Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 8/11
POSTANOWIENIE
Dnia 24 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa G. Ż.
przeciwko Zjednoczonym Przedsiębiorstwom Rozrywkowym S.A.
z udziałem Fundacji F. z siedzibą w W.
o odszkodowanie i zadośćuczynienie,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 24 maja 2011 r.,
na skutek zażalenia powódki na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 20 grudnia 2010 r.,
odrzuca zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2010 r. Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych postanowił oddalić wniosek o wyłączenie sędziów Sądu
Apelacyjnego w […] od orzekania w sprawie z powództwa G. Ż. przeciwko
Zjednoczonym Przedsiębiorstwom Rozrywkowym SA o odszkodowanie i
zadośćuczynienie.
W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd wskazał, że powódka we wniosku
argumentowała, iż podstawą do wyłączenia wskazanych sędziów są „elementy,
zarówno natury emocjonalnej, jak i merytorycznej, m.in. niechęć do powódki
2
przejawiająca się w sposobie prowadzenia sprawy i jej traktowaniu, czego
dowodem jest znajdujące się w aktach sprawy nagranie z przebiegu rozprawy z
dnia 13 maja 2010 r.” Zdaniem powódki, sposób prowadzenia sprawy polegał
między innymi na uniemożliwianiu jej swobody wypowiedzi. W ocenie Sądu
Apelacyjnego, powódka nie podała w swoim wniosku żadnych okoliczności, które
wskazywałyby, stosownie do treści przepisu art. 49 k.p.c., że między nią a
wymienionymi sędziami zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby
wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziów.
Pełnomocnik powódki wniósł na powyższe postanowienie zażalenie,
wnosząc o jego uchylenie i wyłączenie wskazanych sędziów od orzekania w
przedmiotowej sprawie.
W uzasadnieniu zażalenia stwierdzono: „Po dokładnym zapoznaniu się z
treścią postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 20 grudnia 2010 roku - na uwagę
zasługuje przede wszystkim fakt, iż: w ogóle nie odniesiono się w sposób
merytoryczny do zarzutów wskazanych we wniosku o wyłączenie sędziów z dnia:
22.10.2010 roku. Powołano tylko w sposób ogólny treść art. 49 k.p.c. ze
wskazaniem na różnorodne stany faktyczne, które może obejmować ten artykuł
oraz doświadczenie życiowe. Argumentacja taka jest niewystarczająca - zwłaszcza
w świetle załączonego do akt sprawy nagrania na płycie CD z przebiegu ostatniej
rozprawy.” Zakwestionowano także tezę Sądu Apelacyjnego, zgodnie z którą
Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera żadnych wskazówek co do tego, kiedy
między sędzią a stroną zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby
wywoływać wątpliwości co do bezstronności sędziego, stwierdzając, że „nawet jeśli
norma ta ma charakter dość ogólny, to jednak istnieje w tej mierze już dość bogate
orzecznictwo sądowe.”
Podkreślono dalej, że „przedstawione dowody wyraźnie wskazują, iż sprawa
ta nie jest prowadzona w sposób bezstronny. Zastanawiające jest również to, że
Sąd całkowicie pominął milczeniem treści nagrane na płycie CD w ewidentny
sposób wskazujące na naruszenie zasady bezstronności. Można tylko
skonstatować to w taki sposób, że: wtedy kiedy brakuje Sądowi argumentów do
odparcia zarzutów - brakuje również merytorycznego odniesienia się do sprawy”.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wniesione zażalenie jest niedopuszczalne w świetle przepisów Kodeksu
postępowania cywilnego. Sąd Najwyższy podziela w całości poglądy wyrażone w
postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2010 r., II PZ 44/10
(niepublikowanym). Zwraca się w nim uwagę, że postanowienia Sądu drugiej
instancji o charakterze procesowym podlegają zaskarżeniu do Sądu Najwyższego
zażaleniem wyłącznie w sytuacjach wyraźnie w przepisach określonych (art. 3941
§
1 i 2 k.p.c.). Zażalenia na inne postanowienia do Sądu Najwyższego nie
przysługują. Dopuszczalność zażalenia (na postanowienie inne, niż odrzucenie
skargi kasacyjnej oraz co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem
rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji), zależy w pierwszej kolejności od tego, czy
zostało wniesione w sprawie, w której w ogóle skarga kasacyjna przysługuje (art.
3941
§ 2 k.p.c.). Zatem nawet orzeczenia spełniające pozostałe kryteria - będące
postanowieniami Sądu drugiej instancji kończącymi postępowanie w sprawie - nie
zawsze są zaskarżalne do Sądu Najwyższego. Z tej przyczyny dopuszczalność
zażalenia jest oceniana indywidualnie w każdej sprawie.
Trafnie również w powyższym postanowieniu wywiedziono odnośnie do
drugiego kryterium wynikającego z art. 3941
§ 2 k.p.c. w postaci charakteru
postanowienia „kończącego postępowanie w sprawie", stwierdzając, że nie budzi
wątpliwości, iż w żadnym razie nie jest takim postanowieniem rozstrzygnięcie
wniosku strony o wyłączenie sędziego. Rozstrzygnięcie takiego wniosku nie
dotyczy wszak istoty sprawy i ma charakter uboczny w stosunku do postępowania
w sprawie, rozumianego, jako postępowanie zmierzające do przesądzenia o
przedmiocie procesu. Treść art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c. nie pozostawia wątpliwości, że
wyliczenie postanowień, na które przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego, jest
wyczerpujące. W tym katalogu aktualnie nie mieści się postanowienie Sądu drugiej
instancji o oddaleniu wniosku o wyłączenie sędziego. Chociaż bowiem Trybunał
Konstytucyjny wyrokiem z dnia 2 czerwca 2010 r., SK 38/09, orzekł, że art. 3941
§ 2
k.p.c. w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia
sądu drugiej instancji oddalającego wniosek o wyłączenie sędziego złożony w
4
postępowaniu przed sądem drugiej instancji, jest niezgodny z art. 45 ust. 1
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 176 ust. 1
Konstytucji (OTK-A 2010 nr 5, poz.46), to zakresowy charakter tego orzeczenia
odnoszący się do treści normatywnej pominiętej w przepisie oznacza, że Trybunał
nie orzekł o niekonstytucyjności tego, co w art. 3941
§ 2 k.p.c. zostało przez
ustawodawcę uregulowane, lecz stwierdził niezgodność z Konstytucją RP treści
normatywnej, której w przepisie brakuje. „Zwyczajnym" skutkiem stwierdzenia przez
Trybunał Konstytucyjny niekonstytucyjności jest utrata mocy obowiązującej
zakwestionowanej regulacji. Treść, która została w przepisie pominięta, nie może
utracić mocy obowiązującej, bo w ogóle nie posiada ona takiej mocy, skoro
ustawodawca wyłączył ją z przepisu. Orzeczeniu stwierdzającemu
niekonstytucyjność przepisu w zakresie, w jakim pomija on określoną treść
normatywną, można przypisać tylko i wyłącznie skutek ustalający
niekonstytucyjność pominięcia i zobowiązujący prawodawcę do stosownej zmiany
tego przepisu, niezbędnej dla realizacji norm konstytucyjnych. Taki wniosek płynie z
uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2010 r., w
którym wskazano, między innymi, że „niniejsza sprawa dotyczyła jednak pominięcia
ustawodawczego, a wówczas Trybunał wskazuje na konieczność podjęcia przez
ustawodawcę stosownych działań. Mogą one przewidywać różne rozwiązania, w
tym także można ewentualnie sugerować, że rozszerzenie zakresu kontroli
postanowień sądu drugiej instancji może nastąpić w drodze zażalenia do
równorzędnego składu sądu odwoławczego. Bez działania ustawodawcy
jednakowoż realizacja skutków przewidzianych w art. 190 ust. 4 Konstytucji nie jest
automatyczna. Wyrok Trybunału eliminuje brak zażalenia na postanowienie
oddalające, zgłoszony w postępowaniu przed sądem drugiej instancji, wniosek o
wyłączenie sędziego. Jest to jednak operacja, która sama przez się nie eliminuje
braku w Kodeksie postępowania cywilnego normy generalnej, wyraźnie
wysławiającej zasadę zaskarżalności postanowień sądu drugiej instancji w kwestii
oddalenia wniosku o wyłączenie sędziego (podobnie zresztą jak i postanowień
odrzucających wniosek o wyłączenie jako oczywiście bezzasadny, niezależnie od
tego, przed sądem jakiej instancji został zgłoszony)”. Dlatego też skutkiem
stwierdzenia niekonstytucyjności art. 3941
§ 2 k.p.c. w zakresie, w jakim nie
5
przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia sądu drugiej instancji
oddalającego wniosek o wyłączenie sędziego złożony w postępowaniu przed tym
sądem jest zobowiązanie ustawodawcy do dokonania stosownej zmiany przepisów.
Dopóki jednak taka regulacja nie zostanie wprowadzona do Kodeksu postępowania
cywilnego, dopóty brak będzie podstawy normatywnej dla uznania dopuszczalności
zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji w tym przedmiocie, skoro takiej
możliwości nie przewiduje art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c. w aktualnym brzmieniu,
wymieniający wyczerpująco, jak wyżej wskazano, te postanowienia Sądu
odwoławczego, na które przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 3941
§ 3 w związku z art.
39821
i w związku z art. 373 oraz art. 370 k.p.c. postanowił jak w sentencji.