Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 12/11
POSTANOWIENIE
Dnia 6 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski
(przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa "G B Poland" Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko " Towarzystwu Leasingowemu" Spółce
Akcyjnej
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 6 maja 2011 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 listopada 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 3 listopada 2010 r. odrzucił skargę
kasacyjną pozwanej od wyroku tego Sądu z dnia 9 października 2009 r. Podkreślił,
że Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 26 stycznia zwolnił pozwaną od
uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej w połowie. Pełnomocnik pozwanej otrzymał
w związku z tym wezwanie do uiszczenia kwoty 50 000 zł tytułem połowy opłaty od
skargi kasacyjnej, jednakże kwoty tej w zakreślonym terminie nie uiścił. Sąd
Apelacyjny wyjaśnił, dlaczego zwolnił pozwaną jedynie częściowo od opłaty od
skargi kasacyjnej. Podkreślił, że pozwana jest przedsiębiorcą, a w odniesieniu do
przedsiębiorców zwolnienie od kosztów sądowych powinno być czymś zupełnie
wyjątkowym. Ponadto pozwana była już wielokrotnie zwalniana od kosztów,
postępowanie toczy się już długo, więc mogła przewidzieć, że pojawi się
konieczność złożenia skargi kasacyjnej i zebrać środki na jej opłacenie. Sąd
Apelacyjny uznał, że przy takiej postawie pozwanej nie można zaakceptować, żeby
cały czas prowadziła postępowania sądowe na koszt Skarbu Państwa.
Pozwana wniosła zażalenie na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia
3 listopada 2010 r. o odrzuceniu skargi, podnosząc brak konsekwencji sądów przy
zwalnianiu z kosztów sądowych, mimo że sytuacja faktyczna i majątkowa pozwanej
nie ulegała zmianie (wcześniej była zwalniana w całości od opłaty, a teraz nie).
Pozwana spełnia przesłanki do zwolnienia jej od kosztów, bowiem od 2008 r. toczy
się przeciwko niej postępowanie egzekucyjne i w zasadzie nie ma ona żadnego
majątku na bieżącą działalność gospodarczą. Powódka złożyła odpowiedź na
zażalenie, które jednak została jej zwrócone.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W okolicznościach niniejszej sprawy pozwana w toku dotychczasowego
postępowania była zwalniana w całości z obowiązku ponoszenia kosztów.
Dopiero w postanowieniu Sądu Apelacyjnego z dnia 26 stycznia 2010 r. zwolniono
pozwaną od kosztów wynikających z wniesienia skargi kasacyjnej jedynie powyżej
50 000 zł. Postanowienie to nie zawiera uzasadnienia. Pozwana nie wniosła,
mimo wezwania, 50 000 zł opłaty od skargi (całość należnej opłaty wynosiła
100 000 zł) i w rezultacie tego skarga kasacyjna postanowieniem Sądu
Apelacyjnego została odrzucona. Na to postanowienie pozwany wniósł zażalenie
3
do Sądu Najwyższego i został zwolniony z konieczności w całości ponoszenia
opłaty od zażalenia. Sąd Najwyższy uwzględnił to zażalenie z tego powodu, że brak
było uzasadnienia dla tylko częściowego zwolnienia powoda od skargi kasacyjnej
zarówno w postanowieniu o częściowym zwolnieniu z dnia 26 stycznia 2010 r., jak
i w postanowieniu o odrzuceniu skargi kasacyjnej. Sąd Apelacyjny ponownie skargę
kasacyjną odrzucił, tym razem jednak w uzasadnieniu postanowienia wskazał,
że przyczyną odrzucenia jest niewniesienie opłaty od skargi w zakresie, w jakim
pozwana nie została zwolniona z obowiązku jej wniesienia.
Chociaż na postanowienie w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych
nie przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego (art. 3941
k.p.c.), to pośrednio
takie postanowienie może zostać skontrolowane, jeżeli skutkiem braku zwolnienia
z kosztów sądowych i niewniesienia opłaty od skargi kasacyjnej skarga taka
zostanie odrzucona, o ile tylko w zażaleniu na postanowienie o odrzuceniu skargi
kasacyjnej skarżący wniesie o kontrolę zażalenia o kosztach (art. 380 w związku
z art. 39821
k.p.c.). Z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 października
2005 r., III CZ 77/05 (niepubl.) wynika, że jeżeli ten sam podmiot był już wcześniej
zwalniany od kosztów sądowych w związku z jego sytuacją majątkową, to bez
wykazania zmiany tej sytuacji nie jest zasadna odmowa dalszego zwolnienia od
kosztów. W postanowieniu o odmowie zwolnienia sąd powinien wykazać,
że w zmienionej sytuacji majątkowej wnioskodawcy jest on w stanie ponieść koszty
postępowania. Sąd Najwyższy w niniejszym składzie podziela to stanowisko.
Tymczasem Sąd Apelacyjny, ponownie odrzucając skargę kasacyjną, nie podjął
badania stanu majątkowego pozwanej, obszernie zamiast tego wyjaśniając motywy
odstąpienia od praktyki wcześniejszego zwalniania pozwanej od kosztów.
Nie wynika z nich jednak, że powziął wiedzę o tym, że sytuacja pozwanej się
poprawiła, ani o tym, że ma ona majątek wystarczający do wniesienia należnej
opłaty. Ocena stanu faktycznego sprawy dowodzi raczej czegoś odmiennego –
wraz z prowadzoną egzekucją sytuacja pozwanej się pogarsza.
Z przedstawionych powodów orzeczono, jak w sentencji (art. 3941
§ 1 i 3
w związku z art. 39815
§ 1 k.p.c.).
jz