Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 635/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 lipca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Iwona Koper
w sprawie z powództwa X. F. w Polsce Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w
L. przeciwko Skarbowi Państwa - Nadleśniczemu Nadleśnictwa w S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 7 lipca 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 czerwca 2010 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok w części uwzględniającej
apelację powódki (pkt 1) oraz orzekającej o kosztach
postępowania odwoławczego (pkt 3) i oddala apelację
powódki oraz znosi wzajemnie pomiędzy stronami
koszty postępowania za drugą instancję;
2. zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa -
Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 2.700
(dwa tysiące siedemset) zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 5 lutego 2010 r. zasądził od pozwanego
Skarbu Państwa – Nadleśniczego Nadleśnictwa S. na rzecz powódki X. F. w Polsce
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością kwotę 257.264 zł z ustawowymi
odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, oddalił powództwo w pozostałej
części i orzekł o kosztach procesu.
Sąd ten ustalił, że powódka w dniach 23 października 2006 r. oraz
20 listopada 2006 r. zgłosiła pozwanemu szkodę w prowadzonych przez siebie
uprawach trawnika rolowanego na działkach nr 192/11, 370/10 i 372, wyrządzoną
przez dziki i jelenie, a następnie pismem z dnia 3 stycznia 2008 r. wezwała
pozwanego do zapłaty odszkodowania w kwocie 772.758 zł. Pozwany nie wypłacił
powódce odszkodowania, w związku z czym wystąpiła ona z powództwem
o zapłatę kwoty 443.718,40 zł. Łączna wysokość tej szkody wyniosła - według opinii
biegłego sądowego prof. Kazimierza G. - 257.264 zł. Sąd Okręgowy, uznając tę
wycenę za prawidłową, uwzględnił powództwo na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r.
Nr 127, poz. 1066 ze zm.) jedynie w zakresie powyższej kwoty wraz z ustawowymi
odsetkami od daty uprawomocnienia się wyroku.
Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu apelacji obu stron, wyrokiem zaskarżonym
skargą kasacyjną zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że początkowy
termin płatności odsetek ustawowych do zasądzonej sumy 257.264 zł określił na
dzień 11 stycznia 2008 r., oddalił apelację pozwanego i orzekł o kosztach procesu
za instancje odwoławczą. Uwzględniając apelację powódki Sąd Apelacyjny
wskazał, że pozwany - stosownie do art. 455 k.c. - powinien zapłacić powódce
odszkodowanie niezwłocznie po otrzymaniu wezwania do spełnienia tego
świadczenia. Skoro wezwanie takie z zakreślonym trzydniowym terminem płatności
otrzymała najpóźniej 9 stycznia 2009 r., to - zgodnie z art. 481 § 1 k.c. -
usprawiedliwione jest żądanie zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 11 stycznia
2009 r.
W skardze kasacyjnej opartej na podstawie naruszenia prawa materialnego
(art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) pozwany zarzucił naruszenie art. 481 § w związku z art.
3
363 § 2 k.c. przez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że odsetki od
świadczenia odszkodowawczego należą się od daty wcześniejszej, niż data
ustalenia wysokości odszkodowania. W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie
wyroku Sądu Apelacyjnego, w części rozstrzygającej o odsetkach oraz kosztach
postępowania za druga instancję i wydanie orzeczenia oddalającego apelację
powódki.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się uzasadniona.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważa zapatrywanie, aprobowane
przez skład orzekający, zgodnie z którym przysługujące wierzycielowi, zgodnie
z art. 481 k.c., odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego
stanowią ryczałtowo ujętą, minimalną rekompensatę doznanego uszczerbku
wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego świadczenia
pieniężnego. Odsetki te niewątpliwie zatem pełnią funkcję odszkodowawczą
(zob. m.in. wyroki z dnia: 15 stycznia 2004 r., II CSK 352/02, niepubl.; z dnia 9 maja
2008 r., III CSK 17/08, niepubl. oraz z dnia 16 kwietnia 2009 r., I CSK 524/08,
OSNC-ZD 2009, nr 4, poz. 106).
Dłużnik obowiązany do zapłaty odszkodowania pieniężnego popada
w opóźnienie, jeżeli nie zapłaci odszkodowania w terminie płatności. Z reguły
odszkodowanie pieniężne jest płatne niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela
(art. 455 in fine k.c.). W przypadku nieotrzymania odszkodowania pieniężnego
w terminie płatności wierzyciel może żądać od dłużnika, zgodnie z art. 481 § 1 k.c.,
zapłaty odsetek za opóźnienie liczonych od upływu tego terminu. Może on żądać
skutecznie ich zapłaty wtedy, gdy odszkodowanie w takiej wysokości rzeczywiście
mu się w tym terminie należy. Nie zawsze zatem wymagalność roszczenia jest
równoznaczna ze stanem opóźnienia dłużnika, gdyż o opóźnieniu tym można
mówić wtedy, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia niespornego co do zasady
i wysokości, niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela (por. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 30 marca 1998 r., III CKN 330/97, niepubl; z dnia 15 stycznia
2004 r., II CSK 352/02, niepubl. oraz z dnia 10 lutego 2010 r., V CSK 269/09,
OSNC 2010, nr 5, poz. 13).
4
W świetle powyższych uwag wyłania się kwestia, czy w razie
bezskutecznego wezwania dłużnika przez wierzyciela do zapłaty oznaczonej kwoty
odszkodowania ze skutkiem określonym w art. 455 in fine k.c., sąd ma obowiązek
zasądzić odsetki za opóźnienie od tej kwoty, licząc od upływu terminu jej płatności,
wynikającego z powołanego przepisu, jeżeli ona rzeczywiście mu się w tej
wysokości w tym terminie należała. Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że na tak
postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi twierdzącej. Zapatrywanie to budzi
jednak istotne zastrzeżenia.
Zgodnie z art. 363 § 2 k.c., jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić
w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty
ustalenia odszkodowania, przy czym odstępstwo od tej reguły jest możliwe tylko
wtedy, gdy szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen
istniejących w innej chwili. Przyjęcie takiego rozwiązania służy zapewnieniu
pełnego odszkodowania; chroni poszkodowanego przed skutkami spadku wartości
pieniądza między dniem wyrządzenia szkody, a chwilą wyrokowania.
W przypadku, gdy ustalenie odszkodowania nastąpiło według cen z chwili
wyrokowania, trzeba uznać, że należy się ono w tej wysokości, jeżeli ceny te były
wyższe od występujących wcześniej, dopiero od tej chwili. Zatem od chwili
ustalenia odszkodowania można mówić o opóźnieniu się dłużnika w zapłacie
odszkodowania ustalonego według tych cen i w konsekwencji dopiero od tej chwili
można zasądzić od niego odsetki za opóźnienie (por. uchwałę Sądu Najwyższego
z dnia 6 września 1994 r., III CZP 105/94, OSNC 1995, nr 2, poz. 26 oraz wyroki
Sądu Najwyższego: z dnia 29 maja 2000 r., II CKN 823/98, niepubl.; z dnia
19 października 2000 r., III CKN 251/00, niepubl.; 22 lutego 2001 r., II CKN 404/00
niepubl. oraz – powołane wcześniej – z dnia 15 stycznia 2004 r., II CSK 352/02,
niepubl.; z dnia 9 maja 2008 r., III CSK 17/08, niepubl. i z dnia 16 kwietnia 2009 r.,
I CSK 524/08, OSNC-ZD 2009, nr 4, poz. 106). Nie można więc odmówić racji
skarżącemu, że Sąd Apelacyjny, wychodząc z odmiennych założeń, naruszył
wskazane w skardze kasacyjnej przepisy prawa materialnego.
Skoro wysokość zasądzonego na rzecz powódki odszkodowania, ustalonego
na dzień wyrokowania przez Sąd drugiej instancji, uwzględnia wszystkie
5
niekorzystne dla niej zmiany siły nabywczej pieniądza, które nastąpiły od powstania
zdarzenia wywołującego obowiązek jego naprawienia, to nieuzasadnione było
przyznanie odsetek ustawowych od tej sumy od daty wcześniejszej.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji, rozstrzygając o kosztach procesu za drugą instancję na podstawie art.
100 w związku z art. 108 § 1 i art. 39821
k.p.c., a w pozostałym zakresie - zgodnie
z art. 98 w związku z art. 108 § 1 i art. 39821
k.p.c.
jz
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13