Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 129/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Romualda Spyt
w sprawie z powództwa Marka T.
przeciwko PGE Kopalni Węgla Brunatnego
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 maja 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 9 lutego 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do
ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy wyrokiem z 9 lutego 2010 r. oddalił apelację pozwanego
pracodawcy PGE Kopalnia Węgla Brunatnego od wyroku Sądu Rejonowego w
Bełchatowie z 26 października 2009 r., który zasądził na rzecz powoda Marka T. od
pozwanego 21.434 z odsetkami od 1 lipca 2009 r. – wniesienia pozwu - tytułem
wyrównania emerytury. Powód był pracownikiem Kopalni od 2 lipca 1977 r. do 30
lipca 2004 r. jako operator sprzętu technologicznego i od ustania zatrudnienia
pobiera emeryturę. Pozwany wystawił powodowi świadectwo wykonywania pracy
górniczej kwalifikowanej przelicznikiem 1,2 dla celów emerytalnych. 25 lutego 2008
r. powód złożył wniosek o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem przelicznika
1,8. Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z 28 lutego 2008 r. odmówił
przeliczenia emerytury. Sąd Rejonowy stwierdził, iż powód otrzymywał zaniżoną
emeryturę według przelicznika 1,2 zamiast 1,8, gdyż pozwany pierwotnie
nieprawidłowo określił w wydanym mu świadectwie charakter jego pracy górniczej.
Powód pracował w przodku, dlatego ma prawo do przelicznika 1,8 (art. 37 ust. 1
ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS), co pozwany
zobowiązany był od razu prawidłowo podać w świadectwie pracy (art. 97 k.p. oraz
rozporządzenie z 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa
pracy); nadto zobowiązany był do wystawienia dokumentów (zaświadczeń) w celu
udowodnienia pracy górniczej (art. 125a ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach). Pozwany ponosi zatem odpowiedzialność za szkodę na
podstawie art. 471 k.c. (wyroki Sądu Najwyższego: z 13 października 2005 r., II PK
36/04; z 22 listopada 1996 r., II UKN 15/96 i z 28 sierpnia 2007 r., II PK 5/07).
Pracownik otrzymujący od pracodawcy dokumenty stanowiące podstawę do
ustalenia świadczeń z ubezpieczenia społecznego ma prawo uważać, że
dokumenty są prawidłowe. Pracodawca jest obowiązany do aktywnej dbałości o
emerytalno-rentowe interesy pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z 25 kwietnia
2008 r., I PK 245/07). Podstawę jego roszczeń stanowią przepisy Kodeksu
cywilnego (wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2004 r., II PK 36/04). Sąd
Rejonowy nie uwzględnił zarzutu przedawnienia według terminu z art. 291 k.p., lecz
przyjął przedawnienie dla odpowiedzialności kontraktowej z art. 471 k.c., odwołując
3
się do tezy, że podstawa prawna roszczenia majątkowego określa termin
przedawnia (wyrok Sądu Najwyższego z 28 sierpnia 2007 r., II PK 5/07). Sąd
Okręgowy w uzasadnieniu oddalenia apelacji za prawidłowe uznał stanowisko, że
pozwany ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 471 k.c. w związku z art. 300
k.p. z tytułu wystawienia wadliwego świadectwa pracy. Zobowiązanie pracodawcy
określały przepisy art. 97 § 2 k.p. i § 1 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia z 15 maja 1996
r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz art. 125a § 2 ustawy z 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach. Pracodawca zobowiązany był do
bieżącego ewidencjonowania pracy górniczej, odpowiednio do rozporządzenia z 6
lutego 2004 r. w sprawie ewidencjonowania przez pracodawców okresów
zatrudnienia na stanowiskach, na których okresy pracy górniczej zalicza się w
wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury oraz na
niektórych innych stanowiskach pracy górniczej. Skoro przepisy nakładają na
pracodawcę obowiązek wydania pracownikowi właściwego (kompletnego)
świadectwa pracy, czyli z informacją niezbędną dla ustalenia uprawnień z
ubezpieczenia społecznego, to naruszenie przez pracodawcę tego obowiązku i
wyrządzenie szkody wywołanej brakiem informacji lub podaniem informacji
błędnych rodzi po stronie pracodawcy odpowiedzialność odszkodowawczą. Powód
skutecznie zakwestionował pierwotne dokumenty pracodawcy, gdyż Sąd Okręgowy
(w sprawie o wysokość emerytury) sporne okresy zaliczył w sposób odmienny,
korzystny dla powoda. Sąd Okręgowy podzielił również stanowisko Sądu
Rejonowego, że do roszczenia powoda ma zastosowanie 10-letni termin
przedawnienia na podstawie art. 118 k.c. w związku z art. 471 k.c., a nie termin z
art. 291 k.p.
Skarga kasacyjna zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe
zastosowanie: 1) art. 6 k.c. w związku z art. 471 k.c. przez przyjęcie, że powód
wykazał, iż pozwany nienależycie wykonywał swoje zobowiązania związane z
prowadzeniem dokumentacji pracowniczej wydając mu świadectwo pracy
nieuwzględniające pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym, a także przez
przyjęcie, że powód wykazał istnienie adekwatnego związku przyczynowego
między nieprawidłowym prowadzeniem dokumentacji pracowniczej i wydaniem mu
takiego świadectwa, a szkodą; 2) art. 471 k.c. przez przyjęcie, że pozwany wydając
4
świadectwo pracy górniczej z określeniem stanowisk pracy zgodnie z
rozporządzeniem z 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk
pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy
ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty w sposób nienależyty wykonał
swoje zobowiązanie prowadzenia dokumentacji pracowniczej, a także przyjęcie, iż
uczynił to w sposób zawiniony; 3) art. 471 k.c. w związku z art. 361 § 1 k.c. przez
przyjęcie istnienia adekwatnego związku przyczynowego między wydaniem przez
pozwanego świadectwa pracy górniczej nieuwzględniającego pracy górniczej w
wymiarze półtorakrotnym, a poniesioną przez pracownika szkodą w postaci
zaniżenia świadczeń emerytalnych w sytuacji występowania innej okoliczności
pozostającej w adekwatnym związku przyczynowym ze szkodą, a polegającej na
zwłoce powoda w dochodzeniu emerytury w wymiarze półtorakrotnym
spowodowanej brakiem należytej staranności ze strony powoda w prowadzeniu
dokumentacji pracowniczej; 4) art. 362 k.c. w związku z art. 471 k.c. przez
nieuwzględnienie przyczynienia się powoda do szkody przez brak należytej
staranności przy składaniu wniosku o emeryturę, zwłokę w złożeniu przezeń
wniosku o przeliczenie świadczenia; 5) art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 133 ust. 1 pkt 2
ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS przez przyjęcie, że ZUS
nie ponosi żadnej odpowiedzialności za wydanie błędnej decyzji; 6) art. 291 § 1 k.p.
w związku z art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. przez przyjęcie, że roszczenie
odszkodowawcze z tytułu nienależytego wykonania przez pracodawcę
zobowiązania prowadzenia dokumentacji pracowniczej, pozostające w związku ze
stosunkiem pracy nie podlega przedawnieniu zgodnie z art. 291 § 1 k.p.,
ewentualnie błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 118 k.c. przez
przyjęcie, że roszczenie powoda jako pozostające w związku ze świadczeniem
okresowym nie podlega 3-letniemu przedawnieniu zgodnie z art. 118 k.c. tak jak
świadczenie okresowe.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skargę należało uwzględnić w pierwszej kolejności ze względu na przyjęty w
zaskarżonym wyroku niewłaściwy termin przedawnienia. W podobnej sprawie
powiększony skład Sądu Najwyższego w uchwale z 19 stycznia 2011 r. (I PZP
5
5/10) stwierdził, że roszczenie o odszkodowanie z tytułu otrzymywania niższej
emerytury wskutek wydania przez pracodawcę niewłaściwego świadectwa pracy
oraz niewydania zaświadczenia o pracy górniczej przedawnia się na podstawie art.
291 § 1 k.p.
Co do podstaw odpowiedzialności, to Sąd Najwyższy z urzędu nie może nie
zauważyć, że na tle innych rozpatrywanych spraw o prawo lub o wysokość
emerytury byłych pracowników Kopalni, weryfikacja stanowisk pracy jakiej
dokonano w tej Kopalni nie zawsze była prawidłowa i nie uzasadniała wystąpienia o
przeliczenie emerytury wyższym przelicznikiem (choćby rozpatrzona na tej samej
sesji przez ten sam skład sprawa z odwołania innego ubezpieczonego od decyzji
organu rentowego odmawiającej mu wyższej emerytury z braku zatrudnienia w
przodkach jako górnika kopalni odkrywkowej - I UK 395/10).
Ma rację skarżący, że wyrok w sprawie ubezpieczeniowej powoda przeciwko
organowi rentowemu o wyższą emeryturę, nie wiąże w tej sprawie ze względu na
inne strony i przedmiot sporu (art. 366 k.p.c.). Z prawomocnego wyroku w sprawie
o wyższą emeryturę wynika tylko zobowiązanie do wypłaty przez organ rentowy
określonej przez sąd emerytury, nie wynika natomiast zobowiązanie do zapłaty
przez pracodawcę odszkodowania pracownikowi za wydanie niewłaściwego
świadectwa (zaświadczenia) pracy górniczej dla celów emerytalnych (art. 365
k.p.c.).
Nie ma jednak racji, gdy wymaga w tej sprawie oceny dotyczącej
odpowiedzialności organu rentowego za zaniżoną emeryturę, gdyż to nie stanowi
przedmiotu obecnej sprawy. Nie jest dlatego zasadny zarzut naruszenia art. 68 ust.
1 pkt 1 lit. b ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
oraz art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach, gdyż
przepisy te nie stanowiły podstawy prawnej rozstrzygnięcia sporu o
odszkodowanie.
Innymi słowy to, że powód uzyskał wyrok w sprawie przeciwko organowi
rentowemu o zwiększenie emerytury nie oznacza, że w tej sprawie wiąże
świadectwo pracy górniczej jakie wydał pozwany (art. 11 k.p.c.). Podlega to
samodzielnej ocenie w obecnej sprawie jako zagadnienie – przesłanka
odpowiedzialności na podstawie art. 471 k.c. – czy pozwany pierwotnie wykonał
6
należycie obowiązek wydania powodowi prawidłowego świadectwa pracy górniczej.
W tym zakresie stanowisko pozwanego nie jest jednak wyraźne, gdyż jeżeli uważa,
że prawidłowe było ostatnie świadectwo pracy górniczej, w oparciu o które powód
uzyskał w orzeczeniu sądowym zwiększenie emerytury, to powstaje pytanie,
dlaczego poprzednie (pierwotne) było inne („nieprawidłowe”). Łączy się ono z
zasadnymi pytaniami o winę i przyczynienie do tej sytuacji obu stron, a więc nie
tylko pozwanego, jednak pod warunkiem, że prawidłowe jest świadectwo lub
charakterystyka stanowiska pracy, które zdecydowały o uzyskaniu przez powoda
zwiększenia emerytury wyższym przelicznikiem.
Sąd pominął te kwestie poprzestając na niezasadnym założeniu, że w obecnej
sprawie znaczenie rozstrzygające ma sam wyrok w sprawie przeciwko organowi
rentowemu o wyższą emeryturę. Inna jest prawna podstawa emerytury i inna jest
podstawa prawna odpowiedzialności odszkodowawczej. W tej sprawie powoda
obciąża obowiązek wykazania, że już pierwotnie pozwany nie wykonał należycie
zobowiązania wydania prawidłowego świadectwa pracy górniczej, co prima facie
niezasadnie uznano za zbędne, gdyż wyrok w innej sprawie (o wyższą emeryturę)
nie był wiążący w tej sprawie. W tym znaczeniu zasadny był zarzut naruszenia art.
6 k.c. w związku z art. 471 k.c. przez stwierdzenie, iż powód wykazał nienależyte
wykonanie zobowiązania, a ściślej nienależyte wykonanie obowiązku potwierdzenia
charakteru pracy uprawniającej do wyższej emerytury.
Ponownie należy podkreślić, że stanowisko pozwanego nie jest klarowne w
podstawowej kwestii, to jest czy pierwotne świadectwo (zaświadczenie) o pracy
górniczej powoda było wadliwe i mimo to pozwany chce się uwolnić od
odpowiedzialności stawiając zarzuty na podstawie art. 362 k.c. oraz art. 361 § 1
k.c.; czy też twierdzi, że nie było wadliwe, a tym samym że nie ma podstaw do
odszkodowania, gdyż powodowi nie przysługiwało zwiększenie emerytury z racji
wykonywanego zatrudnienia. Powyższa uwaga wynika z tego, że w sprawie objętej
skargą nie rozważano (badano) czy powodowi należało wydać świadectwo
(zaświadczenie) uprawniające do wyższej emerytury.
Jeżeli więc okazałoby się, że powód powinien uzyskać wcześniej prawidłowe
świadectwo pracy, potwierdzające, iż rzeczywiste zatrudnienie uprawniało go do
wyższej emerytury, to w takiej sytuacji wobec stawianych zarzutów naruszenia art.
7
362 k.c. a także art. 361 § 1 k.c. w związku z art. 471 k.c. do rozstrzygnięcia
pozostanie ocena przyczynienia się powoda do szkody, na co zawrócono już
uwagę w innej podobnej sprawie przekazanej do ponownego rozpoznania w tym
samym Sądzie (wyrok Sądu Najwyższego z 17 marca 2011 r., I PK 61/10).
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39815
k.p.c.