Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 15 września 2011 r.
II PZP 2/11
Przewodniczący SSN Zbigniew Korzeniowski, Sędziowie: SN Zbigniew Hajn,
SA Jolanta Frańczak (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 września 2011 r.
sprawy z powództwa Adama S. przeciwko Sądowi Rejonowemu w O. o wynagrodze-
nie i ustalenie, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z dnia 27
maja 2011 r. [...]
„1) Czy art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo
o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 1 z 2009 r.,
poz. 4) ma zastosowanie tylko do tych sędziów, którzy zostali powołani na stanowi-
sko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym do dnia wejścia w życie tej
ustawy, czy też przepis ten należy również stosować do sędziów, których wnioski
zostały rozpoznane zgodnie z art. 4 pkt 3 w/w ustawy, ale powołanie ich na stanowi-
sko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym nastąpiło już po wejściu w życie
ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych oraz niektórych innych ustaw?
2) w przypadku twierdzącej odpowiedzi na pytanie zawarte w pkt 1 - "czy art. 4
pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U Nr 1 z 2009 r., poz. 4) ma zasto-
sowanie do tych sędziów, których wnioski zostały rozpoznane zgodnie z art. 4 pkt p 3
w/w ustawy, ale powołanie ich na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie
rejonowym nastąpiło już po wejściu ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
Nr 1 z 2009 r., poz. 4)" - "czy sformułowanie użyte w art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19
grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz nie-
których innych ustaw (Dz.U. Nr 1 z 2009 r., poz. 4), iż sędziowie powołani na stano-
wisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym zachowują prawo do wyna-
grodzenia nabyte na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy -
2
Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 13,
poz. 959) oznacza, że do tej grupy sędziów stosuje się zasady wynagradzania doty-
czące sędziów sądów okręgowych wprowadzane ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o
zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. z 2009 r., Nr 56, poz. 459) w zakresie przyznanych stawek wynagro-
dzenia zasadniczego zgodnie z art. 91a § 1-6 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o
ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.)?".
p o d j ą ł uchwałę:
1. Przepis art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z
2009 r. Nr 1, poz. 4) ma odpowiednie zastosowanie do sędziów, których wnioski
zostały rozpoznane zgodnie z art. 4 pkt 3 tej ustawy.
2. Do tej grupy sędziów stosuje się zasady wynagradzania wprowadzone
ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2009 r. Nr 56, poz. 459).
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
powstało na tle następującego stanu faktycznego. Powód Adam S. ostatecznie do-
magał się zasądzenia na jego rzecz od pozwanego Sądu Rejonowego w O. kwoty
3.518,11 zł tytułem wyrównania wynagrodzenia za okres od 29 stycznia 2009 r. do
31 sierpnia 2009 r. wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od miesięcznych kwot
tego wynagrodzenia. Uzasadniając swoje roszczenie powód podał, iż z dniem 26
stycznia 2009 r. został powołany na stanowisko sędziego sądu okręgowego w Są-
dzie Rejonowym w O. i stosownie do treści art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o
zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. z 2009 r. Nr 1, poz. 4) przysługiwało mu wynagrodzenie zasadnicze
sędziego sądu okręgowego w stawce piątej zgodnie z zasadami wynagradzania
wprowadzonymi w życie ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 56, poz. 459).
3
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kwidzynie wyrokiem z dnia 29 lipca 2010 r. zasą-
dził od pozwanego Sądu Rejonowego w O. na rzecz powoda Adama S. kwotę
3.518,11 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwot: - 1.038,91 zł od dnia 22
kwietnia 2009 r. do dnia 30 kwietnia 2009 r., - 1.534,75 zł od dnia 1 maja 2009 r. do
dnia 31 maja 2009 r., - 2.030,59 zł od dnia 1 czerwca 2009 r. do dnia 30 czerwca
2009 r., - 2.526,43 zł od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 31 lipca 2009 r., - 3.022,27 zł od
dnia 1 sierpnia 2009 r. do dnia 31 sierpnia 2009 r., - 3.518,11 zł od dnia 1 września
2009 r. do dnia zapłaty (pkt I), oddalił powództwo w części dotyczącej zasądzenia
odsetek od wyrównania wynagrodzenia za kwiecień 2009 r. za okres od 22 kwietnia
2009 r. do 30 kwietnia 2009 r. (pkt II), w części ograniczonej postępowanie umorzył
(pkt III) oraz wyrokowi w punkcie I nadał rygor natychmiastowej wykonalności (pkt
IV).
Sąd Rejonowy ustalił, że powód Adam S. po odbyciu aplikacji i asesury z
dniem 1 lipca 1985 r. został powołany na stanowisko sędziego Sądu Rejonowego w
O. Następnie postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 stycz-
nia 2009 r. powód został powołany do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego sądu
okręgowego w Sądzie Rejonowym w O., a nominację odebrał w dniu 29 stycznia
2009 r. Wówczas zarządzeniem z dnia 26 lutego 2009 r. Prezes Sądu Okręgowego
w E., poczynając od dnia 29 stycznia 2009 r., ustalił wynagrodzenie zasadnicze po-
woda w stawce podstawowej sędziego sądu okręgowego w kwocie 6.032,30 zł. Ko-
lejnym zarządzeniem Prezesa Sądu Okręgowego w E. z dnia 14 maja 2009 r. w
związku z wprowadzeniem nowych zasad wynagradzania sędziów ustalono powo-
dowi wynagrodzenie zasadnicze w stawce czwartej, określone mnożnikiem 2,36
przeciętnego wynagrodzenia za II kwartał 2008 r. w kwocie 6.965,20 zł. Wynagro-
dzenie zasadnicze powoda w stawce piątej stanowiłoby kwotę 7.378,40 zł. W każ-
dym przypadku wynagrodzenie zasadnicze było podstawą do ustalenia powodowi
dodatku za pracę w wysokości 20%.
Sąd Rejonowy uwzględniając powództwo dokonał wykładni przepisu art. 4
ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych oraz niektórych innych ustaw oraz przepisów art. 63a i następnych
wprowadzonych w życie ustawą z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo
o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 136, poz.
959) w zakresie utworzenia nowych stanowisk sędziowskich: sędziego sądu okręgo-
wego w sądzie rejonowym i sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym, a
4
zwłaszcza przepisu art. 65b § 4 powołanej powyżej ustawy nowelizującej, zgodnie z
którym stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym jest równorzęd-
ne pod względem wynagrodzenia ze stanowiskiem sędziego sądu okręgowego, a
stanowisko sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym - ze stanowiskiem
sędziego sądu apelacyjnego. Sąd Rejonowy w swoich rozważaniach podniósł, że
ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych oraz niektórych innych ustaw uchylono przepisy wprowadzające awans
poziomy sędziów, a to: art. 55 § 2a, art. 63a, art. 64a, art. 65a i 65b ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych, ale ustawodawca w art. 4 pkt 1 tej ustawy postanowił,
że sędziowie powołani na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejono-
wym i sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym stają się, odpowiednio, sę-
dziami sądów rejonowych i sędziami sądów okręgowych, które stanowią ich miejsce
służbowe, zachowując prawo do wynagrodzenia nabyte na podstawie ustawy z dnia
29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 136, poz. 959). W ocenie Sądu Rejonowego sfor-
mułowanie „zachowanie prawa do wynagrodzenia” należy rozumieć jako zachowanie
prawa do reguł wynagrodzenia określonych w ustawie - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych, a więc do stawek wynagrodzenia zasadniczego przynależnych dla
stanowisk odpowiednio sędziego sądu okręgowego lub sędziego sądu apelacyjnego.
Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zasada
ochrony praw nabytych zakazuje arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw pod-
miotowych przysługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występują-
cym w obrocie prawnym.
Konkludując Sąd Rejonowy uznał, że powód od dnia 29 stycznia 2009 r. nabył
prawo do wynagrodzenia sędziego sądu okręgowego, a ustawa z dnia 20 marca
2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sadów powszechnych oraz niektórych
innych ustaw wprowadziła jedynie zmianę stawek wynagrodzenia zasadniczego
sędziów, odnosząc je obecnie do kryterium stażu pracy ogólnego i na danym stano-
wisku. W tym stanie rzeczy zgodnie z tabelą określającą staż pracy na zajmowanym
stanowisku oraz ogólny staż pracy niezbędny do uzyskania poszczególnych stawek
wynagrodzenia zasadniczego, stanowiącą załącznik nr 3 do wskazanej powyżej
ustawy z dnia 20 marca 2009 r., powodowi przysługiwało - jako sędziemu Sądu Re-
jonowego w O. - z dniem 1 stycznia 2009 r. prawo do czwartej stawki wynagrodzenia
zasadniczego, a uzyskując awans poziomy stosownie do treści art. 10 ust. 2 tej
5
ustawy w związku z art. 91a § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, po-
cząwszy od dnia 29 stycznia 2009 r. powód nabył prawo do piątej stawki wynagro-
dzenia zasadniczego określonej mnożnikiem 2,50 przeciętnego wynagrodzenia za II
kwartał 2008 r.
