Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 33/11
POSTANOWIENIE
Dnia 17 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
SSA Jolanta Frańczak (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania K. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.
z udziałem zainteresowanego M. R.
o zapłatę składki wraz z odsetkami,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 października 2011 r.,
zażalenia ubezpieczonego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 maja 2011 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Ł. decyzją z dnia 30 września
2005 r. stwierdził, że K. K. jako prezes zarządu spółki akcyjnej „K. O." w Z. ponosi
całym swoim majątkiem odpowiedzialność za zobowiązania spółki z tytułu
nieopłaconych składek za okres od grudnia 1999 r. do października 2000 r na
ubezpieczenie społeczne wraz z odsetkami w kwocie 375.504,27 zł; na
ubezpieczenie zdrowotne wraz z odsetkami w kwocie 73.693,52 zł; na Fundusz
Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wraz z odsetkami w
kwocie 28.762,06 zł.
2
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 4
października 2006 r. zmienił zaskarżoną decyzję i zwolnił K. K. jako prezesa
zarządu spółki akcyjnej „K. O." w Z. z odpowiedzialności za zobowiązania spółki z
tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz
Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na skutek apelacji
organu rentowego, wyrokiem z dnia 17 października 2007 r. uchylił zaskarżony
wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych do ponownego rozpoznania.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2009 r., Sąd
Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie, a apelację
wniesioną przez odwołującego K. K. oddalił Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 10 listopada 2009 r.
Na skutek skargi kasacyjnej wniesionej przez pełnomocnika odwołującego
Sąd Najwyższy, wyrokiem z dnia 8 października 2010 r., uchylił wyrok Sądu
Apelacyjnego i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 11
maja 2011 r. uchylił wyrok Sądu Okręgowego oraz poprzedzającą go decyzję
organu rentowego i sprawę przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
Oddziałowi w Ł. (pkt 1) oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Oddziału w Ł. na rzecz K. K. kwotę 23.460 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za
wszystkie instancje (pkt 2). O kosztach procesu Sąd Apelacyjny orzekł na
podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., wskazując, że na zasądzoną kwotę 23.460 zł
złożyły się opłaty sądowe od apelacji i skargi kasacyjnej w łącznej kwocie 60 zł
oraz wynagrodzenie pełnomocnika za wszystkie instancje sądowe w kwocie 23.400
zł (w tym: kwota 7200 zł za prowadzenie sprawy przed Sądem Okręgowym, 2 x
kwota 5.400 zł za prowadzenie sprawy przed Sądem Apelacyjnym oraz kwota 5400
zł za sporządzenie i wniesienie skargi kasacyjnej). Sąd Apelacyjny podniósł, że
wynagrodzenie należne dla pełnomocnika odwołującego zostało ustalone w
wysokości stawek minimalnych na podstawie § 6 pkt 7, § 13 ust. 1 pkt 2 i ust. 4 pkt
1 w związku z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28
3
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.
Nr 163, poz. 1348 ze zm.).
Zażalenie na postanowienie o kosztach, zawarte w punkcie 2 wyroku Sądu
Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, wniósł w imieniu
odwołującego jego pełnomocnik, zaskarżając postanowienie w części, to jest
w zakresie kwoty 12.600 zł stanowiącej wynagrodzenie adwokackie za jedno
z postępowań prowadzonych przed Sądem Okręgowym oraz przed Sądem
Apelacyjnym. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił sprzeczność ustaleń
z zebranym w sprawie materiałem dowodowym w zakresie rozpoznania wniosku
o zwrot kosztów postępowania, wobec chybionego przyjęcia, że postępowanie
przed Sądem Okręgowym było prowadzone jeden raz, co skutkowało zasądzeniem
od organu rentowego kosztów zastępstwa adwokackiego w wysokości 7200 zł (za
jedną instancję) w sytuacji, gdy postępowanie było prowadzone dwukrotnie i
powinno skutkować zasądzeniem kwoty 14.400 zł tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem pierwszej instancji oraz,
że postępowanie przed Sądem Apelacyjnym było prowadzone dwukrotnie, co
skutkowało zasądzeniem od organu rentowego kosztów zastępstwa adwokackiego
w wysokości 10.800 zł w sytuacji, gdy postępowanie to było prowadzone trzykrotnie
i powinno skutkować zasądzeniem na jego rzecz kwoty 16.200 zł tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem drugiej instancji.
Wskazując na tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego
postanowienia poprzez zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na jego
rzecz kwoty 36.060 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za
wszystkie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
W uzasadnieniu wywodów zażalenia skarżący podniósł, iż analiza akt sprawy
jednoznacznie prowadzi do wniosku, że sprawa prowadzona była przed Sądem
Okręgowym dwa razy oraz trzy razy przed Sądem Apelacyjnym, a zatem w takiej
sytuacji koszty zastępstwa procesowego powinny wynosić kwotę 36.060 zł, w tym
kwotę 14.400 zł tytułem kosztów postępowania przed Sądem Okręgowym ustaloną
na podstawie § 6 pkt 7 w związku z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra
4
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu oraz kwotę 16.200 zł przed Sądem Apelacyjnym
ustaloną na podstawie § 6 pkt 7 w związku z § 13 ust. 1 pkt 2 w związku z § 2 ust.
1 i 2 tego rozporządzenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie. Stosownie do treści art. 98 § 1
k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego
żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty
procesu), przy czym do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej
przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat
określone w odrębnych przepisach i niezbędne wydatki jednego adwokata (art. 98 §
3 k.p.c.). Wynagrodzenie adwokata regulują odrębne przepisy (art. 98 § 4 k.p.c.).
Zgodnie z art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty
będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone; sąd może jednak włożyć na
jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ
tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu
sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.
Powyższe przepisy ustanawiają dwie zasady rozstrzygania o kosztach
procesu, to jest zasadę odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę orzekania
o zwrocie kosztów niezbędnych i celowych. Najogólniej rzecz ujmując za
przegrywającego uznaje się ubezpieczonego, którego odwołanie nie zostało
uwzględnione lub organ rentowy, w przypadku zmiany zaskarżonej decyzji
i uwzględnienia odwołania.
Z kolei o tym, w jakim stopniu strona wygrała lub przegrała sprawę decyduje
rezultat przeprowadzonego porównania roszczeń dochodzonych z roszczeniami
ostatecznie uwzględnionymi, przy czym porównania tego dokonuje się mając na
względzie ostateczny wynik procesu, nie zaś rozstrzygnięcia w poszczególnych
instancjach (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 12 sierpnia 1965 r. I CZ
80/65, OSNC 1966 nr 3, poz. 47; z dnia 8 lipca 1971 r. I CZ 103/71, niepubl. oraz
5
z dnia 10 października 2007 r. II PZ 36/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 319; z dnia
16 lutego 2011 r., II CZ 203/10, LEX nr 738399).
W rozpoznawanej sprawie zaskarżone orzeczenie o kosztach procesu
zostało wydane w sytuacji, gdy Sąd Apelacyjny na podstawie art. 47714a
k.p.c.
uchylił wyrok Sądu Okręgowego oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego
i sprawę przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
Oddziałowi w Ł. Należy mieć na względzie, że zastosowanie tego przepisu
w pierwszej kolejności wymaga zaistnienia stanu określonego hipotezą przepisu
art. 386 § 4 k.p.c., ponieważ sąd drugiej instancji dokonuje wówczas oceny prawnej
zgłoszonych żądań oraz udziela wskazań co do dalszego postępowania, które są
wiążące zarówno dla organu rentowego, jak i sądu rozpoznającego sprawę
powtórnie (por. art. 386 § 6; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1986 r.,
III PZP 78/86, z glosami K. Kolasińskiego i S. Perestaja, OSP 1988 z. 3, poz. 48;
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 1991 r., III URN 120/90, LEX, nr 14678;
uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1993 r., II URN 4/93,
OSNC 1993 nr 12, poz. 229 oraz z dnia 7 stycznia 2010 r., II UK 148/09, LEX nr
577847). Orzeczenie Sądu drugiej instancji obliguje w tym stanie rzeczy organ
rentowy do wydania w tej sprawie nowej decyzji, przy uwzględnieniu wskazań co
do dalszego postępowania i nie rozstrzyga definitywnie, kto jest stroną
wygrywającą po myśli art. 98 § 1 k.p.c.
