Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 185/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z powództwa A. B. i in., przeciwko Kompanii Węglowej SA w Katowicach
Oddziałowi Kopalnia Węgla Kamiennego S.
o odprawę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 marca 2011 r.,
skargi kasacyjnej powodów od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 24 marca 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 25
listopada 2009 r., oddalił powództwa wniesione przez A. B. i /.../, o zasądzenie od
pozwanej Kompanii Węglowej S.A. w Katowicach Oddział Kopalni Węgla
Kamiennego „S.” na ich rzecz odpraw z tytułu rozwiązania umów o pracę z
przyczyn niedotyczących pracownika wraz z ustawowymi odsetkami od dnia
następnego po dniu rozwiązania stosunku pracy i odsetkami od skapitalizowanych
odsetek oraz kosztami zastępstwa procesowego.
Sąd Rejonowy ustalił, że powodowie byli zatrudnieni pod ziemią w pełnym
wymiarze czasu pracy w Kopalni Węgla Kamiennego „S.", wchodzącej w skład
Gliwickiej Spółki Węglowej S.A. w Gliwicach, która z dniem 1 lutego 2003 r. weszła
w skład Kompanii Węglowej S.A. w Katowicach. W latach 1999 - 2001 liczba
pracowników kopalni „S." sukcesywnie się zwiększała od 3.861 na koniec 1999 r.
do 4.026 na koniec 2001 r. W 1999 r. zarząd GSW S.A. zakazał przyjmowania do
pracy nowych pracowników spoza kopalń. Wzrost zatrudnienia w kopalni „S." w
2000 r. i 2001 r. wynikał z przejścia do niej około 500 pracowników z likwidowanych
przedwojennych kopalń /…./. Nikt z dozoru nie wskazywał na możliwości likwidacji
kopalni „S". W latach 1999 – 2001 w tej kopalni nie dokonywano zwolnień z
przyczyn leżących po stronie pracodawcy ani za wypowiedzeniem ani też na mocy
porozumienia stron. Ze świadczeń osłonowych i aktywizujących skorzystało
wówczas łącznie 782 pracowników. W latach 2004-2006 liczba pracowników KWK
„S." oscylowała w granicach od 3.204 do 3.783 zatrudnionych.
W okresie pomiędzy 1999 r. a 2001 r. powodowie złożyli swemu pracodawcy
wnioski o przyznanie im urlopu górniczego. Po ustaleniu przez organ rentowy daty
nabycia przez nich uprawnień emerytalnych ich wnioski były uwzględnione przez
pracodawcę - udzielono im tych urlopów do czasu uzyskania prawa do emerytury.
Następnie powodowie wnieśli o rozwiązanie z tą datą ich stosunków pracy na mocy
porozumienia stron w związku z przejściem na emeryturę, na co także uzyskali
zgodę. Z chwilą złożenia tych wniosków zostało wszczęte postępowanie dotyczące
rozwiązania z nimi stosunków pracy. Pracodawca informował powodów, iż termin
skorzystania przez nich z urlopu górniczego uzależnia się od uzyskania środków
finansowych na ten cel.
3
Każdemu uprawnionemu, który złożył stosowny wniosek kopalnia udzielała
urlopu górniczego. Zdarzały się sytuacje, gdy pracownicy wnioskowali o urlop
górniczy, a zgoda była wyrażana z opóźnieniem. Wynikało to z tego, że były
określone limity odejść, a liczba chętnych była większa niż możliwości finansowe
kopalni. Kopalnia nie prowadziła akcji agitacyjnej, a jedynie informacyjną dotyczącą
świadczeń przewidzianych w ustawie o restrukturyzacji górnictwa. Nie zdarzyło się,
by pracownik niewyrażający chęci skorzystania z urlopu górniczej został zwolniony
z przyczyn niedotyczących pracownika. Do skorzystania z urlopu górniczego
zachęcała pracowników możliwość uzyskiwania dochodów bez konieczności
świadczenia pracy. Niejednokrotnie były one wyższe niż potencjalne zarobki, jakie
by uzyskiwali pracując.
Ustawa o restrukturyzacji górnictwa gwarantowała górnikom, że będą mieli
pewną datę przejścia na emeryturę bez konieczności „odpracowywania” służby
wojskowej i absencji chorobowej. W czasie, gdy powodowie przechodzili na urlopy
górnicze wiadomo już było, iż późniejsze przepisy emerytalne nałożą wymóg
„odpracowywania” tych okresów, co odraczało datę przejścia na emeryturę.
Powodowie mieli tego świadomość i to wpłynęło na podjęcie przez nich decyzji o
przejściu na urlop górniczy. Podczas urlopu górniczego pracownik otrzymywał
wszelkie świadczenia socjalne i nagrody wynikające z regulacji układowych.
Związki zawodowe wspierały pracowników w tym, by udzielano im tych urlopów.
Negocjowały z pracodawcą, którzy pracownicy w pierwszej kolejności winni z nich
skorzystać m.in. ze względu na długotrwałą pracę „w przodku" lub „w ścianie",
sytuację rodzinną np. pracownika wdowca, który dzięki temu mógł zająć się
niepełnoletnimi dziećmi. Nie było żadnych nacisków ze strony kopalni do
przechodzenia na urlopy górnicze. Sztygarzy wskazywali wręcz na problemy
organizacyjne z realizacją frontu robót z uwagi na odejścia na urlopy górnicze zbyt
dużej liczby najbardziej doświadczonych pracowników, czemu kopalnia nie mogła
się sprzeciwić.
Zgodnie z praktyką obowiązującą w kopalni do rozwiązania umów o pracę
pracowników dochodziło z chwilą nabycia przez nich uprawnień emerytalnych na
wniosek pracownika na mocy porozumienia stron lub za wypowiedzeniem. Po 25
latach pracy każdy górnik marzy o przejściu na emeryturę. Tak też byłoby w
4
przypadku powodów, gdyby nie skorzystali z urlopów górniczych lecz wykonywali
obowiązki do momentu nabycia uprawnień emerytalnych. Rozwiązaliby wówczas
umowę o pracę w tym samym czasie i trybie, jak miało to miejsce po wykorzystaniu
urlopu górniczego. Taki „tryb” nie był traktowany jako rozwiązanie stosunku pracy z
przyczyn leżących po stronie pracodawcy, lecz z przyczyn leżących po stronie
pracownika. W latach 1999 - 2001 pracodawca nie inicjował rozwiązania stosunków
pracy na mocy porozumienia stron z przyczyn leżących po jego stronie.
W latach 2004-2006 stan zatrudnienia w Kompanii uległ zmniejszeniu z
82.042 do 66.398 osób. Z przyczyn niedotyczących pracownika rozwiązano w tym
czasie umowy z 37 pracownikami. Na emerytury po urlopie górniczym przeszło
wówczas 8.565 osób a na emerytury po świadczeniu górniczym 4.278 osób.
Łączące strony stosunki pracy zostały rozwiązane w latach 2004 - 2006 na
mocy porozumienia stron w związku z przejściem powodów na emeryturę
bezpośrednio po ustaniu stosunku pracy. W świadectwach pracy powodów nie
powołano ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania
z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, a
powodowie nie wnosili o ich sprostowanie w tym zakresie. Wszyscy powodowie
otrzymali od pozwanej odprawy emerytalne w niższej wysokości niż dochodzone
pozwem. Jedynie odprawa emerytalna powodów W. i J. były wyższe od tych, o
jakie obecnie występują.
Pracownicy niektórych kopalń Kompanii korzystający na swój wniosek z
jednorazowych odpraw bezwarunkowych na podstawie ustawy o restrukturyzacji
górnictwa otrzymywali świadectwa pracy, w których wskazywano jako tryb
rozwiązania stosunku pracy porozumienie stron, powoływano art. 10 ustawy o
zwolnieniach grupowych i na podstawie tej ustawy wypłacano im odprawy
wynikające z tej ustawy. W okresie, w jakim powodowie przechodzili na urlopy
górnicze w KWK „S." było dwóch pracowników zatrudnionych na takim stanowisku
jak oni, którzy skorzystali z tego świadczenia. Osoby te odchodziły całkowicie z
górnictwa i nie nabywały prawa do świadczeń emerytalnych. Natomiast pracownicy,
z którymi rozwiązywano stosunek pracy na mocy porozumienia stron w związku z
ich przejściem na emeryturę otrzymywali tylko odprawę emerytalną, niezależnie czy
tak jak powodowie korzystali z urlopu górniczego, czy też nie.
5
Powodowie otrzymują emeryturę w wysokości od 2.200 zł do 3.000 zł.
Gdyby nie skorzystali z urlopu górniczego, to byłaby ona wyższa przynajmniej o
około 100-200 zł. Taka różnica była m.in. w przypadku niektórych pracowników
KWK „Z". Po przejściu na emeryturę powodowie nigdzie nie pracują z wyjątkiem
powodów P., S. i D. W 2007 r. przed upływem trzech lat od rozwiązania stosunków
pracy każdy z powodów złożył wniosek o ugodowe rozstrzygnięcie sporu
polegające na wypłacie przez pozwaną kwoty 7.000 zł tytułem spornej odprawy,
jednak do ugody nie doszło.
Sąd Rejonowy uznał, że żądania powodów nie zasługują na uwzględnienie.
Sąd pierwszej instancji przyjął, że uprawnienie powodów do odprawy należy
oceniać na podstawie regulacji obowiązującej w dacie jej wymagalności - w dniu
rozwiązania łączących strony stosunków pracy tj. ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.). Zgodnie z
brzmieniem art. 28 ust. 1 w związku z art. 29 tej ustawy do trwających w dniu jej
wejścia w życie postępowań dotyczących rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy na podstawie przepisów dotychczas obowiązującej ustawy z dnia
28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (jednolity tekst Dz.U. z
2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.), stosuje się dotychczasowe przepisy.
Z przepisu przejściowego zawartego w art. 28 ust. 1 nowej ustawy wynika,
zdaniem Sądu Rejonowego, generalna zasada, iż zastosowanie w sprawie winny
mieć przepisy dotychczas obowiązującej ustawy. Ponieważ jednak stosunki pracy
powodów uległy rozwiązaniu po 1 stycznia 2004 r., a więc pod rządami nowej
ustawy, a odbyło się to w następstwie postępowań wszczętych na podstawie
dotychczasowych przepisów, to w ocenie Sądu, zastosowanie ma wyjątek
określony w art. 28 ust. 2 nowej ustawy. Powodom przysługuje zatem odprawa
pieniężna na zasadach określonych w dotychczasowych przepisach, chyba że
odprawa pieniężna należna na podstawie niniejszej ustawy jest dla nich
korzystniejsza.
Sąd Rejonowy podniósł, że zgodnie z art. 8 ust. 3 pkt 4 dotychczasowej
ustawy w ostatnio obowiązującym brzmieniu odprawa pieniężna nie przysługuje
6
pracownikowi, który nabył prawo do emerytury. W tym ostatnim brzmieniu
dotychczasowej ustawy nie obowiązywał już skreślony art. 8 ust. 4 owej ustawy
przewidujący, iż w razie zbiegu prawa do odprawy z tej ustawy i jednorazowej
odprawy pieniężnej w związku z przejściem na emeryturę, pracownikowi
przysługuje jedna, korzystniejsza dla niego odprawa. Tym samym w świetle
dotychczasowej ustawy występuje przesłanka negatywna nabycia przez powodów
prawa do odprawy polegająca na nabyciu przez nich prawa do emerytury, co
definitywnie wyklucza ich prawo do odprawy z tej ustawy.
