Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 31 sierpnia 2011 r.
III SW 10/11
Wpis obywatela do wykazu osób udzielających poparcia utworzeniu ko-
mitetu wyborczego wyborców jest wadliwy wtedy, gdy z podanego imienia, na-
zwiska i adresu zamieszkania jednoznacznie wynika, że nie dotyczy on obywa-
tela oznaczonego numerem PESEL podanym w tym wykazie (art. 100 Konstytu-
cji RP, art. 204 § 6 i 7 pkt 3 Kodeksu wyborczego).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Teresa Flemming-Kulesza, Józef Iwulski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 31 sierpnia
2011 r. sprawy ze skargi Komitetu Wyborczego Wyborców Obywatelskich List Wy-
borczych Nowego Ekranu na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 23
sierpnia 2011 r. […] w sprawie odmowy przyjęcia zawiadomienia pełnomocnika wy-
borczego o utworzeniu Komitetu Wyborczego Wyborców Obywatelskich List Wybor-
czych Nowego Ekranu,
u z n a ł skargę za zasadną.
U z a s a d n i e n i e
Komitet Wyborczy Wyborców Obywatelskich List Wyborczych Nowego Ekranu
(dalej: „Komitet Wyborczy”) wniósł skargę na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej
z dnia 23 sierpnia 2011 r. odmawiającą przyjęcia złożonego dnia 22 sierpnia 2011 r.
zawiadomienia o utworzeniu Komitetu Wyborców w wyborach do Sejmu i Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na dzień 9 października 2011 r. Powodem
odmowy było niezałączenie do zawiadomienia wykazu co najmniej 1.000 podpisów
obywateli mających prawo wybierania do Sejmu, popierających utworzenie Komitetu
Wyborczego, co stanowiło naruszenie art. 204 § 7 pkt 3 ustawy z dnia 6 stycznia
2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz.U. Nr 21, poz. 112 ze zm.). Wprawdzie do zawiado-
mienia dołączono wykaz zawierający 1.082 podpisy, ale tylko 945 z nich było złożo-
2
nych prawidłowo. Nieprawidłowych podpisów było 137, w tym w 40 przypadkach wa-
dliwie podano imię lub nazwisko osoby udzielającej poparcia, w 56 przypadkach wa-
dliwie podano jej adres a w 41 przypadkach wadliwie podano jej numer PESEL. Pań-
stwowa Komisja Wyborcza nie wezwała pełnomocnika wyborczego Komitetu Wybor-
czego do usunięcia tej wady zawiadomienia w trybie art. 97 § 2 Kodeksu wyborcze-
go, gdyż upłynął już termin do składania zawiadomień, a zatem jej usunięcie było
niemożliwe.
W skardze na tę uchwałę pełnomocnik wyborczy Komitetu Wyborczego Paweł
P. postawił dwa zarzuty. Pierwszy dotyczy naruszenia art. 97 § 2 Kodeksu wybor-
czego przez niewezwanie go do usunięcia wad zawiadomienia, mimo obowiązku
wynikającego z tego przepisu. Drugi zarzut związany jest z kwalifikacją przez Pań-
stwową Komisję Wyborczą podpisów osób popierających utworzenie Komitetu Wy-
borczego. Podniesiono, że wbrew uzasadnieniu zaskarżonej uchwały, Państwowa
Komisja Wyborcza nie zakwestionowała podpisów obywateli, lecz ich szczegółowe
dane. Kodeks wyborczy nie precyzuje kryteriów, którymi należy się kierować przy
ocenie prawidłowości danych zawartych w wykazie obywateli popierających komitet,
co nie znaczy, że mogą one być dowolne i niekonsekwentnie stosowane. Weryfikacja
danych powinna być rzetelna. Skarżący stwierdził, że uchwała PKW nie wskazywała,
dlaczego dane niektórych osób zostały zakwestionowane, ale z udostępnionych akt
wynika, że z reguły było to spowodowane nieczytelnością niektórych wpisów. W
skardze zostało to podważone i wymieniono 57 wpisów, które - zdaniem skarżącego
- były czytelne i powinny zostać uznane za prawidłowe. Kserokopie kart wykazu, na
których znajdowały się te wpisy, dołączono do skargi. Zdaniem skarżącego charakter
pisma osób podpisujących wykaz, a także umiejętność odczytywania charakteru pi-
sma przez PKW, są zróżnicowane. Nie ma wymogu, aby dane osób były wpisane
literami drukowanymi, a pismo wielu osób - zwłaszcza starszych - bywa mało czytel-
ne. Przy weryfikacji osób wskazanych w wykazie PKW powinna posługiwać się reje-
strem wyborców, o którym stanowi art. 18 Kodeksu wyborczego.