Wyrok Sądu Rejonowego w Kwidzynie zaskarżył apelacją pozwany Sąd Rejo-
nowy w O., zaskarżając wyrok w punkcie I w całości i zarzucając naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, w szczególności
art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju są-
dów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, poprzez przyjęcie, że przepis ten
uprawnia powoda do zachowania prawa do reguł wynagradzania określonych na
podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju są-
dów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, a więc do stawek przynależnych
sędziom sądu okręgowego oraz art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o
zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych
ustaw, poprzez przyjęcie, że w związku z uzyskaniem awansu poziomego powodowi
przysługuje prawo do wynagrodzenia według piątej stawki awansowej określonej w
załączniku nr 3 do tej ustawy. Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i od-
dalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. W uzasadnieniu wy-
wodów apelacji pozwany odwołując się do wykładni autentycznej i celowościowej
wskazał, że z treści art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw nie wynika, aby
sędzia, który utracił status sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym zachował
prawo do stawek wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu okręgowego. W oce-
nie pozwanego prawo do stawek wynagrodzenia sędziego sądu okręgowego mają
jedynie sędziowie, którzy obejmują w wyniku awansu poziomego stanowisko w są-
dzie okręgowym. Ponadto prawodawca ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw ustalił
wspólne stawki wynagrodzenia (czwartą i piątą) dla sędziów sądów rejonowych i
okręgowych oraz (siódmą i ósmą) dla sędziów sądów okręgowych i apelacyjnych.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku, rozpozna-
jąc apelację pozwanego, powziął poważną wątpliwość w związku z literalną wykład-
nią art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych oraz niektórych innych ustaw wyrażoną w treści przedstawionego
6
Sądowi Najwyższemu - na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. - pytania prawnego, sprowa-
dzającą się do tego czy art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw ma
zastosowanie tylko do tych sędziów, którzy zostali powołani na stanowisko sędziego
sądu okręgowego w sądzie rejonowym do dnia wejścia w życie tej ustawy, czy też
przepis ten należy również stosować do sędziów, których wnioski zostały rozpoznane
zgodnie z art. 4 pkt 3 tej ustawy, ale powołanie ich na stanowisko sędziego sądu
okręgowego w sądzie rejonowym nastąpiło już po wejściu w życie ustawy z dnia 19
grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz nie-
których innych ustaw, a w przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej czy sformu-
łowanie użyte w art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, iż sędziowie
powołani na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym zachowują
prawo do wynagrodzenia nabyte na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o
zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych
ustaw oznacza, że do tej grupy sędziów stosuje się zasady wynagradzania dotyczą-
ce sędziów sądów okręgowych wprowadzane ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o
zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych
ustaw w zakresie przyznanych stawek wynagrodzenia zasadniczego zgodnie z art.
91a § 1-6 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych.
Jak wynika z uzasadnienia postanowienia o przedstawieniu Sądowi Najwyż-
szemu do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego, Sąd Okręgowy powziął w istocie
wątpliwości czy brak odesłania w zakresie wynagrodzenia dla tej grupy sędziów, w
której znalazł się powód, stosownie do treści art. 4 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia
2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych
innych ustaw sugerowałby, że od stycznia 2009 r. powód powinien otrzymywać wy-
nagrodzenie według czwartej stawki awansowej, albowiem do dnia 22 stycznia 2009
r. nie nabył prawa do wynagrodzenia na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r.
o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych
ustaw. Sąd Okręgowy wskazał, że możliwa jest również wykładnia odmienna między
innymi wynikająca z systematyki przepisu art. 4 pkt 3 tej ustawy, zgodnie z którą
przepis ten odwołuje się wyłącznie do trybu rozpoznania wniosków awansowych zło-
żonych do dnia 22 stycznia 2009 r. Tak rozumiejąc omawiany przepis należałoby
przyjąć, że w przypadku powoda znalazłoby zastosowanie uregulowane zawarte w
7
art. 91a § 1-6 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych wprowadzone przez
art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju są-
dów powszechnych oraz niektórych innych ustaw i w konsekwencji powód miałby
prawo do wynagrodzenia według piątej stawki awansowej, ponieważ jego stanowisko
miałoby być równorzędne pod względem wynagrodzenia ze stanowiskiem sędziego
sądu okręgowego.
