Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 19/11
POSTANOWIENIE
Dnia 1 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W. P.
przeciwko Gminie K.
o ustalenie i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 1 czerwca 2011 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 9 listopada 2010 r.,
oddala zażalenie
2
Uzasadnienie
Powód W. P. zaskarżył zażaleniem postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia
9 listopada 2010 r., odrzucające jego apelację od wyroku Sądu Okręgowego z dnia
30 grudnia 2009 r. Orzeczenie to zapadło po ustaleniu przez Sąd odwoławczy, że
powód, reprezentowany przez adwokata, przy złożeniu apelacji uiścił jedynie część
opłaty sądowej od tego pisma w kwocie 5 000 zł, wnosząc jednocześnie o
zwolnienie go od kosztów sądowych w zakresie pozostałej części tej opłaty. Sąd
Okręgowy oddalił wniosek powoda postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2010 r., a
Sąd Apelacyjny oddalił w dniu 11 czerwca 2010 r. zażalenie powoda na to
postanowienie. Negatywne postanowienie Sądu drugiej instancji zostało doręczone
w dniu 6 lipca 2010 r. pełnomocnikowi powoda, który uiścił brakującą część opłaty
(78 475 zł) dopiero na skutek wezwania wystosowanego przez Sąd Okręgowy. Sąd
Apelacyjny stwierdził, że wezwanie pełnomocnika powoda do uzupełnienia opłaty
sądowej od apelacji było błędne i zbędne, ponieważ art. 112 ust. 3 ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2010
r. Nr 90, poz. 594) zobowiązywał powoda, reprezentowanego przez adwokata, do
uiszczenia opłaty bez wezwania w terminie tygodniowym od dnia otrzymania odpisu
postanowienia oddalającego zażalenie na postanowienie o odmowie zwolnienia od
kosztów sądowych. Skoro więc pełnomocnikowi powoda – adwokatowi
wnoszącemu apelację – doręczono postanowienie oddalające zażalenie na
odmowę zwolnienia od opłaty od apelacji w dniu 6 lipca 2010 r., to termin do
uiszczenia tej opłaty bezskutecznie upłynął z dniem 13 lipca 2010 r. W
konsekwencji apelacja, jako nieopłacona w terminie podlegała odrzuceniu na
podstawie art. 373 k.p.c.
Powód w zażaleniu na postanowienie Sądu Apelacyjnego zarzucił:
- naruszenie prawa materialnego – art. 112 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych w związku z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia
2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 45), przez jego niewłaściwą
wykładnię polegającą na uznaniu, że przepis ten ma zastosowanie do środków
3
zaskarżenia i wniosków o zwolnienie od kosztów sądowych złożonych przed
dniem jego wejścia w życie
- naruszenie przepisów postępowania, a konkretnie art. 141 § 3 k.p.c., przez
dowolny wybór pełnomocnika, któremu doręczono postanowienie Sądu
Apelacyjnego z dnia 11 czerwca 2010 r., mimo że w piśmie z dnia 3 listopada
2008 r. wskazano pełnomocnika do doręczeń;
- błąd w ustaleniach faktycznych, przez przyjęcie, że stronie skutecznie
doręczono postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 11 czerwca 2010 r. oraz
że termin na uiszczenie opłaty od apelacji bezskutecznie upłynął z 7 - mym
dniem od dnia doręczenia postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 11
czerwca 2010 r., podczas gdy termin ten w ogóle nie rozpoczął biegu.
We wnioskach skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia
w całości i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Znowelizowany art. 112 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych,
obowiązujący od dnia 19 kwietnia 2010 r., wprowadzony został ustawą z dnia
17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 45, dalej określaną jako ustawa
nowelizująca). Zgodnie z jego nowym brzmieniem nie wzywa się strony do
opłacenia złożonego pisma, jeżeli podlega ono opłacie stałej lub stosunkowej,
obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, w sytuacji,
kiedy pismo to zostało wniesione przez adwokata. W wypadku, kiedy opłata nie
została uiszczona z tego powodu, że wnoszący pismo przed upływem terminu do
opłacenia pisma złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych lecz wniosek
ten został oddalony – tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia
doręczenia stronie postanowienia, a w razie zaskarżenia tego postanowienia – od
dnia doręczenia stronie postanowienia oddalającego zażalenie. Zagadnienia
związane ze sposobem włączenia znowelizowanych przepisów w tok postępowań
reguluje art. 4 ustawy nowelizującej, który w ust. 1 wprowadza zasadę
instancyjności, przewidując, że w sprawach wszczętych przed dniem wejścia
w życie ustawy, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji, stosuje się
4
przepisy dotychczasowe, z zastrzeżeniem ust. 2. Artykuł 4 ust. 2 z kolei nakazał
stosować m. in. art. 112 w nowym brzmieniu z dniem wejścia w życie ustawy
nowelizującej.
