Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 386/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Roman Kuczyński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z odwołania S. H.
przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Placówce Terenowej /…/ o
prawo do rolniczej renty inwalidzkiej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i
Spraw Publicznych w dniu 14 czerwca 2011 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 8 czerwca 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach
postępowania.
Uzasadnienie
Decyzją z dnia 18 stycznia 2007 r. KRUS Oddział Regionalny odmówił
ubezpieczonemu S. H. prawa do rolniczej renty inwalidzkiej z uwagi na orzeczenie
Komisji Lekarskiej z dnia 16 stycznia 2006 r., która nie uznała ubezpieczonego za
osobę całkowicie niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym.
2
Wyrokiem z dnia 5 grudnia 2006 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego. Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 13
maja 2008 r. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu.
Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2009 r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego. Podstawę rozstrzygnięcia Sądu
pierwszej instancji stanowiły następujące okoliczności faktyczne. W dniu 15 listopada
2005 r. ubezpieczony, jako domownik zgłoszony do ubezpieczenia społecznego
rolników przez matkę, złożył wniosek o przyznanie prawa do rolniczej renty
inwalidzkiej. W toku postępowania toczącego się w niniejszej sprawie lekarz
rzeczoznawca orzeczeniem z dnia 6 grudnia 2005 r. uznał go za zdolnego do pracy w
gospodarstwie rolnym. Również Komisja Lekarska KRUS orzeczeniem z dnia 16
stycznia 2006 r. stwierdziła u ubezpieczonego brak niezdolności do pracy w
gospodarstwie rolnym. Następnie, w toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd
dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu psychiatrii i psychologii, neurologii oraz
okulistyki celem ustalenia czy ubezpieczony jest trwale lub okresowo całkowicie
niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym. Biegli z zakresu psychiatrii i psychologii,
nie rozpoznali u ubezpieczonego znaczących zaburzeń sfery psychicznej, zaburzeń
sfery poznawczej, które uniemożliwiałyby pracę w gospodarstwie rolnym i stwierdzili,
że ubezpieczony zarówno z przyczyn natury psychiatrycznej i psychologicznej nie
utracił zdolności do wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym. Biegły neurolog
stwierdził, że przyczyn neurologicznych ubezpieczony nie jest trwale lub okresowo
całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym. Z kolei biegły okulista
stwierdził, że ubezpieczony nie jest całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie
rolnym. Sąd Okręgowy powołując się na art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990
r. o ubezpieczeniu społecznym rolników wskazał, że podstawową przesłanką do
przyznania prawa do renty rolniczej jest ustalenie całkowitej niezdolności do pracy w
gospodarstwie rolnym. Na podstawie powołanych opinii biegłych z zakresu psychiatrii
i psychologii, neurologii oraz okulistyki Sąd ustalił, że ubezpieczony nie jest
całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym i nie może nabyć prawa do
renty rodzinnej po myśli art. 21 ust. 1 powołanej powyżej ustawy.
Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 8 czerwca 2010 r. zmienił zaskarżony wyrok i
poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, że przyznał
3
ubezpieczonemu S. H. prawo do rolniczej renty inwalidzkiej poczynając od 1 września
2008 r. do 31 grudnia 2011 r., w pozostałej części oddalił apelację. Sąd Apelacyjny
uznał zarzut apelującego co do dalszego postępowania za usprawiedliwiony i
uzupełnił postępowanie dowodowe. W trybie art. 382 k.p.c. dopuścił dowód z opinii
biegłych z zakresu kardiologii i ortopedii. Opinię łączną wydały biegłe sądowe E. M. i
I. G., które we wnioskach końcowych uznały, że stan zdrowia ubezpieczonego z
przyczyn kardiologicznych czyni go osobą całkowicie okresowo niezdolną do pracy w
gospodarstwie rolnym od pobytu w Oddziale Wewnętrznym tj. od września 2008 r.,
podczas którego rozpoznano kardiomyopatię alkoholową z cechami obwodowej
niewydolności krążenia - do końca 2011 r. Sąd Apelacyjny w pełni podzielił wywody
biegłych. Sąd stwierdził, że skoro ubezpieczony z powodu stanu zdrowia nie jest
zdolny do wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym - to zachodzą przesłanki do
przyznania mu prawa do renty na podstawie art. 21 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o
ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.)