Ponieważ, co podkreśla Sąd Rejonowy, wystąpienie przesłanki negatywnej
w postaci nabycia przez powodów prawa do emerytury wyklucza ich prawo do
odprawy wynikającej z dotychczasowej ustawy, to znaczy, iż ustawa ta nie może
być uznana za korzystniejszą dla powodów w rozumieniu art. 28 ust. 2 nowej
ustawy. Dotychczasowa ustawa nie może zatem mieć żadnego zastosowania. W
okresie rozwiązywania z powodami stosunków pracy pozwana stale zatrudniała
ponad 300 pracowników. Powodowie zaś nie wykazali, by w okresie 30 dni
zwolnieniem z przyczyn niedotyczących pracowników objęto jakichkolwiek
pracowników, a tym bardziej, że było ich co najmniej 30. Pozwana tymczasem
konsekwentnie temu przeczyła.
Rozwiązanie przez pozwaną stosunków pracy na mocy porozumienia stron
nigdy nie odbywało się z jej inicjatywy co nie pozwala na zaliczenie do pracowników
zwalnianych w trybie art. 1 ust. 1 osób z którymi rozwiązano umowy za
porozumieniem stron. Nie ma zatem – w ocenie Sądu Rejonowego – podstaw do
przyjęcia, że do zwolnienia powodów doszło w ramach zwolnień grupowych. Urlop
górniczy był udzielany pod warunkiem złożenia przez pracownika pisemnego
oświadczenia, że wyraża zgodę na rozwiązanie stosunku pracy z dniem
zakończenia urlopu. Oznacza to, w ocenie Sądu Rejonowego, że inicjatorem
rozwiązania stosunku pracy był pracownik.
Zwolnienie powodów nie stanowiło też zwolnienia indywidualnego
dokonanego w trybie art. 10 ust. 1 nowej ustawy. We wnioskach powodów o
rozwiązanie stosunku pracy wskazali oni wyraźnie, iż dojdzie do tego w związku z
ich przejściem na emeryturę. To samo potwierdzono w świadectwach pracy
powodów bez jednoczesnego powołania cytowanej wyżej ustawy z dnia 13 marca
7
2003 r., a powodowie nie wnosili o ich sprostowanie w t y m zakresie. Z
powyższych dokumentów (jednego podpisanego przez powodów, a drugiego
niezakwestionowanego przez nich) wynika jednoznacznie, w ocenie Sądu, iż
wyłączną przyczyną rozwiązania stosunków pracy było przejście na emeryturę.
Sąd Rejonowy uznał, iż powodowie rozwiązując umowę na mocy
porozumienia stron bez wątpienia nie pozostawali w uzasadnionym
przeświadczeniu o konieczności zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn
niedotyczących pracownika, co byłoby niezbędne do zastosowania ustawy z dnia
13 marca 2003 r. Analiza postanowień ustawy górniczej z 1998 r. prowadzi do
jednoznacznego wniosku, iż restrukturyzacja zatrudnienia w tym sektorze odbywała
się wyłącznie przez wstrzymanie przyjęć do pracy nowych pracowników, a nie
poprzez dokonywanie zwolnień z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Sąd
wykluczył możliwość uznania przywileju w postaci urlopu górniczego połączonego z
rozwiązaniem po jego upływie umowy o pracę na mocy porozumienia stron w
związku z przejściem na emeryturę za okoliczność niekorzystną dla pracownika
będącą przyczyną rozwiązania umowy z przyczyn niedotyczących pracownika.
Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż rozwiązanie stosunków pracy w związku
z przejściem powodów na emeryturę jest typowym przykładem okoliczności leżącej
po stronie pracownika. Pozwana w żaden sposób nie wymuszała też na nich
rozwiązania stosunków pracy i nie czyniłaby tego także, gdyby nie skorzystali oni z
urlopów górniczych. Działania podejmowane w tym zakresie przez powodów nie
odbywały się pod jakąkolwiek presją ze strony pracodawcy. Był to w pełni
świadomy i dobrowolny wybór powodów. Gdyby więc powodowie nie przeszli na
urlopy górnicze, to tego samego dnia i na tych samych zasadach domagaliby się
rozwiązania stosunków pracy na mocy porozumienia stron w związku z przejściem
na emeryturę, co sami wyraźnie przyznali. Restrukturyzacja górnictwa nie miała
najmniejszego wpływu na rozwiązanie z powodami umów o pracę. Niezależnie od
restrukturyzacji powodowie rozwiązaliby stosunki pracy w tym samym trybie i
czasie i z tej samej przyczyny – leżącej wyłącznie po ich stronie – w związku z
zamiarem jak najszybszego przejścia na emeryturę.
Eksponowana przez powodów okoliczność, iż w innej Kopalni wchodzącej w
skład Kompanii Węglowej S.A. w przypadku rozwiązania z pracownikami
8
niekorzystającymi z urlopów górniczych stosunków pracy na mocy porozumienia
stron w związku z ich przejściem na emeryturę w latach 2004-2006 wypłacano
odprawę emerytalną oraz odprawę wynikającą z ustawy z dnia 13 marca 2003 r.
nie ma znaczenia, w ocenie Sądu, dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Wypłata
drugiej z tych odpraw nie znajdowała bowiem żadnego uzasadnienia prawnego i
nie może stanowić podstawy dochodzenia takich samych roszczeń przez powodów.
Podobnie rzecz się ma w odniesieniu do uprawnień dwóch pracowników Kopalni
„S.", którzy skorzystali z jednorazowej odprawy bezwarunkowej, odeszli całkowicie
z górnictwa i nie nabywali prawa do świadczeń emerytalnych.
