Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 97/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Katarzyna Gonera
SSA Jolanta Frańczak
w sprawie z odwołania W. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.
o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 28 września 2011 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 22 września 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Decyzją z 12 października 2009 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Oddział w N. Inspektorat w B. odmówił W. K. prawa do renty z tytułu niezdolności
do pracy w związku z wypadkiem przy pracy.
Sąd Okręgowy w T. – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 23
lutego 2010 r., oddalił odwołanie W. K. od tej decyzji.
Sąd Okręgowy ustalił, że W. K. urodzony 13 stycznia 1963 r. z wykształcenia
jest technikiem mechanikiem. Ostatnio wykonywał zawód operatora termoformiarki.
W dniu 10 marca 2005 r. odwołujący się uległ wypadkowi przy pracy podczas
podnoszenia ciężkiego przedmiotu (stołu). Poczuł wówczas silny ból dolnego
odcinka kręgosłupa. W okresie od dnia 6 lipca 2006 r. do 31 sierpnia 2009 r.
pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem
przy pracy. W dniu 3 sierpnia 2009 r. W. K. wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa
do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy na
dalszy okres. Orzeczeniem z 27 sierpnia 2009 r. lekarz orzecznik ZUS uznał, że
ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy. W orzeczeniu z 23 września 2009 r.
komisja lekarska ZUS podtrzymała to stanowisko.
Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii ubiegłych sądowych
specjalistów z zakresu chirurgii i neurologii. W opinii sądowo - lekarskiej z
17 grudnia 2009 r. biegły specjalista chirurg zdiagnozował u odwołującego się
zwyrodnienie dolnego odcinka kręgosłupa ze średniego stopnia upośledzeniem
funkcji ruchowej oraz bez ubytkowych objawów neurologicznych, przebyty uraz
przeciążeniowy kręgosłupa lędźwiowego z kręgozmykiem L1/L2 bez objawów
korzeniowych. W oparciu o przeprowadzone badanie oraz wyniki badań
specjalistycznych biegły uznał odwołującego się za zdolnego do pracy zarobkowej.
Okresowe jedynie nasilenie dolegliwości kręgosłupa nie czyni ubezpieczonego
osobą niezdolną do pracy zarobkowej. U odwołującego się doszło bowiem do
poprawy zakresu ruchomości kręgosłupa, a tym samym i ogólnego stanu zdrowia.
W opinii sądowo - lekarskiej z 26 stycznia 2010 r. biegły specjalista neurolog
zdiagnozował u odwołującego się zespół bólowy korzeniowy dolnego odcinka
kręgosłupa w wywiadzie. W oparciu o przeprowadzone badanie oraz wyniki badań
3
specjalistycznych biegły uznał odwołującego się za zdolnego do pracy zarobkowej.
Na uzasadnienie opinii biegły podniósł, iż w przeprowadzonym badaniu
neurologicznym nie stwierdzono istotnego upośledzenia ruchomości dolnego
odcinka kręgosłupa. Widoczne w badaniach neuroobrazowych zmiany
zwyrodnieniowe kręgosłupa L-S oraz kręgozmyk tylni L1/L2 nie powodują aktualnie
przedmiotowych objawów korzeniowych. U odwołującego się nie stwierdzono
również objawów ogniskowego uszkodzenia centralnego systemu nerwowego.
Istotny zaś wpływ na poprawę jego stanu zdrowia miało systematyczne leczenie
specjalistyczne właściwe dla rodzaju rozpoznanego schorzenia.
Sąd Okręgowy w pełni podzielił ustalenia i wnioski wynikające
z dopuszczonych w sprawie opinii biegłych odnośnie do stanu zdrowia
odwołującego się. Opinie te, w ocenie Sądu, zostały sporządzone w sposób
fachowy, pełny i wyczerpujący. Zawarte w niej końcowe ustalenia i wnioski zostały
w sposób prawidłowy a przy tym jasny, logiczny i rzetelny uargumentowane, co
sprawia że przedmiotowe opinie spełniają wymagania zupełności
i komunikatywności. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że zgodnie z wnioskami
wynikającymi z opinii biegłych powołanych w przedmiotowej sprawie,
u odwołującego się doszło do poprawy ogólnego stanu zdrowia polegającej na
poprawie zakresu ruchomości kręgosłupa, zaś istotny wpływ na taki stan rzeczy
miało systematyczne leczenie specjalistyczne właściwe dla rodzaju rozpoznanego
schorzenia. Sąd uznał, że odwołujący się jest osobą zdolną do pracy.
Apelację od powyższego wyroku wniósł odwołujący się.
