Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PZ 4/11
POSTANOWIENIE
Dnia 6 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa M. K.
przeciwko "R. E. D. C." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
o ekwiwalent za urlop wypoczynkowy,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 6 maja 2011 r.,
na skutek zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w R.
z dnia 9 lutego 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w R., pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w R.
postanowieniem z dnia 9 lutego 2011 r. zasądził od pozwanego R. E. D. C. Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz powoda M. K. kwotę 21 złotych
tytułem zwrotu kosztów procesu.
W uzasadnieniu postanowienia wskazano, iż zasądzona kwota stanowi
równowartość kosztów dojazdu powoda do Sądu Rejonowego w R. środkami
2
komunikacji miejskiej w dniach 10 września 2010 r., 11 października 2010 r., 15
października 2010 r., 22 października 2010 r. i 14 grudnia 2010 r. Zwrot tychże
kosztów procesu przysługuje powodowi – jako stronie wygrywającej sprawę – z
mocy art. 351 § 1 i 2 oraz art. 109 k.p.c.
Na powyższe postanowienie zażalenie złożyła strona pozwana. Orzeczeniu
zarzucono rażące naruszenie przepisów postępowania:
-art. 98 § 1 w związku z art. 108 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie przy wydawaniu
zaskarżonego postanowienia faktu braku wniosku powoda o zasądzenie kosztów
procesu przez zamknięciem rozprawy przed Sądem pierwszej instancji;
- art. 109 § 1 k.p.c. polegające na wydaniu przez Sąd drugiej instancji
rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania przed Sądem pierwszej
instancji i kosztów dojazdu do tego Sądu, a więc na kolejnym pogwałceniu zasady
instancyjności;
- art. 109 § 1 w związku z art. 50510
§ 2 k.p.c. polegające na pominięciu przy
wydawaniu rozstrzygnięcia kwestii, że w postępowaniu apelacyjnym w niniejszej
sprawie nie odbyła się żadna rozprawa;
- art. 109 § 1 k.p.c. polegające na przyjęciu, iż w sprawie rozpoznawanej na
posiedzeniu niejawnym istotna jest cena przejazdu środkiem komunikacji miejskiej;
- art. 109 § 2 k.p.c. polegające na przyjęciu, że celowe i niezbędne były dojazdy
powoda do Sądu pierwszej instancji w dniach wskazanych w uzasadnieniu
postanowienia, gdy tymczasem przed Sądem pierwszej instancji odbyła się tylko
jedna rozprawa – w dniu 11 października 2010 r i w tym dniu została ona
zamknięta;
- art. 351 § 1 k.p.c. polegające na wydaniu przez Sąd drugiej instancji
rozstrzygnięcia w przedmiocie uzupełnienia wyroku Sądu pierwszej instancji;
- art. 351 § 1 k.p.c. polegające na pominięciu przez Sąd drugiej instancji upływu
dwutygodniowego terminu zawitego do złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku
przez pominięcie braku wniosku powoda o uzupełnienie wyroku Sądu pierwszej
instancji.
Żalący się wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia, odrzucenie
wniosku powoda o zwrot kosztów dojazdu w całości jako niedopuszczalnego i o
umorzenie postępowania w całości lub o uchylenie przedmiotowego orzeczenia w
3
całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania, przy czym w każdym przypadku z zasądzeniem na rzecz pozwanego
kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w
tymże postępowaniu według norm przepisanych i kosztów opłaty skarbowej od
pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że zaskarżone postanowienie
zapadło z rażącym naruszeniem powołanych przepisów, albowiem Sąd drugiej
instancji uzupełnił wyrok Sądy pierwszej instancji o rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania, mimo iż roszczenia powoda w tym zakresie wygasły, skoro nie
złożył on spisu kosztów do momentu zamknięcia rozprawy bezpośrednio
poprzedzającej wydanie orzeczenia. Nadto zasądzone koszty dotyczą dojazdów
powoda do Sądu w dniach zarówno poprzedzających zamknięcie rozprawy jak i
następujących po tej dacie, co kłóci się z instytucją uzupełnienia wyroku. Sąd
drugiej instancji nie zauważył też, że apelacja została rozpoznana poza rozprawą, a
powód nie złożył odpowiedzi na tenże środek odwoławczy. W motywach
postanowienia nie wskazano również, kiedy powód wystąpił z wnioskiem o zwrot
kosztów przejazdu i to w sytuacji, gdy pisma tej treści nie doręczono stronie
przeciwnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługuje na uwzględnienie, aczkolwiek nie ze wszystkimi
zarzutami pozwanego można się zgodzić.
Ma rację żalący się zauważając, że zgodnie z art. 109 § 1 zdanie 1 k.p.c.
roszczenie o zwrot kosztów wygasa, jeśli strona najpóźniej przed zamknięciem
rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia nie złoży sądowi spisu
kosztów albo nie zgłosi wniosku o przyznanie kosztów według norm przepisanych.