Domaganie się przez powodów drugiej odprawy poza odprawą emerytalną
Sąd Rejonowy uznał za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, o jakich
mowa w art. 8 k.p. Pracownicy Kopalni „S.", z którymi rozwiązywano stosunek
pracy na mocy porozumienia stron w związku z ich przejściem na emeryturę, którzy
nie korzystali z urlopu górniczego nie otrzymywali odprawy z ustawy z dnia 13
marca 2003 r., a jedynie odprawę emerytalną. Podobnie było w przypadku
pracowników, którzy przeszli na świadczenia górnicze, stanowiące odpowiednik
dotychczasowych urlopów górniczych, na podstawie nowej ustawy z dnia 28
listopada 2003 r. o restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w latach 2003 -
2006 (Dz.U. Nr 210, poz. 2037 ze zm.). Oni również rozwiązali stosunki pracy na
mocy porozumienia stron z chwilą nabycia uprawnień emerytalnych, czyli w tym
samym trybie i z tej samej przyczyny co powodowie i w związku z tym również
otrzymali tylko odprawę emerytalną. Prawo do odprawy z ustawy z dnia 13 marca
2003 r. wykluczył bowiem w ich wypadku przepis art. 8 ust. 3 ustawy o
restrukturyzacji górnictwa z 2003 r., która zastąpiła poprzednią ustawę górniczą z
1998 r. Gdyby zatem tylko powodom przyznać prawo do spornej odprawy,
wówczas z niezrozumiałych przyczyn znaleźliby się oni w pozycji uprzywilejowanej
w stosunku do osób, które nie skorzystały z urlopu górniczego, lecz do końca (do
nabycia uprawnień emerytalnych) wykonywały obowiązki pracownicze oraz w
stosunku do tych, które skorzystały z analogicznego świadczenia górniczego na
podstawie nowej ustawy. Tymczasem to zróżnicowanie w zakresie prawa do
spornej odprawy byłoby całkowicie nieuzasadnione, ponieważ wszystkie te trzy
grupy pracowników wyłącznie z własnej inicjatywy rozwiązały swe stosunki pracy w
9
tym samym trybie i z tej samej przyczyny - na mocy porozumienia stron w związku
z nabyciem uprawnień emerytalnych. Ich tożsama sytuacja faktyczna sprawia, iż
pod względem prawnym także winny być jednakowo traktowane. Przeciwne
stanowisko powodów uznać należy za sprzeczne ze społeczno - gospodarczym
przeznaczeniem prawa do odprawy, o jaką występują.
Powyższy wyrok został zaskarżony apelacją wniesioną przez powodów.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 24
marca 2010 r., oddalił apelację powodów.
Sąd Okręgowy uznał, że Sąd pierwszej instancji przeprowadził
postępowanie dowodowe prawidłowo, zgromadzony materiał dowodowy ocenił
zgodnie z dyspozycją art. 233 k.p.c. oraz dokonał na tej podstawie prawidłowych
ustaleń faktycznych. Ustalenia te Sąd Okręgowy w całości podzielił i uznał za
własne.
Sąd Okręgowy podkreślił, że stosunki pracy powodów nie zostały
rozwiązane z przyczyn niedotyczących pracowników. Z prawidłowych ustaleń Sądu
Rejonowego, w ocenie Sądu drugiej instancji wynika, że powodowie chcieli
skorzystać z urlopu górniczego a po jego zakończeniu przejść na emeryturę. Na ich
wniosek został im udzielony urlop górniczy a po jego zakończeniu strony rozwiązały
stosunek pracy w trybie porozumienia stron. Motywy jakimi kierowali się powodowie
decydując się na przejście na urlop górniczy i rozwiązanie stosunku pracy po jego
zakończeniu nie wynikały z przyczyn dotyczących pracodawcy. Rzeczywistych
przyczyn, które skłoniły powodów do przejścia na urlop górniczy a po jego
zakończeniu rozwiązania stosunków pracy, należy upatrywać nie tylko w
atrakcyjności samego urlopu górniczego, podczas którego pracownicy bez
wykonywania pracy otrzymywali świadczenie socjalne i inne świadczenia
przewidziane w przepisach układu zbiorowego pracy w wysokości porównywalnej
do wcześniejszych zarobków, lecz także w występującej wówczas obawie
wprowadzenia zmian w przepisach emerytalnych górników wyłączających ze stażu
pracy od którego zależało prawo do emerytury górniczej okresów służby wojskowej
i absencji chorobowej. Sąd Okręgowy dostrzegł „bezpośredni związek” między
urlopem górniczym a prowadzonym w oparciu o przepisy ustawy z dnia 26
listopada 1998 r. procesem restrukturyzacji górnictwa, który zmierzał do osiągnięcia
10
rentowości kopalń m.in. przez zmniejszenie zatrudnienia. Atrakcyjność
wprowadzonych rozwiązań w powiązaniu z powszechną praktyką przechodzenia na
emeryturę z chwilą uzyskania prawa tj. przepracowania pod ziemią 25 lat
spowodowała, że to sami górnicy byli zainteresowani przejściem na płatny urlop
górniczy traktowany na równi z okresami pracy górniczej uprawniającymi do
nabycia uprawnień emerytalnych. W rezultacie urlop górniczy stał się szczególnym
przywilejem branżowym. Nieskorzystanie z tego uprawnienia nie stwarzało
zagrożenia utraty pracy. W późniejszej ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o
restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w latach 2003 - 2006 (Dz.U. Nr 210
poz. 2037), która zastąpiła ustawę o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego z
1998 r. przepis art. 8 ust. 3 tej ustawy z mocy prawa wyłączał możliwość uzyskania
przez pracownika korzystającego ze świadczenia górniczego przewidzianego w art.
8 ust. 1 pkt 1 ustawy odprawy pieniężnej, o której mowa w przepisach o
szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników.
Podsumowując rozważania Sąd drugiej instancji stwierdził, że nie sposób
przyjąć, aby skorzystanie przez powodów ze szczególnego przywileju jakim był
urlop górniczy a następnie rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem stron w
związku z nabyciem uprawnień emerytalnych, co nastąpiłoby również inicjatywy
powodów w sytuacji nieskorzystania z urlopu górniczego, traktować jako
rozwiązanie umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika.
