Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SW 3/11
POSTANOWIENIE
Dnia 9 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Halina Kiryło
SSN Roman Kuczyński
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda (uzasadnienie)
SSN Romualda Spyt
w sprawie ze skargi Komitetu Wyborczego Kandydata na Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej […]
na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 11 kwietnia 2011 r., w
przedmiocie odrzucenia sprawozdania finansowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 czerwca 2011 r.,
oddala skargę.
UZASADNIENIE
Państwowa Komisja Wyborcza uchwałą z dnia 19 kwietnia 2011 r., podjętą na
podstawie art. 87h ust. 1 pkt 3 lit. b) ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz.
467 ze zm.) postanowiła odrzucić sprawozdanie wyborcze Komitetu Wyborczego
Kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej […] o przychodach, wydatkach
i zobowiązaniach finansowych tego Komitetu, związanych z udziałem w wyborach
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 20 czerwca 2010 r.,
2
z powodu naruszenia art. 85 ust. 1 – 3 ustawy o wyborze Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej.
W uzasadnieniu powyższej uchwały Państwowa Komisja Wyborcza stwierdziła
w szczególności, że w wyniku analizy zapisów historii rachunku bankowego
Komitetu ustaliła, iż część wydatków Komitetu Wyborczego na łączną kwotę
10.290,60 zł została sfinansowana gotówką lub prywatnymi kartami płatniczymi
przez osoby fizyczne z ich prywatnych środków, a następnie środki te, na
podstawie przedstawionych przez te osoby faktur, zostały im zwrócone ze środków
Komitetu przelewem na ich rachunki bankowe. Zdaniem Państwowej Komisji
Wyborczej taki sposób finansowania zobowiązań finansowych jest sprzeczny z art.
85 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, który ściśle określa
katalog dozwolonych źródeł, z których mogą pochodzić środki finansowe komitetu
wyborczego. Komitet wyborczy nie może zatem pozyskiwać środków finansowych z
innych źródeł lub w inny sposób, np. w drodze pożyczek od osób prawnych (w tym
partii politycznych) oraz pożyczek od osób fizycznych. Zajmując takie stanowisko,
Państwowa Komisja Wyborcza powołała się na orzecznictwo Sądu Najwyższego
dotyczące skarg na odrzucenie sprawozdań finansowych partii politycznych
(postanowienia: z dnia 25 września 2009 r., III SW 47/09 oraz z dnia 18 listopada
2010 r., III SW 390/10 i III SW 391/10) oraz stwierdziła, że w jej ocenie znajduje
ono w pełni zastosowanie do finansowania komitetów wyborczych kandydatów na
urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Zarówno przepisy (art. 24) ustawy z
dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych, jak i powołane wyżej przepisy
ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej regulują bowiem
wyczerpująco katalog dozwolonych źródeł pozyskiwania środków finansowych i nie
przewidują finansowania w drodze pożyczek pozyskiwanych z jakichkolwiek źródeł.
Dlatego też naruszenie przez Komitet Wyborczy Kandydata na Prezydenta RP […]
art. 85 ust. 1 – 3 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zdaniem
Państwowej Komisji Wyborczej stanowi, na podstawie art. 87h ust. 1 pkt 3 lit. b)
ustawy, przesłankę odrzucenia sprawozdania wyborczego Komitetu, ponieważ
przepis ten ma charakter kategoryczny i nie pozostawia żadnego marginesu ocen,
np. uwzględniania proporcji kwoty środków pozyskanych z naruszeniem art. 85
ustawy do ogólnej kwoty przychodów komitetu wyborczego, ani tego, czy
3
naruszenie wskazanych przepisów nastąpiło w sposób umyślny, czy też z powodu
nieznajomości przepisów ustawy wśród osób współpracujących z komitetem.