Niezależnie od rozważań poczynionych powyżej należy zauważyć, że
stanowisko skarżącego co do wysokości kosztów należnych stronie w zakresie
wynagrodzenia reprezentującego ją fachowego pełnomocnika nie znajduje
akceptacji w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego. Kwestia wysokości
wynagrodzenia należnego pełnomocnikowi po uchyleniu wyroku i przekazaniu
sprawy do ponownego rozpoznania uregulowana była jednoznacznie
w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 czerwca 1992 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie w postępowaniu przed organami sprawiedliwości
(DZ.U. Nr 48, poz. 220 ze zm.). Zgodnie z § 5 tego rozporządzenia, jeżeli wskutek
orzeczenia instancji wyższej doszło do ponownego rozpoznania sprawy
w pierwszej instancji, adwokatowi należało się 75% wynagrodzenia za ponowne
prowadzenie sprawy w tej instancji. Takiej regulacji nie zawierało już uchylające ten
6
akt prawny rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców
prawnych (Dz.U. Nr 154, poz. 1013 ze zm.), podobnie jak obowiązujące obecnie
rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze
zm.).
Cytowane powyżej rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 r. wynagrodzenie pełnomocnika przypisuje do „spraw”, a Kodeks
postępowania cywilnego nie pozwala traktować „sprawy”, którą na skutek uchylenia
rozpoznaje sąd pierwszej (odpowiednio drugiej) instancji, jako sprawy innej.
Brzmienie art. 386 § 4 k.p.c. oraz art. 386 § 6 k.p.c. wskazuje, że chodzi o tą samą
sprawę. Identycznie kwestię tą statuuje art. 108 § 2 k.p.c
Należy mieć na względzie, że czynności podejmowane przez Sąd Okręgowy
w niniejszej sprawie każdorazowo zmierzały do rozpoznania odwołania
wniesionego przez skarżącego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Oddział w Ł. z dnia 30 września 2005 r., a czynności podejmowane przez Sąd
Apelacyjny przy ponownym rozpoznaniu sprawy – z uwagi na uwzględnienie przez
Sąd Najwyższy skargi kasacyjnej - były kontynuacją postępowania apelacyjnego,
zapoczątkowanego wniesieniem apelacji przez skarżącego. Konstrukcja środków
odwoławczych sprawia, że w przypadku wydania orzeczeń kasatoryjnych sprawa
może wrócić do ponownego rozpoznania przez sąd, który co do niej już wcześniej
rozstrzygał. Niemniej jednak nadal mamy wówczas postępowanie, co do zasady,
w tym samym przedmiocie i przed sądem tej samej instancji. Cały czas toczy się to
samo postępowanie przed sądem pierwszej (drugiej) instancji, a nie dwa lub trzy
różne postępowania.
Stanowisko takie Sąd Najwyższy zajął już w postanowieniu z dnia 10 lutego
2011 r., IV CZ 109/10 (LEX nr 811874) oraz z dnia 6 kwietnia 2011 r., I CZ 108/10
(LEX nr 848129) stwierdzając, że w sytuacji, gdy sąd drugiej instancji orzeka
ponownie, po uchyleniu jego wyroku przez Sąd Najwyższy i przekazaniu mu
sprawy do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego, to przy rozstrzygnięciu o kosztach postępowania apelacyjnego
7
powinien mieć na uwadze ostateczny wynik tegoż postępowania apelacyjnego
(a nie postępowań apelacyjnych) i wysokość kosztów poniesionych przez strony
w jego toku oraz wysokość kosztów postępowania kasacyjnego, bez względu na
fakt dwukrotnego orzekania w postępowaniu apelacyjnym przez sąd drugiej
instancji.
Wyższe wynagrodzenie przy ponownym rozpoznaniu sprawy może być
wynikiem wcześniejszej zmiany przedmiotowej powództwa, co wyraźnie wynika
z brzmienia § 4 ust. 2 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, ewentualnie
wobec przyznania wynagrodzenia w stawce wyższej niż minimalnej. O wysokości
kosztów należnych stronie decyduje wyłącznie wynik ostateczny postępowania
w sprawie, a nie ilość postępowań w każdej instancji (Krystian Markiewicz
„Orzekanie o wynagrodzeniu pełnomocnika po uchyleniu wyroku i przekazaniu
sprawy do ponownego rozpoznania”, Polski Proces Cywilny Rok II 2011 Nr 4(5),
str. 101,108).
Z powyższych względów zażalenie okazało się nieuzasadnione i podlegało
oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.