Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UZ 7/11
POSTANOWIENIE
Dnia 18 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący)
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z wniosku I. M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w związku z wnioskiem o
przywrócenie terminu do złożenia zażalenia na postanowienie z dnia 24 czerwca
2010 r. oraz o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie i
doręczenie uzasadnienia wyroku z dnia 10 czerwca 2010 r.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 kwietnia 2011 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Apelacyjnego [….]
z dnia 23 listopada 2010 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 10 czerwca 2010 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
ubezpieczonej I. M. od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 24 lutego 2010 r.
W polskiej placówce operatora publicznego ubezpieczona nadała w dniu 18
czerwca 2010 r. wniosek o wydanie jej odpisu powyższego wyroku Sądu
Apelacyjnego wraz z uzasadnieniem.
Postanowieniem z 24 czerwca 2010 r. Sąd Apelacyjny odrzucił wniosek
ubezpieczonej jako zgłoszony po upływie tygodniowego terminu. Orzeczenie wraz z
2
pouczeniem o prawie, sposobie i terminie zaskarżenia postanowienia zostało
ubezpieczonej doręczone 12 lipca 2010 r.
W dniu 19 lipca 2010 r. I. M. wniosła o ustanowienie dla niej pełnomocnika z
urzędu celem sporządzenie zażalenia na postanowienie o odrzuceniu wniosku o
uzasadnienie wyroku. Pełnomocnik taki (radca prawny) został ustanowiony w dniu
29 lipca 2010 r., a został o tym powiadomiony pismem Okręgowej Izby Radców
Prawnych z 6 sierpnia 2010 r. W dniu 30 sierpnia 2010 r. w polskiej placówce
operatora publicznego pełnomocnik ubezpieczonej nadał zażalenie na
postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 24 czerwca 2010 r. o odrzuceniu wniosku
ubezpieczonej o wydanie odpisu wyroku z uzasadnieniem wraz z wnioskiem o
przywrócenie terminu do wniesienia tego zażalenia. W uzasadnieniu pełnomocnik
podniósł, że zarzuca orzeczeniu naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art.
233 k.p.c. w związku z art. 168 k.p.c. przez ustalenie, że ubezpieczona z własnej
winy uchybiła terminowi do złożenia wniosku o uzasadnienie.
Ponadto w dniu 30 sierpnia 2010 r. pełnomocnik ubezpieczonej złożył
wniosek o przywrócenie uchybionego terminu do wniesienia wniosku o
sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 10 czerwca 2010 r. i
jego doręczenie wraz z uzasadnieniem. Pismem z 20 września 2010 r. pełnomocnik
ubezpieczonej cofnął ten wniosek.
Postanowieniem z dnia 23 listopada 2010 r. Sąd Apelacyjny oddalił wniosek
o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenie (pkt 1.); odrzucił zażalenie (pkt 2.);
umorzył postępowanie w zakresie przywrócenie terminu do złożenia wniosku o
sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 10
czerwca 2010 r. (pkt 3.).
Uzasadniając bezzasadność wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia
zażalenia Sąd Apelacyjny wskazał, że pełnomocnik z urzędu o swym umocowaniu
w sprawie został poinformowany pismem Okręgowej Izby Radców Prawnych z 6
sierpnia 2010 r. Sporządzone zaś zażalenie wraz z wnioskiem o przywrócenie
terminu do jego wniesienia, choć opatrzone datą 24 sierpnia 2010 r., zostało
wysłane dopiero w dniu 30 sierpnia 2010 r. Jak wynika z treści wniosku, kontakt
pełnomocnika z ubezpieczoną miał miejsce 22 sierpnia 2010 r., pełnomocnik nie był
chory i nie zaistniały żadne okoliczności, które uzasadniałyby zwłokę w nadaniu
3
pisma na poczcie. Nawet uwzględniając to, że pierwszy kontakt pełnomocnika z
ubezpieczoną nastąpił 22 sierpnia 2010 r. było dostatecznie dużo czasu na
poznanie argumentacji ubezpieczonej i sporządzenie zażalenia zgodnego z jej
oczekiwaniami oraz obowiązującymi przepisami prawa. Strona skarżąca nie
przedstawiła żadnych uzasadnionych argumentów na okoliczność niezachowania
terminu do wniesienia zażalenia, w konsekwencji zażalenie, jako wniesione po
terminie podlegało odrzuceniu na podstawie art. 370 k.p.c. w związku z art. 391 i
art. 397 § 2 k.p.c. Czynność procesowa podjęta przez stronę po upływie terminu
jest bezskuteczna (art. 167 k.p.c.).
Sąd Apelacyjny nie podzielił argumentacji strony skarżącej co do
nieznajomości procedury cywilnej przez ubezpieczoną i upatrywania w tym
uzasadnienia w zakresie przywrócenia terminu do wniesienia zażalenia.
Postępowanie przed Sądem Apelacyjnym nie było pierwszym kontaktem
ubezpieczonej z wymiarem sprawiedliwości, na etapie postępowania
pierwszoinstancyjnego została ona prawidłowo pouczona o sposobie i terminie
złożenia wniosku o doręczenie wyroku Sądu pierwszej instancji i sporządzenie
uzasadnienia, z czego skutecznie skorzystała.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 23 listopada 2010 r. w zakresie
jego pkt 1. – na podstawie art. 380 k.p.c. oraz pkt 2. na podstawie art. 394 § 1 p 11
k.p.c. zaskarżył zażaleniem pełnomocnik ubezpieczonej, zarzucając naruszenie art.
169 § 1 k.p.c. przez błędne ustalenie, że wniosek o przywrócenie terminu został
złożony z uchybieniem terminu ustawowego.
Żalący się wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w części
dotyczącej oddalenia wniosku o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia na
postanowienie z dnia 24 czerwca 2010 r., odrzucenia zażalenia na postanowienie z
24 czerwca 2010 r.; o uwzględnienie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia
zażalenia ubezpieczonej na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 24 czerwca
2010 r. o odrzuceniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku oraz o
rozpatrzenie zażalenia i przywrócenie ubezpieczonej terminu do wniesienia
wniosku o sporządzenie uzasadnienia; uwzględnienie wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku i doręczenie odpisu tego wyroku z uzasadnieniem albo o
przekazanie Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania wniosku
4
ubezpieczonej o sporządzenie uzasadnienia wyroku tego Sądu i doręczenie odpisu
tego wyroku z uzasadnieniem. W uzasadnieniu zażalenia wskazuje się na
niezbędność uzyskania przez pełnomocnika od reprezentowanej przez niego strony
informacji o przyczynach uchybienia przez stronę terminowi do złożenia zażalenia,
ale także o danych, na których mógł pełnomocnik oprzeć zażalenie wnoszone
równocześnie z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia (art. 169
§ 3 k.p.c.).
Podniesiono, że pełnomocnik ubezpieczonej dopiero w dniu 16 sierpnia 2010
r. odebrał na poczcie pismo z Okręgowej Izby Radców Prawnych o ustanowieniu,
następnie upłynęło 6 dni do uzyskania bezpośredniego kontaktu telefonicznego z
ubezpieczoną, co nawet po zsumowaniu z czasem napisania i wysłania zażalenia
(8 dni) nie może zostać uznane za nadmierne. Skoro kontakt ze stroną nastąpił w
dniu 22 sierpnia 2010 r., to realnie bieg terminu do złożenia przez pełnomocnika
ustanowionego przez sąd wniosku o przywrócenie terminu wraz z wniesieniem
zażalenia na postanowienie z 24 czerwca 2010 r. zaczął biec dopiero od dnia
następnego – 23 sierpnia, a zakończył swój bieg w dniu 30 sierpnia (poniedziałek).
Oznacza to, że zażalenie zostało wniesione w terminie.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Przedmiotem postępowania zażaleniowego przed Sądem Najwyższym jest
postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 23 listopada 2010 r. o odrzuceniu – ze
względu na niezachowanie terminu – zażalenia na postanowienie z dnia 24
czerwca 2010 r. odrzucające wniosek strony o wydanie odpisu wyroku z
uzasadnieniem.
Wobec bezsporności wniesienia zażalenia na postanowienie z dnia 24
czerwca 2010 r. po terminie, równie niesporną kwestią jest to, że zaskarżone do
Sądu Najwyższego postanowienie o odrzuceniu zażalenia stanowi konsekwencję
postanowienia oddalającego wniosek o przywrócenie terminu do złożenia tego
zażalenia. Tak więc chociaż to ostatnie postanowienie nie podlegałoby osobnemu
zaskarżeniu zostało poddane kognicji Sądu Najwyższego, w trybie art. 380 k.p.c.,
5
jako postanowienie mające niewątpliwie zasadniczy wpływ na rozstrzygnięcie
sprawy.
Nie budzi zatem zastrzeżeń to, że zarzuty rozpatrywanego zażalenia i
przedstawiona w nim argumentacja odnoszą się niemal w całości do postanowienia
o oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia, na którym
opiera się postanowienie zaskarżone do Sądu Najwyższego.
Rozpatrując jednakże przedstawione w zażaleniu zarzuty o naruszeniu art.
169 § 1 k.p.c. „poprzez błędne ustalenie, że wniosek o przywrócenie terminu został
złożony z uchybieniem terminu ustawowego” należy stwierdzić, że nie trafiają one
w kwestionowane rozstrzygnięcie ani w jego podstawy.
Powołany w zażaleniu art. 169 § 1 k.p.c. określa termin (tygodniowy w
stosunku do czasu ustania przyczyny uchybienia terminu) do wniesienia pisma z
wnioskiem o przywrócenie terminu. W razie stwierdzenie niezachowania
powyższego terminu (spóźnienia wniosku o przywrócenie terminu) sąd - stosownie
do art. 171 k.p.c. – odrzuca wniosek na posiedzeniu niejawnym.
Rozpatrywane natomiast w trybie art. 380 k.p.c. postanowienie nie jest
postanowieniem o odrzuceniu spóźnionego wniosku, którego podstawę stanowiłyby
art. 171 k.p.c. Jest to postanowienie oddalające wniosek, oparte na merytorycznej
ocenie co do zasadności przesłanki przywrócenia terminu – określonej w art. 168 §
1 k.p.c. Z przedstawionych w uzasadnieniu postanowień Sądu Apelacyjnego
ustaleń wynika, że strona nie uprawdopodobniła okoliczności uzasadniających
wniosek – nie wykazała, że nie wniosła określonego zażalenia bez swojej winy.
Należy zwrócić uwagę, że ustalenia Sądu Apelacyjnego dotyczyły nie tylko
okoliczności bezpośrednio dotyczących strony (o ustanowienie pełnomocnika z
urzędu, celem wniesienia zażalenia wystąpiła w ostatnim dniu terminu do
wniesienia tego zażalenia), ale dotyczyły także jej pełnomocnika, który został
ustanowiony w dniu 6 sierpnia 2010 r. (o czym dowiedział się jak twierdzi 16
sierpnia 2010 r.), a wysłał do sądu wniosek wraz z uzasadnieniem dopiero 30
sierpnia 2010 r., chociaż sporządził je 24 sierpnia, a „pełnomocnik z urzędu nie był
chory i nie zaistniały żadne okoliczności, które uzasadniałyby zwłokę w nadaniu
pisma na poczcie (oświadczenie pełnomocnika)”.
6
Sąd Najwyższy uznał, że opartej na analizie ustalonych okoliczności ocenie
Sądu Apelacyjnego, że „strona skarżąca nie przedstawiła żadnych uzasadnionych
argumentów na okoliczność przywrócenia terminu do wniesienia zażalenia”
wnoszący odwołanie nie przeciwstawił przekonującej argumentacji.
Twierdzenie zawarte w uzasadnieniu rozpatrywanego zażalenia, że pismo z
wnioskiem o przywrócenie terminu (wraz ze spóźnionym zażaleniem) „zostało
wniesione w terminie” odnosi się do terminu z art. 169 § 1 k.p.c.; pozostają
natomiast bez zakwestionowania podstawy oddalenia wniosku ze względu na jego
bezzasadność.
Sąd Najwyższy uznał ponadto, że w ustalonych okolicznościach sprawy
wnoszący zażalenie nie wykazał zachowania terminu z art. 169 § 1 k.p.c.
Jeżeli bowiem możnaby uważać, że domniemanym powodem uchybienia
terminowi do wniesienia zażalenia do Sądu Najwyższego (wraz z wnioskiem o
przywrócenie terminu) był brak właściwego pełnomocnika uprawnionego do
wniesienia zażalenia, to ten brak rozumiany jako przyczyna uchybienia terminu (art.
169 § 1 k.p.c.) został usunięty w czasie, w którym ustanowiony pełnomocnik miał
możliwość wniesienia odwołania, nie później jednak niż z upływem tygodnia od dnia
zawiadomienia go o ustanowieniu pełnomocnikiem. Takie określenie granicy,
przyczyny uchybienia terminu, o której mowa w art. 169 § 1 k.p.c. jest niezbędne
dla zachowania skuteczności normy ustalającej tygodniowy termin do wniesienia
zażalenia (art. 394 § 2 k.p.c.) Z chwilą uzyskania pełnomocnika strona zostaje
niejako wyposażona w potencjalnie taką samą, jaka przysługuje każdej stronie,
możliwość działania procesowego. W odniesieniu do wniesienia zażalenia strona
działająca już przez ustanowionego dla niej pełnomocnika ma termin tygodniowy.
Termin ten zakreśla granicę czasową, w której strona reprezentowana przez
pełnomocnika ustanowionego przez sąd powinna wykorzystać swe uprawnienie
procesowe z udziałem pełnomocnika mającego realną możliwość wykonania
wynikającego z zakresu pełnomocnictwa zadania.
Z powyższych przyczyn i wobec bezspornego wpływu zasadności oddalenia
wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia na zasadność odrzucenia
7
spóźnionego zażalenia Sąd Najwyższy oddalił bezzasadne zażalenie (art. 39814
w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).