Sąd Okręgowy w swoich rozważaniach uwypuklił, że kwestia ta nie jest jedno-
znaczna, ponieważ ustawodawca w art. 91a ustawy - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 20 marca 2009 r. odwołał się do
sędziów, którzy obejmują stanowisko w danym sądzie i taki przepis sugerowałby, że
nie ma ona zastosowania do tych sędziów, którzy otrzymali stanowiska z awansów
poziomych. Ponadto wątpliwości budzi przepis zawarty w art. 4 pkt 1 ustawy noweli-
zującej z dnia 19 grudnia 2008 r. w części dotyczącej „zachowania prawa do wyna-
grodzenia nabytego na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw”, po-
nieważ z takiego sformułowania należy wywnioskować, że chodzi o wynagrodzenie
określone kwotowo, a nie o prawo do „zaszeregowania” lub „ prawo do stawki awan-
sowej”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przedstawione zagadnienie prawne w pierwszej kolejności wymaga nawiąza-
nia do regulacji prawnych, na podstawie których ustawą z dnia 29 czerwca 2007 r. o
zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych
ustaw z dniem 1 lipca 2008 r. wprowadzony został awans poziomy sędziów. Ustawo-
dawca na mocy art. 1 pkt 18 tej ustawy dodał art. 55 § 2a stanowiący, że sędziowie
sądów powszechnych mogą być powoływani także na stanowiska: sędziego sądu
okręgowego w sądzie rejonowym oraz sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okrę-
gowym. Stosownie do treści art. 1 pkt 24 powyższej ustawy dodano art. 63a, który
stanowił, iż na stanowisko sędziego w sądzie okręgowym może zostać powołany
sędzia sądu rejonowego, który pełnił służbę na zajmowanym stanowisku co najmniej
15 lat i po osiągnięciu drugiej stawki awansowej wynagrodzenia zasadniczego nie był
ukarany karą dyscyplinarną, ani nie otrzymał wytknięcia uchybienia, o którym mowa
w art. 40, ani nie miał zwróconej uwagi w trybie określonym w art. 37 § 4 oraz doda-
8
no art. 64a, który stanowił, że na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego w sądzie
okręgowym mógł być powołany sędzia sądu okręgowego, który pełnił służbę na zaj-
mowanym stanowisku co najmniej 15 lat i po osiągnięciu drugiej stawki awansowej
wynagrodzenia zasadniczego nie był ukarany karą dyscyplinarną, ani nie otrzymał
wytknięcia uchybienia, o którym mowa w art. 40, ani nie miał zwróconej uwagi w try-
bie określonym w art. 37 § 4. Na mocy powyższej ustawy dodano też art. 65b, który
w § 4 wprowadził zasadę, że stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejo-
nowym jest równorzędne pod względem wynagrodzenia ze stanowiskiem sędziego
sądu okręgowego, a stanowisko sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym
ze stanowiskiem sędziego sądu apelacyjnego i stosowało się do wynagrodzeń tych
sędziów przepisy art. 91 § 1a, 3 i 4 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych.
Na podstawie cytowanych powyżej przepisów sędzia awansowany poziomo uzyski-
wał z chwilą objęcia stanowiska prawo do wynagrodzenia wedle stawki podstawowej
sędziego odpowiednio sądu okręgowego i apelacyjnego oraz po odpowiednim stażu
na stanowisku wynikającym z awansu miał prawo do pierwszej i drugiej stawki awan-
sowej.
