Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KRS 10/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 sierpnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Maciej Pacuda (sprawozdawca)
Protokolant Anna Pęśko
w sprawie z odwołania D. P. R.
od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa Nr …/2011 z dnia 10 lutego 2011r.,
w sprawie nieprzedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu sędziego ,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 5 sierpnia 2011 r.,
uchyla zaskarżoną uchwałę i przekazuje sprawę Krajowej
Radzie Sądownictwa do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Dariusz P. R. zgłosił swoją kandydaturę na wolne stanowisko sędziowskie w
Sądzie Rejonowym w […], obwieszczone w Monitorze Polskim z dnia 26 lipca 2010
2
r., Nr 51, poz. 683. Ostatecznie, po uprzednim umorzeniu przez Krajową Radę
Sądownictwa postępowań wobec pięciu osób ubiegających się o to stanowisko,
wyborem zostało objętych szesnastu kandydatów.
Uchwałą z dnia 10 lutego 2011 r. Krajowa Rada Sądownictwa postanowiła,
że asystent sędziego Pan D. P.R. nie zostanie przedstawiony Prezydentowi
Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu na
stanowisku sędziego Sądu Rejonowego w […]. W uzasadnieniu tej uchwały
Krajowa Rada Sądownictwa stwierdziła między innymi, że kandydat urodził się w
dniu 4 kwietnia 1979 r. W 2003 r. ukończył wyższe studia prawnicze na Wydziale
Prawa i Administracji Uniwersytetu […], uzyskując tytuł magistra prawa z ogólną
oceną bardzo dobrą, a po odbyciu aplikacji sądowej, w dniach 1, 5 i 21 września
2006 r. złożył egzamin sędziowski, uzyskując ocenę dostateczną plus. W okresie
od dnia 1 czerwca 2004 r. do dnia 31 maja 2005 r. skarżący był zatrudniony w
sądzie okręgowym na stanowisku referenta – stażysty, wykonując jednak w tym
czasie obowiązki asystenta sędziego, a od 1 czerwca 2005 r. jest zatrudniony w
wymienionym sądzie na stanowisku asystenta sędziego. Od dnia 23 października
2006 r. pracuje w pełnym wymiarze czasu pracy, natomiast wcześniej pracował w
wymiarze 1/2 etatu. Obowiązki wykonuje w wydziale gospodarczym. Jego
dotychczasowa praca na stanowisku asystenta sędziego została oceniona bardzo
dobrze przez zwierzchników służbowych, z którymi współpracował, co wynikało z
załączonych do wniosku opinii Prezesa Sądu Okręgowego w […], Przewodniczącej
Wydziały Gospodarczego tego sądu oraz opinii ośmiu sędziów. Kolegium Sądu
Okręgowego w […] na posiedzeniu w dniu 27 września 2010 r. jednogłośnie
postanowiło przedstawić kandydaturę D. P. R. właściwemu Zgromadzeniu
Ogólnemu z opinią pozytywną. Ponadto właśnie temu kandydatowi jako jedynemu
udzieliło swojej rekomendacji na stanowisko objęte przedmiotowym
postępowaniem. Na posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego Przedstawicieli Sędziów
okręgu […] odbytym w dniu 4 października 2010 r. na kandydata oddano 75 głosów
„za”, 8 „przeciw” oraz 7 „wstrzymujących się”, głosów nieważnych nie oddano.
Zgromadzenie liczyło 123 członków, przy czym obecnych było 90 osób (wymagane
quorum wynosiło 82 osoby), z których wszystkie uczestniczyły w głosowaniu, co w
konsekwencji oznaczało, iż kandydat uzyskał wymaganą większość głosów „za”.
3
Krajowa Rada Sądownictwa postanowiła nie przedstawić kandydatury D. P.
R., ponieważ za najlepszą z grona ocenianych kandydatur uznała kandydaturę M.
G., która uzyskała wyższą niż D. P. R. ocenę z egzaminu sędziowskiego (dobrą
plus), a ponadto zaprezentowała się najlepiej przed zespołem członków Rady
przeprowadzającym rozmowy z kandydatami i uzyskała jego poparcie. Została przy
tym oceniona zdecydowanie wyżej niż D. P. R. Rada podkreśliła równocześnie, iż
zasadnicze kryterium wyboru w niniejszym postępowaniu stanowiły właśnie wyniki
rozmów z zespołem członków Rady, które umożliwiły bezpośredni kontakt z
osobami ubiegającymi się o urząd sędziego i dzięki temu pozwoliły na ocenę
sposobu ich autoprezentacji. Było to bardzo ważne kryterium w sytuacji, w której o
wolne stanowisko sędziowskie ubiegało się wielu dobrych i bardzo dobrych
kandydatów. Natomiast wyniki głosowania Zgromadzenia Ogólnego nie stanowiły
wiodącego kryterium wyboru kandydata w tym postępowaniu, gdyż, jak wyjaśniła
Krajowa Rada Sądownictwa, wskazywały one, iż Zgromadzenie Ogólne podczas
głosowania nie tylko oceniło kwalifikacje poszczególnych osób, ale także – i przede
wszystkim – starało się wskazać Radzie, którą z nich preferuje (lecz do
określonego sądu), do którego to wyboru, w świetle ustawy – Prawo o ustroju
sądów powszechnych, kompetencje tego organu wydają się być raczej wątpliwe.
Dlatego w niniejszej sprawie nie należy przeceniać znaczenia wyników głosowania
Zgromadzenia Ogólnego i nie mogą one stanowić wiodącego kryterium wyboru
kandydatów do powołania na urząd sędziego, choć zazwyczaj poparcie udzielone
kandydatowi przez Zgromadzenie jest bardzo ważną okolicznością uwzględnianą
podczas oceny kandydatur przez Radę. Jednak w niniejszym postępowaniu
konkursowym Rada, rozważywszy je i po dokonaniu oceny wszystkich kandydatów
pod względem merytorycznym, uwzględniła ich doświadczenie zawodowe, opinie
osób bezpośrednio z nimi współpracujących i sposób zaprezentowania się podczas
rozmowy z zespołem członków Rady, a w efekcie doszła do wniosku, że
najlepszym kandydatem do przedstawienia z wnioskiem o powołanie na stanowisko
sędziowskie w Sądzie Rejonowym w […] jest M. G. , mimo braku poparcia
Zgromadzenia, a także mimo braku rekomendacji Kolegium i Prezesa Sądu
Okręgowego w […]. Te okoliczności spowodowały zaś, iż w trakcie posiedzenia
Krajowej Rady Sądownictwa w dniu 10 lutego 2011 r. na D. P. R. nie oddano
4
głosów „za”, natomiast oddano 1 głos „przeciw” i 18 „wstrzymujących się”. Tym
samym jego kandydatura nie uzyskała wymaganej bezwzględnej większości
głosów.
Powyższą Uchwałę Krajowej Rady Sądownictwa zaskarżył odwołaniem do
Sądu Najwyższego D. P. R., zarzucając:
1. naruszenie prawa procesowego -
a) art. 60 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz § 20 ust. 1 rozporządzenia
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie
szczegółowego trybu działania Krajowej Rady Sądownictwa oraz
postępowania przed Radą (Dz.U. Nr 219, poz. 1623 ze zm.) poprzez
zaniechanie w postępowaniu przednominacyjmym stosowania przez
Krajową Radę Sądownictwa przy ocenie kandydatów na stanowisko
sędziego sądu powszechnego wyłącznie jednolitych, obiektywnych,
przejrzystych i weryfikowalnych kryteriów (takich jak: staż pracy,
doświadczenie zawodowe, poziom wykonywania dotychczasowych
obowiązków, opinie Kolegium Sądu, Zgromadzenia Ogólnego i
przełożonych) i w to miejsce posłużenie się kryteriami arbitralnymi,
dowolnymi i niewymiernymi (jak wrażenie, jakie na zespole członków Rady
wywarła autoprezentacja kandydata, szczególnie iż rozmowa ta nie odbyła
się na posiedzeniu plenarnym Rady),
b) § 19 ust. 1 i 2 powołanego wyżej rozporządzenia w związku z jego § 20 ust.