W skardze na powyższą uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej wniesionej na
podstawie art. 87i ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej, Komitet Wyborczy Kandydata na Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej […] zaskarżył tę uchwałę i zarzucił jej naruszenie prawa
materialnego poprzez błędne zastosowanie art. 85 ustawy z dnia 27 września 1990
r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej co do zdarzeń mających miejsce
w trakcie prowadzenia kampanii wyborczej Kandydata na Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej […]. Wniósł także o uchylenie tej uchwały i przyjęcie
sprawozdania wyborczego Komitetu Wyborczego Kandydata na Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej […] o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach
finansowych bez zastrzeżeń.
Uzasadniając stawiany uchwale zarzut, Komitet Wyborczy Kandydata na
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej […] nie zgodził się z taką interpretacją art. 85
ustawy, która zakłada, iż zwrot środków finansowych za zakup, np. biletu
kolejowego, stanowił pożyczkę udzieloną komitetowi wyborczemu, a zatem
prowadził do naruszenia wymienionego przepisu. Skarżący zaprzeczył także temu,
aby podczas kampanii wyborczej miało miejsce „swoiste kredytowanie” Komitetu
Wyborczego. Odwołał się przy tym do regulacji zawartych w art. 720 § 1 k.c. oraz w
art. 69 ustawy – Prawo bankowe, podnosząc że działania członków Komitetu
Wyborczego nie odpowiadały tym regulacjom. Dodał ponadto, iż w czasie trwania
kampanii Komitet miał przez cały czas zapewnione środki na pokrycie wszystkich
zobowiązań, także tych, które wynikały z płatności dokonanych przez członków
sztabu wyborczego. Skarżący zauważył też, że środki Komitetu Wyborczego
zostały zgromadzone na nieoprocentowanym rachunku bankowym, a zatem zakup
usługi przez członków sztabu z własnych środków finansowych nie miał żadnego
wpływu na ewentualne pozyskanie przez Komitet dodatkowych środków z tytułu
odsetek. Działania członków sztabu wyborczego nie miały z kolei charakteru
nieodpłatnej usługi, której przyjęcia przez Komitet Wyborczy zabrania art. 85 ust. 2
ustawy. Skarżący podkreślił, iż komitet wyborczy jest podmiotem innym niż partia
polityczna, zaś orzeczenia Sądu Najwyższego, do których odwołuje się Państwowa
4
Komisja Wyborcza, odnoszą się do uchwał Komisji w przedmiocie odrzucenia
sprawozdań finansowych partii politycznych. Stwierdził również, że ze względu na
okres trwania kampanii wyborczej, znacząco krótszy w 2010 r., planowanie
określonych działań przez Komitet Wyborczy, w przeciwieństwie do partii
politycznych, było niezwykle trudne. W związku z tym Komitet nie zawsze mógł
reagować na bieżące potrzeby zgodnie ze wskazaną przez Państwową Komisję
Wyborczą interpretacją art. 85 ustawy, zwłaszcza że nie wszystkie instytucje i nie
wszyscy sprzedawcy umożliwiają regulację zaciągniętych zobowiązań za
pośrednictwem przelewów bankowych. Za przykład Komitet Wyborczy podał zakup
znaczków pocztowych, pieczątek i biletów kolejowych. Na koniec skarżący
zasugerował, iż przyjęcie interpretacji art. 85 ustawy zastosowanej przez PKW
może prowadzić do sytuacji, w której w przyszłości w interesie komitetów
wyborczych będzie ukrywanie opisanych wyżej czynności, co może doprowadzić do
działań dalekich od intencji ustawodawcy.