W tym czasie wynagrodzenie sędziów ustalane było na podstawie przepisów
art. 91 § 1a, 3 i 4 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Oznaczało to, że awan-
sowany poziomo sędzia uzyskiwał prawo do wynagrodzenia wedle stawki podstawo-
wej sędziego odpowiednio sądu okręgowego i apelacyjnego oraz po odpowiednim
stażu na stanowisku wynikającym z awansu miał prawo do pierwszej i drugiej stawki
awansowej. W przypadku powołania na stanowisko sędziego sądu okręgowego w
sądzie rejonowym stawkę podstawową należało ustalić przy zastosowaniu mnożnika
kwoty bazowej 3,9 (wielokrotność kwoty bazowej) na podstawie § 2 rozporządzenia
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 maja 2003 r. w sprawie stawek pod-
stawowych wynagrodzenia zasadniczego sędziów sądów powszechnych, asesorów i
aplikantów sądowych oraz stawek dodatku funkcyjnego sędziów (Dz.U. Nr 83, poz.
761 ze zm.). Wprowadzenie „awansu poziomego” miało na celu przede wszystkim
motywację natury finansowej, albowiem sędzia sądu okręgowego w sądzie rejono-
wym oraz sędzia sądu okręgowego w sądzie apelacyjnym uzyskiwał odpowiednio
wyższe wynagrodzenie i możliwość jego zwiększenia poprzez osiąganie wyższych
stawek awansowych, które przewidziane były dla sędziego sądu okręgowego i sę-
dziego sądu apelacyjnego. Dlatego też po odebraniu nominacji na stanowisko sę-
9
dziego sądu okręgowego w Sądzie Rejonowym w O. wynagrodzenie zasadnicze po-
woda zostało ustalone w stawce podstawowej sędziego sądu okręgowego w kwocie
6.032,30 zł.
Instytucja awansu poziomego sędziów została zniesiona z dniem 22 stycznia
2009 r. ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych oraz niektórych innych ustaw, albowiem uchylone zostały art. 55 § 2a,
art. 63a, art. 64a, art. 65a i 65b ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Po-
nadto na podstawie art. 4 pkt 1 ustawy zmieniającej, ustawodawca zdecydował, że z
dniem wejścia w życie tej ustawy, sędziowie powołani na stanowisko sędziego sądu
okręgowego w sądzie rejonowym i sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym
stali się, odpowiednio, sędziami sądów rejonowych i sędziami sądów okręgowych,
które stanowią ich miejsce służbowe, zachowując prawo do wynagrodzenia nabyte
na podstawie ustawy zmieniającej z 2007 r. Przepis intertemporalny ustawy zawarty
w art. 4 pkt 3 stanowił zaś, że wnioski złożone w trybie art. 65a przed dniem wejścia
w życie niniejszej ustawy, podlegają rozpoznaniu na podstawie przepisów dotych-
czasowych. Na mocy tego przepisu sędziowie, którzy złożyli wnioski o awans pozio-
my przed zniesieniem tej instytucji, zachowali prawo do uzyskania awansu poziome-
go według takich samych zasad co sędziowie, którzy zostali powołani na stanowisko
sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym oraz sędziego sądu apelacyjnego w
sądzie okręgowym przed dniem 22 stycznia 2009 r. Nie sposób bowiem uznać, że ta
kategoria sędziów otrzymała jedynie prawo do awansu w zakresie wyłącznie stano-
wiska - bez przypisanego mu wynagrodzenia. Oznaczałoby to, że nie ma do nich
zastosowania przepis art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy
- Prawo o ustroju sądów powszechnych i zmianie niektórych innych ustaw, a więc
także i ten jego zakres, który znosi stanowiska awansu poziomego. Prowadziłoby to
do trudnego do zaakceptowania wniosku, że sędziowie awansowani do dnia 21
stycznia 2009 r. nie zachowują stanowiska awansowego, zachowują natomiast
prawo do wynagrodzenia wynikające z awansu, natomiast sędziowie awansowani po
tej dacie pozostają przy tytule wynikającym z awansu, ale nie mają prawa do wyni-
kającego z niego wynagrodzenia.
