Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 13/11
POSTANOWIENIE
Dnia 8 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
w sprawie z odwołania T. Ł.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanej - "J." R. M. z siedzibą w Z.
o ustalenie podlegania ubezpieczeniu,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 czerwca 2011 r.,
zażalenia ubezpieczonej na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 17 lutego 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 17 lutego 2011 r. Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych odrzucił skargę kasacyjną wnioskodawczyni T. Ł. od
wyroku tego Sądu z dnia 26 października 2010 r. oddalającego apelację
wnioskodawczyni od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Ł. z dnia 8 lutego 2010 r., którym oddalono jej odwołanie od decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 maja 2009 r., stwierdzającej, że od 1
listopada 2005 r. nie podlega ona ubezpieczeniom społecznym jako osoba
wykonująca pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą na rzecz
2
zainteresowanej w sprawie R. M., płatnika składek, prowadzącej działalność
gospodarczą pod firmą „J." z siedzibą w Z.
W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że w wykonaniu wezwania do
usunięcia braków formalnych skargi kasacyjnej pełnomocnik skarżącej podała, że
wartość przedmiotu zaskarżenia jest nieokreślona z uwagi na to, że przedmiot
postępowania dotyczy ustalenia podlegania ubezpieczeniu, a zatem skarga
kasacyjna w tego typu sprawach przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu
sporu, a ponadto wartość przedmiotu zaskarżenia pozostaje bez znaczenia dla
oznaczenia należnej opłaty sądowej. W ocenie tego Sądu, obowiązkiem wskazania
w skardze kasacyjnej wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3984
§ 3 k.p.c.) objęte
są wszystkie sprawy majątkowe, także wymienione w art. 3982
§ 1 k.p.c., tj. o
przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty, jak i o objęcie obowiązkiem
ubezpieczenia społecznego, do których należała rozpoznawana sprawa. W takich
sprawach, dopuszczalność skargi kasacyjnej nie jest wprawdzie uzależniona od
wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3982
§ 1 k.p.c.), jak również wartość
przedmiotu zaskarżenia nie wpływa na oznaczenie wielkości należnej opłaty (art.
36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.
U. z 2010 r. Nr 90 poz. 594 z zm.), ale nieokreślenie wartości przedmiotu
zaskarżenia i nieuzupełnienie takiego braku na wezwanie Sądu drugiej instancji
prowadzi do odrzucenia skargi (art. 3986
§ 2 k.p.c.).
W zażaleniu wnioskodawczyni domagała się uchylenia zaskarżonego
postanowienia i zasądzenia od organu rentowego jej na rzecz zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według
norm przepisanych. Zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, w
szczególności art. 3982
§ 1 k.p.c. w związku z art. 3986
§ 2 k.p.c. polegające na
przyjęciu, że w skardze kasacyjnej nie wskazano wartości przedmiotu zaskarżenia,
tymczasem wartość ta została na wezwanie Sądu z dnia 21 stycznia 2011 r.
wskazana jako „nieokreślona”, a nadto „z uwagi na fakt, iż powyższe w toku
postępowania nie było przedmiotem rozważań ani Sądu Okręgowego ani Sądu
Apelacyjnego”, bo wysokość otrzymywanego przez nią wynagrodzenia z tytułu
pracy nakładczej oraz wysokość odprowadzanych z tego tytułu składek nie była
3
kwestionowana na żadnym etapie postępowania, apelacja nazywająca wartość
przedmiotu zaskarżenia „nieokreśloną” była przyjęta do rozpoznania.
