Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 maja 2011 r.
II BU 12/10
Okres wojskowego szkolenia studentów na podstawie ustawy z dnia 30
stycznia 1959 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (jednolity tekst: Dz.U.
z 1963 r. Nr 20, poz. 108) nie jest okresem składkowym w rozumieniu art. 6 ust.
1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze
zm.).
Przewodniczący SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec, Sędziowie SN:
Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca), Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 maja
2011 r. sprawy z wniosku Andrzeja Ś. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w W. o wysokość emerytury, na skutek skargi wnioskodawcy o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego we
Wrocławiu z dnia 15 października 2008 r. […]
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
W sprawie o wysokość emerytury Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z
15 października 2008 r. oddalił apelację wnioskodawcy Andrzeja Ś. od wyroku Sądu
Okręgowego w Jeleniej Górze z 2 kwietnia 2008 r., który zmienił decyzję pozwanego
z 26 września 2007 r. i zaliczył wnioskodawcy do stażu (jako składkowe) okresy od-
bywania przeszkolenia wojskowego studentów od 1 do 15 lipca 1961 r. i od 12 lutego
1964 r. do 27 marca 1964 r. Żądanie wnioskodawcy obejmowało okres od 12 wrześ-
nia 1960 r. lub od 1 lipca 1960 r. do 27 marca 1964 r., to jest od rozpoczęcia do za-
kończenia szkolenia wojskowego w studium wojskowym. Ustalono, że wnioskodawca
1 września 1959 r. podjął naukę w pomaturalnej Państwowej Szkole Morskiej w G.,
która trwała trzy i pół roku. Naukę przerwał 19 stycznia 1960 r. i ponownie rozpoczął
2
1 września 1960 r., a ukończył 10 lutego 1964 r. jako technik nawigator morski. W
trakcie nauki odbywał szkolenie wojskowe uczniów. Od 1 do 15 lipca 1961 r. obywał
przeszkolenie wojskowe w Ośrodku Szkolenia Specjalistów Morskich. Od 12 lutego
do 27 marca 1964 r. miał przeszkolenie wojskowe w Wyższej Szkole Marynarki Wo-
jennej, otrzymał stopień mata podchorążego rezerwy i został przeniesiony do rezer-
wy w wyniku odbycia wojskowego szkolenia studentów. Odbył łącznie 59 dni zastęp-
czej służby wojskowej, co wykazuje książeczka wojskowa. Podstawę rozstrzygnięcia
Sądu Okręgowego stanowiły przepisy art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z FUS (dalej: ustawa z 1998 r.), art. 65 ust. 3, art. 66 ust. 1 i
art. 67 ust. 2 ustawy z 30 stycznia 1959 r. o powszechnym obowiązku wojskowym
(dalej: ustawa z 1959 r.), a także § 1 uchwały nr 202 Rady Ministrów z 28 czerwca
1960 r. w sprawie wojskowego szkolenia uczniów Szkoły Morskiej i Szkoły Rybołów-
stwa Morskiego w Gdyni (dalej: uchwała). Wnioskodawca odbył tylko 59 dni prze-
szkolenia wojskowego i tylko ten okres mógł być zaliczony do stażu ubezpieczenio-
wego. Wnioskodawca nie był studentem Wyższej Szkoły Morskiej, tylko uczniem
pomaturalnej Państwowej Szkoły Morskiej. Uzyskanie stopnia mata podchorążego
rezerwy było wynikiem przeszkolenia wojskowego jakie odbył w jednostce wojskowej.
Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu oddalenia apelacji stwierdził, iż żądanie uwzględnie-
nia całego okresu od 12 września 1960 r. lub od 1 lipca 1961 r. do 27 marca 1964 r.
jako czynnej służby wojskowej lub zastępczej służby wojskowej nie ma oparcia w
przepisach. Wnioskodawca w tym okresie był uczniem pomaturalnej Państwowej
Szkoły Morskiej w G. Uczył się zawodu i uzyskał po zakończeniu szkoły tytuł technika
nawigatora morskiego. W czasie nauki podlegał wojskowemu szkoleniu uczniów.
