Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 35/11
POSTANOWIENIE
Dnia 11 sierpnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Dyrektora Izby Celnej w R.
przeciwko I.R. Towarzystwu Ubezpieczeń S.A. z siedzibą w W.
z udziałem interwenienta ubocznego po stronie pozwanej - Przedsiębiorstwa
Spedycji Międzynarodowej C.H. W. S.A. w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 11 sierpnia 2011 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie zawarte w punkcie 2
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 15 grudnia 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuję kwestię
rozstrzygnięcia o kosztach do ponownego rozpoznania
i orzeczenia o kosztach postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 15 lipca 2010 r. Sąd Apelacyjny w sprawie z powództwa
Skarbu Państwa – Dyrektora Izby Celnej w R. przeciwko I.R. Towarzystwu
Ubezpieczeń S.A. w W. z udziałem po stronie pozwanej interwenienta ubocznego
Przedsiębiorstwa Spedycji Międzynarodowej C. H. W. S.A. w W. na skutek apelacji
pozwanego zmienił wyrok Sądu Okręgowego z dnia 15 kwietnia 2009 r., w pkt 1 w
ten sposób, że oddalił powództwo i obciążył Skarb Państwa nieuiszczonymi
kosztami sądowymi, zaś w pkt 2 w ten sposób, że zasądził od powoda na rzecz
pozwanego kwotę 17.461 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego i
kasacyjnego, w tym kwotę 6.317 tytułem zwrotu wynagrodzenia pełnomocnika. Na
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażalenie wniosła strona pozwana.
Skarżąca wniosła o zmianę orzeczenia przez zasądzenie – ponad zasądzoną
kwotę od powoda na rzecz pozwanego kwoty 13.133,68 zł. W odpowiedzi na
zażalenie strona powodowa wniosła o oddalenie zażalenia, twierdząc, że Sąd
Apelacyjny rozstrzygnął o wszystkich kosztach sądowych oraz zasądził na rzecz
pozwanego zwrot kosztów zastępstwa procesowego, wobec czego rozstrzygnięcie
to w pełni uwzględnia wniosek pozwanego w zakresie zasądzenia kosztów
procesu, zaś niedopuszczalne byłoby zamieszczenie w rozstrzygnięciu
postanowienia o zwrocie kosztów już poniesionych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c., dodanym przez ustawę z dnia 19 marca
2009 r. zmieniającą kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 69, poz. 592),
zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także na postanowienie sądu drugiej
instancji co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu
pierwszej instancji. Przepis ten rozszerza krąg wyjątków od zasady, że nie
przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego na postanowienia sądu drugiej
instancji inne, niż kończące postępowanie w sprawie.
Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi
na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony
(art. 98 § 1 k.p.c.). Wskazany przepis ustanawia dwie zasady rozstrzygania
o kosztach procesu, tj. zasadę odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę
3
orzekania o zwrocie kosztów niezbędnych i celowych. Zgodnie z zasadą unifikacji
i koncentracji kosztów postępowania, których wyrazem jest art. 108 § 1 k.p.c.,
w orzeczeniu końcowym sąd orzeka o wszystkich kosztach przy zastosowaniu
adekwatnej do wyniku postępowania zasady. Konsekwencją tego jest objęcie tą
zasadą wszystkich elementów kosztów.
W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2009
r. uwzględnił powództwo, zasądził od pozwanego kwotę 4.462,68 zł tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego, jak również nakazał pobrać od pozwanego
kwotę 5.571 zł tytułem uiszczenia opłaty od pozwu (k. 157-158). Wyrokiem z dnia
20 października 2009 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację i zasądził od pozwanego
na rzecz powoda kwotę 3.100 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym (k. - 226). Wyrokiem z dnia 9 września 2010 r. Sąd
Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok, przekazując sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego (k.
– 312). Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 15
grudnia 2010 r. oddalił powództwo, jak również zasądził od powoda na
rzecz pozwanego kwotę 17.461 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
apelacyjnego i kasacyjnego, w tym kwotę 6.317 tytułem zwrotu wynagrodzenia
pełnomocnika (k. - 325). Sąd Apelacyjny obowiązany był orzec o kosztach
postępowania apelacyjnego oraz o kosztach wcześniejszego postępowania, które
toczyło się przed ostatecznym zakończeniem postępowania apelacyjnego.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd Apelacyjny wskazał, że kosztami postępowań
pierwszoinstancyjnego, apelacyjnego i kasacyjnego poniesionymi przez
pozwanego, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu, obciążono
przegrywającego powoda (art. 108 § 1 w zw. z art. 98 § 1, 391 § 1 k.p.c.)
zasądzając ich zwrot. Nieuiszczonymi przez powoda kosztami sądowymi, w braku
podstaw do obciążenia nimi pozwanego, obciążono Skarb Państwa (art. 113 ust. 1
i 5 u.k.s.c).
Zdaniem strony żalącej się sąd zaniechał orzeczenia o zwrocie na rzecz
pozwanego kosztów procesu w zakresie opłaty sądowej, którą pozwany
zobowiązany był uiścić na podstawie uchylonego w toku procesu wyroku Sądu
Okręgowego z dnia 14 kwietnia 2009 r., jak również zaniechał zasądzenia kwoty
4
przekazanej pozwanemu tytułem kosztów zastępstwa procesowego na podstawie
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 14 kwietnia 2009 r. Wskazano, że Sąd
Apelacyjny powinien uwzględnić w ramach rozstrzygnięcia te kwoty, które pozwany
już uiścił na podstawie wyroku Sądu Okręgowego i pierwszego wyroku Sądu
Apelacyjnego. Za substrat zaskarżenia uznano dorozumiane oddalenie wniosku
pozwanego o zwrot kosztów procesu odnośnie do kwot uiszczonych przez
pozwanego na podstawie uchylonych w toku sprawy orzeczeń sądu pierwszej i
drugiej instancji. Żalący się zaznaczył, że uiszczenie przez niego kosztów
zastępstwa procesowego w związku z wydaniem orzeczenia sądu I instancji i
pierwotnego wyroku sądu odwoławczego wynikało z prawomocności tych orzeczeń.
Odnosząc się do tych twierdzeń należy podkreślić, że Sąd Najwyższy nie
jest uprawniony ani zobowiązany do dokonywania ustaleń co do rozliczeń kosztów
procesu poniesionych i faktycznie przekazanych między stronami. Zachodzi zatem
potrzeba wyjaśnienia tych okoliczności i dokonania ustaleń przez Sąd Apelacyjny,
jak również rozliczenia kosztów procesu z uwzględnieniem tych kwot, które strona
pozwana przekazała już stronie powodowej.
Z przedstawionych powodów orzeczono jak w sentencji (art. 39815
§ 1
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).