Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 620/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa Józefa C.
przeciwko K. Spółdzielni Mieszkaniowej
o uchylenie uchwały,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 17 czerwca 2011 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 maja 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powoda na rzecz
pozwanej kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd pierwszej instancji wyrokiem z dnia 23 lutego 2010 r. oddalił powództwo
o uchylenie uchwały Zebrania Przedstawicieli Członków z dnia 29 maja 2009 r. oraz
uchwały Rady Nadzorczej z dnia 26 lutego 2009 r. pozwanej Spółdzielni, którymi
wygaszono w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym spółdzielcze lokatorskie prawo
powoda do lokalu mieszkalnego w zasobach mieszkaniowych pozwanej, na
podstawie art. 11 ust. 11
ustawy z dnia 15 grudnia 2001 r. o spółdzielniach
mieszkaniowych (Dz. U. 2003 r., Nr 119, poz. 1116 ze zm.), zwanej dalej „u.s.m.”.
Podstawą pozbawienia powoda wymienionego prawa było uznanie, że kwota
zadłużenia powoda znacznie przewyższała należność z tytułu opłat za mieszkanie
za 6 miesięcy. Uprawnienie Zebrania Przedstawicieli Członków do podjęcia
zaskarżonej uchwały uzasadniono tym, że rejestracji zmian w statucie dokonano 7
września 2009 r., a więc do tego czasu wyłączną kompetencję do rozpatrywania
odwołań od uchwał Rady Nadzorczej miało Zebranie Przedstawicieli, stosownie do
dotychczasowych postanowień statutu.
Apelację powoda oddalił Sąd Apelacyjny, który potwierdził jako niewątpliwą
okoliczność zalegania przez powoda przez okres przekraczający 6 miesięcy
z opłatami wobec pozwanej, co uzasadnia wygaszenie prawa powoda
na podstawie art. 11 ust. 11
u.s.m. Za bezzasadny Sąd uznał zarzut naruszenia art.
451 k.c. ponieważ prawidłowość zajęcia przez komornika wierzytelności powoda
wobec pozwanej powód mógł kwestionować w postępowaniu egzekucyjnym za
pomocą skargi na czynności komornika.
Sąd Apelacyjny podkreślił ponadto, że powód konsekwentnie żądał
uchylenia uchwały opierając swoje roszczenie na podstawie art. 42 § 3-8 prawa
spółdzielczego, a zatem żądanie zgłoszone dopiero w apelacji stwierdzenia
nieważności zaskarżonych uchwał było niedopuszczalne z mocy art. 383 k.p.c
Nadto takie żądanie byłoby i tak bezzasadne, ponieważ początkową datą
obowiązywania zmian statutu jest data ich zarejestrowania w KRS i do tej chwili
Zebranie Przedstawicieli Członków było władne do podejmowania uchwał,
co wynika z art. 9 ust. 2 ustawy zmieniającej u.s.m., stwierdził Sąd Apelacyjny.
3
Pominięcie nowych dowodów, zgłoszonych przez powoda dopiero w postępowaniu
apelacyjnym, uznał Sąd Apelacyjny za zgodne z art. 381 k.p.c.
Powód oparł skargę kasacyjną na obu podstawach kasacyjnych.
W ramach podstawy pierwszej zarzucił błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie art. 58 k.c., art. 451 k.c., art. 4 ust. 1, art. 83
i art. 11 ust. 1, ust. 11
pkt
2 u.s.m., a ponadto art. 9 ust. 1 i 2 noweli z 4 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy
w spółdzielniach mieszkaniowych, art. 24 § 4, § 5, § 8 i § 9 i art. 42 § 2, § 3, § 6
i § 9 prawa spółdzielczego oraz § 20 pkt 1 i pkt 6 statutu pozwanej Spółdzielni.
Zakresem drugiej podstawy kasacyjnej objęto zarzuty naruszenia art. 189
k.p.c., art. 228 k.p.c., art. 381 k.p.c. oraz art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 378 § 1
k.p.c. przez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia
sprawy.
W uzasadnieniu skargi powód akcentuje nieważność uchwały ZPCz z dnia
29 maja 2009 r. jako podjętej przez nieuprawniony organ, a więc sprzecznej z
ustawą i przez to nieważnej, a co - zdaniem powoda - jest podstawą do
stwierdzenia jej nieistnienia. Zarazem stanowczo stwierdza, że w tym procesie
wnosi o uchylenie obu uchwał objętych żądaniem. Nadto skarżący podważa
ustalenie, że zalega z opłatami oraz zarzuca, że nie został wysłuchany podczas
procedowania nad zaskarżonymi uchwałami.
Pozwana Spółdzielnia w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o jej
oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego, akcentując
okoliczność, że żądanie pozwu obejmuje uchylenie uchwał, a nie stwierdzenie ich
nieważności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie wobec braku w niej
uzasadnionych podstaw.
Skarżący nie wykazał, ani nawet nie uprawdopodobnił w uzasadnieniu
skargi kasacyjnej, aby zarzucane naruszenie przepisów procesowych mogło mieć
jakikolwiek wpływ, a tym bardziej wymagany w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. wpływ
istotny, na rozstrzygnięcie sprawy, co już z tej przyczyny skutkuje uznaniem za
bezzasadną drugiej podstawy kasacyjnej. Zarzut naruszenia art. 189 k.p.c.
(mającego zresztą charakter przepisu prawa materialnego) nie został niczym
4
uzasadniony. Ponadto przepis ten, będący podstawą powództwa o ustalenie, nie
znajdował zastosowania w niniejszej sprawie, w której powód konsekwentnie
domagał się uchylenia uchwał, co jednoznacznie potwierdził na s. 9 uzasadnienia
skargi kasacyjnej, a nie ustalenia ich nieważności.
Zarzut naruszenia art. 228 k.p.c. nie został niczym uzasadniony w skardze
kasacyjnej, co wyłącza możliwość jego kontroli przez Sąd Najwyższy.
Bezzasadnym okazał się zarzut naruszenia art. 381 k.p.c wskutek
pominięcia dowodów zawnioskowanych dopiero w postępowaniu apelacyjnym.
Sąd drugiej instancji na s. 8 uzasadnienia zaskarżonego wyroku wszechstronnie
uzasadnił przyczyny dla których pominął uwzględnienie zgłoszonego
w postępowaniu apelacyjnym wniosku powoda o dopuszczenie nowych dowodów,
a to wobec braku wykazania przesłanek określonych w art. 381 k.p.c.
Zarzuty naruszenia art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 378 § 1 k.p.c.,
uzasadnione nieustosunkowaniem się Sądu I instancji i pominięciem tego przez
Sąd II instancji do trzech istotnych dla sprawy okoliczności, wniosków i zarzutów,
są próbą zmierzająca do dokonywania odmiennych, pożądanych przez skarżącego,
ustaleń faktycznych i kwestionowaniem dotychczasowych ustaleń przyjętych za
podstawę orzekania, co jest niedopuszczalne w postępowaniu kasacyjnym z mocy
art. 3983
§ 3 k.p.c.
Wobec bezzasadności zarzutów zgłoszonych w ramach drugiej podstawy
kasacyjnej, oceny zarzutów naruszenia prawa materialnego, należało dokonać
z uwzględnieniem stanu faktycznego będącego podstawą orzekania dla Sądu
drugiej instancji.
Nieuzasadniony okazał się zarzut naruszenia art. 58 k.c. przez jego
niezastosowanie, ponieważ przepisy tego artykułu odnoszą się do oceny ważności
czynności prawnych, a powód w niniejszym procesie żądał uchylenia uchwał, a nie
stwierdzenia ich nieważności, co przesądził Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku, a także co jednoznacznie potwierdził sam powód na
s. 9 uzasadnienia skargi kasacyjnej.
Skarga kasacyjna pozbawiona jest jakiegokolwiek uzasadnienia odnośnie do
zarzutu naruszenia art. 451 k.c., wobec czego samo sformułowanie takiego zarzutu
wymyka się spod kontroli kasacyjnej Sądu Najwyższego. Za takie uzasadnienie
5
tego zarzutu nie może bowiem być uznane postawienie pytania dlaczego zapłata
dokonana przez powoda nie została rozliczona i dlaczego nie według reguł z art.
451 k.c. (s. 11 skargi). Uzasadnienie każdego zarzutu naruszenia prawa
materialnego wymaga wykazania w skardze kasacyjnej w czym wyraża się
zarzucane dokonanie przez Sąd drugiej instancji błędnej wykładni normy prawnej
inkorporowanej we wskazanym przepisie, lub na czym polega wadliwość jego
subsumpcji w będącym podstawą orzekania stanie faktycznym sprawy. Takiego
uzasadnienia zarzutu naruszenia art. 451 k.c. skarga kasacyjna nie zawiera.
Podobnie, poza postawieniem na wstępie zarzutu naruszenia art. 4 ust. 1 ustawy
o spółdzielniach mieszkaniowych, w uzasadnieniu skargi kasacyjnej brak jest
jakiegokolwiek wskazania przejawów naruszenia wskazanego przepisu, a wręcz
nawet odwołania się do jego treści.
Sąd Najwyższy pozbawiony został również możliwości dokonania kontroli
kasacyjnej zarzutu naruszenia art. 83
ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.
Stwierdzenie skarżącego, że podjęcie uchwały przez Zebranie Przedstawicieli
narusza ten artykuł, bo uchwała jest sprzeczna z jego treścią, bez wskazania
jakichkolwiek choćby przejawów zarzucanego naruszenia, wymyka się spod
kontroli Sądu Najwyższego, zważywszy nadto, że struktura wymienionego artykułu
obejmuje trzynaście obszernych ustępów, a skarżący nie wskazał, które z nich
miałyby być objęte zakresem jego zarzutu. Nie jest przy tym zadaniem Sądu
Najwyższego podejmowanie się spekulacji co do przedmiotowego zakresu
zaskarżenia w ramach tak nieprecyzyjnie sformułowanego zarzutu.
Chybione okazały się również zarzuty naruszenia art. 11 ust. 1 i ust. 11
pkt 2
ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Uzasadnienie tych zarzutów dokonane
na s. 8 i 9 uzasadnienia skargi kasacyjnej sprowadza się w istocie wyłącznie do
próby kwestionowania ustaleń faktycznych w przedmiocie wystąpienia przesłanek
wypełniających dyspozycję każdej z tych norm, a zwłaszcza zakwestionowania
zaaprobowanego przez Sąd drugiej instancji ustalenia, że powód zalega
z uiszczeniem opłat, o których mowa w art. 4 ust. 1 u.s.m., za 6 miesięcy.
Tymczasem zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego nie mogą odnieść
zamierzonego skutku w postępowaniu kasacyjnym, jeżeli sprowadzają się do
6
kwestionowania ustaleń faktycznych, przyjętych przez Sąd drugiej instancji za
podstawę orzekania przesądzającą o ocenie prawidłowości aktu subsumpcji.
Nietrafne okazały się także zarzuty naruszenia art. 24 § 4, § 5, § 8 i 9 ustawy
Prawo spółdzielcze, w świetle ich uzasadnienia dokonanego na s. 7 uzasadnienia
skargi kasacyjnej. Sprowadza się ono do kwestionowania ustaleń faktycznych
zaaprobowanych i przyjętych za podstawę orzekania przez Sąd drugiej instancji,
w odniesieniu do przesłuchania powoda przez organy pozwanej podejmujące
zaskarżone uchwały. Pomijając już wcześniej zasygnalizowaną uwagę, że zarzuty
naruszenia prawa materialnego nie mogą polegać na kwestionowaniu przyjętych
ustaleń faktycznych, lecz na wykazywaniu wadliwości wykładni bądź błędów
w subsumpcji, których miałby dopuścić się Sąd drugiej instancji, stwierdzić należy,
iż Sąd Apelacyjny zaaprobował ustalenie Sądu I instancji iż powodowi umożliwiono
złożenie wyjaśnień, a odmienna ocena tegoż ustalenia przez skarżącego nie może
odnieść zamierzonego skutku jako uzasadnienie zarzutu naruszenia prawa
materialnego.
