Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 108/10
POSTANOWIENIE
Dnia 6 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Z. M.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Skarbu Państwa
o zobowiązanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 6 kwietnia 2011 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania
w II instancji zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego (pkt 2.)
z dnia 17 lutego 2010 r.,
oddala zażalenie i zasądza od pozwanego na rzecz powoda
kwotę 300 (trzysta) zł tytułem kosztów postępowania
zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 17 lutego 2010 r. uwzględnił apelację
pozwanego i zmienił wyrok Sądu Okręgowego w W. z dnia 19 grudnia 2007 r.
w ten sposób, że oddalił powództwo Z. M. przeciwko Skarbowi Państwa –
Ministrowi Skarbu Państwa o zobowiązanie i zasądził od powoda na rzecz
pozwanego 7 200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za pierwszą instancję (pkt
1); kolejną kwotę 7 200 zł zasądził od powoda na rzecz pozwanego z tytułu
zwrotu kosztów procesu za drugą instancję (pkt 2). Dalszą kwotę 5.400 zł –
Sąd odwoławczy zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu kasacyjnym (pkt 3). Ponadto Sąd Apelacyjny orzekł
o obowiązku uiszczenia przez powoda kosztów sądowych.
Wyrok Sądu drugiej instancji zapadł po powtórnym rozpoznaniu sprawy,
w której poprzednie orzeczenie wydane przez ten Sąd w postępowaniu
apelacyjnym zostało uchylone przez Sąd Najwyższy. Uzasadniając
rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że kierował się
zasadą odpowiedzialności za wynik sporu i orzekł zgodnie z treścią art. 98 § 1
i 3 k.p.c.
Postanowienie dotyczące kosztów postępowania za drugą instancję
zaskarżył pozwany w zakresie, w jakim nie został uwzględniony jego
wniosek o zasądzenie na jego rzecz dalszej kwoty 3 600 zł jako zwrotu
kosztów postępowania odwoławczego. Wniósł o zmianę postanowienia
w zaskarżonej części przez zasądzenie od powoda dodatkowo 3 600 zł
kosztów za drugą instancję oraz o zasądzenie kosztów postępowania
zażaleniowego. Zarzucił, że prawidłowo obliczone koszty postępowania za
drugą instancję, jakie mu przysługują, winny wynosić łącznie 10 800 zł
(dwukrotnie po 5 400 zł), z uwagi na to, że sprawa była dwukrotnie
rozpatrywana przez Sąd Apelacyjny i za każdym razem obrona prowadzona
przez pozwanego była celowa.
3
Powód wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie na jego rzecz
kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pozwany w swoim rozumowaniu przyjął za podstawę pogląd
o dwukrotnym rozpoznawaniu sprawy w postępowaniu apelacyjnym (każde
z tych postępowań zakończyło się wydaniem wyroku), co – jego zdaniem –
uzasadniało przyznanie kosztów zastępstwa procesowego za każde z tych
postępowań z osobna.
Podstawą przyznania stronie wygrywającej sprawę kosztów procesu są
przepisy art. 98 i nast. k.p.c., precyzujące, że strona przegrywająca obowiązana
jest zwrócić na żądanie przeciwnika koszty niezbędne do celowego dochodzenia
praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.), przy czym do niezbędnych kosztów
procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie,
jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i niezbędne
wydatki jednego adwokata (art. 98 § 3 k.p.c.). Wynagrodzenie adwokata regulują
odrębne przepisy (art. 98 § 4 k.p.c.), a stronom reprezentowanym przez radcę
prawnego lub rzecznika patentowego oraz Skarbowi Państwa reprezentowanemu
przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zwraca się koszty w wysokości
należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata (art. 99 k.p.c.).
W postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym pozwany był reprezentowany
przez radcę prawnego, wobec czego określenie wysokości wynagrodzenia jego
pełnomocnika, należnego za postępowanie apelacyjne, wymaga zastosowania
przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.). Rozporządzenie
w § 12 ust. 1 pkt 2 określa stawki minimalne „za prowadzenie spraw
w postępowaniu apelacyjnym” przed sądem apelacyjnym. Przy wyznaczeniu
zakresu pojęcia „prowadzenie sprawy w postępowaniu apelacyjnym” odwołać się
trzeba do przepisów normujących to postępowania, zamieszczonych w art. 367
i nast. k.p.c. W przepisach tych postępowanie apelacyjne toczy się na skutek
wniesienia apelacji od wyroku sądu pierwszej instancji (art. 367 § 1 k.p.c.),
4
prowadzone jest przez sąd wyższej instancji (art. 367 § 2 k.p.c.), który rozpoznaje
sprawę w zasadzie w granicach apelacji (art. 378 § 1 k.p.c.) i orzeka na podstawie
materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji i w postępowaniu
apelacyjnym (art. 382 k.p.c.) oraz - co do zasady - w zakresie żądań zgłoszonych
przed sądem pierwszej instancji, ponieważ zmiany powództwa są ściśle
limitowane w art. 383 k.p.c. Jeżeli strona przeciwna nie wniosła apelacji, to zmiana
wyroku nie może nastąpić na niekorzyść strony wnoszącej apelację (art. 384
k.p.c.). Zakres postępowania apelacyjnego wyznacza więc treść żądań objętych
sporem, przedmiot i treść orzeczenia sądu pierwszej instancji i zakres zaskarżenia
apelacją. Nie budzi wątpliwości, że po uchyleniu wyroku sądu apelacyjnego
i przekazaniu sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania przez Sąd
Najwyższy te elementy pozostają tożsame. Ewentualne zmiany mogą jedynie
wiązać się z uchyleniem wyroku sądu odwoławczego w części, a nie w całości, ale
także wówczas przedmiotem rozpoznania będzie ta sama sprawa i trafność tego
samego orzeczenia sądu pierwszej instancji zaskarżonego tą samą apelacją.
Jedyna różnica będzie polegała na zmniejszeniu wycinka badanego sporu. W tych
okolicznościach nie można zgodzić się z pozwanym, że postępowanie apelacyjne
toczące się po uchyleniu wyroku Sądu Apelacyjnego przez Sąd Najwyższy
i bezpośrednio poprzedzające wydanie wyroku zawierającego kwestionowane
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania, było nowym, innym postępowaniem
apelacyjnym w rozumieniu § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. Czynności sądowe podejmowane przez
Sąd Apelacyjny i strony przy ponownym rozpoznaniu sprawy były kontynuacją
postępowania apelacyjnego zapoczątkowanego wniesieniem przez pozwanego
apelacji od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 19 grudnia 2007 r., którego
dotychczasowy wynik został skasowany. Cały czas zatem toczyło się to samo
postępowanie apelacyjne, a nie dwa różne postępowania. Stanowisko takie Sąd
Najwyższy zajął już w postanowieniu z dnia 10 lutego 2011 r., wydanym w sprawie
IV CZ 109/10, nie publ., stwierdzając m.in. że „w sytuacji, gdy sąd drugiej instancji
orzeka ponownie, po uchyleniu jego wyroku przez Sąd Najwyższy
i przekazaniu mu sprawy do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach
postępowania kasacyjnego, to przy rozstrzygnięciu o kosztach postępowania
5
apelacyjnego powinien mieć na uwadze ostateczny wynik tegoż postępowania
apelacyjnego (a nie postępowań apelacyjnych) i wysokość kosztów
poniesionych przez strony w jego toku oraz wysokość kosztów postępowania
kasacyjnego (por. postanowienie SN z dnia 7 października 2010 r., sygn. akt IV CZ
34/10, niepubl.), bez względu na fakt dwukrotnego orzekania w postępowaniu
apelacyjnym przez sąd odwoławczy”.
Pełnomocnikom stron przysługiwało zatem za postępowanie apelacyjne
jedno wynagrodzenie, a złożony, dwuetapowy przebieg postępowania powinien
zostać uwzględniony przy określaniu wysokości wynagrodzenia. Tak też uczynił
Sąd Apelacyjnym który ustalił koszty na poziomie wyższym niż stawki minimalne
wynagrodzenia radcy prawnego.
W konsekwencji zażalenie pozwanego okazało się nieuzasadnione
i podlegało oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
O kosztach postępowania zażaleniowego przed Sądem Najwyższym
orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i art. 99 k.p.c. i § 12 ust. 2 pkt 2 cytowanego
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.