W kontekście poczynionych powyżej wywodów należy stwierdzić, że przepis
art. 4 pkt 3, który nakazuje rozpoznanie wniosków złożonych przed dniem wejścia w
życie ustawy wedle przepisów dotychczasowych, konstruuje w rzeczywistości regu-
lację prawną, z której wynika, że wnioski te należy traktować w taki sposób, jakby
10
złożone zostały przed dniem 22 stycznia 2009 r., z zastosowaniem przepisów, które
weszły w życie z tym dniem, a mianowicie art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008
r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych i niektórych innych
ustaw. Oznacza to powołanie na stanowisko wynikające z awansu poziomego, na-
stępnie zaś powrót na stanowisko - odpowiednio - sędziego sądu rejonowego i sę-
dziego sądu okręgowego, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia nabytego na
podstawie przepisów ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Sędziowie awansowani
od dnia 22 stycznia 2009 r. traktowani są więc jak sędziowie, którzy uzyskali awans
w czasie obowiązywania przepisów ustawy w brzmieniu wprowadzonym ustawą z
dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych
oraz niektórych innych ustaw.
Podkreślenia wymaga, iż celem ustawodawcy, co wynika jednoznacznie z
uzasadnienia do projektu ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r., było zniesienie awansów
poziomych i nieracjonalne byłoby w tym stanie rzeczy przyjmować, że sędziowie po-
wołani na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym i sędziego
sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym stawali się odpowiednio sędziami sądów
rejonowych i okręgowych, które stanowią ich miejsce służbowe tylko i wyłącznie,
kiedy awans na to stanowisko miał miejsce do dnia wejścia w życie ustawy noweli-
zującej z dnia 19 grudnia 2008 r. W nowej sytuacji prawnej doszłoby do nieuzasad-
nionego zróżnicowania statusu sędziów według kryterium daty powołania na wyższe
stanowisko, a takie kryterium pozostaje oczywiście nieuprawnione. Trybunał Kon-
stytucyjny wielokrotnie wyjaśniał, że wyrażona w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasada
równości nakazuje, aby wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się daną cechą
w równym stopniu były traktowane równo, tzn. bez zróżnicowań zarówno faworyzują-
cych jak i dyskryminujących (por. orzeczenie z dnia 9 marca 1988 r., U 7/87, OTK
1988 nr 1, poz. 1; z dnia 28 listopada 1995 r., K 17/95, OTK 1995 nr 3, poz. 18, z
dnia 3 września 1996 r., K 10/96, OTK 1996 nr 4, poz. 33).
Kierując się rozważaniami dokonanymi powyżej, w tym mając na względzie
wykładnię systemową i celowościową, należy przyjąć, że przepis art. 4 pkt 1 ustawy
z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych
oraz niektórych innych ustaw ma odpowiednie zastosowanie do sędziów, których
wnioski zostały rozpoznane zgodnie z art. 4 pkt 3 tej ustawy.
11
Problematyka pytania prawnego Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Gdańsku związana jest również z kolejną zmianą legislacyjną,
która została wprowadzona od dnia 22 kwietnia 2009 r. ustawą z dnia 20 marca 2009
r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych
ustaw. Na jej podstawie uległy całościowej zmianie zasady wynagradzania sędziów.
Przepis art. 91 § 1 otrzymał brzmienie: „wysokość wynagrodzenia sędziów, zajmują-
cych równorzędne stanowiska sędziowskie różnicuje staż pracy lub pełnione funk-
cje”, a po art. 91 dodano art. 91a w brzmieniu: „§ 1. Sędziemu obejmującemu stano-
wisko w sądzie rejonowym przysługuje wynagrodzenie zasadnicze w stawce pierw-
szej. Sędziemu obejmującemu stanowisko w sądzie okręgowym przysługuje wyna-
grodzenie zasadnicze w stawce czwartej, a jeżeli na niższym stanowisku otrzymywał
już wynagrodzenie w stawce czwartej albo piątej - przysługuje mu wynagrodzenie
zasadnicze w stawce, odpowiednio, piątej albo szóstej. Sędziemu obejmującemu
stanowisko w sądzie apelacyjnym przysługuje wynagrodzenie zasadnicze w stawce
siódmej, a jeżeli na niższym stanowisku otrzymywał już wynagrodzenie w stawce
siódmej albo ósmej - przysługuje mu wynagrodzenie zasadnicze w stawce, odpo-
wiednio, ósmej albo dziewiątej”. Na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 20 marca
2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych
innych ustaw z dniem 1 stycznia 2009 r. wynagrodzenia zasadnicze sędziów sądów
rejonowych określa się w stawkach od pierwszej do czwartej, wynagrodzenia zasad-
nicze sędziów sądów okręgowych - w stawkach od czwartej do siódmej, a wynagro-
dzenia zasadnicze sędziów sądów apelacyjnych - w stawkach od siódmej do dzie-
siątej, według zasad określonych w ust. 2-4. Wedle art. 10 ust. 2 stawkę wynagro-
dzenia zasadniczego sędziego ustala się uwzględniając staż pracy sędziego na sta-
nowisku zajmowanym w dniu 1 stycznia 2009 r., a jeżeli jest to korzystniejsze - staż
pracy sędziego na wszystkich dotychczas zajmowanych stanowiskach sędziowskich
lub prokuratorskich (ogólny staż pracy); uwzględnienie ogólnego stażu pracy nie
może jednak stanowić podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego
sądu okręgowego w stawce szóstej i siódmej, a w przypadku sędziego sądu apela-
cyjnego - w stawce dziewiątej i dziesiątej. Staż pracy na zajmowanym stanowisku
oraz ogólny staż pracy, niezbędny do uzyskania poszczególnych stawek wynagro-
dzenia zasadniczego, określa tabela, stanowiąca załącznik nr 3 do niniejszej ustawy.
W wyniku omówionej zmiany legislacyjnej zachowana została przez prawo-
dawcę zasada awansu finansowego uzależniona od stażu pracy na danym stanowi-
12
sku, a nowością jest możliwość awansu w zależności od stażu pracy na wszystkich
dotychczas zajmowanych stanowiskach sędziowskich (ogólny staż pracy). Obowią-
zujące przed 22 kwietnia 2009 r. stawki wynagrodzenia podstawowa i awansowe:
pierwsza, druga i trzecia uzależnione były od stażu pracy na danym (zajmowanym)
stanowisku sędziowskim. Powyższa nowelizacja w oparciu o art. 8 ustawy z dnia 20
marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektó-
rych innych ustaw zobowiązywała do zaktualizowania wynagrodzeń wszystkich sę-
dziów od dnia 1 stycznia 2009 r., według zasad wynikających z art. 10 tej ustawy, a
więc zgodnie z jej załącznikiem nr 3, który przewiduje wspólną stawkę wynagrodze-
nia - czwartą - dla sędziego sądu rejonowego (najwyższą) i sędziego sądu okręgo-
wego (najniższą), a także wspólną stawkę wynagrodzenia - siódmą - dla sędziego
sądu okręgowego (najwyższą) i sędziego sądu apelacyjnego (najniższą). Sędziom,
którzy uzyskali awans poziomy, a następnie na powrót stali się sędziami sądów rejo-
nowych przysługiwała zatem właściwa ze względu na staż pracy (ogólny lub na da-
nym stanowisku) stawka wynagrodzenia zasadniczego odpowiednio sędziego sądu
rejonowego i sądu okręgowego. Tego bowiem wymagało zachowanie prawa do wy-
nagrodzenia nabytego przez sędziów z awansów poziomych na podstawie ustawy z
dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych
oraz niektórych innych ustaw. Równorzędność wynagrodzenia należy więc odnosić
do najniższej stawki wynagrodzenia odpowiednio sędziego sądu okręgowego i sę-
dziego sądu apelacyjnego, która zastąpiła dotychczasową stawkę podstawową. Ci
sędziowie, którzy wedle swojego stażu pracy na stanowisku sędziego sądu rejono-
wego i sądu okręgowego uzyskali stawkę czwartą i siódmą pozostają więc przy wy-
nagrodzeniu ustalonym na podstawie tych stawek, ponieważ ich wynagrodzenie w tej
stawce jest równorzędne z wynagrodzeniem w sądzie wyższym i nieuprawnione jest
stanowisko z którego wynika, że awans poziomy automatycznie daje sędziemu
prawo uzyskania wyższej stawki wynagrodzenia zasadniczego.
W tym kontekście nie powinno być wątpliwości, że przyznanie sędziemu, który
uzyskał tytuł sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym stawki czwartej i
uprzedniemu sędziemu sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym stawki siódmej,
określonej w art. 91a § 1-6 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych w
brzmieniu nadanym ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, gwarantowało zachowa-
nie ich uprawnień do równorzędności wynagrodzenia z wynagrodzeniem wynikają-
13
cym z awansu poziomego i nie naruszało „zachowania prawa do wynagrodzenia na-
bytego na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r., co wynika z treści art. 4 pkt 1
ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych oraz niektórych innych ustaw”.
