Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UZ 27/11
POSTANOWIENIE
Dnia 23 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Maciej Pacuda (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku W. O.
przeciwko Wojewódzkiemu Zespołowi do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności
o ustalenie stopnia niepełnosprawności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 23 listopada 2011 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych […]
z dnia 23 lutego 2011 r.,
1. oddala zażalenie,
2. przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego
adwokatowi G. F. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych
powiększoną o podatek od towarów i usług tytułem kosztów
pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu
zażaleniowym.
UZASADNIENIE
2
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 23 lutego 2011 r. odrzucił apelację wniesioną przez ubezpieczonego W. O. od
wyroku Sądu Rejonowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27
września 2010 r. oddalającego odwołanie od decyzji Wojewódzkiego Zespołu do
Spraw Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 8 lipca 2008 r.
Sąd Okręgowy przypomniał równocześnie, że w dniu 9 listopada 2010 r. do
Sądu Rejonowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wpłynęła apelacja
ubezpieczonego, która zawierała braki formalne, ponieważ nie została opłacona
oraz błędnie oznaczała zaskarżony wyrok. W związku z tym sąd pierwszej instancji
wezwał ubezpieczonego do uzupełnienia wskazanych braków apelacji w terminie 7
dni pod rygorem odrzucenia apelacji. Wezwanie to doręczono skarżącemu w dniu
17 listopada 2010 r. Wykonując je, ubezpieczony w dniu 25 listopada 2010 r. złożył
osobiście pismo procesowe, w którym wniósł opłatę podstawową od apelacji oraz
wskazał, że zaskarża w całości wyrok z dnia 22 września 2010 r., co stanowiło
powtórzenie błędnego oznaczenia wyroku zawartego w treści apelacji. Mimo to, sąd
pierwszej instancji nadał bieg apelacji, przedstawiając ją wraz z aktami sprawy
Sądowi Okręgowemu.
Wskazując na powyższe ustalenia oraz powołując się na treść art. 370 k.p.c.
i art. 164 k.p.c., sąd drugiej instancji stwierdził, że pismo ubezpieczonego
zawierające odpowiedź na wezwanie Sądu Rejonowego wpłynęło w dniu 25
listopada 2010 r., a więc po upływie wyznaczonego ubezpieczonemu terminu.
Apelacja nie została zatem skutecznie uzupełniona i opłacona. Skoro zaś sąd
pierwszej instancji nie odrzucił jej, nieprawidłowo przedstawiając tę apelację sądowi
drugiej instancji, to zgodnie art. 373 k.p.c. sąd ten winien ją odrzucić.
Powyższe postanowienie zostało zaskarżone zażaleniem wniesionym przez
ubezpieczonego W. O., w którym zarzucono temu postanowieniu naruszenie
przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:
1) art. 373 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, w której w
postępowaniu odrębnym z zakresu ubezpieczeń społecznych przepis ten nie
znajduje zastosowania, gdyż także w postępowaniu odwoławczym stosuje
się przepisy szczególne art. 467 k.p.c. i art. 468 k.p.c. oraz
3
2) art. 368 § 1 pkt 1 k.p.c. w związku z art. 130 § 1 zdanie drugie k.p.c. przez
uznanie, iż skarżący nie wskazał zaskarżonego wyroku, podczas gdy
podanie przez niego, iż zaskarża wyrok z dnia 22 września 2011 r. w
sytuacji, gdy orzeczenie rzeczywiście zapadło w dniu 27 września 2011 r.,
należało uznać za oczywistą omyłkę pisarską lub niedokładność, nie
stanowiącą przeszkody w nadaniu apelacji biegu i rozpoznaniu jej,
zwłaszcza że skarżący w piśmie wskazał prawidłową sygnaturę wyroku.
Uzasadniając tak sformułowane zarzuty, skarżący dodał między innymi, że
jak podnosi się w doktrynie istotnym elementem odrębności postępowania w
sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest odformalizowanie tego
postępowania i wprowadzenie swoistych instytucji umożliwiających sprawne
rozpoznanie sprawy, w tym usunięcie ewentualnych braków formalnych pism, a
najlepszym tego przykładem jest wstępne badanie sprawy uregulowane w art. 467
k.p.c. oraz czynności wyjaśniające przewidziane w art. 468 k.p.c. Jak wynika z kolei
z art. 4751
k.p.c., wymienionych przepisów nie stosuje się do skargi kasacyjnej i do
postępowania przed Sądem Najwyższym, wywołanego jej wniesieniem. Stąd a
contrario w postępowaniu odrębnym z zakresu ubezpieczeń społecznych przepisy
art. 467 k.p.c. i art. 468 k.p.c. znajdą zastosowanie zarówno do postępowania
przed sądem pierwszej instancji, jak i przed sądem drugiej instancji w zakresie
apelacji. Dlatego też „na gruncie niniejszej sprawy nie mógł znaleźć zastosowania
art. 373 k.p.c. nakazujący odrzucić apelację, która podlegała odrzuceniu przed
sądem pierwszej instancji, gdyż przepis ten koliduje z przepisami regulującymi
postępowanie odrębne, tj. art. 467 k.p.c. i art. 468 k.p.c.”. Należy zatem uznać, iż
przewodniczący lub wyznaczony sędzia powinien po wpłynięciu apelacji dotkniętej
brakami formalnymi, po prostu wezwać do ich uzupełnienia. Zdaniem autora
zażalenia podstawą odrzucenia apelacji nie mogło być także mylne wskazanie
przez skarżącego zaskarżonego przez niego wyroku, które z pewnością stanowiło
oczywistą omyłkę pisarską, czy też oczywistą niedokładność, nie stanowiącą
przeszkody do nadania apelacji biegu i rozpoznania jej we właściwym trybie.
Wskazując na przedstawione wyżej zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
4
Sądowi Okręgowemu – Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oraz o
przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie wniesione przez ubezpieczonego jest oczywiście bezzasadne. Nie
ma bowiem racji skarżący, podnosząc że przepisy art. 467 k.p.c. i art. 468 k.p.c.
znajdują zastosowanie również w postępowaniu apelacyjnym, wyłączając w
postępowaniu odrębnym z zakresu ubezpieczeń społecznych możliwość
stosowania art. 373 k.p.c. Już nawet pobieżna lektura art. 467 k.p.c. musi
przemawiać za uznaniem, że dotyczy on postępowania przed sądem pierwszej
instancji (por. także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2008 r., I
UK 358/07, LEX nr 846551). Przede wszystkim wskazuje na to treść § 1 tego
przepisu, zgodnie z którym niezwłocznie po wniesieniu sprawy przewodniczący lub
wyznaczony przez niego sędzia dokonuje jej wstępnego badania. Wniesieniem
sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych w rozumieniu tego przepisu jest zaś
wpływ akt sprawy ubezpieczeniowej do sądu pierwszej instancji z organu
rentowego wraz z odwołaniem albo na skutek wezwania przewodniczącego
dokonanego w trybie art. 4779
§ 6 k.p.c. Zakres przedmiotowy owego wstępnego
badania sprawy określa z kolei § 2, który stanowi, iż wstępne badanie sprawy
polega na ustaleniu, czy pismo wszczynające postępowanie sądowe spełnia
niezbędne wymagania, pozwalające nadać mu dalszy bieg, oraz na podjęciu
czynności umożliwiających rozstrzygnięcie sprawy na pierwszym posiedzeniu.
Cytowany przepis nawiązuje przy tym jednoznacznie do „pisma wszczynającego
postępowanie sądowe”, a zatem bez wątpienia – w przypadku spraw z zakresu
ubezpieczeń społecznych – do odwołania. Dlatego też wstępne badanie sprawy
polega na lekturze odwołania i dołączonych do niego akt organu rentowego w celu
ustalenia, czy droga sądowa jest dopuszczalna, czy odwołanie spełnia wszystkie
wymagania formalne oraz czy zachodzą przesłanki właściwości miejscowej i
rzeczowej sądu. W wyniku tego badania dokonywana jest ocena, które braki
formalne pisma wszczynającego postępowanie sądowe dadzą się usunąć w trakcie
czynności wyjaśniających sądu, o których mowa w art. 468 k.p.c. (nie tamujące
5
postępowania), a które wymagają wezwania do ich uzupełnienia (chodzi tu o braki
mające istotne znaczenie dla dalszego toku sprawy, np. brak odpisu odwołania,
brak żądania, brak oznaczenia strony pozwanej, brak podpisu na odwołaniu, brak
pełnomocnictwa). Apelacja nie jest natomiast pismem wszczynającym
postępowanie sądowe w tym znaczeniu, lecz kwalifikowaną formą pisma
procesowego inicjującego kolejny etap toczącego się już postępowania sądowego,
będący realizacją uprawnień stron do kontroli orzeczeń w ramach
dwuinstancyjnego postępowania. Postępowanie apelacyjne zostało unormowane w
Dziale V, Rozdziale 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Zawarty tam art. 391 § 1
k.p.c. stanowi wprawdzie, że do postępowania przed sądem drugiej instancji
stosuje się przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, jednakże
wówczas, gdy nie ma szczególnych przepisów o postępowaniu przed sądem
drugiej instancji. Przeciwko przedstawionej wyżej wykładni art. 467 k.p.c. i art. 468
k.p.c. nie może również przemawiać treść powołanego w zażaleniu art. 4751
k.p.c.
To że przepis ten wyklucza stosowanie między innymi art. 467 k.p.c. i art. 468 k.p.c.
do skargi kasacyjnej i do postępowania przed Sądem Najwyższym, wywołanego jej
wniesieniem, wbrew odmiennemu stanowisku skarżącego, nie wskazuje bowiem w
żadnym razie (a contrario) na możliwość stosowania tych przepisów w
postępowaniu apelacyjnym. Przeciwnie, regulacja zawarta w art. 4751
k.p.c.
podkreśla jedynie specyfikę postępowania kasacyjnego, które jako postępowanie
toczące się po prawomocnym zakończeniu postępowania sądowego jest nowym
postępowaniem (por. m.in. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/07, OSNC 2008, nr 11, poz.
122 i orzecznictwo tam powołane), przez co brak tej regulacji mógłby sugerować, iż
do skargi kasacyjnej wniesionej w sprawach z zakresu prawa pracy lub
ubezpieczeń społecznych art. 467 k.p.c. i art. 468 k.p.c. (a także pozostałe przepisy
wymienione w art. 4751
k.p.c.) będą mogły znaleźć zastosowanie.
Reasumując ten wątek rozważań, Sąd Najwyższy stoi zatem na stanowisku,
że art. 373 k.p.c. znajduje w pełni zastosowanie także w postępowaniu apelacyjnym
w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Skorzystanie z
regulacji zawartej w tym przepisie w rozpoznawanej sprawie przez sąd drugiej
instancji było zaś w pełni uzasadnione, jeśli zważyć, że ubezpieczony, wezwany
6
przez sąd pierwszej instancji do uzupełnienia braków formalnych apelacji, uczynił
to, ale po upływie wyznaczonego mu w tym celu terminu. To sprawiało, iż została
spełniona jedna z przesłanek określonych dyspozycją art. 370 k.p.c.
Niedostrzeżenie tego faktu przez sąd pierwszej instancji obligowało natomiast Sąd
Okręgowy, stosownie do art. 373 k.p.c., do odrzucenia apelacji, które nie byłoby
możliwe jedynie wówczas, gdyby sąd ten dostrzegł braki apelacji, do których
usunięcia strona nie była uprzednio (tj. przez sąd pierwszej instancji) wezwana.
Nie miał jedynie racji sąd drugiej instancji, podnosząc (choć jak się zdaje
jedynie na marginesie swoich głównych rozważań), że o odrzuceniu apelacji
decydowało również to, iż skarżący „nie wskazał ostatecznie zaskarżonego
wyroku”. Wprawdzie oznaczenie wyroku, o którym mowa w art. 368 § 1 pkt 1 k.p.c.
następuje przez wskazanie sądu, który wydał zaskarżony wyrok, jego sygnatury i
daty wydania (a także stron i przedmiotu sprawy), jednakże niepodanie lub błędne
określenie któregoś z elementów składających się na oznaczenie wyroku mogłoby
uzasadniać odrzucenie apelacji tylko wtedy, gdyby nie istniała możliwość
powiązania tego środka odwoławczego z konkretnym orzeczeniem. Przepis art. 373
k.p.c. (i także przepis art. 370 k.p.c.) należy odczytywać łącznie z art. 130 k.p.c.
Odrzucenie apelacji z powodu nieuzupełnienia braków formalnych w wyznaczonym
terminie dotyczy zatem tylko takich braków, które uniemożliwiają nadanie apelacji
prawidłowego biegu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2009
r., II UZ 43/09, LEX nr 583825). Mimo popełnienia przez ubezpieczonego
oczywistego błędu w określeniu daty dziennej orzeczenia, nie ulegał natomiast
wątpliwości fakt, że pozostałe elementy oznaczenia zaskarżonego wyroku (w tym
sygnatura) zostały wymienione. Dlatego też apelacji sformułowanej przez niego w
taki sposób mógłby zostać nadany bieg (gdyby nie jej brak polegający na
nieopłaceniu) i odrzucenie jej tylko z tej przyczyny nie byłoby uzasadnione (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2007 r., II PZ 57/07, OSNP
2009, nr 3-4, poz. 46).
Kierując się jednak wcześniej przedstawionymi motywami oraz opierając się
na treści art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w
sentencji. Orzeczenie o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
w postępowaniu zażaleniowym zostało wydane na podstawie art. 108 § 1 k.p.c.
7
oraz § 19 w związku z § 12 ust. 2 i § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu.