosku o
wyrażenie zgody na oddelegowanie pracowników do wykonywania czynności
związkowych. Przewodniczący WZZ „Sierpień 80" uważał, że poinformowanie
przełożonego o terminie referendum oznacza wyrażenie zgody.
Brygadzista T. R., przewodniczący organizacji związkowej działającej u
pozwanego WZZ „Sierpień 80", poinformował ustnie dzień wcześniej przed
referendum kierownika zmiany A. W., iż w dniach 26 czerwca 2008 r. 8-osobowa
grupa pracowników jego działu będzie oddelegowana do wykonywania w czasie
pracy prac związkowych. A. W. nie wyraził na to zgody i odesłał T. R., aby uzgodnił
tę sprawę z menadżerem M. O. lub dyrektorem P. S. Przewodniczący nie
skontaktował się ze wskazanymi osobami w celu uzyskania zgody na zwolnienie
pracowników w dniu 26 czerwca 2008 r., w tym powoda, celem wzięcia udziału w
referendum. Powód nie uzyskał zgody na opuszczenie stanowiska pracy w tym
dniu, ani od kierownika zmiany A. W., ani od dyrektora P. S.
Powód pełnił funkcję brygadzisty, pracował w trzyzmianowym systemie czasu
pracy. W dniu 26 czerwca 2008 r. powód winien świadczyć pracę na drugiej
zmianie w godzinach 1400
– 2200
. W tym dniu powinien stawić się do pracy na
stanowisku pracy o godzinie 1400
, a uczynił to dopiero po godzinie 1815
i opuścił
zakład o godzinie 2212
. Powód nie usprawiedliwił ponad czterogodzinnej
nieobecności na stanowisku pracy w dniu 26 czerwca 2008 r. bezpośredniemu
przełożonemu A. W.
Przewodniczący WZZ „Sierpień 80" T. R. dwa tygodnie później po 26 czerwca
2008 r. przedłożył kierownikowi zmiany A. W. pismo, z którego wynikało, że zwolnił
powoda z obowiązku świadczenia pracy w dniu 26 czerwca 2008 r., do czego nie
miał uprawnień.
4
Stanowiska pracy opuściło w dniu 26 czerwca 2008 r. 8 pracowników
zatrudnionych w dziale montażu pralek (w tym powód), co spowodowało
dezorganizację pracy w dziale i brak nadzoru nad pracownikami oraz zakłócenia
produkcji. Przy taśmie produkcyjnej nie było ani jednego brygadzisty – trzech
brygadzistów brało udział w referendum a dwóch było długotrwale niezdolnych do
pracy.
Pozwany pismem z dnia 9 lipca 2008 r. skierowanym do WZZ „Sierpień 80",
doręczonym związkom w tym samym dniu, zawiadomił, iż zamierza rozwiązać z
powodem umowę o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. z powodu ciężkiego
naruszenia przez powoda podstawowych obowiązków pracowniczych, wskazując
szczegółowo, jakie obowiązki powód naruszył, a w szczególności, że w dniu 26
czerwca 2008 r. powód - mimo braku zgody pracodawcy - nie stawił się na
stanowisku pracy i przeprowadzał referendum strajkowe. Pismo zawierało prośbę o
zajęcie stanowiska w terminie 3 dni od daty doręczenia zawiadomienia.
Pismem z dnia 10 lipca 2008 r. przewodniczący Komisji Zakładowej WZZ
„Sierpień 80" poinformował pozwanego, że Komisja Zakładowa nie wyraża zgody
na rozwiązanie stosunku pracy, albowiem wskazana między innymi przyczyna
niestawienia się powoda na stanowisku pracy w dniu 26 czerwca 2008 r. jest
nieprawdziwa.
Pismem z dnia 14 lipca 2008 r., doręczonym powodowi za pośrednictwem
poczty w dniu 18 lipca 2008 r., pozwany rozwiązał z powodem umowę o pracę w
trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., wskazując jako jego przyczynę ciężkie naruszenie
podstawowych obowiązków pracowniczych polegające na tym, że w dniu 26
czerwca 2008 r. - mimo braku zgody pracodawcy - powód nie stawił się na
stanowisku pracy i przeprowadzał w czasie pracy referendum strajkowe.
Wskazano, że zachowanie powoda było wyjątkowo naganne, ponieważ
samowolnie nie stawił się na stanowisku pracy, wiedząc, iż w dniu 26 czerwca 2008
r. na drugiej zmianie nie będzie obsadzone ani jedno stanowisko brygadzisty
nadzorującego proces produkcji na wydziale, co naraziło bezpieczeństwo pracy
podległych powodowi pracowników, a nadto stanowi dodatkowo ciężkie naruszenie
obowiązku dbania o dobro zakładu pracy i chronienia jego mienia. Pozwany
podkreślił, że opuszczanie przez powoda stanowiska pracy bez zgody
5
przełożonego jest zjawiskiem nagminnym i następuje z pogwałceniem przepisów
ustawy o związkach zawodowych, na co pracodawca uprzednio, bezskutecznie
zwracał powodowi uwagę.
Sąd pierwszej instancji uznał, że rozwiązanie z powodem umowy o pracę w
trybie natychmiastowym było uzasadnione i nie naruszało wymagań formalno-
prawnych związanych z reżimem natychmiastowego zwolnienia z pracy.
Przede wszystkim Sąd Rejonowy uznał, iż niezasadny jest zarzut powoda, że
rozwiązanie umowy o pracę z powodem odbyło się z naruszeniem zasady
uzyskiwania zgody organizacji związkowej i naruszeniem zasady
reprezentatywności związku, co wynikało z faktu, że organizacja związkowa WZZ
„Sierpień 80" nie może być zaliczona do reprezentatywnych zakładowych
organizacji związkowych w rozumieniu art. 24125a
k.p.
Ponadto Sąd uznał, że rozwiązanie z powodem umowy o pracę w trybie
natychmiastowym było uzasadnione, gdyż powód nie uzyskał zgody przełożonego
na jego oddelegowanie do wykonywania czynności związkowych w godzinach
pracy w dniu 26 czerwca 2008 r.
Apelację od wyroku Sądu Rejonowego złożył powód, który zarzucił naruszenie
prawa materialnego: art. 32 ust. 1 pkt 1 i 6 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.),
przez błędne przyjęcie, że powód nie posiadał szczególnej ochrony, mimo że był
wiceprzewodniczącym Komisji Zakładowej WZZ „Sierpień 80", naruszenie art. 52 §
1 pkt 1 k.p., przez błędne przyjęcie, że udział powoda w trakcie sporu zbiorowego
pomiędzy WZZ „Sierpień 80" a pracodawcą w organizacji referendum strajkowego
stanowił zawinione, ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych, ponadto
naruszenie art. 25 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych w związku z art. 1
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. Nr 55,
poz. 236 ze zm.), przez błędne przyjęcie, że czynność wykonywana przez powoda
w czasie sporu zbiorowego - udział w referendum strajkowym - mógł się odbyć w
innym czasie niż wyznaczony przez Komisję Zakładową, a był znany wcześniej
pozwanemu, ponadto sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w
sprawie materiału, przez błędne przyjęcie, że znany pozwanemu czasokres trwania
referendum i udział w nim powoda wobec braku wyraźnego sprzeciwu ze strony
6
bezpośredniego przełożonego co do udziału w nim powoda, po uprzednim
zabezpieczeniu miejsca pracy, wydaniu środków ochrony pracownikom, stanowił
nieobecność w pracy, mimo że za powyższe powód otrzymał pełne wynagrodzenie.
Powód domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania, ewentualnie „zmiany zaskarżonego wyroku”, poprzez
uwzględnienie powództwa.
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy wyrokiem z dnia 25 lutego 2010 r. uwzględnił
apelację powoda, zmieniając zaskarżony wyrok - poprzez przywrócenie powoda do
pracy u strony pozwanej na poprzednich warunkach i zasądzenie kwoty 2.822,65
zł. z odsetkami od dnia 15 lipca 2008 r., a dalej idącą apelację oddalił.
Sąd drugiej instancji stwierdził, że podziela ustalenia faktyczne Sądu
Rejonowego oraz pogląd i rozważania Sądu Rejonowego w zakresie wniosków
Sądu Rejonowego dotyczących braku reprezentatywności zakładowej organizacji
związkowej WZZ „Sierpień 80" w rozumieniu art. 24125a
k.p., a w konsekwencji w
zakresie braku ochrony w myśl ustawy o związkach zawodowych. Wątpliwości
Sądu Okręgowego budzi natomiast ocena zachowania powoda przez Sąd
Rejonowy i kwalifikacja tego zachowania w dniu 26 czerwca 2008 r. jako ciężkiego
naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, uprawniającego pozwaną
do zastosowania względem powoda tak drastycznego sposobu rozwiązania umowy
o pracę.
Sąd Okręgowy wskazał, że, jak wynika z materiału dowodowego sprawy, A.
W. o terminie i organizacji referendum był wcześniej uprzedzony i nie wyraził w
sposób jasny sprzeciwu. W dniu 25 czerwca 2008 r. otrzymał on pisemną
informację od przewodniczącego związku T. R. o oddelegowaniu do prac
związkowych powoda. Powód ponadto zabezpieczył miejsce pracy w dniu
referendum, bowiem wydał środki ochrony osobistej, znajdował się w czasie
referendum w niewielkiej odległości od linii montażowej i doglądał, czy nie ma
jakichś problemów. W ocenie Sądu Okręgowego, nie zachodziły warunki do
przydania naruszeniu obowiązku pracowniczego przez powoda charakteru
ciężkiego, nie tylko dlatego, iż przyczyną wystąpienia o zwolnienie z 2 godzin pracy
była potrzeba zorganizowania referendum strajkowego, o czym był powiadomiony
pracodawca, ale także z uwagi na okoliczność, że powód starał się zmniejszyć
7
skutki swojej nieobecności przy stanowisku pracy, doglądając go i interesując się
przebiegiem pracy, a ponadto działał w przekonaniu legalności swego zachowania.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu drugiej instancji wywiodła strona pozwana,
zarzucając zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego, poprzez
błędną wykładnię art. 52 § 1 pkt 1 oraz art. 100 § 1 i § 2 pkt 1 k.p. w związku z art.
6 ust. 1 regulaminu pracy strony pozwanej i przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że
powód nie dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków
pracowniczych, mimo że bez zgody przełożonego nie stawił się w godzinach pracy
na stanowisku pracy w dniu 26 czerwca 2008 r., niewłaściwe zastosowanie i błędną
wykładnię art. 31 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych, przez przyjęcie, że
powód w dniu 26 czerwca 2008 r. korzystał ze zwolnienia w ramach powołanego
przepisu oraz że na zwolnienie takie nie jest wymagana zgoda pracodawcy, a
także, że czynność polegająca na przeprowadzeniu referendum związkowego jest
czynnością, o której mowa w powołanym przepisie. Skarżąca zarzuciła także
naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy,
poprzez naruszenie art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. - przez
sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób sprzeczny z wymaganiami
ustawowymi, naruszenie art. 382 k.p.c., przez brak jakiegokolwiek wskazania
przyczyn, dla których Sąd drugiej instancji odmówił wiarygodności i mocy
dowodowej dowodom i faktom ustalonym przez Sąd Rejonowy, dokonanie
ustalenia nowych okoliczności faktycznych bez przeprowadzenia postępowania
dowodowego, naruszenie art. 217 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez
pominięcie zebranego w sprawie materiału dowodowego, którego pominięcie
decyduje o nieprawidłowym rozstrzygnięciu sprawy oraz naruszenie art. 328 § 2 w
związku z art. 378 § 1 k.p.c., poprzez brak rozważenia podniesionego w apelacji
powoda zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 25 ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Wskazując takie zarzuty, skarżąca wniosła o uchylenie w całości
zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie mu sprawy do ponownego
rozpoznania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w
całości i rozstrzygnięcie co do istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa w
całości.
8
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, między innymi, że twierdzenia
Sądu Okręgowego dotyczące okoliczności wskazujących na brak zawinienia po
stronie powoda pozostają w sprzeczności z orzecznictwem Sądu Najwyższego,
zgodnie z którym uzasadnioną przyczyną rozwiązania z pracownikiem umowy o
pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. nie musi być jedynie zawinione uchybienie
pracownicze wywołujące istotną szkodę majątkową w mieniu pracodawcy. Taką
przyczyną może być także zawinione działanie pracownika powodujące zagrożenie
interesów pracodawcy. Podkreślono także, że nie można zaakceptować tezy, iż w
przypadku, gdy obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie czasu pracy, a
regulamin pracy obliguje go do uzyskiwania zgody przełożonego na opuszczenie
miejsca pracy i pracownik obowiązki te lekceważy - to pracodawca musi dowodzić,
że zgody takiej nie udzielił, a nie pracownik, że zgodę taką uzyskał. Pozostaje to w
sprzeczności z zasadą rozkładu ciężaru dowodowego wyrażoną w art. 6 k.c. Poza
tym skarżąca podkreśliła, że na wstępie swoich rozważań Sąd Okręgowy podzielił
ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego a następnie dokonał ich kwalifikacji prawnej
w oparciu o okoliczności faktyczne sprzeczne z ustaleniami Sądu Rejonowego.
Stąd nie jest możliwym odczytanie stanu faktycznego, który stanowił podstawę
faktyczną zaskarżonego wyroku, co uniemożliwia kontrolę kasacyjną. Stwierdziła
także, że wywody Sądu Okręgowego w zakresie „przekonania powoda co do
legalności swojego zachowania” są wewnętrznie sprzeczne, gdyż z jednej strony
Sąd twierdzi, że choć to przekonanie było nieuzasadnione, to znajdowało
uzasadnienie w dotychczasowej praktyce w zakresie współpracy ze związku z
pracodawcą, abstrahując już od kwestii prawidłowości ustaleń co do
„dotychczasowej praktyki”. Poza tym Sąd nie wyjaśnił podstawy prawnej swojego
rozstrzygnięcia. Skarżąca zauważyła także, że Sąd drugiej instancji, dokonując
odmiennych ustaleń w stosunku do tych, które dokonał sąd pierwszej instancji, jest
zobowiązany zmianę tę uzasadnić, więc dokonać własnych ustaleń i własnej oceny
zgromadzonych w sprawie dowodów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
9
Skarga kasacyjna jest uzasadniona w zakresie jej drugiej podstawy w
odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.,
art. 382 k.p.c. oraz art. 217 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
Przepis art. 31 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych stanowi, że
pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do
wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z
jego funkcji związkowej, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie
wolnym od pracy. O ile tryb udzielania przewidzianych w art. 32 ust. 1 tej ustawy
zwolnień z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej
organizacji związkowej reguluje - wydane na podstawie delegacji z art. 31 ust. 2 -
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu
udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z
wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących
pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 71, poz.
336), to zwolnienie pracownika od pracy zawodowej, o którym stanowi art. 31 ust. 3
ustawy o związkach zawodowych następuje według zasad przewidzianych w
rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie
sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom
zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281 ze zm., zwanego dalej rozporządzeniem).
W myśl § 4 ostatnio powołanego rozporządzenia pracodawca jest obowiązany
zwolnić pracownika od pracy, jeżeli obowiązek taki wynika z Kodeksu pracy, z
przepisów wykonawczych do Kodeksu pracy albo z innych przepisów prawa. Takim
„innym przepisem prawa” jest niewątpliwie art. 31 ust. 3 ustawy o związkach
zawodowych. Łączne odczytywanie obu tych norm wskazuje, że dla zwolnienia od
pracy nie jest wystarczające uprzedzenie (powiadomienie) pracodawcy o
nieobecności pracownika w pracy i przyczynie usprawiedliwiającej tę nieobecność
w rozumieniu § 2 ust. 1 rozporządzenia, ale wymagane jest udzielenie
pracownikowi przez pracodawcę zwolnienia od wykonywania pracy zawodowej. W
przeciwnym razie art. 31 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych stanowiłby wprost
o zwolnieniu pracownika od pracy, a nie o prawie do zwolnienia, któremu
odpowiada określony w § 4 rozporządzenia obowiązek pracodawcy udzielenia
takiego zwolnienia. Taki sposób uregulowania instytucji zwolnienia działacza
10
związkowego od świadczenia pracy nie oznacza, że zwolnienie to następuje z
mocy prawa i jest niezależne od zgody pracodawcy, lub że obowiązek pracodawcy
jest równoznaczny z możliwością udzielenia zwolnienia od pracy przez pracownika
samemu sobie, niezależnie od zgody pracodawcy (por. także wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 13 stycznia 2005 r., II PK 117/04, OSNP 2005 nr 16, poz. 246,
z dnia 2 czerwca 2010 r., II PK 369/09 - niepublikowany).
W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że nieobecność w pracy
pracownika, który nie stawia się do pracy, samodzielnie „udzielając” sobie
zwolnienia od pracy, na które pracodawca nie wyraził zgody, jest nieobecnością
nieusprawiedliwioną, która może uzasadniać rozwiązanie stosunku pracy na
podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. (por. między innymi powołany wyżej wyrok II PK
117/04, a także wyrok z dnia 9 września 2004 r., I PK 396/03, OSNP 2005 nr 6,
poz. 82 oraz z dnia 26 sierpnia 2008 r., II PK 26/08, OSNP 2010 nr 3-4, poz. 36
odnoszący się do obowiązku pracodawcy udzielenia urlopu „na żądanie”
pracownika). Nie ma żadnych racjonalnych argumentów, aby zasady tej nie
stosować do pracownika realizującego - w czasie przeznaczonym na wykonywanie
obowiązków pracowniczych w ramach łączącego go z pracodawcą stosunku pracy
- prawo do odpłatnego zwolnienia od pracy w celu wykonania czynności
wynikającej z pełnionej funkcji związkowej. Wprawdzie przyjęto także w
orzecznictwie Sądu Najwyższego, że indywidualne zwolnienie od obowiązku
świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia dla załatwienia
doraźnych spraw związanych z pełnioną funkcją związkową na podstawie art. 31
ust. 3 o związkach zawodowych nie zależy od uznania pracodawcy, ale od
istnienia obiektywnych przesłanek określonych w tym przepisie (wyrok z dnia 6
czerwca 2001 r., I PKN, Prok.i Pr.-wkł. 2002 nr 12, poz. 48), lecz argumentacja to
może być brana pod uwagę dopiero w sytuacji, kiedy pracodawca, nie wyrażając
bez ważnej przyczyny zgody na zwolnienie pracownika, uniemożliwia związkowi
zawodowemu wykonywanie jego statutowych funkcji. Za każdym razem jednak
zasadnicze znaczenie ma to, czy dopełniony został obowiązek zwrócenia się do
pracodawcy o zgodę na zwolnienie pracownika od pracy w celu wykonania
doraźnej czynności związkowej, czy zgodę taką udzielono, a jeśli nie, to ocenie
prawnej podlega całokształt okoliczności ustalonych w indywidualnej sprawie.
11
Ze stanowiska przedstawionego przez Sąd drugiej instancji w zakresie oceny
prawnej w kontekście art. 52 § 1 k.p. wynika, że Sąd ten za istotne - w rozumieniu
art. 217 § 1 k.p.c. - uznał cztery okoliczności, a mianowicie, że kierownik zmiany
przyjął do wiadomości informację o nieobecności powoda na stanowisku pracy w
dniu 26 czerwca 2008 r. z uwagi na udział w referendum strajkowym (nie wyraził w
sposób jasny sprzeciwu) oraz że powód „zabezpieczał miejsce pracy w dniu
referendum, bowiem wydał środki ochrony osobistej, znajdował się w czasie
referendum w niewielkiej odległości od linii montażowej i doglądał, czy nie ma
jakichś problemów”, a także iż „na zmianie powoda nie było przestoju, obecny był
powód i przełożony A. W.” oraz że powód pozostawał w przekonaniu o legalności
swojego działania – wobec dotychczasowej praktyki w relacjach między związkiem
a pracodawcą. Ustalenia to są diametralnie odmienne od stanu faktycznego
przedstawionego przez Sąd pierwszej instancji, który stwierdził, że kierownik
zmiany A. W., poinformowany ustnie w przeddzień referendum przez
przewodniczącego organizacji związkowej o tym, iż w dniach 26-28 czerwca 2008 r.
8-osobowa grupa pracowników jego działu (w tym powód) będzie oddelegowana do
wykonywania w czasie pracy prac związkowych, „nie wyraził zgody, aby powód i i
cała 8- osobowa grupa nie stawiła się na stanowisku pracy w dniu 26 czerwca 2008
r.” i odesłał go, aby uzgodnił tę sprawę z menadżerem M. O. lub dyrektorem P. S”.
Przewodniczący nie skontaktował się ze wskazanymi osobami. Ponadto Sąd
Rejonowy wskazał, że nieobecność powoda i pozostałych pracowników
spowodowała dezorganizację pracy w dziale i brak nadzoru nad pracownikami oraz
zakłócenia produkcji. Znacznie mniejszy ciężar gatunkowy mają natomiast
ustalenia dotyczące tego, ile trwała nieobecność powoda na stanowisku pracy,
które też się zresztą różnią (Sąd Rejonowy ustalił 4 godziny, Sąd Okręgowy – 2
godziny). Również rację ma skarżący w tym, że stwierdzenie Sądu drugiej instancji
odnośnie do dotychczasowej praktyki w kontaktach między związkiem zawodowym
a pracodawcą, która miała usprawiedliwiać przekonanie powoda o legalności
swojego działania, nie poprzedzone zostały ustaleniami faktycznym dotyczącymi tej
kwestii. Wynikałoby z niego, że obowiązuje zasada przyjmowania do wiadomości
przez bezpośredniego przełożonego nieobecności pracownika we wskazanym dniu,
podczas kiedy Sąd pierwszej instancji wskazał na zwyczaj uzgadniania
12
nieobecności z bezpośrednim przełożonym, ale po uprzednim pisemnym zwróceniu
się do zarządu pozwanej o wyrażenie zgody na zwolnienie pracownika, a tego w
sprawie przecież nie ustalono.
Takie odmienne ustalenie okoliczności faktycznych mających zasadnicze
znaczenie dla oceny prawnej zobowiązywało Sąd drugiej instancji do wskazania
dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił
wiarygodności i mocy dowodowej. Tego zaś zabrakło w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku, co również uzasadnia zarzut pominięcia tego materiału
dowodowego zgromadzonego przed Sądem pierwszej instancji, który dawałby
podstawę do przyjęcia, że nie uzyskano zgody bezpośredniego przełożonego na
zwolnienie z pracy i nie wystąpiono o nią w ogóle u osób uprawnionych do jej
wyrażenia oraz że nieobecność powoda zdezorganizowała pracę. Uzasadniony
więc jest także zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. oraz art. 217 § 2 k.p.c. w związku z
art. 391 § 1 k.p.c. (pomijając już kwestię, czy sąd drugiej instancji - wobec
odmiennych ustaleń - miał obowiązek uzupełnić postępowanie dowodowe).
Podkreślić należy, że wskazane uchybienia przybierają postać kwalifikowaną
wobec stwierdzenia na wstępie swoich rozważań przez Sąd drugiej instancji, że
Sąd pierwszej instancji „poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne”. Z jednej zatem
strony Sąd Okręgowy podzielił ustalenia Sądu Rejonowego, z drugiej zaś, zastąpił
je w najistotniejszych momentach własnymi, odmiennymi ustaleniami. Takie
uchybienia sprawiają, że zaskarżony wyrok nie może się ostać.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 38915
§ 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego rozstrzygnięto po
myśli art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.