Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 606/10
POSTANOWIENIE
Dnia 5 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
SSA Roman Dziczek
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego
w M.
przy uczestnictwie Dariusza P. i Agaty P.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 5 października 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 9 kwietnia 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu pozostawiając
temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2010 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację
wnioskodawcy Skarbu Państwa Naczelnika Urzędu Skarbowego w M. od
postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 22 stycznia 2010 r. w sprawie o wpis
hipotek.
W skardze kasacyjnej wnioskodawcy, sporządzonej i wniesionej przez
Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, postanowieniu Sądu Okręgowego zostało
zarzucone naruszenie przepisów postępowania cywilnego, tj. art. 6268
§ 2 k.p.c.
przez uznanie, że administracyjny tytuł wykonawczy nie jest wystarczającą
podstawą wpisu hipoteki przymusowej, a wnioskodawca powinien załączyć do
wniosku dowód wszczęcia egzekucji administracyjnej, zbadanie prawidłowości
wszczęcia tej egzekucji oraz zbadanie przez Sąd wymagalności obowiązku
stwierdzonego administracyjnym tytułem wykonawczym; art. 244 § 1 k.p.c. przez
zakwestionowanie przez Sąd treści dokumentu urzędowego, jakim jest
administracyjny tytuł wykonawczy, a także art. 386 § 1 i art. 385 k.p.c. w związku
z art. 13 § 2, jak też art. 6269
k.p.c. ze względu na oddalenie apelacji. Naruszenie
przepisów prawa materialnego dotyczyło art. 109 ust. 1 u.k.w.h. oraz art. 34 § 1,
art. 35 § 2 pkt 2 i § 3 Ordynacji podatkowej w związku z art. 27 § 1 pkt 3 i 9 ustawy
z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji poprzez
uznanie, że hipotekę przymusową, której podstawą jest administracyjny tytuł
wykonawczy można ustanowić tylko w razie wszczęcia egzekucji administracyjnej,
po przedłożeniu przez wnioskodawcę dowodu wszczęcia tej egzekucji
(doręczenia odpisu tytułu wykonawczego). Skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania z zasądzeniem kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna wnioskodawcy jest uzasadniona.
Odnosząc się do zarzutów naruszenia przepisów postępowania wskazać
należy na naruszenie przez zaskarżone orzeczenie art. 6268
§ 2 k.p.c.,
wyznaczającego granice kognicji sądu wieczystoksięgowego. Oddalenie wniosku
3
uzasadniane było brakiem załączenia dowodu wszczęcia egzekucji
administracyjnej i wykazania przez wnioskodawcę doręczenia tytułów
wykonawczych uczestnikom postępowania, co dotyczyłoby prawidłowości
wszczęcia egzekucji. Jednakże sąd wieczystoksięgowy nie może badać innych
okoliczności niż te, które wynikają z wniosku oraz dołączonych do niego
dokumentów i treści księgi wieczystej. Poza zakres kognicji tego sądu wykracza
badanie prawidłowości prowadzenia postępowania administracyjnego i treści
wydanej w nim decyzji. Podważanie wpisu hipoteki przymusowej na podstawie
takiej decyzji może nastąpić w postępowaniu o usunięcie niezgodności treści księgi
wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z 19 października 2000 r., II CKN 451/00, Lex nr 52547 i z dnia 17
listopada 2005 r., IV CSK 5/05, Lex nr 186707).
Obowiązek sądu wieczystoksięgowego, wynikający z art. 6268
§ 2 k.p.c.
w kwestii badania, między innymi zawartości tytułu wykonawczego, w tym klauzuli
stwierdzającej wymagalność określonego nim obowiązku nie może być
utożsamiany z badaniem prawidłowości przeprowadzonego postępowania
administracyjnego, w następstwie którego ten tytuł został wydany. Sąd Najwyższy
w składzie orzekającym w tej sprawie nie podziela stanowiska wyrażonego
w odniesieniu do tej kwestii w postanowieniu SN z dnia 20 maja 1998 r. (II CKN
782/97, Lex nr 50743), przychyla się natomiast do stanowiska zawartego
w postanowieniach SN z dnia 10 lutego 2011 r. (IV CSK 349/10, Lex nr 846602)
i z dnia 25 lutego 2011 r. (IV CSK 392/10, Lex nr 784974) oraz przedstawionej
w nich argumentacji prawnej.
