Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PZ 3/11
POSTANOWIENIE
Dnia 6 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa Z. G.
przeciwko Bankowi Spółdzielczemu w T.
o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 maja 2011 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w L.
z dnia 13 stycznia 2011 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Powód Z. G. w sprawie przeciwko Bankowi Spółdzielczemu w T. o
przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy wniósł
zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego – Sądu Pracy w L. z dnia 13
stycznia 2011 r., którym oddalono jego wniosek o uzupełnienie wyroku tego Sądu z
dnia 16 listopada 2010 r., w zakresie rozstrzygnięcia o żądaniu powoda
przywrócenia do pracy. Wyrokiem tym na skutek apelacji pozwanego zmieniono
wyrok Sądu Rejowego – Sądu Pracy w B. z dnia 30 czerwca 2010 r., w ten sposób,
że w miejsce przywrócenia powoda do pracy i zasądzenia wynagrodzenia za czas
2
pozostawania bez pracy, zasądzono odszkodowanie za niezgodne z prawem
rozwiązanie stosunku pracy.
W zażaleniu powód zarzucił naruszenie art. 386 § 1 k.p.c. przez brak
orzeczenia co do istoty sprawy w wyroku Sądu Okręgowego w L. z dnia 16
listopada 2010 r. oraz art. 351 § 1 k.p.c. przez błędne przyjęcie przez Sąd drugiej
instancji, że brak jest przesłanek do uzupełnienia wyroku, pomimo iż Sąd Okręgowy
zmieniając wyrok Sądu Rejonowego, nie orzekł o całości żądania, to jest nie zawarł
expressis verbis rozstrzygnięcia o oddaleniu powództwa o przywrócenie do pracy
Z. G., a co wynika dopiero z uzasadnienia tego wyroku. Skarżący podniósł, że w
wyniku orzeczenia Sądu Okręgowego nadal istnieje stan sprawy w toku i
niemożliwe jest wniesienie w tej części środka zaskarżenia (skargi kasacyjnej).
Powód wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest bezzasadne.
Zgodnie z art. 351 § 1 k.p.c. strona może w ciągu dwóch tygodni od
ogłoszenia wyroku, a gdy doręczenie wyroku następuje z urzędu - od jego
doręczenia, zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości
żądania, o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił w wyroku
dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z
urzędu.
W sprawie skarżący wniósł o uzupełnienie wyroku, gdyż w jego ocenie Sąd
nie orzekł o całości żądania, ponieważ orzekając o odszkodowaniu za niezgodne z
prawem rozwiązanie stosunku pracy zaniechał rozstrzygnięcia o oddaleniu
powództwa w odniesieniu do żądania przywrócenia do pracy, co w konsekwencji
powoduje, zdaniem powoda, uniemożliwienie wniesienie w tej części skargi
kasacyjnej.
Stanowisko to jest błędne.
Według Kodeksu pracy, wyraźnie nazwanymi roszczeniami alternatywnymi
są: w razie wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nie określony -
3
żądanie uznania wypowiedzenia za bezskuteczne, a gdy umowa uległa już
rozwiązaniu - przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach i żądanie
odszkodowania (art. 45 § 1 k.p.) oraz w razie rozwiązania umowy o pracę bez
wypowiedzenia - żądanie przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach i
żądanie odszkodowania (art. 56 § 1 k.p.). Art. 45 § 2 k.p. stanowi, że sąd pracy
może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne
lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest
niemożliwe lub niecelowe; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu.
Zgodnie zaś z art. 4771
k.p.c., jeżeli pracownik dokonał wyboru jednego z
przysługujących mu alternatywnie roszczeń, a zgłoszone roszczenie okaże się
nieuzasadnione, sąd może z urzędu uwzględnić inne roszczenie alternatywne.
Wyjaśnienie, jaką treść powinna mieć sentencja wyroku, w którym sąd pracy
zamiast wybranego przez pracownika i zgłoszonego w pozwie roszczenia o
przywrócenie do pracy zasądził na jego rzecz odszkodowanie zostało wyczerpująco
przedstawione w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 25 lutego 1999 r., III ZP 34/98 (OSNAPiUS 2000 nr 2, poz. 44). W
orzeczeniu tym wskazano, że rozwiązanie tej kwestii może nastąpić przy pomocy
stosowanego odpowiednio art. 365 § 3 k.c. oraz na podstawie art. 366 k.p.c.
dotyczącego powagi rzeczy osądzonej.