Nietrafne okazały się również zarzuty naruszenia art. 9 ust. 1 i 2 zm. u.s.m.
jak również art. 42 § 2, § 3, § 6 i § 9 ustawy prawo spółdzielcze.
Naruszenie przez spółdzielnię mieszkaniową obowiązku określonego w art. 9
ust. 1 zm. u.s.m. może stanowić przyczynę postawienia jej w stan likwidacji.
Z przepisu tego ani z art. 83
ust. 1 u.s.m. nie wynika natomiast, wbrew stanowisku
powoda, że z dniem 1 stycznia 2008 r. zebranie przedstawicieli pozwanej
Spółdzielni przestało istnieć jako jej organ. Takie stanowisko pozostaje w wyraźnej
sprzeczności z art. 9 ust. 2 zm. u.s.m. Lege non distinguente przepis ten dotyczy
zarówno sytuacji, gdy po dniu 1 stycznia 2008 r. trwało postępowanie przed sądem
rejestrowym jak w niniejszej sprawie, jak też sytuacji, która polegała na podjęciu
przez zebranie przedstawicieli uchwały odmawiającej zmiany statutu (wyrok SN
z dnia 8 stycznia 2010 r., IV CSK 310/09, OSNC-ZD, 2010 r., Nr C, poz. 89).
Powód okazał się zresztą niekonsekwentny w swoim twierdzeniu, gdyby bowiem
zebranie przedstawicieli nie istniało jako organ pozwanej Spółdzielni, to nie
mogłoby podejmować żadnych uchwał, zatem uchwały z dnia 29 maja 2009 r.
byłyby nieistniejące, a nie względnie (art. 42 § 3 pr. spółdz.) nieważne i mające być
uchylone. Stosowanie przepisu art. 58 § 1 k.c. do uchwał walnego zgromadzenia
7
(zebrania przedstawicieli) spółdzielni zostało bowiem w zasadzie wyłączone przez
art. 42 § 2 pr. spółdz. jako lex specialis, który przewiduje bezwzględną nieważność
uchwały sprzecznej z ustawą. Hipotezą art. 42 § 2 pr. spółdz. nie jest jednak objęta
sytuacja, gdy uchwała walnego zgromadzenia (zebrania przedstawicieli) została
podjęta w celu obejścia ustawy. W takim wypadku uchwała jest bezwzględnie
nieważna na podstawie art. 58 § 1 k.c. W niniejszej sprawie badanie rozważanych
sytuacji pozostaje poza zakresem żądania pozwu. Nie można też zasadnie
twierdzić, że zebranie przedstawicieli Spółdzielni, która nie wywiązała się
z obowiązku zmiany statutu, podjęło w dniu 29 maja 2009 r. uchwały z obejściem
art. 9 zm. u.s.m., skutkującym ich nieważnością. Należało zgodnie z żądaniem
pozwu wyłącznie rozważyć, czy uchwały te podlegały uchyleniu jako względnie
nieważne (unieważnialne) na podstawie art. 42 § 3 pr. spółdz., co Sąd Apelacyjny
uczynił.
Natomiast zarzuty naruszenia postanowień § 20 pkt 1 i 6 statutu pozwanej
nie mogą odnieść skutku w postępowaniu kasacyjnym, ponieważ nie są one
przepisami prawa materialnego i nie podlegają ocenie w ramach pierwszej
podstawy kasacyjnej.
W tym stanie rzeczy orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1
i art. 99 k.p.c. oraz na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 12 ust. 4 pkt 2
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. Nr 163,
poz. 1349 ze zm.).