Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 18/11
POSTANOWIENIE
Dnia 1 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Teresy S. i Juliusza S.
przeciwko „A. – E.” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
w K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 1 czerwca 2011 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie o kosztach zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 października 2010 r.,
I. zmienia zaskarżone postanowienie w części
orzekającej o kosztach postępowania apelacyjnego
(pkt III) w ten sposób, że zasądzoną od powodów na
rzecz pozwanej kwotę 2400 (dwa tysiące czterysta) zł
podwyższa do kwoty 2700 (dwa tysiące siedemset) zł;
II. odrzuca zażalenie w pozostałej części;
III. zasądza od pozwanej na rzecz powodów kwotę 1.800
(tysiąc osiemset) zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu apelacji obu stron, wyrokiem z dnia 27
października 2010 r., zmienił wyrok Sądu Okręgowego z dnia 28 czerwca 2010 r.,
sygn. akt XIII C […], w ten sposób, że częściowo uwzględnione powództwo oddalił i
zasądził od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego; jednocześnie oddalił apelację powodów i
zasądził od nich solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.
Wyrok ten w części orzekającej o kosztach procesu za pierwszą i drugą
instancję zaskarżyła zażaleniem pozwana, zarzucając naruszenie art. 98 § 1 i 3
k.p.c. w związku z art. 109 § 2 k.p.c., § 5 i 6 w związku z § 12 ust.1 pkt 2
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.;
dalej: „rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.” ) oraz
art. 98 § 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. W konkluzji wniosła o zmianę
zaskarżonego postanowienia i zasądzenia na jej rzecz solidarnie od powodów
tytułem kosztów procesu kwoty 22.363.67 zł za pierwszą instancję oraz według
norm przepisanych za drugą instancję, a także kosztów postępowania
zażaleniowego.
W odpowiedzi na zażalenie powodowie wnieśli o jego oddalenie w części
dotyczącej żądania zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego za drugą
instancję ponad kwotę 2.700 zł i odrzucenie w pozostałym zakresie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego może
być wniesione jedynie na postanowienie sądu drugiej instancji co do kosztów
procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji.
Sądem pierwszej instancji w zakresie orzekania o kosztach procesu jest ten sąd, do
którego kognicji należy orzekanie o zwrocie kosztów w danym zakresie po raz
pierwszy. Zaskarżeniu zażaleniem podlega więc postanowienie sądu drugiej
3
instancji co do kosztów procesu w takim zakresie, w jakim mogło być ono wydane
tylko przez ten sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie apelacyjne. Zakres ten
obejmuje orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego oraz orzeczenie
o kosztach postępowania kasacyjnego w przypadku, gdy Sąd Najwyższy po
rozpoznaniu skargi kasacyjnej uchylił wyrok sądu drugiej instancji i przekazał
sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania kasacyjnego (art. 108 § 2 w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.).
W odniesieniu do orzeczenia o kosztach postępowania przed sądem
pierwszej instancji, o których sąd ten rozstrzyga w orzeczeniu kończącym
postępowanie, zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego, określona
w art. 176 ust. 1 Konstytucji, realizuje się przez możliwość jego zaskarżenia do
sądu drugiej instancji. W takiej sytuacji jednak sąd drugiej instancji orzeka co do
kosztów procesu, które były już uprzednio przedmiotem rozstrzygnięcia sądu
pierwszej instancji, w wyniku uwzględnienia apelacji i zmiany wyroku sądu
pierwszej instancji lub jedynie po rozpoznaniu zażalenia w przedmiocie kosztów.
Z tych względów niedopuszczalne jest zażalenie do Sądu Najwyższego na zawarte
w wyroku sądu drugiej instancji postanowienie co do kosztów procesu przed sądem
pierwszej instancji. Zażalenie pozwanej w części zaskarżającej rozstrzygnięcie
o kosztach procesu za pierwszą instancję podlegało więc odrzuceniu stosownie do
art. 373 w związku z art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c.
Odnosząc się do zażalenia w zakresie dotyczącym kosztów procesu za
drugą instancję, należy stwierdzić, że może ono zostać poddane merytorycznej
ocenie jedynie w części.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono zapatrywanie, że zażalenie
przysługuje stronie także wtedy, gdy sąd uwzględnił wniosek o zasądzenie kosztów
procesu częściowo i nie oddalił go w pozostałym zakresie, gdyż takie
rozstrzygnięcie zawiera w sobie domniemanie oddalenia nieuwzględnionej części
wniosku (zob. uchwałę z dnia 11 lipca 1972 r., III PZP 14/72, OSNCP 1972, nr 12,
poz. 215 oraz postanowienie z dnia 4 listopada 2010 r., IV CZ 82/10, Biul. SN 2010,
nr 12, poz. 17). Pogląd ten, po wprowadzeniu do kodeksu postępowania cywilnego
art. 1081
k.p.c., wymaga jednak weryfikacji, a przynajmniej uściślenia, gdyż
4
z przepisu tego wynika, że nieobjęcie orzeczeniem o obowiązku poniesienia
kosztów sądowych nie jest równoznaczne z rozstrzygnięciem negatywnym w tym
zakresie.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny rozstrzygnął jedynie
o kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu drugoinstancyjnym, pominął
zaś zupełnie rozliczenie kosztów sądowych poniesionych w tej instancji.
Tymczasem w zażaleniu podjęto próbę zaskarżenia nieuwzględnienia kosztów
sądowych w postępowaniu apelacyjnym, a więc orzeczenia – w tym zakresie –
nieistniejącego. Również więc zażalenie w tej części podlegało odrzuceniu (art. 373
w związku z art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c.).
O domniemanym oddaleniu wniosku pozwanej o zasądzenie kosztów
procesu za drugą instancję można mówić jedynie w odniesieniu do jednego
składnika tych kosztów, tj. kosztów zastępstwa procesowego, które Sąd Apelacyjny
uwzględnił częściowo. W tym tylko zakresie dopuszczalna jest ocena zasadności
zażalenia.
Trafnie zarzuciła skarżąca, że Sąd Apelacyjny ustalił wysokość opłaty
należnej reprezentującemu ją pełnomocnikowi, za drugą instancję, z naruszeniem
§ 6 pkt 6 w związku z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. Zgodnie z tymi przepisami, pełnomocnikowi pozwanej
(radcy prawnemu), który prowadził sprawę również w postępowaniu przed Sądem
pierwszej instancji, należy się opłata w wysokości 2.700 zł (75% stawki minimalnej
w kwocie 3.600 zł), a nie – jak wadliwie przyjęto w zaskarżonym postanowieniu –
2.400 zł.
Wbrew odmiennemu zapatrywaniu wyrażonemu w zażaleniu, mimo
zaskarżenia wyroku Sądu pierwszej instancji apelacjami obu stron, Sąd Apelacyjny
rozpoznał jedną sprawę, dlatego też należne pełnomocnikowi pozwanej koszty
zastępstwa procesowego nie mogą być ustalone odrębnie w odniesieniu do każdej
z tych apelacji, a następnie zostać skumulowane.
Z tych względów usprawiedliwione było żądanie zmiany zaskarżonego
postanowienia i podwyższenie nieprawidłowo określonych kosztów do wysokości
2.700 zł (art. 39816
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
5
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.