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 22
września 2010 r. oddalił apelację.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do
ustalenia czy wnioskodawca W. K. jest niezdolny do pracy w rozumieniu art. 12
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych w związku z wypadkiem przy pracy, a tym samym czy w świetle art. 6
ust. 1 pkt 6 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych przysługuje mu z tego tytułu prawo do renty. Sąd drugiej
instancji podkreślił, że stosownie do art. 17 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu
społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych przy ustalaniu
4
m.in. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do ustalania wysokości tego
świadczenia oraz jego wypłaty stosuje się odpowiednio przepisy ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, ustalenia Sądu pierwszej instancji, iż
wnioskodawca jest zdolny do pracy są prawidłowe albowiem zostały dokonane
w oparciu o szczegółowe i należycie uzasadnione opinie biegłych lekarzy
o specjalnościach odpowiednich z uwagi na rodzaj schorzeń wnioskodawcy,
w których biegli wykazali dlaczego brak jest podstaw do uznania W. K. za
niezdolnego do pracy.
Sąd Apelacyjny uznał, że podniesione w apelacji zarzuty nie zawierają
żadnych argumentów, które mogłyby prowadzić do wzruszenia zaskarżonego
orzeczenia. Wyrażona w apelacji odmienna ocena stanu zdrowia wnioskodawcy ma
charakter subiektywny i nie może skutecznie podważać opinii kompetentnych
specjalistów oraz opartych na nich ustaleń. Wnioskodawca nie wskazał żadnych
argumentów natury merytorycznej, które mogłyby podważyć wartość wydanych
przez biegłych opinii. Powoływanie się przez wnioskodawcę na okoliczność
skierowania go na leczenie operacyjne kręgosłupa nie może stanowić samodzielnej
podstawy do zmiany zaskarżonego orzeczenia, zważywszy na fakt, iż sam
oświadczył na rozprawie w dniu 23 lutego 2010 r., iż stan jego zdrowia po wypadku
uległ poprawie.
Powyższy wyrok został w całości zaskarżony skargą kasacyjną wniesioną
przez W. K., w której zarzucono naruszenie przepisu postępowania - art. 278 § 1
k.p.c. w związku z 285 § 1 k.p.c., 286 k.p.c. i 290 k.p.c., które miało istotny wpływ
na wynik sprawy poprzez oparcie się na opiniach biegłych, które były niejasne i
niezrozumiałe. „Opinie biegłych nie mogły stanowić podstawy wyrokowania z uwagi
na brak ich sformułowania w sposób przystępny i zrozumiały dla osób
nieposiadających wiedzy specjalnej, a także brak uwzględnienia wszystkich
czynników wpływających na określenie okoliczności z punktu widzenia posiadanych
przez biegłego wiadomości specjalnych, które powoduje, że opinie wydane w
sprawie są niepełne i niewyczerpujące”.
Zarzucono też naruszenie przepisu postępowania - art. 67 k.p.c. w związku z
art. 379 pkt 2 k.p.c., tj. prowadzenie postępowania mimo braku należytej
5
reprezentacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. (uczestnictwo w
rozprawie apelacyjnej innego oddziału, a mianowicie Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w T., podczas gdy postępowanie dotyczyło Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N.) i wydanie przez Sąd Apelacyjny wyroku w
którym powołany jest jako strona Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.
podczas gdy powinien być wydany wyrok w którym jako strona powołany byłby
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N.
Wskazując na powyższe wniesiono o uchylenie w całości zaskarżonego
wyroku Sądu Apelacyjnego oraz wyroku Sądu Okręgowego w T. i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu oraz o przyznanie
kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu na podstawie postanowienia Sądu
Apelacyjnego z 9 listopada 2010 r., które nie zostały uiszczone ani w części ani w
całości.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje:
Zgodnie z art. 460 § 1 k.p.c w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
zdolność sądową ma organ rentowy. Kodeks postępowania cywilnego zawiera
ustawową definicję organu rentowego mającą zastosowanie w postępowaniu
odrębnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Mianowicie w art. 476
§ 4 k.p.c. podano, że przez organy rentowe rozumie się, między innymi jednostki
organizacyjne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określone w przepisach
o systemie ubezpieczeń społecznych, właściwe do wydawania decyzji w sprawach
świadczeń. Organ rentowy jest stroną postępowania w sprawie z zakresu
ubezpieczeń społecznych (art. 47711
§ 1 k.p.c.). Sąd Najwyższy z urzędu bierze
pod rozwagę nieważność postępowania (art. 39813
§ 1 k.p.c.). W rozpoznawanej
sprawie powstała wątpliwość co do ważności postępowania apelacyjnego wobec
podniesionego w skardze zarzutu rozpoznania apelacji (procedowania na rozprawie
i wydania wyroku) w odniesieniu do innego Oddziału Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych niż ten, który wydał zaskarżoną decyzję, brał udział w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym i był objęty wyrokiem Sądu pierwszej instancji.
6
W myśl art. 68 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze
zm.), do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy, między
innymi, ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (art. 68 ust.
1 pkt 1 lit. b). W skład Zakładu wchodzą: centrala i terenowe jednostki
organizacyjne. Gdy chodzi o emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, decyzje w sprawach świadczeń wydają i świadczenia te wypłacają
organy rentowe właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby
zainteresowanej (art. 115 § 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr
153, poz. 1227 ze zm.). W myśl § 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe
i zasad wypłaty tych świadczeń Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) wydanego jeszcze na
podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin, organami rentowymi są oddziały Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych.
W. K. wniósł odwołanie od decyzji wydanej w jego sprawie przez Zakład
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. – Inspektorat w B. Wyrok Sądu pierwszej
instancji zapadł wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w N. Odpis
apelacji został doręczony oddziałowi w N., z tym, że na adres jego Referatu do
spraw prawnych mającego siedzibę w T. W zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy
apelacyjnej wymieniono ZUS Oddział N. („ZUS O/N.”) jako stronę podlegającą
zawiadomieniu. Zawiadomienie o rozprawie wysłano do Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Oddziału w T., w imieniu którego nikt nie stawił się na rozprawie. Z
protokołu rozprawy wynika, że Sąd Apelacyjny uznał organ rentowy za prawidłowo
zawiadomiony. Ten sam Oddział został wymieniony jako strona w zaskarżonym
wyroku.
W tych okolicznościach powstaje wątpliwość co do przyczyn zmiany
oznaczenia strony w toku postępowania apelacyjnego. Trzeba przy tym zaznaczyć,
że każdy Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ma odrębną zdolność sądową
jako organ rentowy będący stroną postępowania. Nie można na obecnym etapie
rozważań zakładać, że doszło do nieważności postępowania z uwagi na
7
pozbawienie strony (Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w N., który wydał
zaskarżoną decyzję) możności obrony jej praw w postępowaniu apelacyjnym (art.
379 pkt 5 k.p.c. w związku z art. 391 §1 k.p.c.). Konieczne jest wyjaśnienie
przyczyny procedowania z udziałem innego Oddziału ZUS. Sąd Najwyższy
rozważał już kwestię reprezentacji Oddziału ZUS w sytuacji, gdy na skutek
reorganizacji (zmian we właściwości oddziałów ZUS na terenie województw ś. i m.
w 1999 r.) w postępowaniu apelacyjnym występował pełnomocnik innego oddziału
niż ten, który wydawał zaskarżoną decyzję. Sąd Najwyższy nie uznał wówczas, że
doszło do nieważności postępowania (postanowienie z dnia 16 maja 2002 r. II UKN
462/02, niepublikowane, omówione przez D.E. Lacha w: „Ustawa o systemie
ubezpieczeń społecznych. Komentarz pod redakcją B. Gudowskiej i J. Strusińskiej
– Żukowskiej Warszawa 2011 s. 695). Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym tę
sprawę jest zdania, że nie doszłoby do nieważności postępowania w sytuacji,
gdyby nastąpiło przekazanie części spraw do innego Oddziału ZUS czyli swoistego
rodzaju następstwa prawnego oddziałów. Z punktu widzenia prawa materialnego
uprawnione jest twierdzenie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest organem
rentowym. Z procesowego jednak punktu widzenia stroną może być tylko
prawidłowo oznaczony Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Postępowanie
w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych nie może się toczyć przeciwko
innemu oddziałowi niż ten, który wydał zaskarżoną decyzję, chyba że doszło do
reorganizacji struktury organizacyjnej ZUS połączonej z przekazaniem spraw do
innego oddziału.
Nie można jednak uznać, że w razie występowania w postępowaniu
apelacyjnym innego Oddziału niż ten, który wydał zaskarżoną decyzję i którego
dotyczył wyrok wydany w pierwszej instancji doszło do nieważności postępowania
polegającej na nienależytej reprezentacji strony (art. 379 pkt 2 k.p.c.), jak twierdzi
skarżący. Omawiany problem dotyczy udziału strony w postępowaniu w sposób
gwarantujący możliwość obrony jej praw a nie należytej reprezentacji strony.
Rozważanie pozostałych zarzutów skargi jest przedwczesne.
Z tych przyczyn zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu a sprawa przekazaniu
do ponownego rozpoznania na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.