Przepis art. 365 § 3 k.c. reguluje sprawę przejścia prawa wyboru z
pierwotnie uprawnionego na stronę drugą, stanowiąc, że jeżeli strona uprawniona
do wyboru świadczenia wyboru tego nie dokonała, druga strona może jej
wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin, po którego bezskutecznym upływie
uprawnienie do dokonania wyboru przechodzi na stronę drugą. Wierzyciel, który we
właściwym czasie nie skorzystał z wyboru świadczenia, wskutek czego prawo to
przeszło na dłużnika, który również nie dokonał wyboru, musi objąć powództwem
alternatywnie wszystkie świadczenia. Wybór przez dłużnika jednego ze świadczeń
sprawia, że rozstrzygnięcie zamieszczone w wyroku ogranicza się tylko do tego
świadczenia, bez potrzeby orzekania o innych, chociaż podstawą sporu i
rozstrzygnięcia były okoliczności faktyczne dotyczące wszystkich żądań
przemiennych. Stosując z modyfikacjami powyższą regulację do sytuacji określonej
w art. 45 § 2 k.p. należy więc przyjąć, że gdy uprawnienie do dokonania wyboru
4
przysługuje z mocy ustawy sądowi, ma on do dyspozycji wybór między dwoma
roszczeniami, dokonanie zaś wyboru jednego z nich, co powinno znaleźć
odzwierciedlenie w sentencji wyroku, nie wymaga orzekania o oddaleniu drugiego
roszczenia. Istota orzekania o roszczeniach alternatywnych polega bowiem w
omawianej sytuacji na tym, że zasądzenie odszkodowania na podstawie
uprawnienia przysługującego mu z mocy art. 45 § 2 k.p. nie wymaga oddalenia
roszczenia o przywrócenie do pracy, gdyż sąd orzeka tylko o jednym roszczeniu
alternatywnym.
Z kolei rozważając przedstawione zagadnienie prawne w płaszczyźnie art.
366 k.p.c. należy przypomnieć, że według tego przepisu wyrok prawomocny ma
powagę rzeczy osądzonej tylko odnośnie do tego, co w związku z podstawą sporu
stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami.
Sąd Najwyższy w omawianej uchwale zaaprobował stanowisko, według którego o
zakresie przedmiotowym powagi rzeczy osądzonej decyduje to, co jest faktycznym
przedmiotem rozstrzygnięcia sądu. Uwzględniając to w rozważaniach nad
omawianym zagadnieniem Sąd Najwyższy przyjął, że w sprawie, w której na
podstawie art. 45 § 2 w związku z art. 56 k.p. oraz art. 4771
§ 2 k.p.c. (stanowiący
odpowiednik obecnego art. 4771
k.p.c.) w związku z art. 8 k.p. sąd pracy zasądził
na rzecz pracownika odszkodowanie zamiast żądanego przywrócenia do pracy,
powagą rzeczy osądzonej objęte jest także żądanie przywrócenia do pracy, chociaż
nie zostało formalnie oddalone. Zasądzenie odszkodowania jest bowiem
równoznaczne z nieuwzględnieniem roszczenia o przywrócenie do pracy.
Sąd Najwyższy w tej uchwale wywiódł również, że istota roszczeń
alternatywnych na gruncie prawa pracy polega na tym, że gdy pracownikowi
przysługują - na zasadzie rozłącznego wyboru - dwa lub więcej roszczenia
przemienne, wybór jednego z nich i spełnienie go przez pracodawcę powoduje
wygaśnięcie zobowiązania. Jeżeli z mocy ustawy, ze względu na ustalone
okoliczności faktyczne, sądowi przysługuje uprawnienie do dokonania korekty
decyzji pracownika i "wyboru" innego roszczenia, to przyznanie pracownikowi tego
roszczenia w wyroku powoduje również wygaśnięcie zobowiązania pracodawcy,
które wynika z nieuzasadnionego lub sprzecznego z przepisami prawa zwolnienia
pracownika z pracy. Zatem powagą rzeczy osądzonej takiego wyroku będzie objęte
5
także nie uwzględnione przez sąd, a wybrane przez pracownika roszczenie
alternatywne. Tym samym prawomocność materialna wyroku będzie dotyczyła
zarówno odszkodowania, jak i przywrócenia do pracy. W tej sytuacji wykluczona
jest możliwość złożenia przez pracownika wniosku o uzupełnienie wyroku
przewidziana w art. 351 § 1 k.p.c., zaś właściwym środkiem jego podważenia jest
apelacja.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę pogląd ten w
pełni aprobuje. W konsekwencji prowadzi do wniosku, że dopuszczalna jest skarga
kasacyjna powoda od wyroku, w którym sąd drugiej instancji zmienił wyrok sądu
pierwszej instancji w ten sposób, że w miejsce przywrócenia powoda do pracy i
zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy zasądził
odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie stosunku pracy.
Z tych względów na podstawie art. 39814
k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3
k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.