Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 182/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa M. F.
przeciwko Zespołowi Szkół Ogólnokształcących w O. o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 maja 2011 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 26 kwietnia 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną i nie obciąża powódki kosztami
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Powódka M. F. domagała się od pozwanego Zespołu Szkół
Ogólnokształcących w O. przywrócenia do pracy w związku z nieuzasadnionym
wypowiedzeniem.
Wyrokiem z 29 grudnia 2009 r., Sąd Rejonowy w O. przywrócił powódkę do
pracy na podstawie następujących ustaleń faktycznych.
W dniu 22 czerwca 2009 r. pozwany wypowiedział powódce stosunek pracy,
jako przyczynę wskazując zmniejszenie liczby uczniów i liczby godzin, w tym z
przedmiotu nauczanego przez powódkę (wychowanie fizyczne). Sąd ustalił, że w
roku szkolnym 2009/10 rzeczywiście zmniejszono o 2 liczbę oddziałów w stosunku
do poprzedniego roku szkolnego, zmniejszono także liczbę grup ćwiczeniowych
wychowania fizycznego (z 34 grup do 30 grup). Powódka dysponuje 31 letnim
stażem, pozostali nauczyciele wychowania fizycznego stażem od 4 do 20 lat.
Wszyscy nauczyciele mają ukończone studia z zakresu wychowania fizycznego
jedna z nauczycielek studia podyplomowe w tym zakresie. Powódka, podobnie jak
3 innych nauczycieli ma status nauczycieli mianowanych, jeden pozostaje
dyplomowany, jeden kontraktowy. W ocenie Sądu, jakkolwiek w istocie istniały
przesłanki ograniczenia zatrudnienia, pozwany nie uzasadnił właściwie doboru
powódki do zwolnienia. Możliwość uzyskania uprawnień emerytalnych nie mogła
stanowić kryterium rozwiązania stosunku pracy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia
21 stycznia 2009 r., III PZP 13/08).
Apelację od tego orzeczenia wywiódł pozwany pracodawca. Wyrokiem z 26
kwietnia 2010 r., Sąd Okręgowy w K. zmienił zaskarżone orzeczenie, zasądzając
na rzecz powódki odszkodowanie w związku z wadliwym rozwiązaniem stosunku
pracy w miejsce przywrócenia do pracy. Sąd Okręgowy, uwzględniając stanowisko
pozwanego zawarte w apelacji, ocenił, że ani możliwość nabycia prawa do
wcześniejszej emerytury, ani stan cywilny, ani posiadane kwalifikacje w postaci
wyłącznie studiów wyższych, nie stanowiły wystarczającego kryterium do
zwolnienia akurat powódki. Z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę
powódka mogła, lecz nie musiała skorzystać. Pozwany nie wykazał także, by
pozostawanie powódki w związku małżeńskim wpływało w jakikolwiek sposób na jej
sytuację majątkową tak, by akurat z powódką rozwiązać stosunek pracy. Odnośnie
do kwalifikacji zawodowych, każdy z nauczycieli dysponował wystarczającym
3
wykształceniem kierunkowym, a co do dodatkowych kwalifikacji – nie były one
oczekiwane czy wymagane od powódki przez pozwanego. Sąd Okręgowy dostrzegł
natomiast niecelowość przywrócenia powódki do pracy wobec rzeczywistych
ograniczeń liczby prowadzonych oddziałów i ilości zajęć wychowania fizycznego w
pozwanej szkole.
Skargę kasacyjną od tego orzeczenia wywiodła pełnomocnik powódki,
zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez ustalenie niecelowości przywrócenia
do pracy, art. 45 § 2 k.p. w zw. z art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982
r. - Karta Nauczyciela (tj. Dz.U. z 2006 r., Nr 97 poz. 674 ze zm.) przez pominięcie
zasady wzmożonej ochrony nauczyciela mianowanego, a także naruszenie art. 8
k.p. w zw. z art. 112
k.p. przez ustalenie, że wypowiedzenie, mimo iż
dyskryminujące, było wadliwe jedynie w stopniu uzasadniającym zasądzenie
odszkodowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw ani prawno –
procesowych, ani materialnoprawnych, stąd wymaga oddalenia.
Rozpoczynając analizę zarzutów zawartych w skardze kasacyjnej od
kwestionowania orzeczenia Sądu Okręgowego z uwagi na naruszenie prawa
procesowego, tj. naruszenie art. 233 k.p.c., przez ustalenie niecelowości
przywrócenia powódki do pracy, trzeba wskazać, iż zasadniczo zarzut taki nie jest
w skardze kasacyjnej dopuszczalny. W istocie bowiem sprowadza się do
kwestionowania ustalonego stanu faktycznego sprawy. Z art. zaś 3983
§ 3 k.p.c.
jednoznacznie wynika, iż podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty
dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów, w tym w szczególności art. 233
k.p.c. (por. wyrok SN z 26 kwietnia 2006 r., V CSK 11/06). Ocena wiarygodności
ustaleń faktycznych sprawy może być przedmiotem kontroli kasacyjnej tylko na
zasadzie wyjątkowej i tylko wówczas, gdy ocena ta jest rażąco wadliwa, jeśli
weźmie się pod uwagę dyrektywy płynące z art. 233 k.p.c. Wypada zaznaczyć, że
Sąd Najwyższy pełni w systemie wymiaru sprawiedliwości w znacznej mierze
funkcję sądu prawa. Nie pozostaje w jego gestii po raz kolejny weryfikowanie
4
rozstrzygnięcia sądów powszechnych w pełnym zakresie, obejmującym także
samodzielną ocenę faktów i dowodów. Ustawodawca, wprowadzając normę art.
3983
§ 3 k.p.c. znacznie, jeśli chodzi o ten element postępowania, ograniczył
kompetencję Sądu Najwyższego ( por. wyrok SN z 24 września 2009 r., sygn. akt II
PK 72/09, niepubl.). Zadaniem Sądu Najwyższego jest zatem zasadniczo
rozwiązywanie zagadnień prawnych, a nie ponowna weryfikacja ustaleń
faktycznych sprawy. Ponadto ad casum strona powodowa nie wykazała, by ocena
dokonana przez sąd drugiej instancji była rażąco wadliwa w zakresie niecelowości
przywrócenia powódki do pracy. Strona powodowa przedstawiła natomiast swój
punkt widzenia, zasadzający się na tezie, iż to nie powódka, lecz inny pracownik
powinien być zwolniony z pracy.
Kolejny zarzut skargi kasacyjnej zamyka się w twierdzeniu, iż w stosunku do
pracowników mianowanych nie ma możliwości w świetle regulacji prawnej zawartej
w Karcie Nauczyciela, zastosowania art. 45 § 2 k.p., szczególnie w sytuacji, gdy
ustalono, iż pracodawca dokonał zwolnienia powódki z pracy wbrew zasadom
współżycia społecznego, co spowodowało też jej dyskryminację w zatrudnieniu.
Odnosząc się do zasadniczej tezy, a mianowicie niemożliwości zastosowania
wobec mianowanych nauczycieli art. 45 §2 k.p. już na wstępie trzeba podnieść, iż
jest to teza błędna. Z treści art. 91 c Karty Nauczyciela jednoznacznie bowiem
wynika, iż w sprawach nieunormowanych Kartą stosuje się przepisy prawa pracy.
Teza skargi kasacyjnej, zgodnie, z którą przepis art. 45 § 2 k.p. nie ma
zastosowania wobec nauczycieli mianowanych nie może być zatem podzielona.