1 poprzez zaniechanie zadania skarżącemu pytań, które zespół członków
Rady zadał Pani M. G.,
c) § 20 ust. 1 rozporządzenia poprzez zaniechanie wszechstronnego
rozważenia wszystkich okoliczności sprawy, przez:
- ograniczenie się do wyjaśnień Pani M. G. i zaniechanie oparcia się na
udostępnionej dokumentacji w zakresie pracy kandydatki w Sądzie
Rejonowym […] przez okres około 7 lat, podczas gdy z samych jej
wyjaśnień wynika, że w sądzie tym, nawet jeśli uwzględnić aplikację sądową,
pracowała krócej niż 6,5 roku,
- pominięcie takich okoliczności, jak predyspozycje osobowościowe
kandydatów, a zwłaszcza doświadczenie zawodowe poparte praktyką w
5
wydziałach odpowiadających wydziałom, do których jest zapotrzebowanie na
urząd sędziego, a więc w niniejszej sprawie pominięcie również
zapotrzebowania kadrowego w Sądzie Rejonowym w […],
- rażąco dowolne przyjęcie, za wyjaśnieniami Pani M. G. przed zespołem
członków Rady, że określony wynik głosowania Zgromadzenia Ogólnego
Przedstawicieli Sędziów okręgu […] (ale i Kolegium Sądu Okręgowego w
[…]) mógł być uzależniony od tego, że kandydaci nie byli znani w środowisku
sędziów Sądu Okręgowego w […], podczas gdy kandydaci, a w
szczególności skarżący i Pani M. G. byli znani w tym środowisku, o czym
najlepiej świadczy fakt, że w innych głosowaniach niż dotyczące stanowiska
sędziego w Sądzie Rejonowym w […] Pani M. G. osiągała poparcie
dochodzące do 7 głosów „za” na Zgromadzeniu Ogólnym Przedstawicieli
Sędziów okręgu […], a na przedmiotowe stanowisko uzyskała jednomyślnie
pozytywną opinię Kolegium Sądu Okręgowego w […],
- zaniechanie odniesienia się do wyjaśnień skarżącego złożonych podczas
rozmowy z zespołem członków Rady w zakresie okoliczności związanych z
trudną sytuacją osobistą i rodzinną, a które mogły mieć wpływ na wynik z
egzaminu sędziowskiego,
- zaniechanie odniesienia się do faktu powiązania skarżącego ze […],
- rażąco dowolne wyciągnięcie dla skarżącego negatywnych wniosków z
faktu nieuzyskania przez niego poparcia Zgromadzenia Ogólnego
Przedstawicieli Sędziów okręgu […] na inne niż stanowisko sędziego w
Sądzie Rejonowym w […] stanowiska sędziów w sądach rejonowych okręgu
Sądu Okręgowego w […], podczas gdy wynikało to z rekomendacji
skarżącego przez Kolegium Sądu Okręgowego w […] na stanowisko
sędziego w Sądzie Rejonowym, a nie z negatywnej oceny kandydatury
skarżącego,
- przyznanie jednemu z kryteriów oceny kandydatów (wrażenia zespołu
członków Rady po rozmowie z kandydatami) decydującego znaczenia i
niedokonanie całościowej oceny wynikającej z łącznego zastosowania
wszystkich kryteriów,
6
d) § 21 ust. 2 i 3 rozporządzenia poprzez niesporządzenie uzasadnienia
zaskarżonej uchwały w sposób umożliwiający kontrolę przez Sąd Najwyższy
zaskarżonej uchwały w zakresie stosowanych przez KRS kryteriów oceny
kandydatów, w szczególności z jakich względów prezentacja Pani M. G.
podczas rozmowy z zespołem członków Rady została oceniona wyżej niż
skarżącego,
e) ust. 2 i 3 uchwały Krajowej Rady Sądownictwa nr …/2010 z dnia 4 listopada
2010 r. w sprawie sposobu i trybu zapraszania kandydatów do
przeprowadzenia przez zespół rozmów indywidualnych z kandydatami do
pełnienia urzędu sędziego poprzez zaniechanie wystąpienia przez zespół
członków Rady z wnioskiem do KRS o przeprowadzenie rozmów
indywidualnych z kandydatami i poprzez zaniechanie przez Radę podjęcia
uchwały w przedmiocie zapraszania kandydatów w celu odbycia rozmowy,
które to naruszenia procedury mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy –
wynik głosowania Krajowej Rady Sądownictwa nad kandydaturą w
przedmiotowym postępowaniu przednominacyjmym;
2. naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie:
a) art. 60 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz § 20 ust. 1
rozporządzenia poprzez podjęcie zaskarżonej uchwały w oparciu o
arbitralne, dowolne i niewymierne, a także przypadkowe kryteria w postaci
zaprezentowania się kandydata na stanowisko sędziego sądu
powszechnego przed zespołem członków Rady, przy pominięciu
całościowej oceny wynikającej z łącznego zastosowania wszystkich
kryteriów (takich jak: staż pracy, doświadczenie zawodowe, poziom
wykonywania dotychczasowych obowiązków, opinie Kolegium Sądu,
Zgromadzenia Ogólnego i przełożonych) i w konsekwencji podjęcie
uchwały merytorycznie niezgodnej z wynikami postępowania
kwalifikacyjnego;
b) § 24 ust. 2 zd. 1 rozporządzenia oraz art. 14 ust. 4 ustawy z dnia 27 lipca
2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (j.t. Dz.U. z 2010 r., Nr 11, poz. 67
ze zm.) w związku z § 10 ust. 2 rozporządzenia poprzez niepodjęcie
7
zaskarżonej uchwały w sprawie nieprzedstawienia wniosku o powołanie do
pełnienia urzędu sędziego bezwzględną większością głosów.
Wskazując na powyższe zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej
uchwały Krajowej Rady Sądownictwa w całości i przekazanie sprawy Radzie do
ponownego rozpoznania na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.
o Krajowej Radzie Sądownictwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Nie może budzić wątpliwości fakt, iż kognicja Sądu Najwyższego do oceny
uchwał Krajowej Rady Sądownictwa obejmuje – zgodnie z treścią art. 13 ust. 2
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (j.t Dz.U. z 2010 r.,
Nr 11, poz. 67 ze zm.) – wyłącznie badanie, czy uchwała nie pozostaje w
sprzeczności z prawem. Oznacza to, że Sąd Najwyższy nie ma kompetencji do
merytorycznego rozpatrywania kwalifikacji kandydata na sędziego (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 20 października 2009 r., III KRS 13/09, ZNSA 2011 nr 1, poz.
93). Jak wyjaśnił z kolei Trybunał Konstytucyjny w pkt 5 uzasadnienia wyroku z
dnia 27 maja 2008 r., SK 5706 (OTK – A 2008, Nr 4, poz. 63), przy ocenie
zgodności uchwały Rady z prawem merytoryczna ingerencja Sądu w
rozstrzygnięcie Rady jest niedopuszczalna; kontrola Sądu ograniczona jest
(bowiem) do oceny zgodności z prawem zastosowanej procedury oceny kandydata.
Wypada również dodać, iż w dniu podjęcia przez Krajową Radę Sądownictwa
zaskarżonej w niniejszym postępowaniu uchwały z dnia 10 lutego 2011 r. nie
obowiązywał już § 20 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 13 listopada 2007 r.,
albowiem rozporządzenie to, w części dotyczącej trybu postępowania, utraciło moc
obowiązującą z dniem 2 grudnia 2010 r., na podstawie wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 19 listopada 2009 r., K 62/07 (Dz.U. Nr 202, poz. 1567),
skoro wyrok ten – z odroczeniem o 12 miesięcy – w części pozbawił wymienione
rozporządzenie podstawy ustawowej, którą był art. 12 ust. 6 ustawy o Krajowej
Radzie Sądownictwa w zakresie uprawniającym Prezydenta RP do określenia, w
drodze rozporządzenia, trybu postępowania przed Radą. Zdaniem Trybunału
8
Konstytucyjnego tryb postępowania przed Radą nie mógł być uregulowany w
rozporządzeniu, gdyż sprawa ta należy do materii ustawowej. Ustawa nie została
jednakże uchwalona w okresie 12 miesięcy od ogłoszenia wyroku Trybunału w
Dzienniku Ustaw, wskutek czego powstała luka prawna. Brak przepisów rangi
ustawowej regulujących szczegółowo tryb postępowania przed Radą nie zwalniał
wszakże tego organu z obowiązku wykonywania konstytucyjnych i ustawowych
zadań. Dlatego też Rada była obowiązana do działania na podstawie i w granicach
prawa (art. 7 Konstytucji RP). Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą
sprawę podziela pogląd zawarty w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia
11 maja 2011 r., III KRS 5/11 (dotychczas niepublikowanego), że w takim
przypadku, wobec braku przepisów szczegółowych Rada powinna kierować się
zasadami ogólnie przyjętymi w działaniu organów państwa w demokratycznym
państwie prawnym (art. 2 Konstytucji). Sąd Najwyższy jest też zdania, że
przedstawiona sytuacja prawna będąca skutkiem wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 19 listopada 2009 r., K 62/07 obligowała Krajową Radę
Sądownictwa do wszechstronnego rozważenia wszystkich okoliczności istotnych
dla rozstrzygnięcia sprawy, przy wzięciu pod uwagę między innymi tego, że
zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego art. 60
Konstytucji RP gwarantujący każdemu obywatelowi prawo ubiegania się o przyjęcie
do służby publicznej nie gwarantuje wprawdzie przyjęcia do tej służby, ale jego
stosowanie wymaga zapewnienia równych szans w dostępie do służby i stosowania
jasnych kryteriów oceny kandydatów.