Wnosząca zażalenie twierdziła, że w sprawie, której przedmiotem było
ustalenie, czy w spornym okresie podlegała ona ubezpieczeniom z tytułu umowy o
pracę nakładczą czy z tytułu działalności gospodarczej, nie było możliwe
oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia. Za wartość przedmiotu sprawy nie
można było przyjąć sumy uzyskanych z tytułu pracy nakładczej kwot wynagrodzeń,
bowiem od każdorazowo uzyskanej kwoty miesięcznego wynagrodzenia były
odprowadzane składki w wysokości wyliczonej od takiej podstawy. Nie sposób też
przyjąć, że wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi suma odprowadzanych
składek, gdyż odprowadzaniem i obliczaniem składki zajmował się pracodawca, a
kwoty te obliczono w odniesieniu do faktycznych kwot wynagrodzenia i nie było to
kwestionowane przez organ rentowy. Niemożliwe jest ponadto wyliczenie różnicy
pomiędzy składkami odprowadzanymi a składkami, które powinny być
odprowadzane przy przyjęciu, że kwoty wynagrodzenia powinny zapewniać co
najmniej 50 % najniższego wynagrodzenia, zgodnie z przepisami dotyczącymi
pracy nakładczej. Fikcyjne przyjęcie, że wnosząca zażalenie zawsze
otrzymywałaby tę samą kwotę, tj. 50 % najniższego wynagrodzenia jest niezasadne
i nie może być przyjęte za podstawę do obliczenia wartości przedmiotu sporu ani
wartości przedmiotu zaskarżenia. Ponadto w sprawie bezsporne było to, jakie
kwoty zarabiała wnosząca zażalenie, od których odprowadzano składki na
ubezpieczenie społeczne. Odrzucenie skargi kasacyjnej z uwagi na niewskazanie
przedmiotu zaskarżenia byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,
bowiem sprawa dotyczy „w swej istocie okoliczności czy mamy do czynienia z
umową o pracę nakładczą, czy też nie, a w konsekwencji z jakiego tytułu skarżącą
była objęta ubezpieczeniem społecznym (czy z działalności gospodarczej, czy z
pracy nakładczej)”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Ekstremalnie restrykcyjne stanowisko zawarte w zaskarżonym postanowieniu,
że skarga kasacyjna podlega odrzuceniu na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. ze
względu na nieusuniecie w wyznaczonym terminie braku formalnego oznaczenia
wartości przedmiotu kasacyjnego zaskarżenia, który nie ma wpływu na
4
przedmiotową dopuszczalność skargi kasacyjnej, jest tylko pozornie zgodne z tym
przepisem, który zobowiązuje sąd drugiej instancji do odrzucenia między innymi
takiej skargi kasacyjnej, której braków nie usunięto w terminie. Tymczasem
odrzucenie skargi kasacyjnej jest nakazane i uprawnione zarówno z przyczyn
wyraźnie nazwanych w tym przepisie, ale także skargi kasacyjnej „z innych
przyczyn” niedopuszczalnej (art. 3986
§ 2 in fine k.p.c.), z istotnym akcentem
normatywnym w każdym przypadku na niedopuszczalność skargi kasacyjnej.
Oznacza to kodeksowy nakaz odrzucenia tylko takiej skargi kasacyjnej, która z
jakichkolwiek przyczyn, w tym z powodu nieusunięcia jej istotnych braków
konstrukcyjnych lub formalnych, okaże się podmiotowo lub przedmiotowo
niedopuszczalna. Uprawnia to odrzucenie skargi kasacyjnej ze względu na
niespełnienie przez stronę skarżącą wymagań konstrukcyjnych lub formalnych
skargi kasacyjnej, które stosownie do przepisów procedury cywilnej są wymagane
z punktu widzenia dopuszczalności skargi kasacyjnej. W szczególności przyjmuje
się, że art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c. nakłada na sąd drugiej instancji lub Sąd Najwyższy
obowiązek skontrolowania dopuszczalności skargi jako nadzwyczajnego środka
zaskarżenia przysługującego poza tokiem instancji i weryfikacji wskazanej przez
stronę wartości przedmiotu zaskarżenia w celu wyeliminowania przypadków
nieprawidłowego oznaczenia tej wartości w zamiarze zapewnienia stronie
skarżącej bezpodstawnego dostępu do postępowania kasacyjnego (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2010 r., I UK 289/09, LEX nr
577827). Nieuzupełnienie braku wskazania wartości przedmiotu kasacyjnego
zaskarżenia w sprawie, w której skarga kasacyjna jest uzależniona od ustawowo
określonej wartości kasacyjnego zaskarżenia, prowadzi do odrzucenia z powodu
nieusunięcia braku istotnego ze względu na brak koniecznego wymagania
warunkującego ocenę i weryfikację przedmiotowej (kwotowej) dopuszczalności
skargi kasacyjnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1997 r.,
II UZ 11/97, OSNAPiUS 1998 nr 22, poz. 671), ponieważ ani sąd drugiej instancji,
ani Sąd Najwyższy nie mają obowiązku ani procesowych uprawnień domyślania
się lub wyręczania strony skarżącej w oznaczeniu wartości kasacyjnego
zaskarżenia w sprawach majątkowych, w których dopuszczalność wniesienia
skargi kasacyjnej zależy od osiągnięcia oznaczonej przez stronę ustawowej
5
granicznej kwoty kasacyjnego zaskarżenia warunkującej przedmiotową
dopuszczalność skargi kasacyjnej, co podlega procesowej weryfikacji tych sądów
w celu wyeliminowania prób uzyskania przez stronę skarżącą bezpodstawnego
dostępu do przedmiotowo niedopuszczalnego postępowania kasacyjnego.
Wszystko to oznacza to, że nieuprawnione było odrzucenie skargi kasacyjnej w
sprawie o ustalenie obowiązku podlegania określonemu tytułowi ubezpieczeń
społecznych, w której skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości
przedmiotu zaskarżenia (art. 3982
§ 1 zdanie drugie k.p.c.), ponieważ nieusunięcie
braku wskazania wartości przedmiotu kasacyjnego zaskarżenia nie wpływa na
dopuszczalność skargi kasacyjnej ani wielkość należnej opłaty sądowej ani na
orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy postanowił reformatoryjnie jak w
sentencji na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c.