Odbywało się ono na zasadach ustalonych dla studium wojskowego szkół wyższych,
stosownie do uchwały wydanej z delegacji art. 67 ust. 3 ustawy z 1959 r. Wniosko-
dawca odbywał zajęcia wojskowe raz w tygodniu. Sąd pierwszej instancji prawidłowo
uwzględnił wnioskodawcy jedynie przeszkolenie wojskowe od 1 do 15 lipca 1961 r.
oraz od 12 lutego do 27 marca 1964 r. (zgodnie z zapisami w książeczce wojskowej)
- łącznie 59 dni. Natomiast zajęcia wojskowe odbywane raz w tygodniu stanowiły
obowiązkowy przedmiot nauki objęty planami studiów (szkoły) i programami naucza-
nia w szkole, zatem nie stanowiły czynnej służby wojskowej.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu Apelacyjnego
we Wrocławiu z 15 października 2008 r. wnioskodawca zarzucił naruszenie art. 125
ustawy z 1959 r. w związku z § 1 pkt 1 i 2 oraz § 3 uchwały w związku z art. 7 pkt 3 i
3
art. 65 pkt 1, 2 i 3 oraz art. 66 pkt 3 i art. 67 pkt 2 ustawy z 1959 r. oraz art. 6 ust. 1
pkt 4 ustawy z 1998 r. „na skutek niezastosowania art. 125 ustawy z 1959 r.” oraz
mylnej interpretacji uchwały. Przepis art. 125 ustawy z 1959 r. nie został zastosowa-
ny, mimo że wymienione przepisy „nakazywały jego zastosowanie”. Skarżący wniósł
o stwierdzenie, że zaskarżony wyrok jest niezgodny z tą regulacją.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Objęty skargą wyrok nie jest niezgodny z prawem. Okres składkowy z art. 6
ust. 1 pkt 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, który wyzna-
cza granice przedmiotu sprawy, to czas w którym osoba nie mogła uzyskać zwykłego
okresu składkowego z tytułu pracowniczego zatrudnienia lub innego ubezpieczenia,
gdyż musiała odbywać czynną służbę wojskową w Wojsku Polskim albo zastępcze
formy tej służby. Mylnie twierdzi skarżący, że „ustawodawca do okresu składkowego
zaliczył okres studiów w szkołach wyższych”, wszak zgodnie z art. 7 pkt 9 ustawy z
1998 r. okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku stanowi okres nieskład-
kowy.
Skarżący nie może zarzucać sprzeczności wyroku z art. 125 ustawy z 30
stycznia 1959 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, gdyż przepis ten w chwili
orzekania już nie obowiązywał i nie mógł stanowić podstawy prawnej rozstrzygnięcia
w sprawie (art. 316 k.p.c.). Na podstawie tego przepisu skarżący nie nabył żadnej
ekspektatywy, w szczególności do zaliczenia w przyszłości okresu wojskowego
szkolenia studentów (uczniów) jako okresu składkowego do emerytury. Nie taki był
bowiem przedmiot regulacji art. 125, gdyż zaliczał on tylko okres odbytej służby woj-
skowej do okresu zatrudnienia u pracodawcy w zakresie wszelkich uprawnień
uzależnionych od ilości lat pracy albo od ciągłości pracy w danym zawodzie lub służ-
bie bądź w szczególnych warunkach, od których zależy nabycie tych uprawnień. W
sprawie Sądy nie stosowały tego przepisu, gdyż nie odnosi się on do ustalonego
stanu faktycznego, bowiem ma on na uwadze służbę wojskową w okresie zatrudnie-
nia, a nie wojskowe szkolenie uczniów w szkole pomaturalnej czy studentów w
szkole wyższej; pomijając już to, że art. 125 w ogóle nie stanowi o jakiejkolwiek zali-
czalności okresu służby wojskowej do przyszłej emerytury.
Taką samą ocenę co do zarzucanej niezgodności z prawem wyroku objętego
skargą należy odnieść do pozostałych zarzutów postawionych przez skarżącego.