Powyższy wyrok został w całości zaskarżony przez powodów skargą
kasacyjną, w której zarzucono: błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie „art. 1 ust
1 i ust. 2 w zw. z art. 10 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących
pracowników (Dz.U z 2003 r., nr 90, poz. 844 ), poprzez stwierdzenie braku
spełnienia przesłanek wyszczególnionych w tych przepisach, zarzut naruszenia
tego przepisu zostaje wskazany alternatywnie na wypadek niepodzielenia przez
Sąd Najwyższy poglądu w zakresie mieszanego stosowania przepisów starej i
nowej ustawy o zwolnieniach grupowych wyznaczonej zapisem art. 28 ustawy z
dnia 13 marca 2003 r.”; „niezastosowanie art. 1 w związku z art. 10 ustawy z dnia
28.12.1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
11
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy w związku z art. 28 ust. 1 i ust 2
ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, poprzez
przyjęcie, że w wypadku powodów nie mamy do czynienia z rozwiązaniem
stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy”; „niewłaściwe zastosowanie
i błędną wykładnię art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników poprzez przyjęcie, iż do rozwiązania stosunku pracy z
powodami nie doszło na skutek przyczyn niedotyczących pracowników i oddalenie
roszczeń wysuwanych przez powodów na tej podstawie”; „niewłaściwe
zastosowanie i błędną wykładnię art. 28 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 13 marca 2003
r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników poprzez przyjęcie, iż wyłączną postawą
prawną orzekania w okolicznościach niniejszej sprawy jest nowa ustawa o
zwolnieniach grupowych z 2003 r. z pominięciem faktu, iż proces restrukturyzacji
został wszczęty pod rządami ustawy o zwolnieniach grupowych z 1989 r. i ocenę
przesłanek czy działania pracodawcy pozwanego w niniejszych sprawach mają
przymiot działań, z którymi ustawa wiąże obowiązek wypłaty odpraw pieniężnych,
wyznaczają przepisy starej ustawy o zwolnieniach grupowych, natomiast w
zakresie zasady wypłaty odpraw pieniężnych winny odbywać się na podstawie
korzystniejszej ustawy z dnia 13 marca 2003 r.”; „niewłaściwe zastosowanie i
błędną wykładnię art. 8 kodeksu pracy poprzez przyjęcie, iż roszczenia powodów
wynikające z obowiązujących przepisów prawa są sprzeczne z zasadami
współżycia społecznego”; „niezastosowanie art. 183a
kodeksu pracy, poprzez
pominięcie faktu wypłaty odprawy pieniężnej pracownikom KWK „Z.",
niekorzystającymi z urlopów górniczych, z którymi rozwiązano stosunek pracy na
mocy porozumienia stron w związku z ich przejściem na emeryturę w latach 2004-
2006, co dyskryminuje określone grupy pracownicze”.
Wskazując na powyższe wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku
oddalającego roszczenia powodów i orzeczenie co do istoty sprawy, poprzez
uwzględnienie powództw w całości na podstawie art. 39816
k.p.c. i zasądzenie na
rzecz powoda:
12
A. B. kwoty 11.949,32 zł (na którą kwotę składa się należność główna w kwocie
8.769,42 zł, oraz skapitalizowane odsetki od dnia wymagalności tj. 15.10.2006 r. do
dnia wniesienia powództwa tj. 28.10.2009 r., w kwocie 3.179,09 zł), wraz z dalszymi
odsetkami ustawowymi do dnia zapłaty, oraz zasądzenia zwrotu kosztów
postępowania w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie
instancje wg norm przepisanych;
K. D. kwoty 10.337,46 zł (na którą kwotę składa się należność główna w kwocie
7.475,70 zł, oraz skapitalizowane odsetki od dnia wymagalności tj. 31.12.2005 r. do
dnia wniesienia powództwa tj. 29.04.2009 r., w kwocie 2.861,76 zł), wraz z dalszymi
odsetkami ustawowymi do dnia zapłaty, oraz zasądzenia zwrotu kosztów
postępowania w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie
instancje wg norm przepisanych;
J. F. kwoty 10.071,29 zł (na którą kwotę składa się należność główna w kwocie
7.232,13 zł, oraz skapitalizowane odsetki od dnia wymagalności tj. 30.11.2005 r. do
dnia wniesienia f powództwa tj. 29.04.2009 r., w kwocie 2.839,16 zł), wraz z dalszymi
odsetkami ustawowymi do l dnia zapłaty, oraz zasądzenia zwrotu kosztów
postępowania w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie
instancje wg norm przepisanych;
A. J.: kwoty 11.083,86 zł (na którą kwotę składa się należność główna w kwocie
7.941,99 zł, oraz skapitalizowane odsetki od dnia wymagalności tj. 2.07.2006 r. do
dnia wniesienia powództwa tj. 28.10.2009 r., w kwocie 3.141,87 zł), wraz z dalszymi
odsetkami ustawowymi do dnia zapłaty, oraz zasądzenia zwrotu kosztów
postępowania w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie
instancje wg norm przepisanych;
K. K. kwoty 19.013,99 zł (na którą kwotę składa się należność główna w kwocie
12.360,00 zł, oraz skapitalizowane odsetki od dnia wymagalności tj. 14.12.2004 r. do
dnia wniesienia powództwa tj. 29.04.2009 r., w kwocie 6.413,99 zł), wraz z dalszymi
odsetkami ustawowymi do dnia zapłaty, oraz zasądzenia zwrotu kosztów
postępowania w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie
instancje wg norm przepisanych;
B. K. kwoty 10.532,02 zł (na którą kwotę składa się należność główna w kwocie
7.688,22 zł, oraz skapitalizowane odsetki od dnia wymagalności tj. 10.02.2006 r. do
13
dnia wniesienia powództwa tj. 29.04.2009 r., w kwocie 2.843,80 zł), wraz z dalszymi
odsetkami ustawowymi do dnia zapłaty, oraz zasądzenia zwrotu kosztów
postępowania w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie
instancje wg norm przepisanych;
J. P. kwoty 13.784,66 zł (na którą kwotę składa się należność główna w kwocie
10.060,29 zł, oraz skapitalizowane odsetki od dnia wymagalności tj. 9.02.2006 r. do
dnia wniesienia powództwa tj. 29.04.2009 r., w kwocie 3.724,37 zł), wraz z dalszymi
odsetkami ustawowymi do dnia zapłaty, oraz zasądzenia zwrotu kosztów
postępowania w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie
instancje wg norm przepisanych;
M. S. kwoty 12.931,59 zł (na którą kwotę składa się należność główna w kwocie
9.029,40 zł, oraz skapitalizowane odsetki od dnia wymagalności tj. 8.08.2005 r. do
dnia wniesienia powództwa tj. 29.04.2009 r., w kwocie 3.902,12 zł), wraz z dalszymi
odsetkami ustawowymi do dnia zapłaty, oraz zasądzenia zwrotu kosztów
postępowania w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie
instancje wg norm przepisanych;
J. W. kwoty 12.676,82 zł (na którą kwotę składa się należność główna w kwocie
8.391,36 zł, oraz skapitalizowane odsetki od dnia wymagalności tj . 17.07.2005 r. do
dnia wniesienia powództwa tj. 28.10.2009 r., w kwocie 4.285,46 zł), wraz z dalszymi
odsetkami ustawowymi do dnia zapłaty, oraz zasądzenia zwrotu kosztów
postępowania w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie
instancje wg norm przepisanych.