Powyższe rozważania z jednej strony muszą prowadzić do wniosku o
bezzasadności zarzutów naruszenia prawa materialnego sformułowanych w
odwołaniu skarżącego, a także o bezprzedmiotowości tych zarzutów naruszenia
prawa procesowego, które dotyczą nieobowiązującego już § 20 rozporządzenia
Prezydenta RP. Z drugiej jednak strony, zdaniem Sądu Najwyższego, odwołanie
jest uzasadnione. Wprawdzie w motywach zaskarżonej uchwały nie zostało to
wprost wyartykułowane, jednakże wynika z nich, że skarżący spełnia formalne
wymagania do przedstawienia jego kandydatury Prezydentowi Rzeczypospolitej
Polskiej z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego
Sądu Rejonowego w […], o co ubiegał się w niniejszym postępowaniu. Dlatego też
9
kontrola Sądu Najwyższego nad postępowaniem dotyczącym przedstawienia
Prezydentowi RP wniosku o powołanie kandydata do pełnienia urzędu na
stanowisku sędziego obejmuje przede wszystkim ocenę, czy Rada przestrzegała w
danym postępowaniu jednolitych kryteriów oceny kandydata i procedur
postępowania związanych z oceną kandydatury i przedstawieniem wniosku
Prezydentowi. Zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej uchwały Krajowej Rady
Sądownictwa stwierdzenia nie nasuwają z kolei jakichkolwiek wątpliwości co do
tego, iż Rada za najlepszą uznała kandydaturę Pani M. G., która uzyskała wyższą
od skarżącego ocenę z egzaminu sędziowskiego, jednakże Rada podkreśliła
równocześnie, że dla ostatecznego rozstrzygnięcia „zasadnicze kryterium wyboru w
niniejszym postępowaniu stanowiły wyniki rozmów kandydatów z zespołem
członków Rady”. Podstawową przyczyną nieprzedstawienia wniosku o powołanie
D. P. R. do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Rejonowego w […] nie
było zatem uzyskanie przez niego niższej oceny z egzaminu sędziowskiego, lecz
stanowisko zajęte przez zespół członków Rady oceniający kandydatów, którego
poparcie uzyskała inna kandydatka, jako że „zaprezentowała się najlepiej przed
zespołem członków Rady przeprowadzającym rozmowy z kandydatami”.
Tymczasem w uzasadnieniu uchwały nie zostały określone kryteria, które były
podstawą do zajęcia stanowiska przez zespół oraz na podstawie których Rada
zaakceptowała to stanowisko. Zespół jest natomiast wewnętrznym organem Rady
przygotowującym jedynie indywidualne sprawy na plenarne posiedzenie Rady i
zajmującym stanowisko co do merytorycznego załatwienia sprawy, co wprost
wynika z treści § 17 ust. 1 i § 18 ust. 3 rozporządzenia Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego
trybu działania Krajowej Rady Sądownictwa oraz postępowania przed Radą (Dz.U.
Nr 219, poz. 1623 ze zm.). Z tej przyczyny stanowisko zespołu stanowi wyłącznie
propozycję dla Rady obradującej w pełnym składzie. Niewskazanie kryteriów,
którymi kierował się zespół, zajmując stanowisko, według którego nie skarżący,
lecz M. G. „zaprezentowała się najlepiej (…) i uzyskała (…) poparcie”, uniemożliwia
Sądowi Najwyższemu ocenę zgodności z prawem zaskarżonej uchwały, zwłaszcza
że z uzasadnienia tej uchwały wynika, iż zespół dokonywał oceny sposobu
„autoprezentacji” poszczególnych kandydatów i na tej podstawie stwierdził, że
10
kontrkandydatka skarżącego M. G. „zaprezentowała się najlepiej”, natomiast treść
załączonego do akt niniejszej sprawy protokołu rozmowy przeprowadzonej przez
zespół członków Rady ze skarżącym wskazuje jedynie, że właściwie jedynym
przedmiotem tej rozmowy były możliwości skarżącego w zakresie podjęcia pracy w
[…] lub w […], zaś brak jest w tym samym protokole informacji, które mogłyby
uchodzić za wspomnianą „autoprezentację”. Sąd Najwyższy uznaje tym samym za
uzasadniony sformułowany w odwołaniu zarzut naruszenia § 21 ust. 2 i 3
rozporządzenia Prezydenta, stwierdzając równocześnie, iż w ten sposób w
postępowaniu Rady doszło do naruszenia art. 60 Konstytucji RP.
Kierując się przedstawionymi motywami i opierając się na treści art. 13 ust. 5
ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.