Nie jest zasadny zarzut skarżącego odnośnie do naruszenia art. 244 § 1
k.p.c., ponieważ w zaskarżonym orzeczeniu nie zakwestionowano prawidłowości
nadania klauzul wymagalności. Odmowa uznania tych tytułów za podstawę
wystarczającą do dokonania wpisu hipoteki przymusowej wynikała nie z braków ich
dotyczących, lecz z powodu powołanego już niewykazania przez wnioskodawcę
doręczenia odpisów tych tytułów uczestnikom postępowania. Z tego względu
okazał się nieuzasadniony zarzut naruszenia art. 244 § 1 k.p.c.
4
Przechodząc do zarzutów naruszenia prawa materialnego, za trafne należy
uznać zakwestionowanie dokonanej w zaskarżonym orzeczeniu wykładni art. 109
ust. 1 u.k.w.h., który to przepis oraz wskazane w skardze art. 34 § 1, art. 35 § 2
i § 3 Ordynacji podatkowej w związku z art. 27 § 1 pkt 3 i 9 ustawy o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (dalej jako u.p.e.a) nie wprowadza zasady,
że hipotekę przymusową, której podstawą jest administracyjny tytuł wykonawczy
można ustanowić tylko wtedy, gdy została wszczęta egzekucja administracyjna
i przedłożony zostanie przez wnioskodawcę dowód wszczęcia tej egzekucji.
Artykuł 109 ust. 1 u.k.w.h. stanowi o tym, że wierzyciel, którego wierzytelność jest
stwierdzona tytułem wykonawczym, może na podstawie tego tytułu uzyskać
hipotekę przymusową na nieruchomości dłużnika. Mając na uwadze funkcję tej
hipoteki podzielić należy kierunek wykładni prezentowany w orzecznictwie,
że ustanowienie hipoteki przymusowej nie jest sposobem egzekucji (za czym
opowiedział się Sąd Najwyższy w powoływanym postanowieniu w sprawie II CKN
792/97 oraz w postanowieniu z dnia 23 czerwca 2005 r., II CK 92/05, Lex nr
180869), lecz prowadzi do zabezpieczenia wykonania zobowiązania
(por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 8 października 2003 r., III CZP 68/03, OSNC
2004, nr 12, poz. 191, postanowienie SN z dnia 13 stycznia 2005 r., IV CK 427/04,
Lex nr 381017). Zasadne jest więc zakwestionowanie także poglądu, jaki na
gruncie powyższego przepisu oraz art. 35 § 2 i § 3 Ordynacji podatkowej w związku
z art. 27 § 1 u.p.e.a. został wypowiedziany w zaskarżonym orzeczeniu,
że możliwość ustanowienia hipoteki przymusowej jest warunkowana uprzednim
wszczęciem egzekucji administracyjnej, na co dowód ma stanowić doręczenie
dłużnikowi odpisu tytułu wykonawczego. Z art. 35 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej
wynika, że hipoteka przymusowa co do zasady powstaje przez dokonanie wpisu do
księgi wieczystej, a jego podstawą jest, między innymi tytuł wykonawczy, którego
elementy podlegające badaniu przez sąd wieczystoksięgowy określa art. 27
u.p.e.a. Jeżeli więc do wniosku o wpis hipoteki przymusowej został dołączony tytuł
wykonawczy spełniający przesłanki z art. 27 u.p.e.a., to sąd pierwszej instancji
powinien ocenić na podstawie art. 35 § 3 Ordynacji podatkowej zasadność wniosku
organu podatkowego i dokonać wpisu hipoteki przymusowej. Na podstawie
wskazanych przepisów nie wynika obowiązek sądu do badania, czy doszło do
5
wszczęcia postępowania egzekucyjnego na skutek doręczenia dłużnikowi odpisu
tytułu wykonawczego. Żaden z przepisów wymienionych w skardze kasacyjnej nie
wprowadza tak sformułowanej przesłanki (por. postanowienie SN z dnia 10 lutego
2011 r., IV CSK 349/10, niepubl.).
Mając to na uwadze Sąd Najwyższy uwzględnił skargę kasacyjną na
podstawie art. 39815
§ 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., orzekając o kosztach
postępowania na podstawie art. 108 § 2 w związku z art. 39821
i art. 13 § 2 k.p.c.

IV CSK 606/10

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia