Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 1/11
POSTANOWIENIE
Dnia 25 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
SSA Marek Machnij
w sprawie z powództwa „C. – Stocznia Rzeczna” Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko J. W.
o zwolnienie zajętych przedmiotów od egzekucji,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 listopada 2011 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie o kosztach
zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 czerwca 2010 r.,
1) zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że
zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanego
kwotę 3600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem
zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;
2) zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanego
kwotę 336 zł (trzysta trzydzieści sześć złotych) tytułem
kosztów postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 24 czerwca 2010 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację strony
powodowej od wyroku Sądu pierwszej instancji oddalającego powództwo o
zwolnienie spod egzekucji wskazanych w pozwie ruchomości. Jednocześnie Sąd
drugiej instancji odstąpił od obciążenia strony powodowej kosztami zastępstwa
procesowego pozwanego w postępowaniu apelacyjnym powołując się na przesłanki
art. 102 k.p.c. i wskazując, że podstawą rozstrzygnięcia zapadłego w tym
postępowaniu była niezależna od woli stron zmiana okoliczności, a mianowicie
umorzenie z mocy prawa (art. 146 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo
upadłościowe i naprawcze Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.), w wyniku ogłoszenia
upadłości dłużnika, postępowania egzekucyjnego, w toku którego zajęto
ruchomości będące przedmiotem powództwa wytoczonego na podstawie art. 841 §
1 k.p.c., co skutkowało utratą w postępowaniu apelacyjnym legitymacji czynnej
strony powodowej.
W zażaleniu na zawarte w powyższym wyroku rozstrzygniecie o kosztach
postępowania apelacyjnego pozwany zarzucił naruszenie art. 102 k.p.c. przez
bezpodstawne zastosowanie i wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia przez
zasądzenie na jego rzecz od strony powodowej kosztów postępowania
apelacyjnego w kwocie 3 600 zł oraz kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione.
Powołany przez Sąd Apelacyjny, jako podstawa nieobciążenia strony
przegrywającej sprawę kosztami postępowania apelacyjnego, przepis art. 102
k.p.c. pozwala w przypadkach szczególnie uzasadnionych zasądzić od strony
przegrywającej tylko część kosztów lub nie obciążać jej kosztami w ogóle. Jest to
przepis o charakterze wyjątkowym, wskazujący przesłanki odstąpienia od zasady
ponoszenia przez stronę odpowiedzialności za wynik procesu przewidzianej w art.
98 k.p.c., zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić
przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw
i celowej obrony. Jako przepis wyjątkowy, art. 102 k.p.c. musi być wykładany
3
ściśle, co oznacza, że jedynie rzeczywiście wyjątkowe, szczególne okoliczności
pozwalają na zastosowanie w sprawie zasady słuszności i nieobciążenie strony
przegrywającej kosztami procesu, gdyż obciążenie strony w takiej sytuacji kosztami
godziłoby w poczucie sprawiedliwości.
Słusznie skarżący zarzuca, że okoliczności wskazane przez Sąd Apelacyjny
nie są okolicznościami szczególnymi ani wyjątkowymi, w rozumieniu art. 102 k.p.c.
i nie uzasadniają zastosowania w sprawie tego przepisu. Można wprawdzie uznać,
że nie jest typowa sytuacja, gdy w toku procesu o zwolnienie spod egzekucji powód
traci legitymację czynną wskutek umorzenia postępowania egzekucyjnego
w wyniku ogłoszenia upadłości dłużnika, jednak nie jest to sytuacja, w której
zasady słuszności uzasadniałyby nieobciążenie go kosztami postępowania
poniesionymi przez stronę przeciwną, która nie miała żadnego wpływu na taki
przebieg postępowania egzekucyjnego ani procesu opartego na art. 841 § 1 k.p.c.
i musiała ponieść koszty swojej celowej w nim obrony. W rozpoznawanej sprawie
jest to tym bardziej nieuzasadnione, że to pozwany już na pierwszej rozprawie
apelacyjnej w dniu 28 stycznia 2010 r. poinformował Sąd, iż dłużnik egzekwowany
pozostaje w upadłości likwidacyjnej, natomiast strona powodowa nie podjęła
żadnych czynności by okoliczności te ustalić i w toku postępowania przed Sądem
drugiej instancji nie zajęła stanowiska procesowego, które pozwalałoby na
umorzenie tego postępowania, bez potrzeby przeprowadzenia kolejnych rozpraw
apelacyjnych, w których czynnie uczestniczył pełnomocnik pozwanego składając
pisma procesowe.
W takich okolicznościach brak podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c., co
prowadziło do zmiany przez Sąd Najwyższy zaskarżonego postanowienia
(art. 39816
w zw. z art. 39491
§ 3 k.p.c.) i zasądzenia od strony powodowej na rzecz
pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego na podstawie art. 98 w zw. z art.
108 § 1 i art. 391 § 1 k.p.c. oraz kosztów postępowania zażaleniowego na
podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1, art. 397 § 3 i art. 39821
k.p.c.
md