W odpowiedzi na skargę Komitetu Wyborczego Kandydata na Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej […] Państwowa Komisja Wyborcza podtrzymała w całości
swoje stanowisko, któremu dała wyraz w zaskarżonej uchwale i wniosła o
oddalenie skargi. Państwowa Komisja Wyborcza zwróciła również uwagę na to, że
podnoszone przez skarżącego argumenty posiadania przez Komitet przez cały
czas jego działalności środków na pokrycie wszystkich zobowiązań oraz
gromadzenia środków finansowych na nieoprocentowanym rachunku bankowym
nie mają znaczenia, albowiem istotą naruszenia przez Komitet art. 85 ust. 1 – 3
ustawy przez dokonanie opisanych w zaskarżonej uchwale operacji finansowych
jest przyjęcie środków spoza dozwolonego ustawowo katalogu źródeł, z których
mogą pochodzić środki komitetu wyborczego, bez względu na to, czy środki te były
w danym momencie niezbędne do pokrycia jego zobowiązań finansowych oraz
jakie były warunki gromadzenia środków finansowych na rachunku bankowym
komitetu. Z tego samego powodu niezasadne są argumenty dotyczące
hipotetycznego uznania wymienionych działań za świadczenie nieodpłatnych usług
na rzecz Komitetu. Odnosząc się do zarzutów dotyczących niezasadnego
powoływania się w zaskarżonej uchwale na postanowienia Sądu Najwyższego,
Państwowa Komisja Wyborcza podniosła z kolei, iż nie zasługują one na
5
uwzględnienie, ponieważ przepisy art. 85 ust. 1 – 3 ustawy w wyborze Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej określające dozwolone źródła środków pozyskiwanych
przez komitety wyborcze i przepisy (art. 24) ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o
partiach politycznych są regulacjami analogicznymi, określającymi zamknięty
katalog dozwolonych źródeł pozyskiwania środków finansowych i nie
przewidującymi finansowania w drodze pożyczek pozyskiwanych z jakichkolwiek
źródeł. Wskazywane przez skarżącego różnice pomiędzy partiami politycznymi a
komitetami wyborczymi, ani szczególne okoliczności prowadzenia kampanii
wyborczej w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych w
dniach 20 czerwca i 4 lipca 2010 r. nie mają dla stwierdzenia tej analogii znaczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawę prawną odrzucenia sprawozdania Komitetu Wyborczego Kandydata
na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej […] przez Państwową Komisję Wyborczą
stanowi art. 87h ust. 1 pkt 3 lit. b) ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz.
467 ze zm.). Zgodnie z treścią tego przepisu Państwowa Komisja Wyborcza
odrzuca sprawozdanie w wypadku stwierdzenia przekazania komitetowi lub
przyjęcia przez komitet środków finansowych lub wartości niepieniężnych z
naruszeniem przepisów art. 85 ust. 1 – 3. W dotychczasowym orzecznictwie Sądu
Najwyższego utrwalił się pogląd, iż przepis ten musi być wykładany ściśle, co
oznacza między innymi, że zarówno brak winy w złamaniu prawa, jak i znikomy
stopień jego naruszenia nie mają znaczenia dla oceny zasadności odrzucenia
sprawozdania. Sprawozdanie musi być zatem odrzucone w razie stwierdzenia
(choćby jednego) naruszenia prawa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
22 maja 2001 r., III SW 12/01). Za takim właśnie restrykcyjnym sposobem
dokonywania wykładni omawianego przepisu dodatkowo przemawia zresztą
„ewolucja” zawartych w nim uregulowań, która jednoznacznie wskazuje na coraz to
większą ich kazuistykę świadczącą o tym, iż zamiarem ustawodawcy jest
ograniczenie swobody organów oceniających sprawozdanie wyborcze. O ile
bowiem pierwotna treść art. 87h ust. 1 ustawy o wyborze Prezydenta
6
Rzeczypospolitej Polskiej poprzestawała na stwierdzeniu, że Państwowa Komisja
Wyborcza (…) przyjmuje albo, w razie stwierdzenia naruszenia przez komitet
przepisów ustawy dotyczących finansowania kampanii wyborczej, odrzuca
sprawozdanie, to w obecnym brzmieniu (wprowadzonym od dnia 24 grudnia 2009
r.) przepis ten przewiduje następujące możliwości: 1) przyjęcie sprawozdania bez
zastrzeżeń, 2) przyjęcie sprawozdania ze wskazaniem na jego uchybienia oraz 3)
odrzucenie sprawozdania w wypadku stwierdzenia:
a) pozyskania lub wydatkowania środków komitetu z naruszeniem przepisów art.
84a ust. 3 oraz art. 87a albo limitu określonego w art. 84d,
b) przekazania komitetowi lub przyjęcia przez komitet środków finansowych lub
wartości niepieniężnych z naruszeniem przepisów art. 85 ust. 1 – 3,
c) przeprowadzania zbiórek publicznych wbrew zakazowi, o którym mowa w art.
87.
Odrzucenie sprawozdania następuje również w przypadku poręczenia kredytu z
naruszeniem przepisów art. 85 ust.3, a także dokonania czynności skutkującej
zmniejszeniem wartości zobowiązań komitetu przez inną osobę aniżeli wymieniona
w art. 85 ust. 1 i 3 lub dokonanej z naruszeniem limitu wpłat, o którym mowa w art.
86 ust. 5 (art. 87h ust. 1 a).
Zestawienie treści pkt 2 i 3 cytowanego przepisu wskazuje zatem
jednoznacznie, że Państwowa Komisja Wyborcza obecnie ma wprawdzie
możliwość przyjęcia sprawozdania, mimo występujących w nim uchybień
(wskazując na te uchybienia), jednakże w przypadku naruszenia przepisów
wymienionych w pkt 3 lit. a – c (a także w ust. 1a) Państwowa Komisja Wyborcza
musi sprawozdanie odrzucić, gdyż w takiej sytuacji ustawa nie przewiduje innego
sposobu rozstrzygnięcia. Oznacza to, iż jakiekolwiek (nawet drobne) naruszenie
wspomnianych przepisów nie może zostać uznane za uchybienie, które mimo jego
wystąpienia umożliwia Państwowej Komisji Wyborczej przyjęcie sprawozdania.
Inaczej rzecz ujmując, przyjęcie przez Państwową Komisję Wyborczą
sprawozdania ze wskazaniem na jego uchybienia jest możliwe wyłącznie wtedy,
gdy uchybienia tego sprawozdania nie są związane z naruszeniem przepisów
wymienionych w pkt 3 lit. a – c (a także w ust. 1a).
7
Co już wcześniej zostało podniesione, odrzucenie sprawozdania wyborczego
Komitetu Wyborczego Kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej […]
nastąpiło z powołaniem się na naruszenie art. 85 ust. 1 – 3 ustawy o wyborze
Prezydenta RP. Przepis ten określa zamknięty katalog źródeł finansowania
kampanii wyborczej, przewidując że środki finansowe komitetu mogą pochodzić
jedynie z wpłat obywateli polskich mających miejsce stałego zamieszkania na
terenie Rzeczypospolitej Polskiej i wpłat funduszów wyborczych partii politycznych
(ust. 1). Dodatkowo (poprzez zastrzeżenie zawarte w tym przepisie) ustawodawca
zezwala komitetowi wyborczemu na pozyskiwanie środków finansowych z kredytów
bankowych, jednakże zaciąganych tylko na cele związane z wyborami i
poręczanych wyłącznie przez obywateli polskich mających miejsce stałego
zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej (ust. 3) oraz zakazuje
równocześnie przyjmowania wartości niepieniężnych, z wyjątkiem nieodpłatnych
usług polegających na rozpowszechnianiu plakatów i ulotek wyborczych przez
osoby fizyczne. Źródłem finansowania kampanii wyborczej mogą być zatem
jedynie: środki pieniężne (finansowe) pochodzące (1) z wpłat obywateli polskich
mających miejsce stałego zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, (2) z
wpłat funduszów wyborczych partii politycznych i (3) z kredytów bankowych oraz
wartości niepieniężne mające charakter nieodpłatnych usług polegających na
rozpowszechnianiu plakatów i ulotek wyborczych przez osoby fizyczne. Dlatego też
należy uznać, iż finansowanie kampanii wyborczej z innych źródeł
(niewymienionych w art. 85 ust. 1 – 3) odbywać się będzie z naruszeniem tego
przepisu.