4
Skoro z art. 65 ustawy z 1959 r. jednoznacznie wynika, że zajęcia w ramach studium
wojskowego były obowiązkowymi przedmiotami nauki, objętymi planami studiów i
programami nauczania szkoły wyższej, to w oparciu o taką normę nie jest uprawnio-
na argumentacja, że wojskowe szkolenie studentów było okresem czynnej służby
wojskowej. Owszem zgodnie z art. 7 pkt 3 w związku z art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy z
1959 r. wojskowe szkolenie studentów stanowiło formę wypełnienia powszechnego
obowiązku służby wojskowej, lecz w art. 6 ust. 1 pkt 4 obecnej ustawy o emeryturach
i rentach z FUS nie chodzi o każdą uprzednią formę wypełniania powszechnego obo-
wiązku służby wojskowej lub obowiązku obrony, lecz o ściśle określoną - czyli o
formę czynnej służby wojskowej lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych
form tej służby. Zgodnie z art. 43 ust. 2 pkt 2 ustawy z 1959 r. żołnierzami w czynnej
służbie wojskowej byli tylko studenci odbywający przeszkolenie wojskowe w jednost-
kach wojskowych i tylko ta forma wypełnienia obowiązku służby wojskowej odpowia-
da czynnej służbie wojskowej w Wojsku Polskim, co też w sprawie zostało potwier-
dzone. Natomiast zaliczenie wojskowego szkolenia studentów (uczniów) nie mogło
zostać uznane za służbę wojskową, skoro ustawa z 1959 r. w art. 66 wyraźnie stano-
wiła, że tylko w okresie przeszkolenia wojskowego studenci byli żołnierzami w czyn-
nej służbie wojskowej. W okresie nauki w szkole mogli więc wypełnić obowiązek
służby wojskowej właśnie przez udział w wojskowym szkoleniu studentów (uczniów) i
w przeszkoleniu wojskowym. Wówczas po zdaniu egzaminu końcowego byli wolni od
odbycia zasadniczej służby wojskowej - art. 67 ustawy z 1959 r. Innymi słowy, regu-
lacja prawna jest klarowna i żaden z postawionych w skardze zarzutów nie pozwala
stwierdzić, iżby objęty nią wyrok był niezgodny z prawem.
Nieuprawnione było również posługiwanie się - także przez pozwanego w de-
cyzji - pojęciem „zastępczej służby wojskowej”, gdyż wówczas - w ustawie z 1959 r. -
nie było takiej jak obecnie (art. 85 ust. 3 Konstytucji) formy odbywania obowiązku
służby wojskowej. Skarżący nie odbywał zastępczej służby wojskowej. Nie wskazuje
on przepisu, z którego wynikałoby, że odbywał zastępczą służbę wojskową. Był
uczniem szkoły pomaturalnej i nie było kwestionowane, że w czasie nauki podlegał
wojskowemu szkoleniu uczniów na mocy szczególnej uchwały nr 202 Rady Ministrów
z 28 czerwca 1960 r. Było to rozwiązanie wyjątkowe, przyjęte w oparciu o ówczesne
brzmienie art. 67 ust. 3 ustawy z 1959 r., gdyż zgodnie z tą ustawą obowiązek służby
wojskowej polegał na odbywaniu wojskowego szkolenia studentów szkół wyższych.
Nie zmienia to stwierdzenia, że okres nauki w szkole wyższej stanowi okres nie-
5
składkowy a nie okres składkowy. Szkolenie wojskowe studentów było objęte pro-
gramem studiów, stąd ukończenie tego szkolenia, tak jak i samych studiów, nie sta-
nowiło odrębnego okresu ubezpieczenia. Błędne jest przekonanie zakładające, że do
spełnienia warunków okresu składkowego z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i
rentach wystarczające było spełnianie obowiązku służby wojskowej poprzez odby-
wanie wojskowego szkolenia studentów. Ustawa z 1959 r. miała w tym zakresie - jak
wyżej wskazano - wyraźną regulację, która nie pozwala przyjąć, że okres wojskowe-
go szkolenia studentów był okresem czynnej służby wojskowej.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 42411
§ 1 k.p.c.
========================================