Na powyższe orzeczenie Sądu Apelacyjnego pełnomocnik organu rentowego
wniósł skargę kasacyjną opierając ją na zarzucie naruszenia: art. 47714a
w związku z
art. 47714
§ 4 k.p.c. poprzez nieuchylenie przez Sąd Apelacyjny wyroku Sądu
pierwszej instancji i decyzji organu rentowego oraz przekazanie sprawy organowi
rentowemu do ponownego rozpoznania w sytuacji ujawnienia, po wydaniu wyroku
przez Sąd pierwszej instancji, nowej okoliczności w postaci schorzenia powoda,
uniemożliwiającego pracę, powstałego po wniesieniu odwołania od decyzji organu
rentowego i przed wydaniem wyroku Sądu pierwszej instancji; art. 382 i art. 233 § 1
k.p.c. poprzez nie ustalenie przesłanek do przyznania powodowi renty, wymienionych
w art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników (Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.) w szczególności przesłanki terminu
powstania niezdolności do pracy w aspekcie okresu objęcia powoda ubezpieczeniem;
art. 21 ust.1 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przez niewłaściwe
zastosowanie polegające na przyjęciu przez Sąd Apelacyjny, że została spełniona
przez powoda przesłanka powstania całkowitej niezdolności do pracy w okresie
ubezpieczenia emerytalno-rentowego lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy; art.
47711
§ 1 k.p.c. w związku z art. 476 § 4 k.p.c. poprzez wskazanie w zaskarżonym
wyroku jako strony Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Placówki
Terenowej zamiast Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Skarga kasacyjna jest uzasadniona już z tej przyczyny, że w niniejszej sprawie
Sąd Apelacyjny zmieniając wyrok Sądu pierwszej instancji nie dopełnił obowiązku
zbadania wszystkich przesłanek wynikających z art. 21 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników, które musza być spełnione łącznie, aby ubezpieczonemu
przysługiwało prawo do renty. Z akt sprawy i z uzasadnienia wyroku wynika, że Sąd
drugiej instancji przyjmując całkowitą niezdolność ubezpieczonego do pracy w
gospodarstwie rolnym od dnia 1 września 2008 r. nie przeprowadził żadnego dowodu
na okoliczność spełnienia przesłanki terminu powstania niezdolności do pracy,
wskazanego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Zgodnie z powołanym przepisem całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie
rolnym powinna powstać w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu
lub w okresach, o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1 i 2, lub nie później niż w ciągu
18 miesięcy od ustania tych okresów. Zatem przy ustaleniu, że niezdolność powoda
do pracy powstała we wrześniu 2008 r. Sąd Apelacyjny zobowiązany był ustalić, czy
powód był objęty ubezpieczeniem w takim okresie, który dawałby mu prawo do renty.
W aktach rentowych powoda znajduje się zaświadczenie potwierdzające, że powód
był objęty ubezpieczeniem jedynie do dnia 31 grudnia 2005 r. W tej sytuacji mając na
uwadze treść art. 21 ust. 1 pkt 3 powołanej ustawy Sąd Apelacyjny przyznając prawo
do renty od dnia 1 września 2008 r. zobowiązany był przeprowadzić dowód, że
powód nadal był objęty ubezpieczeniem i do kiedy. Brak dowodu na tę okoliczność
powoduje, iż przy obecnych ustaleniach faktycznych niniejszej sprawy przyjąć należy,
że ubezpieczenie powoda ustało od dnia 1 stycznia 2006 r., co w konsekwencji
powodowałoby, iż przyznanie przez Sąd Apelacyjny prawa do renty naruszałoby
przepis prawa materialnego - art. 21 ust. 1 pkt 3 o ubezpieczeniu społecznym
rolników - mówiący o terminach powstania niezdolności do pracy. Bez dodatkowych
ustaleń faktycznych w przedmiocie okresów ubezpieczenia wnioskodawcy renta nie
może być mu przyznana, ponieważ według obecnych ustaleń faktycznych całkowita
niezdolność do pracy ustalona od dnia 1 września 2008 r. nie powstała w okresie
objęcia ubezpieczeniem, w okresie 18 miesięcy po ustaniu ubezpieczenia lub w
okresach podanych w art. 20 ust. 1 pkt 1 i 2 o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Od ustania ubezpieczenia powoda w dniu 1 stycznia 2006 r. do powstania jego
choroby, uniemożliwiającej wykonywanie pracy ustalonej na dzień 1 września 2008 r.
minęło ponad 18 miesięcy.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.