Zdaniem Sądu Najwyższego zakwestionowane przez Państwową Komisję
Wyborczą operacje finansowe polegające na tym, że część wydatków Komitetu
Wyborczego na łączną kwotę 10.290,60 zł została sfinansowana gotówką lub
prywatnymi kartami płatniczymi przez osoby fizyczne z ich prywatnych środków, a
następnie środki te, na podstawie przedstawionych przez te osoby faktur i
rachunków, zostały im zwrócone ze środków Komitetu przelewem na ich rachunki
bankowe, z całą pewnością nie odpowiadają żadnemu z wyżej wymienionych
źródeł finansowania kampanii wyborczej. Co do kwalifikacji tych operacji Sąd
Najwyższy, w składzie rozpoznającym skargę, podziela z kolei ugruntowane już
8
stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w postanowieniach: z dnia 25 września
2009 r., III SW 47/09 oraz z dnia 18 listopada 2010 r. III SW 390/10 i III SW 391/10.
Wprawdzie stanowisko to zostało wypracowane w związku z oceną sprawozdań
finansowych partii politycznych, jednakże z jednej strony niemal pełna tożsamość
stanów faktycznych występujących w obu przypadkach, z drugiej zaś oczywiste
podobieństwo regulacji zawartej w art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o
partiach politycznych, przez pryzmat której dokonywana była owa ocena, do
regulacji zawartej w art. 85 ust. 3 ustawy o wyborze Prezydenta RP pozwala na
uznanie, iż wspomniane stanowisko może znaleźć zastosowanie również w
obecnie rozpoznawanej sprawie. Wypada zatem jeszcze raz podkreślić, że opisane
wyżej operacje finansowe realizowane przez Komitet Wyborczy na pewno nie
znajdują umocowania w art. 85 ust. 1 – 3 ustawy o wyborze Prezydenta RP. Fakt,
iż polegają one na korzystaniu przez ten Komitet (choćby przez krótki czas) ze
środków pieniężnych osób fizycznych, tak jak ze środków kredytu bankowego, daje
natomiast podstawę do przyjęcia, że dotyczą one sfery źródeł finansowania
Komitetu. Tymczasem, Komitet Wyborczy może wprawdzie zaciągać kredyt (art. 85
ust. 3), ale ma to być kredyt bankowy, a nie kredyt zaciągany u osób fizycznych.
Pozyskiwanie przez komitet wyborczy środków pieniężnych nie może również
następować na podstawie pożyczki. Jak to wyjaśnił już Sąd Najwyższy m.in. w
uzasadnieniu postanowienia z dnia 18 listopada 2010 r., III SW 390/10, istota
kredytu polega na postawieniu do dyspozycji biorącego kredyt środków pieniężnych
bez rzeczywistego ich oddania, ale z możliwością dokonywania przez kredytobiorcę
z tych środków pieniężnych rozliczeń czy wpłat na rzecz osób trzecich.
Zakwestionowane przez Państwową Komisję Wyborczą operacje polegały właśnie
na takim korzystaniu przez partię z środków pieniężnych osób, które regulowały jej
należności. Dlatego też, wbrew odmiennemu stanowisku sformułowanemu w
skardze, w istocie dochodziło w tej formie do „swoistego kredytowania” działalności
Komitetu Wyborczego. To, że Komitet Wyborczy zwracał później tym osobom
zapłacone przez nie kwoty nie zmienia oceny, iż kredytowały one ów Komitet
Wyborczy, co było niedozwolone, gdyż stanowiło naruszenie art. 85 ust. 3 ustawy,
skoro jedyna sytuacja, w której Komitet Wyborczy dysponuje środkami pieniężnymi,
których nie ma na własnym rachunku bankowym i które nie są jego własnością, to
9
dysponowanie środkami pochodzącymi z kredytu bankowego. Naruszenie
powołanego przepisu występuje zatem także przez korzystanie ze środków
pieniężnych innych osób fizycznych, tak jak ze środków z kredytu bankowego.