Karta Nauczyciela zawiera odesłanie do Kodeksu pracy w kwestiach w niej
nieuregulowanych (art. 91c ust. 1). Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem
mianowanym zostało uregulowane w Karcie Nauczyciela w sposób całościowy i
wyczerpujący. Nie zostały natomiast uregulowane konsekwencje rozwiązania
stosunku pracy przez pracodawcę z naruszeniem prawa. Inaczej rzecz ujmując, z
przepisów Karty Nauczyciela nie można wyprowadzić żadnych roszczeń.
Nieodzowne jest zatem sięgnięcie do przepisów Kodeksu pracy. Jedynie na ich
podstawie można skonstruować konsekwencje prawne niezgodnego z prawem
działania pracodawcy, które doprowadziło do rozwiązania nauczycielskiego
5
stosunku pracy z mianowania. Gdyby nie skorzystanie z odesłania z art. 91c ust. 1
Karty Nauczyciela, trzeba by powiedzieć, że nauczycielowi nie służą żadne
roszczenia, co jest nie do przyjęcia. W Kodeksie pracy roszczenia pracownika
wynikające z niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę uregulowane
zostały w art. 45 k.p. Nieuprawnione byłoby rozumowanie dopuszczające
stosowanie do nauczycieli mianowanych tylko pierwszego paragrafu tego przepisu.
Nie można znaleźć uzasadnienia prawnego dla takiego stanowiska, w skardze nie
wskazuje się zresztą, jaki przepis prawa pozwalałby na wyprowadzenie takiego
poglądu. Analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 7 lutego 2001 r.
(I PKN 242/00, OSNP 2002 nr 5, poz. 19), w którym dopuścił stosowanie art. 45 § 2
k.p. do zgłoszonego przez nauczyciela roszczenia o przywrócenie do pracy, a także
w uchwale z 25 października 1995 r. (I PZP 30/95, OSNP 1996 nr 10, poz. 139), w
której uznał, że w zakresie roszczeń nauczyciela mianowanego związanych z
rozwiązaniem z nim stosunku pracy należy stosować przepisy Kodeksu pracy.
Tożsamy pogląd wyraził też SN w wyroku z 14 kwietnia 2003 r. (I PK 91/02 – Prawo
pracy 2003/12/35).
W świetle niezakwestionowanych skutecznie ustaleń faktycznych nie można
też stwierdzić, by Sąd Okręgowy w K. popełnił błąd w subsumcji omawianego
przepisu. Ustalone okoliczności, dokonana faktycznie zmiana organizacyjna w
szkole i rozmiar ograniczenia lekcji wychowania fizycznego, a także ocena, że
wybór powódki do zwolnienia z pracy był niedostatecznie uzasadniony, co nie
oznacza, że nietrafny, nie usprawiedliwiają wniosku o przywrócenie powódki do
pracy, a jedynie wskazują, że wypowiedzenie było wadliwe i dlatego powódka może
skutecznie remonstrować owo zwolnienie z pracy. Trafnie Sąd Okręgowy dostrzegł
niecelowość przywrócenia powódki do pracy wobec rzeczywistych ograniczeń
liczby prowadzonych oddziałów i ilości zajęć wychowania fizycznego w pozwanej
szkole. Sąd mógł zatem na zasadzie art. 45 § 2 k.p. zasądzić roszczenie
alternatywne w stosunku do przywrócenia do pracy, tj. odszkodowanie.
Zakres zmian organizacyjnych w szkole uzasadniał w pełni ocenę o
niecelowości przywrócenia powódki do pracy. Innymi słowy, sytuacja organizacyjna
szkoły, ograniczenie ilości klas, powodujące konieczność zmniejszenia stanu
zatrudnienia może przemawiać i ad casum przemawia przeciwko celowości
6
przywrócenia do pracy nauczyciela mianowanego, z którym rozwiązano stosunek
pracy, a którego wybór do zwolnienia w chwili wypowiedzenia nie był wystarczająco
uzasadniony.
Z tych względów orzeczono, jak w sentencji. W postanowieniu o kosztach
Sąd Najwyższy kierował się dyrektywą zawartą w art. 102 k.p.c.