Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UZ 19/11
POSTANOWIENIE
Dnia 9 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku B. B. i J. B.
przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego III
Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych [..] z dnia 17 lutego 2011 r., wydanego
w sprawie B. B. i J. B. przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego o ustalenie obowiązku istnienia ubezpieczenia społecznego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 września 2011 r.,
zażalenia wnioskodawców na postanowienie Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 8 czerwca 2011 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 8 czerwca 2011 r. odrzucił skargę B. B. i J. B. o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 17 lutego 2011 r.
Sąd Apelacyjny wskazał, że wyrokiem z dnia 17 lutego 2011 r. oddalił
apelację B. B. i J. B. od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 12 października 2010 r.
wydanego w sprawie przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego o ustalenie obowiązku podlegania przez J. B. ubezpieczeniu
2
społecznemu rolników. Złożoną w dniu 2 czerwca 2011 r. skargę o wznowienie
postępowania w tej sprawie wnioskodawcy oparli na zarzucie nieważności
postępowania z powodu nienależytej reprezentacji w tej sprawie organu rentowego
– Prezesa KRUS oraz powadze rzeczy osądzonej, co miało polegać na
nieuwzględnieniu przez Sąd wyroków Sądu Apelacyjnego z dnia 11 maja 2007 r. i z
dnia 30 czerwca 2009 r., dotyczących podlegania przez J. B. ubezpieczeniu
społecznemu rolników, które to okoliczności, według skarżących, wypełniają
przesłanki wznowienia postępowania wymienione w art. 401 i art. 403 k.p.c.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, skarga nie została jednak oparta na
ustawowej podstawie wznowienia, albowiem nieprawidłowa reprezentacja strony
przeciwnej nie stanowi przesłanki wznowienia postępowania po myśli art. 401 pkt 2
k.p.c., zaś odnośnie do wyroków zapadłych w sprawach wymienionych w skardze
nie można stwierdzić, że doszło do ich późniejszego wykrycia w rozumieniu art. 403
§ 2 k.p.c., skoro skarżący powoływali się na te orzeczenia już w piśmie
procesowym wszczynającym to postępowanie, którego wznowienia aktualnie się
domagają. Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. odrzucił
skargę o wznowienie postępowania.
W zażaleniu na to postanowienie skarżący, domagając się jego uchylenia,
podtrzymali swoje stanowisko o nienależytej reprezentacji organu rentowego w
postępowaniu, co ich zdaniem stanowi podstawę do wznowienia postępowania
także wówczas, gdy skargę składa strona przeciwna, a nadto podnieśli, że
„zupełnie nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego, pozostaje
ono w sprzeczności z polskim prawem, że skoro skarżący powoływali się na
wspomniane wyroki w sprawie, to wszystko jest w porządku”, odwołując się do
treści art. 378 § 1 in fine k.p.c., według którego Sąd drugiej instancji w granicach
zaskarżenia bierze z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o wznowienie postępowania stanowi nadzwyczajny środek
zaskarżenia przysługujący jedynie od ściśle określonych orzeczeń i w oparciu o
ograniczone ustawowo podstawy. Są one wyraźnie i wyczerpująco wyliczone w
ustawie. Skarga może być oparta na tzw. przyczynach nieważności (art. 401 k.p.c.)
3
oraz na przyczynach restytucyjnych (art. 403 k.p.c.), a także w sytuacjach
regulowanych art. 4011
k.p.c., a więc gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o
niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą
aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.
Przepis art. 401 k.p.c. nie określa odmiennie przesłanek nieważności
postępowania na potrzeby postępowania o wznowienie, lecz sytuuje je w sposób
szczególny pośród katalogu przyczyn nieważności określonych w art. 379 k.p.c.,
zawężając podstawy wznowienia z przyczyn nieważności do wyczerpująco
określonych w art. 401 k.p.c. Tego rodzaju zawężenie dopuszczalnych podstaw
wznowienia postępowania w porównaniu z regulacją z art. 379 k.p.c. usprawiedliwia
charakter wznowienia postępowania jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia, w
którym możliwość uwzględnienia nieważności postępowania w mniejszym zakresie
niż w ramach środków odwoławczych i środków zaskarżenia jest podyktowana
potrzebą ochrony prawomocnego orzeczenia sądowego, a wznowienie jest
traktowane jako środek o charakterze wyjątkowym
Jak trafnie podniósł Sąd Apelacyjny, z utrwalonego orzecznictwa Sądu
Najwyższego wynika, że skarga o wznowienie postępowania z powodu
nieważności wywołanej brakiem należytej reprezentacji (art. 401 pkt 2 k.p.c.)
przysługuje w terminie wskazanym w art. 407 k.p.c. tylko tej stronie, która była
nienależycie reprezentowana i przez to ona sama lub jej organ lub ewentualny
przedstawiciel ustawowy nie wiedzieli o toczącym się postępowaniu. Tylko taka
strona może znaleźć się w sytuacji, o której mowa w art. 407 k.p.c., tylko bowiem
do takiej strony może odnosić się sformułowanie „dowiedziała się o wyroku". W
przeciwnym razie nie byłoby w ogóle możliwe obliczanie terminu przewidzianego w
art. 407 § 1 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2003
r., V CZ 111/03, Monitor Prawniczy 2006 nr 3; z dnia 11 czerwca 2008 r., V CZ
34/08, LEX nr 424345; z dnia 30 września 2008 r., II CZ 67/08, OSNC – ZD 2009 nr
1, poz. 26). Wnioskodawcy nie znaleźli się w takiej sytuacji, nie mogą więc opierać
skargi o wznowienie na tej podstawie.
Przyczyny restytucyjne wznowienia postępowania, określone w art. 403 § 2
k.p.c., to późniejsze wykrycie prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego
stosunku prawnego, albo wykrycie takich okoliczności faktycznych lub środków
4
dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie
mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Wspólną ich cechą jest „późniejsze
wykrycie”, co w odniesieniu do prawomocnego wyroku oznacza dowiedzenie się o
orzeczeniu, które w czasie poprzedniego postępowania już istniało, lecz o którym
strona nie wiedziała, bo było ono ukryte lub jej nieznane (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 26 czerwca 1997 r., I CKN 149/97, OSNC 1998 nr 1, poz. 9).
Jak prawidłowo przyjął Sąd Apelacyjny, tego warunku nie spełnia wskazanie na
wyroki, które były znane skarżącym w trakcie postępowania, którego wznowienia
się domagają, wobec czego i w tym przypadku skarga nie opiera się na ustawowej
podstawie wznowienia.
Z treści art. 410 § 1 k.p.c. wynika wprost, że podlega odrzuceniu skarga
nieoparta na ustawowej podstawie wznowienia, w związku z czym zażalenie
skarżących nie może być uwzględnione.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 3941
§ 3 w
związku z art. 39814
k.p.c.).