Osoby, które płacą długi pieniężne Komitetu Wyborczego lub regulują jego
należności, w istocie finansują ten Komitet przez kredytowanie. Dlatego nie można
zgodzić się z podniesionym w skardze argumentem, iż Komitet Wyborczy nie
naruszył swoim postępowaniem art. 85 ustawy o wyborze Prezydenta RP,
albowiem zwrot środków finansowych za zakup, np. biletu kolejowego nie stanowił
pożyczki ani też kredytu udzielonego Komitetowi Wyborczemu.
W tym miejscu wypada również dodać, że etiologii użytego przez Sąd
Najwyższy określenia zakwestionowanych operacji finansowych jako „swoistego
kredytowania” działalności Komitetu Wyborczego nie należy doszukiwać się w
przepisach regulujących instytucje kredytu bądź pożyczki. Zresztą skarżący, mimo
iż powołuje stosowne regulacje (art. 720 § 1 k.c. oraz art. 69 ustawy – Prawo
bankowe) zdaje się to dostrzegać. Stwierdzenie, iż jest to „swoiste kredytowanie”
jednoznacznie wskazuje bowiem na słownikowe, a nawet potoczne, znaczenie
określenia „kredyt” czy „kredytowanie”, przez które rozumie się także pożyczkę oraz
odstąpienie określonej wartości w pieniądzu lub towarach na warunkach zwrotu
równowartości w ustalonym terminie. Nie może natomiast ulegać wątpliwości, że
zakwestionowane operacje finansowe wykazują podobieństwo do tak rozumianej
czynności kredytowania. Stąd za uprawnione należy uznać nazwanie ich „swoistym
kredytowaniem”, które nie polega wprawdzie na udzieleniu kredytu w rozumieniu
przepisów Prawa bankowego (art. 69 Prawa bankowego), ale również
charakteryzuje się oddaniem do dyspozycji Komitetu Wyborczego środków
pieniężnych na oznaczony czas.
Powyższa argumentacja wskazuje na bezzasadność również pozostałych
zarzutów sformułowanych w skardze. Dla oceny jej zasadności nie może mieć
bowiem znaczenia fakt, iż w czasie trwania kampanii wyborczej Komitet Wyborczy
przez cały czas miał zapewnione środki na pokrycie wszystkich zobowiązań oraz że
swoje środki zgromadził na nieoprocentowanym rachunku bankowym, skoro
zarzucane temu Komitetowi naruszenie art. 85 ustawy o wyborze Prezydenta RP
nie polegało wszak na możliwości osiągania korzyści majątkowych (np. w postaci
10
odsetek) poprzez wydatkowanie z opóźnieniem własnych środków pieniężnych
pozostających w tym czasie na rachunku bankowym, lecz na pozyskiwaniu
środków, które nie mieściły się w zamkniętym katalogu źródeł finansowania
kampanii wyborczej określonym treścią tego przepisu. Z tych samych przyczyn o
zasadności skargi nie przekonuje również okoliczność, że zakwestionowane w
zaskarżonej uchwale operacje finansowe dotyczyły w znacznej części drobnych
zakupów: biletów kolejowych, znaczków pocztowych i pieczątek. W aktualnym
stanie prawnym wartość owych operacji finansowych nie ma bowiem wpływu na ich
ocenę jako dokonywanych z naruszeniem art. 85 ustawy. Dlatego też uwagi i
sugestie zawarte w końcowej części skargi mogą być rozważane co najwyżej jako
postulaty kierowane do ustawodawcy.
Kierując się przedstawionymi wyżej motywami, Sąd Najwyższy orzekł, jak
na wstępie.