Przepis art. 4 pkt 1 odpowiednio stosowany do sędziów, których wnioski zo-
stały rozpoznane zgodnie z art. 4 pkt 3 tej ustawy, z racji zniesienia awansu pozio-
mego, nie gwarantuje sędziom wyższego wynagrodzenia niż to, które otrzymują sę-
dziowie w tym samym sądzie. Inaczej rzecz ujmując, sędzia awansowany poziomo
na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym i następnie powra-
cający na stanowisko sędziego sądu rejonowego uzyskał prawo do wynagrodzenia
nie niższego niż sędzia sądu okręgowego w najniższej stawce. Wypada w tym miej-
scu zauważyć, że w przypadku prokuratorów, którzy uzyskali stanowiska z awansów
poziomych ustawodawca wprost w art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o
zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych postanowił, iż z dniem 1
stycznia 2009 r. wynagrodzenie prokuratorów powołanych przed tym dniem na sta-
nowisko prokuratora prokuratury okręgowej w prokuraturze rejonowej określa się w
stawce czwartej, a prokuratorów powołanych na stanowisko prokuratury apelacyjnej
w prokuraturze okręgowej - w stawce siódmej.
Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu do postanowienia z dnia 15 grudnia
2009 r., K 30/08 (OTK-A 2009 nr 11, poz. 175) stwierdził, że na podstawie przepisu
art. 4 pkt 1 ustawy zmieniającej sędziowie i prokuratorzy awansowani w trybie
awansu poziomego zachowali prawo do wynagrodzenia, nabyte na podstawie
ustawy zmieniającej z czerwca 2007 r. Regulacja ta stanowiła, że do wynagrodzeń
sędziów stosuje się art. 91 § 1a, 3 i 4 u.s.p. Przepisy te zostały jednak uchylone na
mocy art. 1 pkt 2 lit. b i e ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw i tym samym w związku z
wprowadzeniem nowego systemu wynagradzania sędziów, prawo to stało się bez-
przedmiotowe. Aktem tym jednocześnie ustawodawca zmienił system wynagradza-
nia sędziów. System ten objął również sędziów, którzy zostali awansowani w trybie
awansu poziomego, co wynika z treści art. 8 ustawy nowelizującej. Z podległości tym
przepisom ustawodawca w żaden sposób nie wyłączył sędziów awansowanych w
trybie „awansu poziomego”, podkreślając, że na skutek działania ustawodawcy
wszyscy sędziowie zostali objęci nowym systemem wynagradzania.
14
Powyższe okoliczności wskazują, że do grupy sędziów awansowanych pozio-
mo, o których mowa w art. 4 pkt 3 ustawy nowelizującej, stosuje się zasady wyna-
gradzania wprowadzone ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, albowiem ustawodawca
nie wyłączył tej grupy sędziów z nowych zasad wynagradzania. Sędziowie ci, aby
zachować przyznane im prawo do wynagrodzenia nabytego na podstawie ustawy z
dnia 29 czerwca 2007 r. mają zagwarantowaną wspólną czwartą i siódmą stawkę
wynagrodzenia (sędzia sądu rejonowego i sędzia sądu okręgowego stawkę czwartą).
Ustawodawca w art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. nie odwoływał się do
konkretnej kwoty wynagrodzenia, ale do wynagrodzenia sędziego sądu okręgowego i
odpowiednio sędziego sądu apelacyjnego, które ustalane było na podstawie art. 91 §
1 a, 3 i 4 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju są-
dów powszechnych oraz niektórych innych ustaw w stawce podstawowej. Przepisy te
zostały uchylone ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju
sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, a nowe zasady wynagradzania
sędziów zostały ustalone w taki sposób, aby sędziom sądu rejonowego i sądu okrę-
gowego posiadającym duży ogólny staż pracy umożliwić osiąganie stawek wynagro-
dzeń odpowiednio sędziego sądu okręgowego i apelacyjnego (dwie wspólne stawki
wynagrodzeń).
Mając na względzie przedstawioną wyżej argumentację Sąd Najwyższy wyra-
ził stanowisko, które zostało ujęte w sentencji uchwały.
========================================