W odpowiedzi na skargę Państwowa Komisja Wyborcza podtrzymała stanowi-
sko zajęte w zaskarżonej uchwale. Podniosła, że sporne zawiadomienie o utworzeniu
Komitetu Wyborców złożono 22 sierpnia 2011 r., to jest z dniem upływu terminu do
dokonania tej czynności, a uchwała odmawiająca jego przyjęcia została podjęta na-
stępnego dnia. Powołała się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 wrześ-
nia 2002 r., III SW 28/02, z której wynika, że brak wymaganej liczby podpisów oby-
3
wateli nie może być usunięty po upływie terminu przewidzianego do złożenia ich wy-
kazu do PKW. Dlatego skarżący nie został wezwany do usunięcia wykazanych bra-
ków na podstawie art. 97 § 2 Kodeksu wyborczego. W odniesieniu do drugiego za-
rzutu PKW stwierdziła, że nie jest uprawniona do badania przyczyn błędów na wyka-
zach podpisów. Nieczytelne wpisanie danych osoby udzielającej poparcia uniemożli-
wia sprawdzenie, czy osoba ta jest ujęta w rejestrze wyborców, a zatem czy jest do
tego uprawniona. Od 5 sierpnia 2011 r. na stronie internetowej PKW była zamiesz-
czona informacja o utworzeniu komitetów wyborczych zawierająca szczegółowe in-
formacje oraz pomocnicze wzory wszystkich dokumentów niezbędnych dla utworze-
nia komitetu wyborczego. W szczególności były opisane wymogi, jakie musi spełniać
prawidłowo sporządzony wykaz podpisów i dane osób udzielających poparcia. Skar-
żący zbierał podpisy na wykazach sporządzonych według podanego wzoru, a zatem
można wnosić, że posiadał wiedzę o tych wymogach. Państwowa Komisja Wyborcza
wniosła o oddalenie skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest uzasadniona. Zgodnie z art. 84 § 1 Kodeksu wyborczego prawo
zgłaszania kandydatów w wyborach przysługuje komitetom. W wyborach do Sejmu
do zawiadomienia skierowanego do Państwowej Komisji Wyborczej o utworzeniu
komitetu wyborczego wyborców należy dołączyć - między innymi - wykaz co najmniej
1.000 podpisów obywateli mających prawo wybierania do Sejmu, popierających
utworzenie tego komitetu (art. 204 § 6 Kodeksu), zawierający ich imiona, nazwiska,
adresy zamieszkania oraz numery ewidencyjne PESEL, a także własnoręcznie zło-
żone podpisy (art. 204 § 7 pkt 3 Kodeksu). Zawiadomienia dokonuje się do 50 dnia
przed dniem wyborów (art. 204 § 6 Kodeksu). Jeżeli zawiadomienie wykazuje wady,
Państwowa Komisja Wyborcza w terminie 3 dni wzywa pełnomocnika wyborczego do
ich usunięcia w terminie 5 dni (art. 97 § 2 Kodeksu).
Pierwszy zarzut skargi, dotyczący naruszenia art. 97 § 2 Kodeksu, jest bezza-
sadny. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje, że termin do złożenia
wykazu obywateli popierających utworzenie komitetu wyborczego nie może być
przedłużony wskutek wezwania pełnomocnika wyborczego do usunięcia braku (tak w
szczególności postanowienia składu siedmiu sędziów z dnia 19 września 2002 r., III
SW 28/02, OSNP 2003 nr 4, poz. 89 oraz z dnia 12 października 2004 r., III SW
4
47/04, niepublikowane, a także postanowienie z dnia 10 maja 2004 r., III SW 4/04,
niepublikowane). Trafnie zatem nie wezwano strony skarżącej do usunięcia braku,
gdyż zawiadomienie wraz ze spornym wykazem zostało złożone w ostatnim dniu
terminu do jego złożenia.
Uzasadniony jest natomiast drugi zarzut skargi, odnoszący się do niewłaściwej
kwalifikacji przez Państwową Komisję Wyborczą danych wpisanych w wykazie oby-
wateli udzielających poparcia skarżącemu Komitetowi. Trafnie wskazano w skardze,
że wymienione w niej dane dotyczące 57 obywateli błędnie zakwalifikowano jako wa-
dliwe. Jako że 945 podpisów PKW uznało za prawidłowe, to po dodaniu do nich 57
podpisów oznacza iż skarżący Komitet spełnił wymaganie dołączenia do zawiado-
mienia co najmniej 1.000 podpisów obywateli mających prawo wybierania do Sejmu,
popierających jego utworzenie.
Z załączonych do skargi kserokopii 39 kart wykazu poparcia wynika, że 55
wpisów zostało uznanych przez PKW za nieprawidłowe z powodu ich nieczytelności,
a 2 z powodu niewpisania adresu zamieszkania, przy czym podany był kod pocztowy
miejsca zamieszkania. W odpowiedzi na skargę PKW nie odniosła się do zarzutów
skarżącego dotyczących poszczególnych wpisów. Co do nieczytelności wpisów, to
skarżący słusznie podniósł, że jest to sprawa w dużej mierze indywidualnych możli-
wości osób sprawdzających wykazy. Sąd Najwyższy uważa, że rozważając kwestię
czytelności wpisów przede wszystkim trzeba mieć na uwadze cel i funkcje wykazu
obywateli popierających utworzenie komitetu wyborczego wyborców. Złożenie pod-
pisu w takim wykazie stanowi element obywatelskiego prawa wybierania posłów (art.
62 Konstytucji). Ponieważ wyborcy mogą zgłaszać kandydatów na posłów tylko przez
utworzone przez nich komitety wyborcze (art. 84 § 1 Kodeksu wyborczego), to złoże-
nie tego podpisu jest zarazem realizacją prawa wyborców do zgłaszania kandydatów
na posłów (art. 100 ust. 1 Konstytucji).Te konstytucyjne prawa obywatela nie mogą
być ograniczane przez nadmiernie restrykcyjną metodę oceny prawidłowości wpisów
w wykazie osób popierających - tu: utworzenie komitetu wyborczego wyborców, a w
innych przypadkach - kandydatów do stanowisk, które na mocy Konstytucji obsa-
dzane są w wyborach bezpośrednich.
Weryfikacja prawdziwości danych osobowych obywatela, który podpisał się na
omawianym wykazie, następuje przez ich porównanie z danymi wynikającymi z po-
danego przez obywatela numeru PESEL. PESEL każdego wyborcy będącego oby-
watelem polskim oraz pozostałe dane (imię, nazwisko i adres zamieszkania) znajdują
5
się bowiem w spisie wyborców (art. 18 § 7 Kodeksu wyborczego). Nie jest więc ko-
nieczne wpisanie danych osobowych do wykazu na tyle czytelnie, aby bez znajomo-
ści danych wynikających z rejestru wyborców można było jednoznacznie ustalić imię,
nazwisko i adres osoby udzielającej poparcia. Sytuacja jest bowiem odmienna niż w
przypadku odczytywania danych osobowych wyłącznie na podstawie tekstu ręcznie
napisanego przez wyborcę. Nie chodzi o to, aby osoba odczytująca odręczne wpisy
w wykazie poznała wyłącznie na ich podstawie imię, nazwisko i adres wyborcy
udzielającego poparcia, lecz o to, aby ta osoba mogła sprawdzić, czy nie ma istot-
nych sprzeczności między danymi wynikającymi z rejestru wyborców a danymi wska-
zanymi we wpisie do wykazu poparcia. Zasadniczym celem tego sprawdzenia da-
nych jest bowiem ustalenie, czy ten, kto wpisał się do wykazu poparcia jest w rze-
czywistości uprawnionym wyborcą, na którego wskazuje numer PESEL zamieszczo-
ny w rejestrze wyborców i w ten sposób ograniczenie możliwości popełnienia
oszustw. Dla osiągnięcia tego celu zbędne jest wymaganie pełnej czytelności danych
osobowych podanych przez wyborcę w wykazie poparcia, może ono natomiast ogra-
niczyć konstytucyjne prawa wyborcze obywatela niemającego czytelnego pisma
ręcznego. Dlatego Sąd Najwyższy uważa, że przy ocenie prawidłowości wpisania
danych osobowych do wykazu poparcia należy stosować metodę przeciwną tej, która
jest stosowana przez PKW. Taki wpis jest wadliwy wtedy, gdy z podanego imienia,
nazwiska i adresu zamieszkania jednoznacznie wynika, że nie dotyczy on wyborcy
oznaczonego numerem PESEL podanym w wykazie poparcia. Takich przypadków
nie było w 55 wpisach, które skarżący wskazał jako błędnie uznane przez PKW za
nieprawidłowe. Sąd Najwyższy uznał je zatem za niewadliwe, podobnie jak 2 wpisy,
w których zamiast adresu zamieszkania podano tylko kod pocztowy, który w wystar-
czającym stopniu pełni funkcję identyfikacji wyborcy udzielającego poparcia. Prze-
ciwko nadmiernemu rygoryzmowi przy sprawdzaniu danych osobowych wyborcy Sąd
Najwyższy wypowiedział się już wcześniej, przyjmując w postanowieniu z dnia 9
sierpnia 2004 r., III SW 42/04 (niepublikowane), że oznaczenie w wykazie osób po-
pierających utworzenie komitetu wyborczego wyborców miejscowości zamieszkania
wyborcy przy pomocy powszechnie używanego skrótu nie jest podstawą do odmowy
przyjęcia przez PKW zawiadomienia o utworzeniu tego komitetu.
Z tych względów na podstawie art. 205 § 2 Kodeksu wyborczego orzeczono
jak w sentencji.
========================================