W skardze kasacyjnej wniesiono również „na podstawie art. 415 w związku z
art. 39816
k.p.c. o zwrot zasądzonych przez Sądy obu instancji kosztów zastępstwa
procesowego, którymi zostali obciążeni powodowie; ewentualnie uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji i
przekazanie do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji na podstawie
art. 39815
zd. 2; zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów
postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie instancje wg
norm przepisanych”.
Pełnomocnik powodów zaznaczył, że „niniejsza skarga stanowi również
zażalenie na postanowienia Sądów obu instancji w zakresie obciążenia powodów
14
kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej, podczas gdy w niniejszej
sprawie zachodzą przesłanki art. 102 kodeksu postępowania cywilnego. Na skutek
niezastosowania art. 102 kodeksu postępowania cywilnego doszło do naruszenia
prawa procesowego”. Podkreślono przy tym, że powołano się „na niniejszą
okoliczność wyłącznie z ostrożności procesowej, w przypadku gdyby niniejsza
kasacja nie została uwzględniona w zakresie naruszenia prawa materialnego”.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje
Na wstępie rozważań należy wyjaśnić, że Sąd Najwyższy nie uwzględnił
wniosku o rozpoznanie skargi na rozprawie, gdyż skarżący nie sformułował w
istocie zagadnienia prawnego lecz podniósł inne okoliczności uzasadniające
przyjęcie skargi do rozpoznania. Powołał się mianowicie na konieczność dokonania
wykładni art. 28 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących
pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.) stawiając tezę, że dopuszczalne jest
stosowanie jednoczesne („mieszane”) tej ustawy i ustawy o zwolnieniach
grupowych z 1989 r. w zakresie przesłanek i zasad wypłaty odpraw. Przywołał też
wyrok Sądu Najwyższego, w którym – jak twierdził – Sąd Najwyższy w
analogicznym stanie faktycznym i prawnym rozstrzygnął wyłaniające się
zagadnienia prawne. Dodatkowo podniósł, ze doszło do rozbieżności orzecznictwa
w podobnych sprawach oraz poinformował, że w Sądzie Rejonowym zawisło około
400 spraw opartych o te same okoliczności faktyczne i prawne. W tej sytuacji Sad
Najwyższy uznał, że nie zachodzą przesłanki rozpoznania skargi na rozprawie.
Przechodząc do rozważań podstaw skargi kasacyjnej, trzeba stwierdzić, że
niektóre z nich są uzasadnione. Sąd Okręgowy skupił się na motywach działania
powodów i niewątpliwej atrakcyjności świadczeń, jakie uzyskali w ramach podjętych
przez ustawodawcę rozwiązań prawnych mających na celu przeprowadzenie
restrukturyzacji górnictwa. Podstawa prawna zaskarżonego rozstrzygnięcia nie
została natomiast dostatecznie przeanalizowana. Czyni to zasadnym zarzut
naruszenia art. 8 ust. 1 i 2 i art.10 wspomnianej ustawy o zwolnieniach grupowych z
2003 r.
15
Powodowie dochodzą odpraw w związku z rozwiązaniem ich stosunków
pracy. Do rozwiązania tego doszło na podstawie porozumienia stron, w czasie
obowiązywania ustawy z 13 marca 2003 r. o zwolnieniach grupowych. W świetle
przepisów tej ustawy należy zatem ocenić zasadność żądań rozpatrywanych w tej
sprawie. Porozumienia rozwiązujące stosunki pracy powodów były efektem
korzystania przez nich z urlopów górniczych udzielonych na podstawie ustawy z
dnia 26 listopada 1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do
funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej oraz szczególnych
uprawnieniach i zadaniach gmin górniczych (Dz.U. Nr 162, poz. 1112 ze zm.).
Przedmiotem regulacji zawartych w tej ustawie były, między innymi, „zasady
restrukturyzacji zatrudnienia w przedsiębiorstwach górniczych” (art. 1 pkt 3 ustawy).
Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 1 jednym z uprawnień przysługujących pracownikom
niesposiadajacym uprawnień emerytalnych było – jak to zostało określone w
ustawie - uprawnienie osłonowe – urlop górniczy. Świadczenie to mogło zostać
przyznane pracownikowi tylko jeden raz, na jego wniosek, za zgodą pracodawcy
(art. 20 ust. 2). Nabycie praw emerytalnych było jedną z przyczyn utraty
uprawnienia osłonowego. Z art. 20 ust. 5 wynika wprost, że uprawnienia
wymienione w ustępie 1 (a zatem, między innymi, urlop górniczy) nie ograniczają
uprawnień pracownika określonych ustawą z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (wówczas
Dz.U, z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm., później jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112,
poz. 980 ze zm.). Urlop górniczy przysługiwał pracownikom, którym brakowało nie
więcej niż pięć lat do nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 stycznia 2007 r.
(art. 21 ust. 1). W art. 21 ust. 5 zadeklarowano, że korzystanie z urlopu jest
dobrowolne, jednakże urlop może być przyznany pod warunkiem złożenia przez
pracownika pisemnego oświadczenia, iż wyraża zgodę na rozwiązanie stosunku
pracy z dniem zakończenia urlopu górniczego. Z przepisu tego wynika w sposób
niebudzący wątpliwości powiązanie rozwiązania umów o pracę z restrukturyzacją
zatrudnienia w górnictwie. Udzielenie urlopu górniczego było uwarunkowane
wiążącym strony (z woli ustawodawcy) zaprojektowaniem rozwiązania stosunku
pracy po jego zakończeniu. W ustawie z 1998 r. przewidziane zostało prawo do
16
odprawy pieniężnej bezwarunkowej dla pracowników nieuprawnionych do urlopu
górniczego. Wysokość odprawy sięgała 12- krotności wynagrodzenia miesięcznego
(art.26 ust. 1 i 2 ustawy). Ustawa z 1998 r. nie zawierała przepisu wyłączającego
zbieg odpraw. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że obowiązująca wówczas ustawa o
zwolnieniach grupowych z 1989 r. przewidywała od 1 lipca 2003 r. w art. 8 ust. 3
pkt 4 wyłączenie prawa do odprawy należnej na jej podstawie w przypadku
pracownika, który nabył prawo do emerytury a poprzednio w razie zbiegu prawa do
odprawy z tytułu zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy i odprawy
emerytalnej przysługiwała jedna, korzystniejsza odprawa (art. 8 ust. 4 przed jego
uchyleniem).
Przed rozwiązaniem stosunków pracy powodów utraciła moc zarówno
ustawa górnicza z 1998 r., jak i ustawa o zwolnieniach grupowych z 1989 r. Weszła
bowiem w życie ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o restrukturyzacji górnictwa
węgla kamiennego w latach 2003-2006 (Dz.U. Nr 210, poz. 2037 ze zm.), na mocy
której ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. utraciła moc (art. 55 ustawy z 2003 r.).
Ustawa o zwolnieniach grupowych z 1989 r. utraciła moc zgodnie z art. 29 ustawy z
dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, zwanej powszechnie
ustawą o zwolnieniach grupowych.
Ustawa o zwolnieniach grupowych z 2003 r. opiera się na założeniach
znacząco różniących się od założeń swej poprzedniczki. Wynika to już z jej tytułu.
Stosowanie ustawy jest obecnie przewidziane w przypadku rozwiązania stosunku
pracy z przyczyn niedotyczących pracownika a nie jak poprzednio z przyczyn
dotyczących pracodawcy. Już na pierwszy rzut oka widoczne jest, że zastosowanie
ustawy z 2003 r, ma miejsce wtedy, gdy do rozwiązania stosunku pracy dochodzi z
przyczyn niedotyczących ani pracownika ani pracodawcy. Ma to ponadto
konsekwencje procesowe. Pracownik dochodzący świadczeń przewidzianych
ustawą ma udowodnić, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z przyczyn jego
niedotyczących a nie musi wykazywać, że były to przyczyny leżące po stronie
pracodawcy. W tym miejscu godzi się przypomnieć, że Sąd Najwyższy w wyroku z
dnia 8 stycznia 2008 r. (II PK 119/07 OSP 2010 nr 1, poz. 9 z glosą aprobującą A.
Dubowik) uznał, że spełnienie warunków do uzyskania świadczeń emerytalnych
17
wskazane jako przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę nie
należy do przyczyn dotyczących pracownika w rozumieniu art. 10 ust. 1 ustawy z
dnia 13 marca 2003 r.
Ustawa o zwolnieniach grupowych z 2003 r. różni się od swej poprzedniczki
także w ukształtowaniu prawa do odprawy należnej w związku z rozwiązaniem
stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia. Przyjęto w niej bowiem, że prawo
to nie zostaje wyłączone w razie, między innymi, nabycia prawa do emerytury.
Rezygnacja z wyłączeń prawa do odprawy przewidzianych w ustawie z 1989 r.
wskazuje na zmianę charakteru odprawy. Obecnie może ona być uznana za
rekompensatę utraty pracy, poprzednio miała charakter bardziej socjalny,
rekompensujący utratę źródła utrzymania. Nie oznacza to jednak, że prawo do
odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy w ramach zwolnień grupowych nie
może zostać wyłączone na podstawie przepisów innych ustaw. Taka sytuacja ma
miejsce w przypadku górników korzystających ze świadczenia górniczego
przyznanego na podstawie ustawy z 28 listopada 2003 r. o restrukturyzacji
górnictwa w latach 2003-2006. W myśl art. 8 ust. 3 tej ustawy, pracownikowi
przedsiębiorstwa górniczego korzystającemu, między innymi, z uprawnienia
osłonowego – świadczenia górniczego nie przysługuje odprawa pieniężna, o której
mowa w przepisach o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników. W ustawie o restrukturyzacji górnictwa z
2003 r. postanowiono, że świadczenia osłonowe przyznane na podstawie ustawy z
dnia 26 listopada 1998 r. są wypłacane na dotychczasowych zasadach (art. 45 ust.
1), co dotyczy urlopu górniczego ale nie ingeruje w prawo do odprawy.
Prawo do odpraw będące przedmiotem sporu w tej sprawie należy ocenić –
jak powiedziano - na podstawie przepisów ustawy o zwolnieniach grupowych z
2003 r., gdyż pod jej rządami doszło do rozwiązania stosunków pracy z powodami.
W wyroku z dnia 14 czerwca 2006 r. (I PK 249/05 OSNP 2007 nr 13-14, poz. 184)
Sąd Najwyższy podkreślił, że skoro odprawa pieniężna z tytułu utraty zatrudnienia z
przyczyn niedotyczących pracownika przysługuje w dacie rozwiązania stosunku
pracy, o uprawnieniu tym decyduje stan prawny obowiązujący w tej dacie.