Pełnomocnik skarżącego interpretuje powyższą normę intertemporalną jako
uprawniającą do stosowania znowelizowany art. 112 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych wówczas, kiedy wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych
zostałby złożony po wejściu w życie tej ustawy (a zatem od 19 kwietnia 2010 r.).
W konsekwencji argumentował, że nie ma on zastosowania w rozpatrywanym
wypadku, ponieważ apelacja wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych
wniesiona została 17 lutego 2010 r.
Nie jest to jednak wykładnia prawidłowa. Przepis art. 4 ust. 2 nakazuje
stosować od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej art. 112 u.k.s.c. w nowym
brzmieniu. Przepis ten, w porównaniu z poprzednio obowiązującą regulacją, zmienił
jedynie obowiązki strony reprezentowanej przez pełnomocnika w zakresie
uiszczania opłaty stałej lub obliczonej od wartości przedmiotu sporu bądź od
wartości przedmiotu zaskarżenia w wypadku, kiedy obowiązek jej uiszczenia
zostanie odroczony z uwagi na złożenie wniosku o zwolnienie od tej opłaty, który to
wniosek następnie zostanie oddalony. Zdarzeniem, które aktualizuje obowiązek
adwokata lub radcy prawnego w zakresie samodzielnego opłacenia pisma jest
doręczenie mu orzeczenia sądu pierwszej lub drugiej instancji odmawiającego
zwolnienia od kosztów, ewentualnie ogłoszenie takiego postanowienia na
posiedzeniu jawnym. Jeżeli zdarzenie to nastąpiło po wejściu w życie
znowelizowanego art. 112 u.k.s.c. – zastosowanie znajduje ten przepis, niezależnie
od tego kiedy wniesione zostało pismo podlegające opłacie, ani kiedy złożony
został wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. W konsekwencji art. 112 ust. 3
u.k.s.c. został prawidłowo zastosowany z niniejszej sprawie.
Nie jest też zasadny zarzut naruszenia art. 141 § 3 k.p.c., poprzez
doręczenie odpisu postanowienia z dnia 11 czerwca 2010 r. adwokatowi T. G.
Wprawdzie, jak słusznie wskazuje powód, w toku postępowania przez Sądem
pierwszej instancji, w piśmie z dnia 3 listopada 2008 r. wskazano jako
pełnomocnika do doręczeń, adw. R. W., jednak jego umocowanie (podobnie jak
5
umocowanie adw. T. G.) ograniczało się wówczas do zastępowania powoda w
postępowaniu przed Sądem Okręgowym (k. 538), nie obejmowało natomiast
postępowania przez Sądem Apelacyjnym. Dopiero później, już po przekazaniu
sprawy Sądowi Apelacyjnemu z apelacją powoda pełnomocnicy przedłożyli
pełnomocnictwa udzielone przez powoda, umocowujące ich do występowania
przed Sądem Apelacyjnym. Oznacza to, że w chwili doręczania postanowienia
wskazanie pełnomocnika, któremu należało doręczyć pismo, nie wiązało sądu,
ponieważ pełnomocnik ten nie był w tym momencie umocowany i nie podejmował
żadnych czynności w imieniu powoda. Czynności w postępowaniu apelacyjnym
podejmował natomiast adw. T. G., który wprawdzie także nie miał wówczas
umocowania, ale brak ten został uzupełniony w dalszym postępowaniu (k. 935 –
938), wobec czego jego działanie i dokonane do jego rąk doręczenia należało
uznać za skuteczne prawnie i uzasadniające zastosowanie art. 112 ust. 3 u.k.s.c.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie powoda.