Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 509/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Wojciech Katner (przewodniczący)
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa Z. L.
przeciwko „P.” Spółdzielni Pracy w W. i J. B.
- Redaktorowi Naczelnemu Tygodnika „X.”
o ochronę dóbr osobistych i zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 29 kwietnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych od wyroku
Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 marca 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Powódka A. C. wniosła o nakazanie pozwanym Spółdzielni Pracy „P.”, jako
wydawcy tygodnika „X.” oraz J. B. jako redaktorowi naczelnemu tego tygodnika,
aby opublikowali tekst przeprosin o treści: „Wydawca i Redaktor Naczelny
tygodnika „X.,” przepraszają p. A. C. za naruszające jej dobra osobiste
umieszczenie niezgodnie z prawem jej danych osobowych w artykule „[…].”,
opublikowanym w numerze [...] „X.” z [...].” oraz o zasądzenie solidarnie od
pozwanych na jej rzecz kwoty 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia.
Powód Z. L. wystąpił z tożsamym żądaniem przeciwko obu pozwanym.
Sprawy zostały połączone na podstawie art. 219 k.p.c. do wspólnego rozpoznania i
rozstrzygnięcia.
Pozwani Spółdzielnia Pracy „P.” oraz J. B. – redaktor naczelny tygodnika „X.”
wnieśli o oddalenie obu powództw.
Wyrokiem z 29 września 2008 r. Sąd Okręgowy : 1) nakazał pozwanym
opublikowanie przeprosin o treści „Wydawca i Redaktor Naczelny tygodnika „X.”
przepraszają p. A. C. za naruszające jej dobra osobiste umieszczenie niezgodnie z
prawem jej danych osobowych w artykule „[…].” opublikowanym w numerze [...] „X.”
z [...].; 2) zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 35.000 zł
tytułem zadośćuczynienia; 3) oddalił w pozostałym zakresie jej powództwo; 4)
nakazał pozwanym opublikowanie przeprosin o treści „Wydawca i Redaktor
Naczelny tygodnika „X.” przepraszają p. Z. L. za naruszające jego dobra osobiste
umieszczenie niezgodnie z prawem jego danych osobowych w artykule „[…].”
opublikowanym w numerze [...] „X.” z [...].”; 5) zasądził od pozwanych solidarnie na
rzecz Z. L. kwotę 35.000 zł tytułem zadośćuczynienia; 6) oddalił w pozostałym
zakresie powództwo Z. L. oraz rozstrzygnął o kosztach procesu.
Podstawą rozstrzygnięcia było ustalenie, że w numerze [...] tygodnika „X.” z
[...]. został opublikowany artykuł pt. „ […].”, którego autorką była A. S. Publikacja
prasowa poświęcona była schronisku dla zwierząt prowadzonemu przez Fundację
której dyrektorem była A. C. zaś prezesem Z. L. W artykule poruszono sprawę
3
uśmiercania zwierząt, znęcania się nad zwierzętami i fałszowania dokumentacji. W
artykule zostały wymienione imiona i nazwiska powodów. W sprawie opisanej w
artykule toczy się postępowanie karne przed Sądem Rejonowym do sygn. [...], na
podstawie aktu oskarżenia wniesionego 31 stycznia 2007 r. Autorka artykułu A. S.
nie posiadała zgody właściwego prokuratora ani sądu na ujawnienie danych
osobowych powodów, tj. ich imion i nazwisk w pełnym brzmieniu.
W tygodniku lokalnym „M.” ukazał się wywiad z powodem. Tygodnik ten
ukazuje się w gminach […], […]. Dane powodów zostały również opublikowane w
Internecie, gdzie na jednej ze stron bez zgody prokuratury zamieszczona została
kopia aktu oskarżenia.
Powódka jest obecnie bezrobotna. W związku ze sprawą karną popadła
w depresję, która nasiliła się po opublikowaniu artykułu. Powód leczy się, utracił
zaufanie w organizacjach, w których wcześniej działał.
Sąd Okręgowy uznał, że powództwa są w części zasadne. Działanie autorki
artykułu prasowego, który ukazał się w tygodniku „X.” polegające na ujawnieniu
danych osobowych powodów było bezprawne, bowiem nie posiadała ona
wymaganej zgody prokuratora lub sądu na ujawnienie danych powodów, jako osób,
przeciwko którym toczy się postępowanie karne. Braku zgody uprawnionego
organu nie sanował fakt ewentualnego posługiwania się przez dziennikarza
w rozmowie z prokuratorem imionami i nazwiskami powodów (oskarżonych), jak
i wcześniejsze publikacje prasowe, w których zostały ujawnione ich dane osobowe,
bezprawne upublicznienie aktu oskarżenia w Internecie, ani wreszcie
zamieszczenie w lokalnym tygodniku wywiadu z powodem z podaniem jego imienia
i nazwiska. Przepis art. 13 ustawy z 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe (Dz. U.
Nr 5, poz. 24 ze zm.; dalej – pr. pras.) należy rozumieć w ten sposób, że
z uprawnienia do ujawnienia w publikacji prasowej imienia i nazwiska osoby
oskarżonej może skorzystać tylko ten, kto na ujawnienie danych uzyskał zgodę, czy
to właściwego organu, czy samego zainteresowanego.
O naruszeniu dóbr osobistych powodów publikacją wydaną przez
pozwanych stanowi okoliczność, że duża liczba czytelników dowiedziała się
o procesie karnym przeciwko powodom. Powodowie przed wydaniem orzeczenia
4
w postępowaniu karnym zostali przedstawieni w niekorzystny sposób
i w niekorzystnych okolicznościach. Wskutek publikacji powodom została
wyrządzona krzywda. Rodzina powódki została postawiona w złym świetle, dzieci
powódki miały problemy w szkole i w wyjaśnieniu rówieśnikom zaistniałej sytuacji,
powodowie stracili kontakt z częścią znajomych, powód utracił zaufanie osób
związanych z działalnością na rzecz ochrony zwierząt oraz w środowisku
aeroklubowiczów w Polsce i zagranicą. Bezprawne działanie wywołało u powodów
stres. Sąd Okręgowy nakazał pozwanym usunięcie skutków bezprawnego działania
poprzez opublikowanie tekstu przeprosin i uznał, iż kwota 35.000 zł tytułem
zadośćuczynienia pozwoli w pewnym stopniu naprawić wyrządzoną im krzywdę.
Wyrokiem z 17 lutego 2010 r. Sąd Apelacyjny w uwzględnieniu apelacji
pozwanych zasądzone na rzecz powodów zadośćuczynienia obniżył do kwot po
15.000 zł, a dalej idące żądanie zasądzenia zadośćuczynienia oddalił.
W pozostałej części Sąd oddalił apelacje pozwanych, znosząc między stronami
koszty postępowania apelacyjnego.
Sąd Apelacyjny zaakceptował ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego,
przytoczył brzmienie art. 23 k.c. i wskazał, że w świetle tego przepisu podlegającym
ochronie dobrem osobistym człowieka jest cześć (dobre imię) oraz nazwisko (dane
osobowe umożliwiające identyfikację) i tych dóbr dotyczyły żądania zgłoszone
przez powodów. Oceniając zachowanie pozwanych w celu stwierdzenia, czy było
ono bezprawne Sąd Apelacyjny odwołał się do treści art. 13 ust. 2 i 3 pr. pras.
Wskazał przy tym, że z uwagi na wagę negatywnych następstw podania do
publicznej wiadomości danych osobowych uczestników postępowania karnego,
ustawodawca uzależnił możliwość ich publikacji od zgody samego uczestnika
postępowania karnego (art. 13 ust. 2 pr. pras.) albo zezwolenia prokuratora lub
sądu, udzielanego, o ile za tym przemawia ważny interes społeczny (art. 13 ust. 3
pr. pras.). Pozwani nie posiadali zezwolenia prokuratora lub sądu na publikacje
danych osobowych powodów, a brak reakcji prokuratura na opublikowanie aktu
oskarżenia w Internecie nie może być utożsamiany z domniemanym wyrażeniem
zgody na opublikowanie danych osobowych powodów.
5
Udzielenie przez powoda Z. L. wywiadu w lokalnym tygodniku „M. ", w
którym powód odniósł się do skierowanych pod jego adresem zarzutów, nie mógł
być potraktowany jako wyrażenie zgody, o której mowa w art. 13 ust. 2 pr. pras. na
opublikowanie jego danych osobowych także przez inne media. Od woli osoby
uprawnionej do wyrażenia zgody na opublikowanie jej danych zależy to, jakiemu
podmiotowi takiej zgody udzieli, i na jaki zakres publikacji. Zgoda udzielona przez
powoda na opublikowanie jego danych osobowych nie rozciągała się na
zamieszczenie tych danych w artykule opublikowanym przez tygodnik „X.”.
Wyrażenie zgody na umieszczenie danych osobowych (nazwiska) w wywiadzie
opublikowanym w gazecie lokalnej nie uzasadnia domniemania, że powód wyraził
jednocześnie generalną zgodę na publikowanie jego nazwiska w kontekście
informacji o prowadzonym przeciwko niemu postępowaniu karnym także w innych
tytułach prasowych, w tym tych o zasięgu ogólnokrajowym. Zgoda powoda na
publikację jego danych osobowych w wywiadzie, którego udzielił tygodnikowi „M.”
nie legitymowała innych, w tym także pozwanych, do ujawnienia danych
osobowych powoda.
Za nieskuteczny uznał Sąd Apelacyjny zarzut pozwanych, że publikując
artykuł prasowy „[…].” działali w obronie istotnego społecznego interesu. Zdaniem
Sądu, dziennikarz nie jest uprawniony do oceny, czy w konkretnym wypadku za
opublikowaniem danych osobowych lub wizerunku oskarżonego przemawia ważny
interes społeczny. Autonomiczna kompetencja w tym zakresie służy wyłącznie
właściwemu organowi, tj. prokuratorowi lub sądowi, i tylko ten organ może
zadecydować o wyrażeniu zgody na upublicznienie informacji, o których mowa w
art. 13 ust. 2 pr. pras. Działanie pozwanych było zatem bezprawne.
Apelację powodów dotyczącą wysokości należnego powodom
zadośćuczynienia Sąd Apelacyjny uznał za częściowo uzasadnioną. W myśl art.
448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje
dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia
pieniężnego za doznaną krzywdę. Przy ocenie, jaka suma jest odpowiednia tytułem
zadośćuczynienia należy mieć na uwadze rodzaj dobra, które zostało naruszone
oraz charakter, stopień nasilenia i czas trwania ujemnych przeżyć psychicznych
spowodowanych naruszeniem. O zakresie przyznanego zadośćuczynienia
6
pieniężnego, zgodnie z jego kompensacyjną funkcją, decyduje przede wszystkim
rozmiar wyrządzonej pokrzywdzonemu krzywdy, a wtórne znaczenie ma sytuacja
majątkowa sprawcy naruszenia. Wysokość zasądzanych na podstawie art. 448 k.c.
kwot winna być umiarkowana. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, ustalona przez Sąd
Okręgowy kwota zadośćuczynienia za krzywdę, którą ponieśli powodowie wskutek
opublikowania ich danych osobowych, jest niewspółmiernie wysoka. W ocenie
Sądu Apelacyjnego, przy uwzględnieniu okoliczności sprawy, adekwatnym
zadośćuczynieniem do krzywdy doznanej przez powodów są kwoty
zadośćuczynienia po 15.000 zł.
O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.
Wyrok Sądu Apelacyjnego z 3 marca 2010 r. zaskarżyli pozwani w części
dotyczącej rozstrzygnięcia o roszczeniach powoda Z. L., to jest w punkcie I w
zakresie, w jakim Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony apelacją pozwanych wyrok
Sądu Okręgowego i zasądził na rzecz powoda kwotę 15.000 zł oraz w punkcie II w
zakresie, w jakim oddalił wnioski apelacji pozwanych o zmianę wyroku Sądu
Okręgowego w pkt 4 poprzez oddalenie powództwa Z. L. co do roszczenia o
nakazanie publikacji przeprosin, a nadto w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach
procesu.
Skarżący zarzucili, że wyrok w zaskarżonej części zapadł z naruszeniem
prawa materialnego, to jest: - art. 13 ust. 2 pr. pras. poprzez jego błędną wykładnię
polegającą na przyjęciu, że zgoda osoby, o której mowa w tym przepisie na
ujawnienie jej danych osobowych ma charakter indywidualny, tj. uchyla zakaz
publikacji danych jedynie wobec osoby (dziennikarza, tytułu prasowego), której
została udzielona; - art. 1 pr. pras. oraz art. 10 Konwencji z 4 listopada 1950 r.
o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności poprzez ich
niezastosowanie i w konsekwencji błędne przyjęcie, że osoba, o której mowa w art.
13 ust. 2 pr. pras. może samodzielnie i selektywnie decydować o kręgu osób, które
mogą korzystać z praw, o których mowa w art. 1 pr. pras. i art. 10 Konwencji; - art.
24 § 1 k.c. w zw. z art. 13 ust. 2 pr. pras. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie
polegające na przyjęciu, iż działania pozwanych wobec powoda były bezprawne
chociaż powód sam poinformował opinię publiczną o toczącym się przeciwko niemu
7
postępowaniu karnym w wywiadzie prasowym, co jest wyrazem jego zgody na
opublikowanie jego danych osobowych w kontekście toczącej się sprawy; - art. 448
k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., w zw. z. art. 13 ust. 2 pr. pras. poprzez ich niewłaściwe
zastosowanie polegające na zasądzeniu od pozwanych na rzecz powoda
zadośćuczynienia, przy braku bezprawności naruszenia jego dóbr osobistych.
Skarżący wnieśli o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej
części i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Skarżący nie zgłosili zarzutów zmierzających do zakwestionowania
czynności procesowych podjętych w sprawie przez Sąd drugiej instancji, w tym
i takich, które by prowadziły do podważenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.
Ocena zarzutów mieszczących się w zakresie pierwszej z podstaw kasacyjnych
(art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) musi być zatem odniesiona do tych faktów, które Sądy
obu instancji przyjęły za podstawę subsumcji.
2. Zgodnie z art. 47 Konstytucji każdy ma prawo do ochrony prawnej życia
prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu
osobistym. Ochrona prywatności obejmuje także autonomię informacyjną (art. 51
Konstytucji), a zatem prawo do decydowania o ujawnieniu innym informacji
dotyczących swojej osoby, a także prawo do kontroli nad takimi informacjami, jeżeli
znajdują się one w posiadaniu innych podmiotów (por. wyrok TK z 20 listopada
2002 r., K 41/02, OTK 2002, nr 6, poz. 83). Równocześnie Konstytucja gwarantuje
każdemu wolność wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania
informacji (art. 54 ust. 1), a obywatelom gwarantuje prawo do uzyskiwania
informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje
publiczne (art. 61 ust. 1 i 2).
Żadnemu z wymienionych praw normy konstytucyjne nie przyznają
charakteru absolutnego i każde z nich może być ograniczone w ramach zasady
proporcjonalności w oparciu o przesłanki określone w art. 31 ust 3 Konstytucji
(por. wyroki SN z 12 września 2001 r., V CKN 440/00, OSNC 2002, nr 5, poz. 68
i z 11 października 2001 r., II CKN 559/99, OSNC 2002, nr 6, poz. 82,
postanowienie SN z 12 listopada 2003 r., V KK 52/03, OSNKW 2004, nr 3, poz. 24).
8
Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być
ustanawiane tylko w ustawie i tylko wówczas, gdy Konstytucja wyraźnie przewiduje
możliwość ich wprowadzenia, w tym, gdy są one konieczne dla ochrony wolności
i praw innych osób. Postanowienia rozdziału drugiego Konstytucji w omówionym
zakresie pozostają w zgodzie z przepisami art. 10 ust. 2 Europejskiej Konwencji
o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r. (Dz. U.
1993, Nr 61, poz. 284 ze zm. i u.z.u.p.) oraz art. 19 ust. 3 Międzynarodowego Paktu
Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz. U. 1977 r. Nr 38, poz. 167). Zgodnie z ich
postanowieniami korzystanie z prawa do swobodnego wyrażania opinii
i przekazywania informacji może podlegać przewidzianym przez ustawę
ograniczeniom, które są niezbędne między innymi w celu poszanowania praw
i dobrego imienia innych osób. Takie ograniczenie wprowadzają przepisy art. 13
ust. 2 i 3 pr. pras. Stanowią one, że nie wolno publikować w prasie danych
osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie
przygotowawcze lub sądowe, jak również danych osobowych i wizerunku
świadków, pokrzywdzonych i poszkodowanych, chyba że osoby te wyrażą na to
zgodę. Ograniczenie to nie narusza przepisów innych ustaw. Właściwy prokurator
lub sąd może zezwolić, ze względu na ważny interes społeczny, na ujawnienie
danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie
przygotowawcze lub sądowe.
Trzeba podkreślić, że art. 13 ust. 2 pr. pras. nie oznacza, żeby prasa przez
czas trwania postępowań karnych nie mogła zajmować się sprawami i problemami,
których te postępowania dotyczą. Zakaz wprowadzony przez art. 13 ust. 2 pr. pras.
odnosi się wyłącznie do danych osobowych i wizerunku osób, które w toczącym się
postępowaniu karnym występują w różnych rolach procesowych. Zakaz
publikowania w prasie danych osobowych i wizerunku oskarżonego w sprawie
karnej ma na celu jego ochronę przed stygmatyzacją, w warunkach, gdy do chwili
wydania prawomocnego skazującego wyroku chroni go zasada domniemania
niewinności. Podanie danych osobowych oskarżonego w środkach masowego
przekazu może narazić go na utratę dobrego imienia zanim jeszcze postępowanie
karne się zakończy.
9
Z 13 ust. 2 i 3 pr. pras. wynika, że uchylenie zakazu publikowania w prasie
danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie
karne ma miejsce w dwóch sytuacjach, a mianowicie wtedy, gdy na publikację tych
danych wyrazi zgodę osoba, której publikacja ma dotyczyć oraz wtedy, gdy taką
zgodę wyrazi prokurator lub sąd. Ustawodawca określił przesłanki, którymi winien
kierować się prokurator lub sąd, gdy podejmuje decyzję w przedmiocie zezwolenia
na ujawnienie danych osobowych osób, przeciwko którym toczy się postępowanie
przygotowawcze lub sądowe. O udzieleniu zezwolenia decyduje to, czy za
ujawnieniem danych przemawia ważny interes społeczny. Podmiot zamierzający
dokonać publikacji nie ma własnego, samodzielnego uprawnienia do oceny, że
publikacja danych osobowych osoby, przeciwko której toczy się postępowanie
karne, jest dopuszczalna ze względu na interes społeczny (por. wyrok Sądu
Najwyższego z 18 marca 2008 r., IV CSK 474/07, niepubl.), a zatem, o ile nie
uzyska on zgody uprawnionego organu, to w procesie o ochronę dóbr osobistych
wszczętym przez osobę, przeciwko której toczy się postępowanie karne, a której
dane zostały opublikowane bez zezwolenia, nie może skutecznie bronić się
zarzutem, iż opublikowanie danych było działaniem zmierzającym do ochrony
interesu społecznego.
Zgody sądu lub prokuratora, o której mowa w art. 13 ust. 3 pr. pras. nie
można domniemywać. W konkretnych okolicznościach może się jednak zdarzyć, że
bezprawność opublikowania danych zostanie wyłączona, a to wtedy, gdy
dziennikarz powtórzył w publikacji informacje o postępowaniu karnym i dane
osobowe oskarżonego, które wcześniej podał do publicznej wiadomości prokurator
lub sąd w warunkach stwarzających podstawę do uznania, iż doszło do uchylenia
zakazu, o którym mowa w art. 13 ust. 2 pr. pras. (por. m.in. wyroki Sądu
Najwyższego z 18 marca 2008 r., IV CSK 474/07, OSNC 2009, nr 6, poz. 87
i z 28 stycznia 2009 r., IV CSK 346/08, OSNC-ZD 2010, nr A, poz. 8).
W literaturze dominuje pogląd, że zezwolenie na ujawnienie danych
osobowych i wizerunku osoby, przeciwko której toczy się postępowanie karne
wydane na wniosek określonego dziennikarza lub redakcji jest skuteczne wobec
wszystkich dziennikarzy i redakcji. Z poglądem tym trzeba się zgodzić,
a uzasadniają go przesłanki, którymi kierują się prokurator lub sąd przy
10
podejmowaniu decyzji o udzieleniu zgody na opublikowanie danych osobowych
i wizerunku oskarżonego, czy osoby występującej w postępowaniu karnym w innej
roli procesowej. Skoro o udzieleniu zgody na publikację tych danych decyduje
interes społeczny, który przemawia za upublicznieniem danych osobowych
i wizerunku określonej osoby, to ta zobiektywizowana przesłanka w identyczny
sposób dotyczy wszystkich podmiotów zaangażowanych w proces
rozpowszechniania informacji, które powinny dotrzeć do opinii publicznej.
Poza sporem jest, że pozwani i autorka materiału prasowego nie uzyskali
zgody sądu na opublikowanie danych osobowych powodów w materiale prasowym
dotyczącym sprawy, w związku z którą toczyło się postępowanie karne. Sąd
wyraźnie udzielenia takiej zgody odmówił. Z zeznań autorki opublikowanego przez
pozwanych artykułu wynika, że przed publikacją nie ubiegała się o udzielenie zgody
na ujawnienie danych osobowych powodów w artykule, bo nie zdawała sobie
sprawy z wymagań, jakie stawia art. 13 ust. 2 i 3 pr. pras. Nie ma zatem podstaw
do twierdzenia, że interes społeczny przemawiał za posłużeniem się przez
pozwanych w opublikowanym przez nich materiale prasowym pełnymi danymi
osobowymi osób, których dotyczyły problemy przedstawione w artykule,
w warunkach gdy przeciwko tym osobom i na tle opisanych w artykule zdarzeń
toczyło się postępowanie karne.
4. Osoba, przeciwko której toczy się postępowanie przygotowawcze lub
sądowe może zezwolić na ujawnienie jej danych osobowych w publikacji dotyczącej
sprawy, której to postępowanie dotyczy kierując się dowolnymi przesłankami, bo
ustawodawca w art. 13 ust. 2 i 3 pr. pras. nie narzucił jej jakichkolwiek przesłanek
wymagających uwzględnienia w procesie decyzyjnym.
W wyroku z 12 grudnia 2006 r., II CSK 280/06, niepubl., Sąd Najwyższy
wyjaśnił, że zgoda pokrzywdzonego na działanie, które może godzić w jego dobra
osobiste jest aktem woli stanowiącym wyraz świadomości uprawnionego co do
przysługującego mu prawa wypowiedzenia się oraz zamiaru zamanifestowania na
zewnątrz skorzystania z tego prawa. Udzielenie zgody na działanie zabronione
przez art. 13 ust. 2 pr. pras. stanowi przyczynę wyłączającą jego bezprawność.
Istnienia zgody uprawnionego, ani też jej zakresu nie domniemywa się i to
11
pozwanego obciąża obowiązek wykazania, że taką zgodę uzyskał (por. wyrok SN
z 20 maja 2004 r., II CK 330/03, niepubl.). Zgoda na ujawnienie w prasie danych
osobowych osoby, przeciwko której toczy się postępowanie karne może być
udzielona przez tę osobę także w sposób dorozumiany. O tym, czy została
udzielona, i jaki był jej zakres decydują okoliczności konkretnego przypadku.
Pozwani utrzymują, że udzielenie przez powoda wywiadu lokalnemu
tygodnikowi, w którym powód wypowiedział się o niektórych zarzutach stawianych
mu w toczącym się postępowaniu karnym świadczy o udzieleniu przez powoda
generalnej zgody na podawanie do publicznej wiadomości jego danych osobowych
we wszystkich publikacjach, które będą dotyczyły toczącej się przeciwko powodowi
sprawy karnej. Okoliczności rozpoznawanej sprawy nie pozwalają na
zaakceptowanie stanowiska pozwanych. Dane osobowe powoda (a właściwie jego
nazwisko w zestawieniu z błędnie podanym imieniem) przytoczone zostały
w wywiadzie, którego powód udzielił lokalnemu tygodnikowi. Charakter pisma,
w którym ukazał się wywiad oznacza, że publikacja adresowana była do wąskiego
kręgu czytelników funkcjonujących w tej samej społeczności lokalnej, co powód.
Zdarzenia, w związku z którymi powodowi postawiono zarzuty mogły być znane
czytelnikom tygodnika z uwagi na zamieszkanie w pobliżu schroniska dla zwierząt
prowadzonego przez powoda, w którym miało dojść do popełniania czynów
zabronionych przez ustawę. Możliwe, że niezależnie od toczącej się sprawy karnej
czytelnicy tygodnika mieli własne zdanie na temat osoby powoda i stawianych mu
zarzutów, a przynajmniej niektórzy czytelnicy identyfikowali powoda, niezależnie od
publikacji jego danych w wywiadzie, jako oskarżonego w sprawie dotyczącej
schroniska dla zwierząt. Decydując się na udzielenie tygodnikowi wywiadu powód
wiedział, że zadane mu zostaną konkretne pytania, na które udzieli odpowiedzi,
a zatem będzie miał wpływ na ostateczny kształt publikacji, prezentowanych w niej
faktów i ocen. Z tego zachowania powoda nie sposób jest wyciągać wniosku, że
godził się on na podanie jego danych osobowych w każdej innej publikacji, która
ukazałaby się w czasie trwania postępowania karnego przeciwko powodowi
i przedstawiała sprawę schroniska dla zwierząt kierowanego przez powoda
w sposób ustalony przez dziennikarza. W artykule opublikowanym przez
pozwanych zaprezentowane zostały ustalenia dziennikarki, co do czynów, jakich
12
miał dopuścić się powód, ale i oceny przypisywanych mu zachowań. Zakres
problematyki poruszonej w artykule jest szerszy niż ten, którego dotyczyły
wypowiedzi powoda w wywiadzie udzielonym lokalnemu tygodnikowi, a o ile
w wywiadzie powód w odpowiedziach na pytania mógł odnieść się do stawianych
mu zarzutów, to w artykule stanowisko powoda w sprawie nie zostało
zaprezentowane. Krąg czytelników, do których adresowany był artykuł w gazecie
ogólnopolskiej był przy tym nieporównywalny z kręgiem osób, do których dotrzeć
mógł tekst wywiadu opublikowanego w gazecie lokalnej.
Wszystkie wskazane wyżej okoliczności musiały być uwzględnione przy
ocenie, czy powód, choćby w sposób dorozumiany, przez ujawnienie faktów
związanych z postawionym mu oskarżeniem w wywiadzie dla tygodnika lokalnego,
mógł zezwolić na powszechne odstępstwo w publikacjach prasowych od zakazu
ustanowionego w art. 13 ust. 2 pr. pras. Z okoliczności tych o takim zezwoleniu
wnioskować nie sposób.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
k.p.c., skargę
kasacyjną pozwanych oddalił.