W judykaturze podkreśla się, iż wspomniany spis kosztów powinien być złożony
przed zamknięciem rozprawy w poszczególnych instancjach pod rygorem utraty
roszczenia o ich zwrot. Skutku niedopełnienia tego obowiązku nie uchyla zaś
późniejsze złożenie ogólnego spisu kosztów za wszystkie instancje przed
4
zamknięciem rozprawy poprzedzającej wydanie ostatniego orzeczenia
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 października 1965 r., I CZ 96/65, LEX
nr 5897). Wspomniany spis kosztów winien przybrać postać oddzielnego pisma,
obejmującego wyliczenie poszczególnych pozycji wchodzących w skład ogólnej
sumy kosztów w danej instancji, a niezłożenie tak rozumianego spisu implikuje
przyznanie kosztów według norm przepisanych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
10 lipca 2002 r., II CKN 826/00, LEX nr 146172 oraz postanowienie z dnia 15
listopada 2002 r., II CK 134/02, LEX nr 77338). Uwadze pozwanego uszła jednak
regulacja art. 109 § 1 zdanie 2 k.p.c., w myśl której o kosztach należnych stronie
działające – jak w niniejszym przypadku - bez adwokata, radcy prawnego lub
rzecznika patentowego sąd orzeka z urzędu. Jednakże i w takiej sytuacji strona
powinna zasygnalizować sądowi fakt poniesienia owych kosztów (postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1972 r., I PZ 65/72, LEX nr 7198).
Warto podkreślić, że stosownie do art. 108 § 1 k.p.c. sąd rozstrzyga o
kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Z jednej strony
rozstrzygnięcie takie nie może więc zapaść przed wydaniem końcowego
orzeczenia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 1981 r., IV PZ 43/81,
OSNC 1982, nr 1, poz. 17), z drugiej zaś – rozstrzygnięcie takie jest obligatoryjne,
dotyczy postępowania w każdej instancji sądowej, powinno być zamieszczone w
sentencji wyroku lub postanowienia, a nie w jego uzasadnieniu, zaś brak owego
rozstrzygnięcia uprawnia stronę domagającą się zwrotu kosztów procesu do
wystąpienia z wnioskiem o uzupełnienie wyroku, skoro sąd nie orzekł o całości
żądania, tj. o zgłoszonym wniosku o przyznanie zwrotu kosztów procesu
(postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1967 r., II CZ 144/66, OSNC
1967, nr 7 -8, poz. 144; z dnia 27 lipca 1971 r., II PZP 29/71, LEX nr 6971 i z dnia
26 września 1972 r., I CZ 113/72, LEX nr 7138).
Należy przy tym pamiętać, że jeśli sąd nie orzekł o całości żądania (np.
pominął rozstrzygnięcie o kosztach procesu), strona może złożyć wniosek o
uzupełnienie wyroku w trybie art. 351 § 1 k.p.c., natomiast nie przysługuje jej żaden
środek odwoławczy w tym przedmiocie z uwagi na brak substratu zaskarżenia
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2006 r., I CZ 35/06, LEX nr
584195 oraz wyrok z dnia 28 kwietnia 2010 r., II UK 330/09, LEX nr 604220).
5
Pominięcie tej treści rozstrzygnięcia w sentencji orzeczenia daje przy tym
podstawę do uzupełnienia wyroku, a nie do sprostowania oczywistej jego
niedokładności w rozumieniu art. 350 k.p.c. (postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 21 lutego 1974 r., II CR 656/73, LEX nr 7413 i z dnia 28 października 2004 r.,
III CZ 92/04, LEX nr 602720).
Ta ostatnia uwaga jest zaś istotna o tyle, że w przeciwieństwie do regulacji
art. 350 k.p.c., która dopuszcza możliwość prostowania przez sąd z urzędu
niedokładności, błędów pisarskich albo rachunkowych lub innych oczywistych
omyłek, jakie zakradły się w wyroku (i to również w wyroku sądu niższej instancji),
przepisy art. 351 k.p.c., normujące instytucję uzupełnienia wyroku , nie stwarzają
takiej możliwości. Uzupełnienia wyroku dokonuje sąd, który go wydał, a czyni to
tylko na wniosek strony złożony w dwutygodniowym terminie od ogłoszenia
orzeczenia.
W rozpoznawanej sprawie to, że zaskarżone postanowienie stanowi
uzupełnienie wyroku sądowego o rozstrzygniecie o kosztach procesu, wynika z
faktu powołania w uzasadnieniu orzeczenia przepisu art. 351 k.p.c. Niestety tak
sentencja jak i uzasadnienie postanowienia nie precyzują, jaki wyrok (Sądu
pierwszej czy drugiej instancji) został w ten sposób uzupełniony. Tymczasem
wniosek powoda z dnia 8 lutego 2011 r., chociaż złożony w czternastodniowym
terminie od ogłoszenia wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w R., obejmuje roszczenie o zwrot kosztów dojazdu do Sądu
Rejonowego w R. Koszty postępowania pierwszoinstancyjnego powinny zaś być
rozliczone w orzeczeniu kończącym postępowanie w tej właśnie instancji.
Pozostaje zatem rozważyć, jakiego wyroku dotyczy w istocie przedmiotowy
wniosek, a co za tym idzie – jaki Sąd powinien go rozpoznać po uprzednim
sprawdzeniu jego dopuszczalności w rozumieniu przepisów art. 351 k.p.c.
Mając powyższe na względzie, orzeczono stosownie do art. 39815
§ 1
zdanie 1 oraz art. 108 §2 w związku z art. 394¹ § 3 k.p.c.