Powodowie powołują się na przepis art. 28 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym
pracownikom, których stosunki pracy ulegną rozwiązaniu poczynając od dnia
18
wejścia w życie ustawy, w następstwie postępowań, o których mowa w ust. 1 (a
więc postępowań trwających w dniu wejścia w życie ustawy dotyczących
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy na podstawie przepisów ustawy o
zwolnieniach grupowych z 1989 r.), przysługuje odprawa pieniężna na zasadach
określonych w dotychczasowych przepisach, chyba że odprawa pieniężna
przysługująca na podstawie ustawy z 2003 r. jest dla nich korzystniejsza. Przepis
ten nie podlega rozważaniu w tej sprawie, gdyż rozwiązanie stosunków pracy z
powodami nie nastąpiło w następstwie postępowań wszczętych na podstawie
ustawy o zwolnieniach grupowych z 1989 r. Przebywanie na urlopie górniczym nie
może być zaliczone do postępowania wszczętego (toczącego się) na podstawie
ustawy o zwolnieniach grupowych.
W ustawie o zwolnieniach grupowych z 2003 r. prawo do odprawy zostało
powiązane zasadniczo z rozwiązaniem stosunku pracy „ w ramach grupowego
zwolnienia”, czyli w warunkach określonych w art. 1 ustawy. Podano w nim liczby
pracowników zwalnianych w okresie nieprzekraczającym 30 dni właściwe dla
ustalenia grupowego zwolnienia. Do liczb tych wlicza się – w myśl art. 1 ust. 2 –
pracowników, z którymi rozwiązano stosunki pracy na podstawie porozumienia
stron z inicjatywy pracodawcy, jeżeli dotyczy to co najmniej 5 pracowników.
Inicjatywa pracodawcy w zawarciu porozumienia rozwiązującego stosunek pracy
ma znaczenie tylko w tym kontekście (ustalenia, czy dokonane zwolnienia mają
charakter grupowy). Nie ma znaczenia dla prawa do odprawy, należnej w
przypadku tak zwanego zwolnienia indywidualnego, o którym jest mowa w art. 8
ust. 1 ustawy. W przypadku rozważania prawa do odprawy należnej nie w
okolicznościach zwolnień grupowych (przy zwalnianiu mniejszej liczby osób) istotna
jest nie inicjatywa zawarcia porozumienia stron stosunku pracy rozwiązującego ten
stosunek lecz to, jakie przyczyny uzasadniały rozwiązanie, a mianowicie, czy były
to przyczyny niedotyczące pracownika i – jeżeli tak było – to, czy stanowiły one
wyłączny powód uzasadniający zawarcie porozumienia. Tymczasem Sąd
Okręgowy większą wagę przywiązał do braku inicjatywy pracodawcy w rozwiązaniu
stosunków pracy, braku obaw utraty pracy przez pracowników, korzyści jakie oni
osiągali a nie dokonał stanowczego ustalenia jakie były „powody” zawarcia
porozumień rozwiązujących umowy o pracę, czy powody te można zaliczyć do
19
niedotyczących pracowników i – jeżeli tak - to czy one wyłącznie uzasadniały
zawarcie porozumienia.
Sąd Okręgowy rozważał zasadność zgłoszonych roszczeń w aspekcie celów
ustaw o zwolnieniach grupowych. Stwierdził, że obawy powodów związane ze
spodziewanym wydłużeniem okresu pracy koniecznego do nabycia prawa do
urlopu górniczego (przez wyłączenie z niego okresów służby wojskowej i absencji
chorobowej), które w jego ocenie motywowały ich do skorzystania z urlopu
górniczego nie mogą uzasadniać prawa do odprawy. Sąd Okręgowy rozważając
przyczyny rozwiązania stosunków pracy sięga bezpodstawnie do przyczyn
skorzystania przez powodów z urlopów górniczych. Rozwiązanie umów o pracę
było powiązane z zakończeniem urlopu górniczego, bo warunkiem jego przyznania
było wyrażenie zgody przez pracownika na rozwiązanie umowy z dniem
zakończenia urlopu. Nie można stąd jednak wnioskować, że przyczyny
skorzystania z urlopu są przyczynami rozwiązania stosunku pracy. Motywy
ubiegania się powodów o urlop są obojętne dla oceny ich prawa do odprawy.
Powiązanie czasowe ustania stosunku pracy z zakończeniem urlopu służyło jedynie
zapewnieniu zmniejszenia zatrudnienia z tym dniem, skoro pracownik wyrażając
zgodę na rozwiązanie umowy o pracę niejako zrzekał się powrotu do pracy po
zakończeniu urlopu. Powtórzyć trzeba raz jeszcze, że dla oceny prawa powodów
do odpraw znaczenie ma to, jakie powody stanowiły uzasadnienia zawartych
porozumień o rozwiązaniu umów o pracę i czy dotyczyły one pracowników.
Natomiast cel odprawy przysługującej na podstawie ustawy z dnia 13 marca 2003 r.
jest – jak już powiedziano – odmienny od tego, jakie wynikał z poprzednio
obowiązującej ustawy z 1989 r. Sąd Okręgowy nie rozważał zastosowania w
sprawie art. 8 k.p. czynił to Sąd Rejonowy. Zarzut naruszenia art. 8 k.p.
podniesiony w skardze kasacyjnej nie mógł być zatem przedmiotem rozważań
Sądu Najwyższego.
Natomiast zarzut naruszenia art. 183a
k.p. nie mógł być rozważany, gdyż nie
został dostatecznie sprecyzowany (skarżący nie podał, której jednostki redakcyjnej
dotyczy, jakiego rodzaju dyskryminacji i jakiej przesłanki).
20
Z tych przyczyn zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu a sprawa przekazaniu
do ponownego rozpoznania (art. 39815
§ 1 k.p.c.).